Seminelí
Sēkope 2:22–35: Ko e Fono ʻo e Angamaʻá


“Sēkope 2:22–35: Ko e Fono ʻo e Angamaʻá,” Tohi ʻa Molomoná – Tohi Lēsoni ʻa e Faiakó (2024)

“Sēkope 2:22–35,” Tohi ʻa Molomoná – Tohi Lēsoni ʻa e Faiakó

Sēkope 2:22–35

Ko e Fono ʻo e Angamaʻá

ʻĪmisi
finemui

ʻOku liʻaki ʻe he māmaní e ngaahi tuʻunga moʻui ʻo e maʻa fakasekisualé, ka ʻoku kei tuʻu maʻu pē e tuʻunga moʻui ʻa e ʻEikí ki he maʻa fakasekisualé. Hili hono maʻu ʻe Sēkope ʻene fekau mei he ʻEikí, naʻá ne akoʻi hono kakaí fekauʻaki mo e fono ʻo e angamaʻá. ʻOku kei ʻaonga pē e ngaahi akonaki ʻa Sēkopé he ʻahó ni. ʻE lava ke tokoniʻi koe ʻe he lēsoni ko ʻení ke ke fiefia ʻi he angamaʻá ʻo hangē ko ia ʻoku fakahoko ʻe he ʻEikí.

Lotua ke mahino e ngaahi fiemaʻu ʻa e kau akó. ʻI hoʻo feinga ke tokanga taha ki he kau akó fakafoʻituituí, lotua e kau akó ʻaki honau hingoá. Kole ki he Tamai Hēvaní ke tokoni atu ke mahino kiate koe ʻenau ngaahi fiemaʻú mo e ngaahi founga fakafaiako te ne feau e ngaahi fiemaʻu ko iá. Fakafanongo ki ha ngaahi ueʻi fakalaumālie te ke maʻu mo ha ngaahi fakakaukau ki he founga te ke lava ai ʻo tokoniʻi e tokotaha ako takitaha.

Teuteu ʻa e tokotaha akó: Te ke lava ʻo fakaafeʻi e kau akó ke fehuʻi ki heʻenau mātuʻá pe ko ha taki ʻo e Siasí fekauʻaki mo e ngaahi tāpuaki ʻoku maʻu mei he talangofua ki he fono ʻo e angamaʻá. Mahalo te ke fie fetuʻutaki foki ki he mātuʻá ʻo fakahaaʻi ange kiate kinautolu ʻe ako e kau akó fekauʻaki mo e fono ʻo e angamaʻá kae lava ke hokohoko atu e fealēleaʻaki ʻa e mātuʻá ʻi ʻapí kapau te nau loto ki ai.

Ngaahi ʻEkitivitī Ako ʻOku Ala Fakahokó

Fakatokanga ʻa Sēkopé

Fakakaukau ke tā ha fakatātā ʻi he palakipoé ʻoku faitatau mo e sīpinga ʻi laló. Hili iá pea fakaafeʻi ha fealēleaʻaki ʻo fakaʻaongaʻi ha ngaahi fehuʻi hangē ko ia ʻoku hoko mai ʻi he fakatātaá.

Mahalo te ke fie vahevahe foki e vitiō “Tuʻu Maʻu ʻi he Ngaahi Potu Toputapú” mei he taimi 3:22 ki he 4:50, ʻa ia ʻoku fakamatalaʻi ai ʻe ʻEletā Lōpeti D. Heili (1932–2017) ʻa e founga ʻoku fakaʻau ke mamaʻo ange ai e ngaahi tuʻunga moʻui ʻo e māmaní mei he ngaahi tuʻunga moʻui ʻa e ʻEikí. ‘Oku maʻu e vitioó ni ‘i he ChurchofJesusChrist.org.

ʻĪmisi
Saati ʻo e ngaahi tuʻunga moʻuí
  • Te ke fakamatalaʻi fēfē ʻa e meʻa ʻoku fakahaaʻi ʻe he fakatātā ko ʻení fekauʻaki mo e ngaahi tuʻunga moʻui ʻa e ʻEikí pea mo e ngaahi tuʻunga moʻui ʻa e māmaní?

