Seminelí
ʻAlamā 34:17–41: Ko e Moʻuí Ni ko e Taimi Ia ke Teuteu Ai ke Feʻiloaki mo e ʻOtuá


“ʻAlamā 34:17–41: Ko e Moʻuí Ni ko e Taimi Ia ke Teuteu Ai ke Feʻiloaki mo e ʻOtuá,” Tohi ʻa Molomoná – Tohi Lēsoni ʻa e Faiakó (2024)

“ʻAlamā 34:17–41,” Tohi ʻa Molomoná – Tohi Lēsoni ʻa e Faiakó

ʻAlamā 34:17–41

Ko e Moʻuí Ni ko e Taimi Ia ke Teuteu Ai ke Feʻiloaki mo e ʻOtuá

ʻĪmisi
ko ha ipu sioʻata lau taimi

Kuó ke fifili nai pe ʻe fēfē ha feʻiloaki mo e Tamai Hēvaní hili ʻa e moʻui ko ʻení? Naʻe fakamanatu ʻe ʻAmuleki ki he kakai Sōlamí “ko e moʻuí ni ko e taimi ia … ke teuteu ai ke feʻiloaki mo e ʻOtuá” (ʻAlamā 34:32) peá ne kōlenga kiate kinautolu ke ʻoua ʻe fakatoloi ʻa e ʻaho ʻo ʻenau fakatomalá. ʻOku fakataumuʻa ʻa e lēsoni ko ʻení ke tokoniʻi koe ʻi hoʻo feinga ke teuteu ke feʻiloaki mo e ʻOtuá.

Tokoniʻi e kau akó ke nau sio ki he founga ʻoku tataki ai kinautolu ʻe he ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo e ongoongoleleí kia Sīsū Kalaisí. ʻI hono akoʻi e tokāteline mo e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo e ongoongoleleí, fakafehokotaki e ngaahi moʻoni ko ʻení ki he Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisi. ʻOange ha ngaahi sīpinga ʻo e founga ʻe lava ke tokoni ai hono moʻui ʻaki e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo e ongoongoleleí ke maʻu ʻe he kau akó ʻa e mālohi, fakamolemole, mo e ʻaloʻofa ʻa e Fakamoʻuí. Poupouʻi ke nau ngāue ʻi he tui pea fili ke moʻui ʻaki e ngaahi moʻoni ko ʻení.

Teuteu ʻa e tokotaha akó: Fakaafeʻi e kau akó ke lau ʻa e ʻAlamā 34:32 pea fakakaukau ki ha ngaahi founga te nau lava ai ʻo muimui ki he faleʻi ʻi he vēsí. Te nau lava ʻo hiki ha niʻihi ʻo e ngaahi founga ʻoku nau teuteu ai ke foki ki he ʻao ʻo e ʻOtuá pea mo e ngaahi liliu te nau lava ʻo fai ke tokoniʻi kinautolu ke nau mateuteu lelei angé.

Ngaahi ʻEkitivitī Ako ʻOku Ala Fakahokó

Ko e mahuʻinga ʻo e teuteú

Fakakaukau ki ha meʻa naʻe pau ke ke teuteu ki ai ʻi hoʻo moʻuí, hangē ko ha sivi, fakaʻaliʻali, pe ha meʻa fakasipoti.

Fakakaukau ke fakaafeʻi e kau akó ke aleaʻi e ngaahi fehuʻi ko ʻení mo ha hoa pe ko ha kulupu tokosiʻi.

  • Ko e hā ha ngaahi founga naʻá ke fakaʻaongaʻi ke tokoniʻi koe ke ke mateuteú?

  • Ko e hā ha ngaahi meʻa naʻá ne fakafaingataʻaʻiaʻi pe ʻe lava ke ne fakafaingataʻaʻiaʻi ʻa e teuteú?

