Seminelí
ʻAlamā 34:1–17: Ko e Fakalelei Taʻe-fakangatangata mo Taʻengata ʻa Sīsū Kalaisí


“ʻAlamā 34:1–17: Ko e Fakalelei Taʻe-fakangatangata mo Taʻengata ʻa Sīsū Kalaisí,” Tohi ʻa Molomoná – Tohi Lēsoni ʻa e Faiakó (2024)

“ʻAlamā 34:1–17,” Tohi ʻa Molomoná – Tohi Lēsoni ʻa e Faiakó

ʻAlamā 34:1–17

Ko e Fakalelei Taʻe-fakangatangata mo Taʻengata ʻa Sīsū Kalaisí

ʻĪmisi
Lotu ʻa Sīsū Kalaisi ʻi he Ngoue ko Ketisemaní

Kuó ke fakakaukau nai pe naʻe mei fēfē hoʻo moʻuí ka ne taʻeʻoua ʻa Sīsū Kalaisi mo ʻEne Fakaleleí? Naʻe akoʻi ʻe ʻAmuleki ki he kakai Sōlamí ko e kakai kotoa pē ʻoku loto-fefeka, hinga, pea hē ʻi he ʻikai ke nau maʻu ʻa e feilaulau taʻe-fakangatangata mo taʻengata ʻa e ʻAlo ʻo e ʻOtuá. ʻOku fakataumuʻa ʻa e lēsoni ko ʻení ke tokoni ke mahino kiate koe ʻa e founga ʻe lava ke tāpuekina ai koe ʻe Sīsū Kalaisi ʻi Heʻene feilaulau fakalelei taʻe-fakangatangata mo taʻengatá.

Fokotuʻu ha ngaahi taumuʻa māʻolunga ke aʻusia. ʻI he taimi ʻoku ʻilo ai ʻe he kau akó ʻoku māʻolunga hoʻo ʻamanaki kiate kinautolu ko e kau akó, te nau feinga ke feau e ngaahi ʻamanaki ko iá. ʻE ʻi ai e taimi ʻe niʻihi ʻe tohoakiʻi ai e tokanga ʻa ha fānau ako ʻe niʻihi ʻe hanau toʻu pe ko ha meʻangāue fakaʻilekitulōnika. Fakahoko maʻu pē ha fakatonutonu ʻoku angavaivai mo ʻofa ʻi he taimi ʻoku hoko ai e ngaahi meʻa ko ʻení pe ngaahi tōʻonga kehe ʻoku fakamoveuveú. ʻE lava ke tokoni hono fai iá ke mahino ki he kalasí kotoa hoʻo ngaahi fiemaʻú mo ʻoange ha ngaahi faingamālie lahi ange ki he kau akó ke nau maʻu ha ngaahi aʻusia mahuʻingamālie.

Teuteu ʻa e tokotaha akó: Fakaafeʻi e kau akó ke kumi mo ako e ngaahi potufolofola ʻoku tokoni ke mahino lelei ange kiate kinautolu ʻa e Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí. ʻE lava ke hoko ʻa e Fakahinohino ki he Ngaahi Folofolá ko ha maʻuʻanga tokoni ʻaonga.

Ngaahi ʻEkitivitī Ako ʻOku Ala Fakahokó

Naʻe mei kehe fēfē nai ʻa e moʻuí?

Fakakaukau ke fakaʻaliʻali ange ʻa e fehuʻi taʻekakato ko ʻení. Fakaafeʻi e kau akó ke vahevahe ha ngaahi sīpinga ʻo e founga naʻe mei kehe ai ʻenau moʻuí ka ne taʻeʻoua ʻa e kakai pe ngaahi meʻa ʻoku nau fakafalala lahi taha ki aí. Ke tokoni ki he kau akó ke nau fakakaukau ki ha ngaahi sīpinga, ʻomi ha ngaahi meʻa pe fakatātā ʻo ha ngaahi meʻa ʻokú ke mahuʻingaʻia ai.

Naʻe mei kehe fēfē nai ʻa e moʻuí kapau naʻe taʻeʻoua …?

Fakakaukau ki ha ngaahi founga ʻe niʻihi te ke lava ai ʻo tali e fehuʻi ko ʻení ʻaki ʻa e kakai pe ngaahi meʻa ʻokú ke falala ki aí. Hangē ko ʻení, te ke lava ʻo fakakaukau ki he founga naʻe mei kehe ai hoʻo moʻuí ka ne taʻeʻoua ha tokotaha pau, ko ha niʻihi ʻo e tekinolosia pe meʻangāue ʻokú ke faʻa fakaʻaongaʻí, pe ko ha ʻekitivitī ʻokú ke saiʻia ai.

