Seminelí
Fakataukei Fakatokāteliné: ʻAlamā 34:9–10—“Kuo Pau ke Fai ha Fakalelei, … ko ha Feilaulau Taʻefakangatangata mo Taʻengata.”


“Fakataukei Fakatokāteliné: ʻAlamā 34:9–10—‘Kuo Pau ke Fai ha Fakalelei, … ko ha Feilaulau Taʻefakangatangata mo Taʻengata,’” Tohi ʻa Molomoná – Tohi Lēsoni ʻa e Faiakó (2024)

“Fakataukei Fakatokāteliné: ʻAlamā 34:9–10,” Tohi ʻa Molomoná – Tohi Lēsoni ʻa e Faiakó

Fakataukei Fakatokāteliné: ʻAlamā 34:9–10

“Kuo Pau ke Fai ha Fakalelei, … ko ha Feilaulau Taʻefakangatangata mo Taʻengata.”

ʻĪmisi
Kalaisi ʻi he funga kolosí

Naʻá ke ako ʻi ha lēsoni kimuʻa fekauʻaki mo e Fakalelei taʻefakangatangata mo taʻengata ʻa Sīsū Kalaisí. ʻE lava ke tokoniʻi koe ʻe he lēsoni ko ʻení ke ako maʻuloto e potufolofola mo e kupuʻi lea folofola mahuʻinga ki he ʻAlamā 34:9–10, fakamatalaʻi ʻa e tokāteline ʻoku akoʻi ʻi he ongo veesi ko ʻení, pea fakaʻaongaʻi e ngaahi tefitoʻi moʻoni ki hono maʻu ʻo e ʻilo fakalaumālié ʻi ha ngaahi tūkunga moʻoni ʻo e moʻuí ʻo fakaʻaongaʻi ʻa e potufolofola ko ʻení.

Tokoniʻi ke akoako fakaʻaongaʻi ʻe he kau akó ʻa e “ngaahi tefitoʻi moʻoni ki hono maʻu ʻo e ʻilo fakalaumālié.” Feinga ke vakai ki he ngaahi tefitoʻi moʻoní ʻaki honau hingoá koeʻuhí ke fakatokangaʻi ʻe he kau akó ʻa e taimi mo e founga ʻoku fakaʻaongaʻi ai kinautolu ʻi he ngaahi fealēleaʻaki fakakalasí.

Teuteu ʻa e tokotaha akó: Fakakaukau ke fakaafeʻi e kau akó ke nau fakakaukau ki he founga ʻe lava ke tokoni ai e ngaahi moʻoni ʻoku akoʻi ʻi he ʻAlamā 34:9–10 mo e ngaahi tefitoʻi moʻoni ki hono maʻu ʻo e ʻilo fakalaumālié ki ha taha ʻokú ne ongoʻi he ʻikai lava ke fakamolemoleʻi ʻene ngaahi angahalá.

Ngaahi ʻEkitivitī Ako ʻOku Ala Fakahokó

ʻOku fokotuʻutuʻu ʻa e lēsoni fakataukei fakatokāteline ko ʻení ke akoʻi ia ʻi he hili ʻa e lēsoni “ʻAlamā 34:1–17,” ʻa ia ko e lēsoni puipuituʻa ki he potufolofola fakataukei fakatokāteline ʻAlamā 34:9–10. Kapau ʻoku fiemaʻu ke hiki e lēsoni fakataukei fakatokāteline ko ʻení ki ha uike kehe, fakapapauʻi ke akoʻi foki mo hono lēsoni puipuituʻá ʻi he uike ko iá.

Fakamatalaʻí mo e ako maʻulotó

Kuó ke fakatokangaʻi nai ʻe faingofua ange ke mahino ha meʻa ki ho ʻatamaí ʻi hano fakamatalaʻi ia ʻi he leá? Ko e taha ʻo e ngaahi taumuʻa ʻo e fakataukei fakatokāteliné ke ʻoatu kiate koe ha ngaahi faingamālie ke ke fakamatalaʻi ʻa e tokāteline mei he ngaahi potufolofola fakataukei fakatokāteliné ʻi he ngaahi lea pe ʻaʻaú.