Manatuʻi naʻe malanga ʻa ʻAlamā mo ʻAmuleki ki ha kulupu ʻo e kau Sōlami naʻe kapusi ki tuʻa mei honau ngaahi falelotú koeʻuhí ko ʻenau masivesivá. Naʻe teʻeki ai tui ʻa e kau Sōlami ko ʻení kia Sīsū Kalaisi kimuʻa (vakai ki he ʻAlamā 31:16), ko ia naʻe naʻinaʻi ai ʻa ʻAlamā mo ʻAmuleki kiate kinautolu ke fokotuʻu ha feituʻu ʻi honau lotó ke tupulaki ai ha fakamoʻoni ki he Fakamoʻuí (vakai ki he ʻAlamā 32:27–28; 34:4–6). Lolotonga hono akoʻi ʻe ʻAmuleki ʻa e kakai ko ʻení, naʻá ne vahevahe ha meʻa ʻoku totonu ke tau teuteu kotoa ki ai.

Lau ʻa e ʻAlamā 34:32, ʻo kumi e meʻa naʻe akoʻi ʻe ʻAmulekí.

ʻE lava ke ke hiki ʻa e fakamatala ʻoku tohi mataʻāʻā ko ʻení ʻi he palakipoé Poupouʻi e kau akó ke nau fakaʻilongaʻi ʻa e ngaahi lea ʻo e foʻi moʻoni ko ʻení ʻi he veesi 32.

ʻOku tau ako mei he ngaahi akonaki ʻa ʻAmulekí, ko e moʻuí ni ko e taimi ia ke tau teuteu ai ke feʻiloaki mo e ʻOtuá.

  • Ko e hā ha ngaahi tōʻonga fakakaukau mo ha ngaahi ʻulungaanga ʻokú ke ʻamanaki ki ai mei ha taha ʻoku teuteu ke feʻiloaki mo e ʻOtuá?

ʻOange ha taimi ki he kau akó ke nau siviʻi pē kinautolu ʻaki ʻenau fakakaukau ki he ngaahi fakakaukau ko ʻení. ʻOku ʻikai fakataumuʻa ia ke vahevahe ʻe he kau akó ʻenau ngaahi fakakaukaú.

Tuku ha kiʻi taimi ke ke fakalaulauloto ai ki he ngaahi ongo ʻokú ke maʻu fekauʻaki mo e foki ki he ʻao ʻo e ʻOtuá. Fakakaukau pe ʻokú ke fāifeinga ke foki moʻui taau ki Hono ʻaó pea mo e meʻa ʻe ala tohoakiʻi koe mei he taumuʻa ko iá. ʻI he hokohoko atu hoʻo akó, fakakaukau ki ha ngaahi founga te ke lava ai ʻo fakaʻaongaʻi e ngaahi akonaki ʻi he ʻAlamā 34 ke tokoniʻi koe ke ke mateuteu lelei ange ke feʻiloaki mo e ʻOtuá.

Ngaahi founga te tau lava ai ʻo teuteu ke feʻiloaki mo e ʻOtuá

ʻOku tokoni ha konga lahi ʻo e ngaahi akonaki ʻa ʻAmuleki ʻi he ʻAlamā 34 ke mahino kiate kitautolu ʻa e founga te tau lava ai ʻo teuteu he taimí ni ke feʻiloaki mo e ʻOtuá.

Fakaafeʻi e kau akó ke nau ako e ngaahi veesi ko ʻení, ʻo kumi e ngaahi akonaki ʻe lava ʻo tokoni ke tau teuteu ke feʻiloaki mo e ʻOtuá. Vahevahe ʻa e kau akó ki ha fanga kiʻi kulupu iiki pea vahe ki he kulupu takitaha ha ngaahi veesi pau ke nau ako fakataha. Hangē ko ʻení, ʻe lava ke ako ʻe ha kulupu ʻe taha ʻa e veesi 17–27, ʻe lava ke ako ʻe ha kulupu ʻe taha ʻa e 28–34, pea ako ʻe ha kulupu ʻe taha ʻa e 37–41.

Aleaʻi mo e kau akó ʻa e meʻa ne nau ʻilo ʻi heʻenau ako ʻa e ngaahi veesi ko ʻení. ʻE lava ke fakaʻaongaʻi e ngaahi fehuʻi ko ʻení ko ha konga ʻo e fealeaʻakí.

