learn icon

Magkat-on—Labing Dugay nga Oras: 45 Minutos

Basaha:Sa miaging miting sa grupo, inyong gipaambit ang inyong plano sa self-reliance ngadto sa grupo. Karon motrabaho kamo aron makab-ot ang inyong plano. Nagkinahanglan kini kaninyo nga:

1. Moangkon sa responsibilidad alang sa inyong edukasyon.

2. Magmugna og malampuson nga han-ay sa buluhaton.

3. Magpabilin nga nakatutok sa tumong.

1. Angkuna ang Responsibilidad alang sa Inyong Edukasyon

Basaha:“Busa, ang Ginoong Dios mihatag ngadto sa tawo nga siya molihok alang sa iyang kaugalingon … ug dili … pagaaghaton” (2 Nephi 2:16, 26).

Hisguti:Nganong importante man nga molihok alang sa inyong kaugalingon sa inyong plano sa edukasyon?

Basaha:Ang malampusong mga tigkat-on mokontrolar sa ilang edukasyon. Sila mga:

• Aktibo

• Responsable

• Disiplinado

Kalihokan _{(5 minutos)}

Step 1: Graduhi ang inyong kaugalingon sa mosunod. Lingini ang item nga labing naghulagway kaninyo.

Aktibo	Aktibo akong nagtinguha og pagkat-on kutob sa akong mahimo.	Tun-an nako kon unsay gi-assign kanako.	Mobuhat ko sa pinakagamay nga posibleng mahimo aron lang makapadayon.
Responsable	Masaligan ko nga mobuhat sa unsay akong gisulti nga akong buhaton.	Mabuhat nako ang pipila ka mga butang apan makalimot ko sa uban.	Mapakyas ko kasagaran sa pagtuman sa akong mga commitment.
Disiplinado	Aduna koy regular nga buluhaton sa pagtuon.	Usahay maayo kong magtuon ug usahay malinga.	Maglangay-langay ko sa pagbuhat sa kadaghanan sa mga assignment hangtud sa katapusang minuto.

Step 2: Atubanga ang inyong action partner ug sultihi siya kon unsay gusto ninyong palamboon mahitungod sa inyong abilidad nga mahimong aktibo, responsable, ug disiplinado sa inyong edukasyon.

Step 3: Basaha og kusog ang mosunod nga mga sentence nga naka-bold type. Kon mouyon kamo niini nga pamahayag, pirmahi sa inyong ngalan sa ubos. Ipakita ang inyong pirma ngadto sa inyong action partner. Karong semanaha, ipakita kini nga pahina ug ang imong pirma ngadto sa usa ka sakop sa pamilya o higala.

“Ako ang in charge sa akong edukasyon. Walay laing tawo nga moedukar alang kanako. Anaa ra nako nga mahimong aktibo, responsable, ug disiplinado sa akong edukasyon.”

Akong pirma

Petsa

2. Pagmugna og Malampuson nga Han-ay sa Buluhaton

Basaha:Ang pagsulti nga mahimo kamong aktibo, responsable, ug disiplinado usa ka butang, apan ang pagbuhat niini lahi nga butang. Aron magmalampuson, kinahanglan kamong (1) mohatag og prayoridad, (2) mobuntog sa paglangay-langay, ug (3) mobuntog sa mga makabalda.

Mohatag og Prayoridad

Basaha:Dili ninyo mabuhat ang tanan. Samtang naningkamot kamo sa inyong edukasyon, ang mga buluhaton nga may kalabutan sa inyong edukasyon kinahanglang adunay taas nga prayoridad.

Sama pananglit, gusto ninyong mobisita sa usa ka higala nga dugay na nga wala ninyo makita (maayo), apan gikinahanglan gayud nga magtuon kamo alang sa test ugma (mas maayo).

Hisguti:Unsa ang inyong buhaton? Ngano man?

Basaha:Aron mahatagan og prayoridad ang mga butang nga kinahanglan ninyong buhaton:

• Paglista og mga butang nga kinahanglan o gusto ninyong buhaton.

• Isulat og balik ang lista nga ang labing maayo nga mga butang naa sa ibabaw, gisundan sa mas maayo nga mga butang ug dayon ang maayong mga butang.

Usahay kinahanglang mopili kamo tali sa unsay labing importante ug unsay labing dinalian. Usahay ang mga buluhaton mahimong dinalian tungod kay naglangay-langay kamo sa pagbuhat niini. Usahay, ang mga buluhaton mahimong dinalian tungod kay ang ubang mga tawo nagpaabut nga buhaton dayon ninyo kini karon.

Sama pananglit, kinahanglan kamong magtuon alang sa usa ka test nga ipahigayon duha ka semana gikan karon (importante), apan kinahanglan usab nga mo-enroll kamo sa usa ka klase sa dili pa ang deadline sa application ugma (dinalian).