Hili hono vahevahe ʻe he kau akó ha niʻihi ʻo ʻenau ngaahi talí, fakakaukau ke fakaʻaliʻali ʻa e fakatātā ko ʻení pea liliu ʻa e fakamatala kimuʻá ke pehē: Naʻe mei kehe fēfē nai ʻa e moʻuí kapau naʻe taʻeʻoua ʻa Sīsū Kalaisi mo ʻEne Fakaleleí?

ʻĪmisi
Ko e lotu ʻa Kalaisi ʻi Ketisemaní

Fakaafeʻi e kau akó ke fakakaukau ki he founga te nau tali ʻaki ʻa e fehuʻi ko ʻení pea hiki ha lisi ʻi heʻenau tohinoa akó ʻo e ngaahi founga naʻe mei kehe ai ʻenau moʻuí ka ne taʻeʻoua ʻa Sīsū Kalaisi mo ʻEne Fakaleleí. Te nau maʻu ha faingamālie ke vahevahe ʻenau ngaahi tali ki he fehuʻi ko ʻení ʻamui ange ʻi he lēsoní.

ʻOku fakamoʻoni ʻa ʻAmuleki ki he kakai Sōlamí fekauʻaki mo Sīsū Kalaisi

Mahalo te ke manatuʻi naʻe malanga ʻa ʻAlamā mo ʻAmuleki ʻi he lotolotonga ʻo e kau Sōlamí, ʻa ia naʻa nau tui ʻe “ʻikai ke ʻi ai ha Kalaisí” (ʻAlamā 31:16). Hili hono fakaʻosi ʻe ʻAlamā ʻene ngaahi pōpoaki ʻoku lekooti ʻi he ʻAlamā 32–33, naʻe vahevahe ʻe ʻAmuleki ʻene fakamoʻoni ki he Fakamoʻuí.

Lau ʻa e ʻAlamā 34:1–10, ʻo kumi ʻa e meʻa naʻe vahevahe ʻe ʻAmuleki fekauʻaki mo Sīsū Kalaisi mo ʻEne Fakaleleí.

Ko e ʻAlamā 34:9–10 ko ha potufolofola fakataukei fakatokāteline ia. Fakakaukau ke fakaʻilongaʻi e ngaahi potufolofola fakataukei fakatokāteliné ʻi ha founga makehe koeʻuhí ke faingofua ange hoʻo maʻu kinautolú. Te ke maʻu ha faingamālie ʻi he lēsoni hokó ke akoako fakaʻaongaʻi ʻa e tokāteline ʻoku akoʻi ʻi he potufolofola ko ʻení ki ha fehuʻi pe tūkunga.

  • Ko e ngaahi lea pe kupuʻi lea fē fekauʻaki mo Sīsū Kalaisi mo ʻEne Fakaleleí naʻe mahuʻingamālie taha kiate koé? Ko e hā hono ʻuhingá?

  • Ko e hā naʻá ke ako mei he ngaahi veesi ko ʻení fekauʻaki mo e ʻuhinga ʻoku tau fiemaʻu ai ʻa Sīsū Kalaisi ke fakalelei maʻatautolú?

  • Te ke fakamatalaʻi fakanounou fēfē ʻa e ngaahi akonaki ʻa ʻAmuleki ʻi he ʻAlamā 34:8–10 ko ha fakamatala ʻo e moʻoní?

Mahalo kuó ke ʻiloʻi ha foʻi moʻoni hangē ko ʻení: ʻO ka ne taʻeʻoua ʻa e Fakalelei taʻe-fakangatangata mo taʻengata ʻa Sīsū Kalaisí, ʻe hē ʻa e faʻahinga kotoa ʻo e tangatá ʻo taʻengata.

  • Ko e hā ka “malaʻia” ai ʻa e kakai kotoa pē pe hē ʻo taʻengata ka ne taʻeʻoua ʻa Sīsū Kalaisi mo ʻEne Fakaleleí?