ʻI hoʻo ako fakamuimui ʻa e ʻAlamā 34:9–10, naʻá ke ʻilo ai ka ne taʻeʻoua ʻa e Fakalelei taʻefakangatangata mo taʻengata ʻa Sīsū Kalaisí, ʻe hē ʻo taʻengata ʻa e faʻahinga kotoa ʻo e tangatá.

ʻOange ha faingamālie ki he kau akó ke nau fakamatalaʻi ʻa e tokāteline ʻoku akoʻi ʻi he ʻAlamā 34:9–10 ʻi he lea pē ʻanautolu ʻaki hono vahevahe ʻa e ngaahi fakahinohino ko ʻení.

Fakakaukauloto naʻá ke maʻu ha faingamālie ke fakamatalaʻi ʻa e ʻuhinga ʻo e ʻAlamā 34:9–10 ki ha taha ʻoku siʻi ʻaupito ʻene ʻilo fekauʻaki mo Sīsū Kalaisí. Fakaʻaongaʻi ha kiʻi taimi ke toe vakaiʻi ai e ongo veesi ko ʻení pea fakaʻilongaʻi pe hiki ha ngaahi foʻi lea pe kupuʻi lea te ke fiemaʻu ke mahino ki he tokotaha ko ʻení.

Hili hono maʻu ʻe he kau akó ha taimi feʻunga ke teuteú, fakakaukau ke fokotuʻutuʻu tauhoa pe fakakulupu iiki kinautolu pea fakaafeʻi e tokotaha ako takitaha ke akoako vahevahe ʻenau fakamatalá.

Ko e kupuʻi lea folofola mahuʻinga ki he ʻAlamā 34:9–10 ko e: “Kuo pau ke fai ha fakalelei, … ko ha feilaulau taʻefakangatangata mo taʻengata.”

Tokoniʻi e kau akó ke nau ako maʻuloto ʻa e potufolofolá mo e kupuʻi lea mahuʻinga he folofolá. Fokotuʻutuʻu e kalasí ke nau tauhoa. ʻE lava ke lea ʻaki ʻe ha tokotaha ako ʻe taha ʻa e konga ʻuluaki ʻo e kupuʻi leá, pea lea ʻaki ʻe he tokotaha ʻe tahá ʻa e konga hono uá. ʻE lava leva ke na lau fakataha ʻa e potufolofolá. Hili hono toutou fai ʻení, ʻe lava ke fetongi e ongo tamaiki akó pea toe lau ʻa e konga ʻe taha ʻo e kupuʻi leá.

Akoako hono fakaʻaongaʻí

Kimuʻa pea vahevahe ʻa e tūkunga ko ʻení, fakakaukau ke kole ki he kau akó ke nau fakahingoa ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo hono maʻu ʻo e ʻilo fakalaumālié mei heʻenau manatú. Hiki ʻa e tefitoʻi moʻoni takitaha ʻi he palakipoé ʻi he taimi ʻe lau ai ia ʻe he kau akó. Fakamatalaʻi ange te nau maʻu ha ngaahi faingamālie ke toe vakaiʻi mo ʻahiʻahi fakaʻaongaʻi e ngaahi tefitoʻi moʻoni ko ʻení lolotonga e lēsoni ko ʻení.

Fakaʻaliʻali leva ʻa e tūkungá pe ʻoange ki he kau akó ha tatau ke nau vakai ki ai ʻi heʻenau fakakakato ʻa e ʻekitivitií.

Fakakaukauloto naʻe kole atu ke ke akoʻi ha lēsoni fekauʻaki mo e Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí ʻi hoʻo kalasi Lautohi Faka-Sāpaté. ʻOku kau ʻi hoʻo teuteú hoʻo fetuʻutaki ki ha finemui ʻi hoʻo uōtí ko hono hingoá ko ʻŌlive, pea kole ange ke ne vahevahe ʻene ngaahi fakakaukau fekauʻaki mo e founga kuo faitāpuekina ai ʻe Sīsū Kalaisi ʻene moʻuí koeʻuhí ko ʻEne Fakaleleí.