  • Ko e hā ha ngaahi founga ʻokú ke vakai ai ʻoku mavahe ʻa e ngaahi tuʻunga moʻui ʻo e māmaní mei he ngaahi tuʻunga moʻui ʻa e ʻEikí?

Naʻe vahevahe ʻe Palesiteni Lāsolo M. Nalesoni ha founga ʻe taha ʻoku mavahe ai ʻa e māmaní mei he tuʻunga moʻui ʻa e ʻEikí:

ʻOku fiemaʻu e tuí ke moʻui maʻa ʻi ha māmani ʻokú ne poupouʻi fefeka ko e fono ʻa e ʻOtuá ki he angamaʻá kuo ʻolokuonga. (Russell M. Nelson, “Kuo Toetuʻu ʻa Kalaisi; ʻE Hiki e Ngaahi Moʻungá ʻi he Tui Kiate Iá,” Liahona, Mē 2021, 104)

  • Ko e hā ha ngaahi sīpinga ʻo e meʻá ni ʻokú ke mamata ai?

Kapau ʻoku ʻi ai ha ngaahi fehuʻi ʻa e kau akó fekauʻaki mo ha ngaahi ʻulungaanga pau ʻo e fono ʻo e angamaʻá, poupouʻi kinautolu ke fekumi ki he ngaahi talí ʻaki ʻenau talanoa mo ʻenau mātuʻá pe kau taki ʻo e siasí pea ʻi hono ako e folofolá mo e ngaahi akonaki ʻa e kau palōfita moʻuí. Tokanga ki he kau ako kuo nau maumauʻi e fono ʻo e angamaʻá. Fakamanatu kiate kinautolu ʻa e mālohi ʻo e Fakamoʻuí ke fakamolemolé pea poupouʻi kinautolu ke talanoa mo ʻenau pīsopé.

Tokanga telia ʻa e kau ako mahalo ko ha kau mamahi ʻo e ngaohikoviá. Kapau ʻoku hangehangē ʻe talanoa atu ha tokotaha ako fekauʻaki mo e ngaohikovia fakatāutahá pe fakafāmilí, fakamatalaʻi ange ʻoku fiemaʻu ke ke lipooti ha faʻahinga tukuakiʻi pē. Faʻa kātaki, loto-mahino, pea fakapapauʻi mo poupouʻi kinautolu ke nau talanoa mo ʻenau pīsopé. Kapau ʻe lipooti ʻe ha tokotaha ako ha ngaohikovia, fetuʻutaki ki he laine tokoni ʻa e Siasí pe faleʻi fakalao ʻi homou ʻēliá.

ʻOku mahino mo taʻefeliliuaki e fono ʻa e ʻEikí ki he angamaʻá. “Ko e angamaʻá ko e haohaoa fakasekisuale. Ko kinautolu ʻoku angamaʻá ʻoku nau maʻa ʻi heʻenau ngaahi fakakaukaú, leá, mo e tōʻongá. ʻOku ʻuhinga ʻa e angamaʻá ki he ʻikai ke fakahoko ha faʻahinga vā fetuʻutaki fakasekisuale kimuʻa ʻi he nofo-malí. ʻOku toe ʻuhinga foki ia ki he anganofo kakato ki he husepānití pe uaifí lolotonga e nofo-malí” (Ngaahi Tefito ʻo e Ongoongoleleí, “Angamaʻá”).

ʻI hoʻo ako ʻa e Sēkope 2, fekumi ki he ongo ʻa e Fakamoʻuí fekauʻaki mo e angamaʻá.

Naʻe ʻofa ʻa Sēkope ʻi hono kakaí. Naʻe ʻiloʻi ʻe Sēkope ʻi he mālohi ʻo e ʻEikí ʻa e ngaahi fakakaukau ʻa e kakaí mo e faiangahala ʻo honau lotó (vakai, Sēkope 1:15; 2:5–6). Naʻá ne ʻiloʻi naʻa nau “kamata ke ngāue ʻi he angahalá, ʻa ia ko e angahala ʻoku hā fakalielia ʻaupito … ki he ʻOtuá” (Sēkope 2:5). Hili e fakatokanga ʻa Sēkope ki he kau Nīfaí fekauʻaki mo e angahala ʻo e hīkisiá (vakai, Sēkope 2:12–21), naʻá ne fakatokanga ki he kau Nīfaí fekauʻaki mo “ha hia ʻoku fakalielia [pe mamafa] ange” (Sēkope 2:22) naʻe fakakaukau hono kakaí ki ai.