Hisguti:Unsa ang inyong buhaton? Ngano man?

Kalihokan _{(10 minutos)}

Ikonsiderar ang sitwasyon ni Rachel: Kinahanglan siyang mobayad sa mga bayranan sa eskwelahan ugma. Kinahanglan siyang mo-drayb sa iyang mga anak ngadto sa ilang praktis sa dula. Kinahanglan usab niyang mobayad sa abangan, mopili sa iyang mga klase, ug mosugod sa pag-apply alang sa mga grant ug mga scholarship.

Step 1: Isip grupo, ilista ang tanan nga gikinahanglang buhaton ni Rachel diha sa “Buhatunon” nga kolum sa mosunod nga table.

Step 2: Hisguti ang maayo, mas maayo, ug labing maayo sa matag usa sa mga buhatunon ni Rachel karon.

Step 3: Isulat og balik ang lista sa buhatunon diha sa “Mga Prayoridad” nga kolum sa han-ay nga sa inyong hunahuna labing maayo.

Buhatunon	Mga Prayoridad: Maayo, Mas Maayo, Labing Maayo

Step 4: Karon, sa inyong kaugalingon, hunahunaa ang pipila ka mga butang nga kinahanglan ninyong buhaton. Isulat ang inyong mga buhatunon diha sa wala ug dayon hatagi kini og prayoridad diha sa tuo.

Buhatunon	Mga Prayoridad: Maayo, Mas Maayo, Labing Maayo

Buntuga ang Paglangay-Langay

Basaha:Ang pormal nga edukasyon (sama sa inyong trabaho) adunay mga deadline. Ang mga papel isumiter kon kini kinahanglang isumiter; ang mga proyekto adunay piho nga mga petsa sa pagkompleto. Ang pagbaliwala sa mga deadline makaapekto sa inyong grado, sa inyong kinaiya, sa ubang mga estudyante, ug sa inyong malampuson nga pagkompleto sa programa. Ang mga assignment mahimong dinalian kon inyo kining ilangay-langay hangtud sa deadline.

Hisguti:Sa unsang paagi ang paghuman sa mga assignment sa dili pa ang deadline makapaminos sa stress?

Kalihokan _{(5 minutos)}

Step 1: Badlisi ang pipila ka mga butang nga gibuhat ni Rachel nga nakatabang niya sa pagbuntog sa paglangay-langay.

Si Rachel nakaamgo nga hilig siya nga maglangay-langay. Gihulagway niya kon giunsa niya sa pagbuntog kana nga kinaiya. “Nagsugod ko nga momata og mas sayo sa buntag. Ang una nakong buhaton mao ang paghimo sa akong lista sa mga buhatunon nianang adlawa. Kon dunay butang nga daw lisud buhaton, ako kanang ibutang nga maoy unang buhaton. Hunahunaon usab nako unsa ka dugay ang pagbuhat sa matag buluhaton ug dayon mo-iskedyul og oras sa adlaw sa pagkompleto sa matag buluhaton.

“Kon magtuon ko, magtuon ko sulod sa 40 minutos ug dayon mohimo og 5 minutos nga pahulay. Kon mahuman na ang akong mga buluhaton, mogahin ko og 10 minutos sa pagbuhat og butang nga malingaw ko.

“Usahay maglisud ko sa pagtutok [focus], o tingali kulang ko sa enerhiya sa pagbuhat sa buluhaton. Kon mahitabo kana, mobalhin ko sa laing buluhaton sa akong listahan nga magkinahanglan og minos nga enerhiya ug pagtutok. Mobalik ko sa laing buluhaton kon duna na koy dugang enerhiya ug pagtutok. Mopadayon ko ug mabuhat ang mga buluhaton. Nindot bation nga mamarkahan og kompleto ang mga butang sa akong listahan.”

Step 2: Isip grupo, hisguti kon unsay nakatabang ninyo sa pagbuntog sa paglangay-langay.

Buntuga ang mga Makabalda

Basaha:Ang pagkab-ot sa inyong mga tumong sa edukasyon magkinahanglan og kakugi, pailub, ug pagtutok. Ang mga makabalda ug mga problema ang makapatipas kaninyo gikan sa inyong dalan sa self-reliance. Ang pagkasayud kon sa unsang paagi kamo mabalda, o pagkamatngon sa ubang mga problema nga tingali inyong atubangon, makatabang kaninyo sa pagplano og mga paagi sa pagbuntog niini nga mga babag ug magpabiling nakatutok sa buluhaton.