ʻOku fakaʻohovale kiate koe ʻa e tali ʻa ʻŌlivé. ʻOkú ne pehē, “Ko hono moʻoní, ʻoku ou tui ʻoku lelei ʻa e Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí ki he kakai tokolahi, ka ʻoku ʻikai ke u toe fakapapauʻi ʻa e lahi hono ʻaonga kiate aú koeʻuhí ko ha niʻihi ʻo e ngaahi fehalaaki kuó u faí pea hokohoko atu ke fakahokó. ʻOku ʻi ai ha ngaahi angahala ʻe niʻihi ʻoku ʻikai ke u ʻiloʻi pe te u lava ʻo ikunaʻi.”

ʻI he hokohoko atu hoʻo teuteu hoʻo lēsoní, ʻokú ke kei fakakaukau pē ki he ngaahi fakamatala ʻa ʻŌlivé mo fakaʻamu ke tokoniʻi ia. Fakakaukau ki he founga ʻe ala tokoni ai e ngaahi akonaki ʻi he ʻAlamā 34:9–10 mo e ngaahi tefitoʻi moʻoni ki hono maʻu ʻo e ʻilo fakalaumālié ki he hohaʻa ʻa ʻŌlivé.

Fakakaukau ke fokotuʻutuʻu ʻa e kau akó ki ha fanga kiʻi kulupu iiki pea vahe ki he kulupu takitaha ke nau tokanga taha ki ha taha ʻo e ngaahi tefitoʻi moʻoni ki hono maʻu ʻo e ʻilo fakalaumālié. ʻE lava ke faʻu ʻe he kau akó ha lisi ʻi ha laʻipepa pe ʻi he palakipoé ʻa e ngaahi founga kotoa ʻoku nau pehē ʻe lava ke tokoni ai ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení kia ʻŌlive ʻi hono tūkungá. ʻE lava leva ke fakaafeʻi ha kau ako mei he kulupu takitaha ke lipooti ki he kalasí kotoa e meʻa naʻa nau aleaʻí.

ʻO ka fiemaʻu, ʻe lava ke vahevahe ʻa e ngaahi fehuʻi ko ʻení mo e ngaahi kulupú ke fakaʻaongaʻi ko ha konga ʻo ʻenau fealēleaʻakí.

Ngāue ʻi he Tuí

  • ʻOkú ke pehē ko e hā ha ngaahi ngāue faivelenga pau ʻe lava ke fakahoko ʻe ʻŌlive ke tokoni kiate iá?

  • Ko e hā ha meʻa te ke lava ʻo akoʻi kia ʻŌlive fekauʻaki mo Sīsū Kalaisi mo ʻEne Fakaleleí ʻa ia ʻe ala tokoni kiate ia ke ngāue ʻi he tuí? ʻE tokoni fēfē ʻa e ngaahi akonaki ʻi he ʻAlamā 34:9–10?

Ki ha ngaahi fakakaukau kehe fekauʻaki mo e founga ʻe lava ke ngāue ai ʻa ʻŌlive ʻi he tuí, te ke lava ʻo lau ʻa e palakalafi 5–7 ʻo e konga “Ko Hono Maʻu ʻo e ʻIlo Fakalaumālié” ʻi he Fakamatala ki he ʻElito ʻo e Fakataukei Fakatokāteliné.

Vakaiʻi ʻa e ngaahi fakakaukaú pe ngaahi fehuʻí ʻaki ha fakakaukau ʻoku taʻengatá

Ko ha founga ʻe taha ʻo hono akoʻi e vahe ko ʻení ko hono fakaafeʻi e kau akó ke nau hiki ʻi he palakipoé ha niʻihi ʻo e ngaahi fakakaukau hala ʻe ala maʻu ʻe ʻŌlive fekauʻaki mo Sīsū Kalaisi, ko ʻEne Fakaleleí, mo hono fatongia ʻi hono maʻu e ʻaloʻofa ʻa e Fakamoʻuí. Fakaafeʻi leva e kau akó ke nau tokoni ke fakalea e hohaʻa ʻa ʻŌlivé ʻi ha founga kehe (pe vakai ki ai ʻi ha founga kehe) ʻaki hono vahevahe e ngaahi moʻoni ʻoku mahino kiate kinautolu fekauʻaki mo Sīsū Kalaisí, ko ʻEne Fakaleleí, pea mo hotau fatongia ʻi hono maʻu e ʻaloʻofa ʻa e Fakamoʻuí.