  • Ko e hā e meʻa naʻe akoʻi ʻe ʻAmuleki ʻi he ngaahi veesi ko ʻení ʻe lava ʻo tokoni atu ke ke teuteu ai ke feʻiloaki mo e ʻOtuá?

  • ʻE tokoni fēfē ʻa e muimui ki he ngaahi akonaki ko ʻení ke tau toe mateuteu ange ai ke foki moʻui taau ki he ʻao ʻo e ʻOtuá?

  • Ko e hā naʻá ke ako fekauʻaki mo e ʻulungaanga mo e finangalo ʻo e Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisi mei he ngaahi veesi naʻá ke akó?

ʻOku kau ʻi he ngaahi sīpinga ʻo e tali ʻe ala fai ʻe he kau akó ki he fehuʻi kimuʻá ʻa e faingofua ke hū ki he ʻOtuá, ʻo tatau ai pē pe ʻoku tau ʻi fē pe ko e hā te tau fie kolé (vakai ki he veesi 17–27). Te nau lava foki ʻo fakamamafaʻi ʻa e vave hono tāpuakiʻi kitautolu ʻe he Fakamoʻuí ʻi he taimi ʻoku tau fakatomala aí (vakai ki he veesi 31).

ʻOua naʻá ke fakatoloi hoʻo fakatomalá

Vakai ki he fakamatala ʻa ʻAmuleki ʻi he veesi 33: “ʻOua naʻa mou toloi ʻa e ʻaho ʻo hoʻomou fakatomalá ʻo aʻu ki he ngataʻangá.” Fakakaukau ke fakaʻilongaʻi e foʻi kupuʻi lea ko ʻení ʻi hoʻo folofolá.

  • Ko e hā ʻe ala ʻahiʻahiʻi ai ha kakai ʻe niʻihi ke fakatoloi ʻenau fakatomalá?

Lau ʻa e ʻAlamā 34:33–35, ʻo kumi ki he ngaahi ʻuhinga naʻe tapou ai ʻa ʻAmuleki ke ʻoua naʻa tau fakatoloi ʻetau fakatomalá.

Mahalo ʻe tokoni ke fakaafeʻi e kau akó ke nau feinga ke ʻiloʻi ha ngaahi fehuʻi pe hohaʻa ʻe ala maʻu ʻe ha taha hili ʻene lau e ngaahi veesi ko ʻení. Fakakaukau ke hiki e tali ʻa e kau akó ʻi he palakipoé. ʻI hono ako ʻe he kau akó e ngaahi maʻuʻanga tokoni ko ʻení, te nau lava ʻo ʻiloʻi e ngaahi akonaki ʻe tokoni ke fakaleleiʻi e ngaahi fehuʻi pe hohaʻa ko iá.

ʻOku akoʻi kitautolu ʻe lava ke hoko ʻa e fakatomalá ʻi he maama tataliʻanga ʻo e ngaahi laumālié (vakai ki he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 138:31, 33, 58). Ka kuo fakamamafaʻi mai ʻe he kau palōfita ʻi he folofolá mo e [kau palōfita] ʻi he ngaahi ʻaho kimui ní ʻa hono mahuʻinga ko ia ke tau fakatomala ʻi he moʻui fakamatelié. Naʻe ʻomi ʻe ʻEletā Melevini J. Pālati [1873–1939] ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻa e fakahinohino ko ʻení:

ʻOku faingofua ange ke ikunaʻi mo tauhi ki he ʻEikí he taimi ʻoku taha ai e kakanó mo e laumālié. Ko e taimi ʻeni ʻoku faingofua ange hono tākiekina mo hono uesia e tangatá mo e fefiné. … Ko e moʻuí ni ko e taimi ia ke fakatomala aí. (Melvin J. Ballard: Crusader for Righteousness (1966), 212–13; fakaʻaongaʻi ʻi he lea ʻa Dallin H. Oaks, “Maʻa he Fakatomalá,” Ensign pe Liahona, Mē 2019, 94)

  • Ko e hā ʻoku tokoni atu ʻa e veesi 33–35 mo e fakamatala ko ʻení ke mahino kiate koe fekauʻaki mo e ʻuhinga ʻoku ʻikai totonu ai ke tau fakatoloi ʻetau fakatomalá?