Fakakaukau ke kole ki he kau akó ke fakakaukau ki ha niʻihi ʻo e ngaahi founga te nau hē fakataautaha ai ka ne taʻeʻoua ʻa Sīsū Kalaisi mo ʻEne Fakaleleí. Ko e founga ʻe taha ke fakahoko ai ʻení ko hano fakaafeʻi kinautolu ke ako ʻa e 2 Nīfai 9:6–12, pea fekumi e ngaahi akonaki ʻoku nau fakamatalaʻi e ʻuhinga ʻoku tau fiemaʻu ai ha Fakamoʻuí.

Taʻefakangatangata mo taʻengata

Fakakaukau ke fakaʻilongaʻi ʻa e ongo foʻi lea “taʻe-fakangatangata mo taʻengata” ʻi he fakaʻosinga ʻo e veesi 10 pea hiki ʻa e fakatātā ko ʻení ʻi hoʻo tohinoa akó:

Fakakaukau ke tā ʻa e fakatātā ko ʻení ʻi he palakipoé ke hiki ʻe he kau akó.

ʻĪmisi
ko e ngaahi foʻi lea ko e “Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí” ʻi he tafaʻaki ʻo ha foʻi tao ʻoku tuhu ki he ngaahi foʻi lea “taʻe-fakangatangata mo taʻengata”
  • ʻOkú ke pehē ʻoku ʻuhinga ki he hā ʻa e pehē ʻoku taʻe-fakangatangata mo taʻengata ʻa e Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí?

Naʻe vahevahe ʻe Palesiteni Lāsolo M. Nalesoni ʻa e ngaahi fakakaukau ko ʻení:

ʻOku taʻe-fakangatangata ʻEne Fakaleleí—ʻo ʻikai hano ngataʻanga. Naʻe ʻikai foki hano ngataʻanga he ʻe fakahaofi ʻa e faʻahinga kotoa ʻo e tangatá mei he mate ʻoku ʻikai hano ngataʻangá. Naʻe taʻe-fakangatangata ia ʻi he ngaahi tuʻunga ʻo ʻEne mamahi lahí. … Naʻe toe taʻe-fakangatangata ia ʻi hono lahí—he naʻe pau ke fakahoko tuʻo taha pē ia maʻá e taha kotoa. Pea naʻe ʻikai ngata ʻene aʻu atu e ʻaloʻofa ʻo e Fakaleleí ki ha niʻihi tokolahi pē, ka ki he ngaahi māmani taʻe-faʻalaua naʻá Ne fakatupú. Naʻe ope atu ʻene taʻe-fakangatangatá ʻi he meʻa ne malava ke fakafuofuaʻi ʻe he meʻafua ʻa e tangatá pe mākupusi fakamatelié. (Russell M. Nelson, “The Atonement,” Ensign, Nov. 1996, 35)

  • Ko e hā naʻe tokoni ʻa e fakamatala ko ʻení ke ke ako pe ongoʻi fekauʻaki mo Sīsū Kalaisi mo ʻEne feilaulau fakaleleí?

Ko e hā ʻene fekauʻaki mo koé?

ʻE ala tokoni ke vahevahe ʻa e lea ʻa ʻEletā Maikolo Sione U. Tei ʻo e Kau Fitungofulú ʻoku maʻu ʻi he konga “Fakamatala Fakamahinó mo e Puipuituʻá,” ko ha konga ʻo e fakamatala ko ʻení.

Neongo ʻe lava ke tāpuakiʻi ʻe he Fakamoʻuí ha kakai taʻe-fakangatangata ʻo fakafou ʻi Heʻene Fakaleleí, ka te Ne lava foki ʻo tāpuakiʻi fakataautaha koe. Fakakaukau ke liliu ʻa e fakatātā ʻi hoʻo tohinoa akó ke hangē ko ʻení:

ʻĪmisi
ko e ngaahi foʻi lea ko e “Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí” ʻi he tafaʻaki ʻo ha foʻi tao ʻoku tuhu ki he ngaahi foʻi lea “taʻe-fakangatangata mo taʻengata” pea mo ha foi tao ʻoku tuhu ki he foʻi lea “fakataautaha”

ʻE lava ke tokoni ʻa e ʻekitivitī ko ʻení ke mahino lelei ange ki he kau akó ʻa e founga ʻe lava ke faitāpuekina fakataautaha ai kinautolu ʻe he Fakamoʻuí koeʻuhí ko ʻEne Fakaleleí. Fakaʻaliʻali pe paaki e ngaahi maʻuʻanga tokoni ko ʻení pea ʻoange ha taimi ki he kau akó ke nau ako fakataautaha pe fakakulupu ai. Fakaafeʻi e kau akó ke nau feinga ke ʻiloʻi e ngaahi foʻi lea pe kupuʻi lea mei he ngaahi maʻuʻanga tokoni ko ʻení ʻokú ne fakamatalaʻi e founga ʻe lava ke tāpuekina fakataautaha ai kinautolu ʻe Sīsū Kalaisi ʻo fakafou ʻi Heʻene Fakaleleí.