  • ʻOkú ke pehē ʻe ʻafioʻi fēfē ʻe he Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisi ki ha hohaʻa ʻo hangē ko ia ʻoku maʻu ʻe ʻŌlivé?

  • Ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ke manatuʻi ʻe ʻŌlive ko e Fakalelei ʻa e Fakamoʻuí ʻoku “taʻe-fakangatangata mo taʻengatá” (ʻAlamā 34:10)?

  • ʻE tokoni fēfē nai hono manatuʻi ʻoku hinga pea mole ʻa e meʻa kotoa pē ʻo ka taʻe kau ai ʻa e Fakalelei ʻa e Fakamoʻuí, ke kehe ʻene vakai ki heʻene hohaʻá?

Ki ha ngaahi fakakaukau kehe fekauʻaki mo e founga ʻe lava ke vakaiʻi ai ʻe ʻŌlive ʻa e ngaahi fakakaukaú pe ngaahi fehuʻí ʻaki ha fakakaukau ʻoku taʻengatá, te ke lava ʻo lau ʻa e palakalafi 8 ʻo e konga “Ko Hono Maʻu ʻo e ʻIlo Fakalaumālié” ʻi he Fakamatala ki he ʻElito ʻo e Fakataukei Fakatokāteliné.

Fekumi ke maʻu ha mahino lahi ange ʻo fakafou ʻi he ngaahi maʻuʻanga tokoni kuo fokotuʻu fakalangí

  • Ko e hā ha faʻahinga maʻuʻanga tokoni kuo fokotuʻu fakalangi te ke fokotuʻu kia ʻŌlive ke tokoni ke ne maʻu ha fakahinohino mo ha tatakí? Ko e hā hono ʻuhingá?

  • Makehe mei he ʻAlamā 34:9–10, ko e hā ha potufolofola pe fakamatala mei ha taki ʻo e Siasí te ke lava ʻo vahevahe mo ʻŌlivé? ʻE tokoni fēfē nai ʻeni kiate iá?

Ki ha ngaahi fakakaukau kehe fekauʻaki mo e founga ʻe lava ke fekumi ai ʻa ʻŌlive ki ha mahino lahi ange ʻo fakafou ʻi he ngaahi maʻuʻanga tokoni kuo fokotuʻu fakalangí, te ke lava ʻo lau ʻa e palakalafi 11–12 ʻo e konga “Ko Hono Maʻu ʻo e ʻIlo Fakalaumālié” ʻi he Fakamatala ki he ʻElito ʻo e Fakataukei Fakatokāteliné.

Fakaafeʻi e kau akó ke nau fakakaukau ki he meʻa kuo nau ako pe ongoʻi he ʻahó ni te ne lava ʻo tāpuekina ʻenau moʻuí pe moʻui ʻa ha kakai ʻoku nau ʻilo. Poupouʻi ke nau kumi ha ngaahi faingamālie ke fakaʻaongaʻi ai e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo hono maʻu ʻo e ʻilo fakalaumālié pea mo e tokāteline ʻoku akoʻi ʻi he folofolá ki he ngaahi tūkunga ʻoku nau fehangahangai mo iá.

Toe vakaiʻi ʻo e fakataukei fakatokāteliné

Tokoniʻi e kau akó ʻi ha lēsoni he kahaʻú ke toe vakaiʻi ʻa e potufolofola mo e kupuʻi lea folofola mahuʻinga ki he ʻAlamā 34:9–10: “Kuo pau ke fai ha fakalelei, … ko ha feilaulau taʻe-fakangatangata mo taʻengata.”

Ko e founga ʻe taha ʻe lava ke fakahoko ai ʻení ko hono hiki ʻa e ʻuluaki mataʻitohi ʻo e potufolofolá mo e kupuʻi lea mahuʻingá ʻi he palakipoé pea fakaafeʻi e kau akó ke nau feinga ke manatuʻi ʻa e ngaahi foʻi lea ʻoku kamata ʻaki ʻa e mataʻitohi takitaha. Toutou fai ʻeni kae ʻoua kuo lava ʻe he kau akó ʻo toutou lau maʻuloto ʻa e potufolofolá mo e kupuʻi lea folofola mahuʻingá.