Ko e fakatomalá ko ha konga mahuʻinga ia ʻo e teuteu ke foki ki he ʻao ʻo e ʻOtuá. Manatuʻi ʻoku foaki ʻofa mai ʻe he ʻEikí ʻa e ʻaloʻofá kiate kinautolu ʻoku fāifeinga ke fakatomalá, ʻo aʻu ki he taimi ʻoku faingataʻa ai ke nau ikunaʻi ha ngaahi angahala ʻe niʻihi.

Naʻe akoʻi ʻe ʻEletā Niila L. ʻEnitaseni ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻo pehē:

Ko e taimi ʻe niʻihi ʻi heʻetau fakatomalá, ʻi heʻetau feinga fakaʻaho ke tau hoko ʻo toe anga faka-Kalaisi angé, ʻoku tau fakatokangaʻi ʻoku tau toutou fekuki mo e ngaahi faingataʻa tatau. …. ʻOua te mou loto-foʻi. Kapau ʻoku mou feinga mo ngāue ke fakatomala, ʻoku mou ʻi he [hala] ʻo e fakatomalá. (Neil L. Andersen, “Fakatomala …. Koeʻuhí Ke u Fakamoʻui ʻa Kimoutolu,” Ensign pe Liahona, Nōvema 2009, 41)

Kimuʻa pea ʻeke e ngaahi fehuʻi ko ʻení, fakaafeʻi e kau akó ke nau fakakaukauloto ʻoku ʻi ai hanau kaungāmeʻa ʻoku fakaʻehiʻehi mei he fakatomalá koeʻuhí ko ha ngaahi ʻuhinga kehekehe, hangē ko e ongoʻi maá pe ʻikai ha loto-holi ke liliú.

ʻE ala tokoni ke fokotuʻutuʻu ʻe he kau akó ʻenau ngaahi fakakaukaú ʻaki hono tali e ngaahi fehuʻí ʻi heʻenau tohinoa akó kimuʻa pea aleaʻi fakakalasi e ngaahi fehuʻi ko ʻení.

  • Ko e hā ha meʻa te ke lava ʻo vahevahe mei he ngaahi akonaki ʻa ʻAmuleki ʻi he ʻAlamā 34:30–38 ʻe ala tokoni ki ha taha ʻoku ʻahiʻahiʻi ke tatali ki ha taimi ʻamui ange ʻi he moʻuí ke fakatomala mo liliu ai?

  • ʻOkú ke pehē ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ʻa e fakatomalá, neongo e ngaahi ʻuhinga ʻoku maʻu ʻe he tokotaha ko ʻení ke ʻoua te ne fakahoko iá?

  • Ko e hā ʻokú ke ʻilo fekauʻaki mo e Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisi ʻe lava ke ne poupouʻi ʻa e tokotaha ko ʻení ke vave ʻene fakatomalá mo toutou fakahoko iá?

Fakamoʻoni ki he ngaahi moʻoni kuo mou aleaʻi he ʻaho ní pea mo e tokoni ʻe lava ke ʻomi ʻe he Fakamoʻuí ki he kau akó ʻi heʻenau feinga ke mateuteu lahi ange ke feʻiloaki mo e ʻOtuá.

Fakakaukau ki he meʻa kuó ke ako mo ongoʻi he ʻahó ni fekauʻaki mo e teuteu ke feʻiloaki mo e ʻOtuá pea mo e ʻikai fakatoloi ʻa e fakatomalá. Fakakaukau ki he ngaahi angafai ʻokú ke fakaʻamu ke fakahoko koeʻuhí ko e meʻa kuó ke ako he ʻaho ní. Lekooti hoʻo ngaahi fakakaukaú mo e ongo fakalaumālié ʻi hoʻo tohinoa akó.