Himamata si Afu, edad 23. Gikan siya sa hilabihan ka kabus nga pamilya sa probinsya. Ang iyang misyon miabli sa iyang mga mata ngadto sa mga posibilidad sa paghimo og mas maayo nga panginabuhi ug sa pagsangkap sa iyang pamilya. Gusto niyang mobalhin sa siyudad aron makadawat og training isip elektrisyan, apan gusto sa iyang mga ginikanan nga magpabilin siya sa panimalay ug motabang kanila sa umahan sama sa nabuhat sa daghang mga henerasyon sa pamilya.

Kalihokan _{(10 minutos)}

Step 1: Pagpuli-puli sa pagbasa niining tulo ka mga ehemplo.

Misulat si Rachel:

Makabalda o Problema	Plano sa Pagbuntog
Dali kong mawad-an og kadasig ug gustong moundang sa dihang ang akong mga anak mireklamo nga wala koy igong panahon alang kanila tungod kay kanunay kong naa sa eskwelahan o nagbuhat sa buluhaton sa eskwelahan.	Kon mobati ako niining pagkawala sa kadasig, akong tawagon ang akong action partner, si Liz. Kanunay siyang modasig kanako.

Misulat si Stefano:

Makabalda o Problema	Plano sa Pagbuntog
Kasagaran kon naningkamot ko sa pagtuon, akong madungog ang akong igsoong lalaki nga nagdula og video game sa pikas kwarto, ug gusto kaayo nako nga moapil kaniya.	Nakahukom ko nga magtuon sa librarya o mogamit og headphone kon magtuon ko aron dili ko mabalda.

Misulat si Afu:

Makabalda o Problema	Plano sa Pagbuntog
Matag higayon nga ang akong mga higala gusto nga moadto sa baybayon o mag-istambay, dili ko kabalibad. Kinahanglan gyud nako nga magtuon, apan gusto usab nako nga maglingaw-lingaw.	Samtang mag-eskwela ko, nakahukom ko nga sa mga gabii ra sa Biyernes ug Sabado nga makiglingaw-lingaw ko sa akong mga higala. Kon gusto sa akong mga higala nga maglingaw-lingaw ko sa laing gabii, moingon ko, “Sorry. Kinahanglan nakong igahin ang akong mga gabii sa semana nga magtuon. Pwede kaha kon sa Biyernes o Sabado na lang?”

Step 2: Ilista ang pipila ka mga makabalda o mga problema nga tingali inyong sagubangon sa inyong edukasyon. Desisyoni karon kon unsay inyong buhaton mahitungod niini. Mahimo kamong makigtambag sa mga sakop sa inyong grupo.

Makabalda	Plano sa Pagbuntog

Basaha:Ang ubang mga problema mahimong moabut nga wala damha. Walay tawo nga magplano nga masakit o mawad-an og trabaho. Ang hugot nga pagtuo ug pagsalig sa atong Langitnong Amahan ug suporta gikan sa pamilya ug mga higala makatabang kaninyo sa paglatas niana nga mga hagit.

Hisguti:Unsay inyong buhaton kon mag-atubang kamo og lisud ug wala damha nga mga hagit?

3. Pagpabilin nga Nakatutok sa Tumong

Basaha:Daghang mga tawo ang wala makahuman sa ilang edukasyon. Anaa kanunay ang mga problema, lisud nga mga sitwasyon, ug ubang mga tawo nga makapawala sa inyong pagtutok sa tumong.

Sama pananglit:

• Sa daghang mga dapit sa kalibutan, ang mga ginikanan moingon sa ilang mga anak, “Hunong sa pag-eskwela. Pauli aron motrabaho sa umahan. Dili mabuhi ang atong pamilya kon dili ka motrabaho diri.” Mao gyud kana ang problema nga giatubang ni Afu.

• Ang ubang mga tawo moundang sa pag-eskwela tungod kay nasakit o namatay ang usa ka sakop sa pamilya, o ang pamilya nag-antus og kalisdanan.

• Ang ubang mga tawo moundang sa pag-eskwela tungod kay gigamit nila ang ilang kwarta sa wala kinahanglana nga mga butang ug wala na kay igong kwarta para sa eskwelahan.

• Ang ubang mga tawo dili mohuman sa ilang training tungod kay miingon ang usa ka higala, “Duna koy talagsaong oportunidad sa negosyo alang kanimo. Mokita ka og mas dakong kwarta sa pagbuhat niini kay sa imong training.” Ang oportunidad wala makahatag sa gitinguha nga resulta. Si Stefano kaduha miatubang niini nga tintasyon, ug nianang duha ka higayon ang mga higala nawad-an og mas dakong kwarta kay sa ilang nakita. Nalipay siya nga wala siya moapil.

• Ang ubang mga tawo wala makahuman sa ilang edukasyon tungod kay nawad-an sila og kadasig ug miingon sa ilang kaugalingon, “Mas lisud ni, mas dugay, ug mas mahal kaysa akong gituohan. Dili tingali alang nako ang pag-eskwela.”