Makehe mei he ngaahi folofola mo e ngaahi fakamatala ʻi he lisí, ʻe lava ke maʻu ʻe he kau akó ha ngaahi potufolofola pe ngaahi fakamatala kehe mei he kau taki ʻo e Siasí.

Naʻe akoʻi ʻe Palesiteni Teti R. Kalisitā, naʻe hoko ko e Palesiteni Lahi ʻo e Lautohi Faka-Sāpaté ʻo pehē:

Kuó u feʻiloaki mo ha Kāingalotu lelei ʻoku faingataʻa ke nau fakamolemoleʻi kinautolu, ʻoku nau fakangatangata e ivi huhuʻi ʻo e Fakamoʻuí, ko e fai ʻi he taʻeʻilo mo e maʻuhala. ʻOku ʻikai ke nau fakatokangaʻi, kuo nau liliu ha Fakalelei ʻoku taʻe fakangatangatá ki ha fakangatangata ʻo pehē he ʻikai lava ke ne hakeakiʻi ʻenau angahalá pe vaivaí. Ka ko ha Fakalelei ʻeni ʻoku ʻikai ke fakangatangata he ʻokú ne fālute mo fakakau e angahala mo e vaivai kotoa pē, ʻo aʻu ki he ngaohikovia pe mamahi ne fakatupu ʻe he niʻihi kehé. (Tad R. Callister, “Ko e Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí,” Ensign pe Liahona, Mē 2019, 85–86)

Aleaʻi mo e kau akó ʻa e meʻa naʻa nau ako mo ongoʻi mei heʻenau akó. Fakaafeʻi ke nau vahevahe ha ngaahi foʻi lea pe kupuʻi lea pau naʻa nau maʻu ʻokú ne fakamatalaʻi ʻa e founga ʻe lava ke tāpuekina fakataautaha ai kinautolu ʻe Sīsū Kalaisi ʻo fakafou ʻi Heʻene Fakaleleí. Hangē ko ʻení, ʻe lava ke fakamahinoʻi ʻe he kau akó ʻa e ngaahi kupuʻi lea hangē ko e “te ne ʻomi ʻa e fakamoʻuí kiate kinautolu fulipē ʻe tui ki hono huafá” (ʻAlamā 34:15); “[Ko e] ʻOtuá, … ʻokú ne tofa ʻa e hala ke tau hao ai mei he … maté mo heli” (2 Nīfai 9:10); pe “Ko au, ko e ʻEikí, ʻoku ʻikai te u toe manatu ki [he ngaahi angahala kuo fakatomalaʻí]” (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 58:42).

Hili e fealēleaʻaki ko ʻení, tuku ke vakai ʻa e kau akó ki he lisi naʻa nau faʻu ʻi heʻenau tohinoa akó fekauʻaki mo e tuʻunga naʻe mei ʻi ai ʻenau moʻuí ka ne taʻeʻoua ʻa Sīsū Kalaisi mo ʻEne Fakaleleí. ʻE lava ke tānaki e kau akó ki heʻenau lisí ʻo fakatatau mo e meʻa kuo nau akó. Fakakaukau ke fakaafeʻi ʻa e kau akó ke vahevahe ʻenau ngaahi lisí mo hanau hoa pe mo e kalasí fakakātoa. Kole ki he kau akó ke vahevahe ha meʻa naʻa nau tānaki ki heʻenau lisí koeʻuhí ko e meʻa ne nau ako he ʻaho ní. Te nau lava foki ʻo vahevahe ha meʻa naʻa nau ʻosi fakakau ʻi heʻenau lisí ʻoku mahuʻinga lahi ange kiate kinautolu koeʻuhí ko e meʻa kuo nau akó, pea fakamatalaʻi hono ʻuhingá.

Fakamoʻoni ki he ngaahi moʻoni kuo mou aleaʻí. Poupouʻi ʻa e kau akó ke ngāueʻi ha faʻahinga ueʻi fakalaumālie pē kuo nau maʻu lolotonga ʻa e lēsoní.