Tan-awa:“Good Things to Come,” anaa sa srs.lds.org/videos. (Walay video? Basaha ang mga pahina 145–46.)

icon sa video

Basaha:Usa ka paagi sa pagtabang kaninyo nga pabiling nakatutok sa tumong naglakip sa:

1. Paghanduraw sa inyong kinabuhi ug sa unsay inyong bation kon kamo self-reliant.

2. Paghunahuna nang daan kon kinsa o unsa ang makapahimo ninyo sa pag-undang.

3. Pag-andam sa unsay inyong isulti o buhaton aron magpabiling nakatutok sa tumong.

Pamalandungi:Tan-awa ang mosunod nga taytayan. Hunahunaa kon sama sa unsa kaha human kamo motabok sa taytayan. Hunahunaa kon unsa ang bation nga mahimong mas self-reliant.

graphic of bridge in canyon

Basaha:Ang mosunod nga mga ehemplo mahitungod sa mga tawo nga naghunahuna kon unsay makahimo kanila sa pag-undang og eskwela ug unsa ang ilang buhaton.

Misulat si Rachel:

Unsay Mahitabo Kon Self-Reliant Na Ko	Kinsa o Unsa ang Makapaundang Nako sa Pag-eskwela	Unsay Akong Isulti o Buhaton aron Magpabiling Nakatutok sa Tumong
Sukad nadiborsyada ko, lisud na kaayo ang pagsangkap sa panginahanglan sa akong pamilya. Ang akong trabaho sa grocery store gamay ra og sweldo. Human matapos nako ang akong degree ug makakuha og trabaho nga maayo og sweldo, makahupay nga bation nga makahimo na ko sa pagbayad sa mga bayranan ug pagsangkap sa akong pamilya.	Dali ko nga mawad-an sa kadasig. Sigurado ko nga dunay mga higayon nga maghunahuna ko nga ang pag-eskwela lisud kaayo ug makaluya. Nabalaka ko og maayo kon unsay bation sa akong mga anak nga wala na kaayo koy panahon alang kanila samtang nagbuhat ko sa buluhaton sa eskwelahan. Masagmuyo siguro ko ug gustong moundang.	Mohimo ko og lista sa pamilya ug mga higala nga maayo sa pag-awhag kanako. Motawag ko nila kon mawad-an ko sa kadasig. Maningkamot ko nga makakita og higala nga makatudlo nako aron mahimong mas sayon ang pag-eskwela. Mohimo sab ko og lista sa mga pakigpulong sa komperensya ug mga salida sa sine nga makadasig kanako. Motan-aw ko niini kon mobati ko nga kaundangon.

Misulat si Afu:

Unsay Mahitabo Kon Self-Reliant Na Ko	Kinsa o Unsa ang Makapaundang Nako sa Pag-eskwela	Unsay Akong Isulti o Buhaton aron Magpabiling Nakatutok sa Tumong
Kon matapos na nako ang akong certificate, pwede na kong mahimo nga elektrisyan sa siyudad nga mokita og mas dakong kwarta kay sa akong makita sa among gamay nga lungsod. Mas maayo na kong makasangkap alang sa akong kaugalingon, ug nindot kining bation.	Wala malipay ang akong mga ginikanan nga mibiya ko aron moeskwela. Nasayud ko nga moanhi ang akong amahan sa dili madugay aron papaulion ko aron patrabahoon sa umahan ug mosangkap sa panginahanglan sa akong mga ginikanan ug mga igsoon.	Sultihan nako siya nga gimahal nako siya apan kinahanglan gayud nakong humanon ang akong edukasyon aron mas maandam ko sa pagsangkap alang sa akong kaugalingon ug alang sa umaabut nakong asawa ug mga anak. Ipasabut nako kon sa unsang paagi ang akong pagpili makabenepisyo usab kanila kay mas makahimo ko sa pagtabang kanila. Mangayo ko og panalangin sa priesthood sa pagtabang nako nga makabaton og kaisug sa pagsulti niini nga mga butang ngadto sa akong amahan.

Kalihokan _{(5 minutos)}

Karon turno na sad ninyo Isulat ang mosunod:

Unsay Mahitabo Kon Self-Reliant Na Ko	Kinsa o Unsa ang Makapaundang Nako sa Pag-eskwela	Unsay Akong Isulti o Buhaton aron Magpabiling Nakatutok sa Tumong

Basaha:“Walay butang nga maayo gawas og imo kining buhaton” (Dieter F. Uchtdorf, “Pas-anon Ka Niya sa Iyang Abaga ug Dad-on Pauli,” Ensign o Liahona, Mayo 2016, 103, nagkutlo ni Erich Kästner).

Hisguti:Unsa ang labing bililhon nga mga butang nga inyong nakat-unan sa miting sa grupo karong adlawa?