Lau ʻa e Sēkope 2:22–24, ʻo kumi e founga naʻe fakamatalaʻi ʻaki ʻe Sēkope ʻa e angahala mamafa ange ko ʻení. (Ko e feʻauakí ko e taimi ia ʻoku feohi fakasekisuale ai ha taha mo ha taha ʻoku ʻikai ko hono malí.)

  ChurchofJesusChrist.org 

  • Ko e hā e fatongia ʻo ʻetau ngaahi fakakaukaú ʻi heʻetau talangofua ki he fono ʻo e angamaʻá (vakai, Mātiu 5:28)?

ʻOku fiefia ʻa e ʻEikí ʻi he angamaʻá

Naʻe maumauʻi ʻe ha niʻihi ʻo e kau tangata Nīfaí ʻa e fono ʻo e angamaʻá ʻaki ʻenau maʻu ha uaifi ʻo lahi ange ʻi he toko tahá, ka naʻe ʻosi fakahalaiaʻi ʻe he ʻEikí ʻa e tōʻonga ko ʻení kimuʻa pea mavahe ʻa Līhai mei Selusalemá (Sēkope 2:34). Fakakaukau ki he meʻa ʻokú ke fai ʻi hoʻo moʻuí ke fakafepakiʻi ʻaki e ngaahi ʻahiʻahi fekauʻaki mo e fono ʻo e angamaʻá.

Lau ʻa e Sēkope 2:25–28, ʻo kumi e meʻa naʻe akoʻi ʻe Sēkope ki he kau Nīfaí ke tokoniʻi kinautolu ke nau fakafepakiʻi ʻa e ʻahiʻahi ke fai ha angahala fakasekisualé.

  • Ko e hā e fakakaukau ʻa e ʻEikí ki he angamaʻá?

Tokoniʻi e kau akó ke nau ʻiloʻi e foʻi mooni, ʻoku fiefia ʻa e ʻEikí ʻi he angamaʻá. Mahalo ʻe ʻaonga ki he kau akó hono fakaʻilongaʻi e moʻoni ʻi he veesi 28.

Naʻe lea ʻa Sēkope ki he kakai tangatá, ʻa ia ko honau tokolahi naʻa nau fakalotoʻi e kakai fefiné ke nau maumauʻi e fono ʻo e angamaʻá. Naʻá ne lea foki kau ki he fiefia ʻa e ʻEikí ʻi he angamaʻa ʻa e houʻeiki fafiné. ʻOku fiefia ʻa e ʻEikí ʻi he angamaʻa ʻa ʻEne fānaú kotoa—ʻa e tangata mo fafine fakatouʻosi.

ʻOange ha tatau ʻo e Ki Hono Fakamālohia ʻo e Toʻu Tupú (tohitufa, 2022) ki he tokotaha ako takitaha pe tokoni ke nau kumi fakaʻilekitulōnika ia. ʻAi ke nau lau fakalongolongo ʻa e konga ki he “ʻOku toputapu ho sinó” ʻiate kinautolu pē, ʻo kumi e ʻuhinga ʻoku hoko ai hono moʻui ʻaki e fono ʻo e angamaʻá ko ha meʻa ke fiefia aí.

Ke mamata ʻi ha ngaahi sīpinga ʻo e fiefia ʻa ha toʻu tupu ʻe niʻihi ʻi he angamaʻá, mahalo te ke fie sio he vitiō “ʻOku ou Fili Ke u Maʻa” (4:19) ʻi he ChurchofJesusChrist.org.

  • ʻOkú ke pehē ko e hā e ʻuhinga ʻoku fiefia ai ʻa e ʻEikí ʻi he angamaʻá?

  • Ko e hā nai ha fakamoʻoni ʻi he moʻui ʻa ha taha ʻokú ne fiefia ʻi he angamaʻá?

  • Ko e hā ha ngaahi ʻulungaanga faka-Kalaisi ʻoku tokoni ʻa hono moʻui ʻaki e fono ʻo e angamaʻá ke tau fakatupulakí?

Lau ʻa e Sēkope 2:31–35, ʻo kumi e founga naʻe uesia ai ʻe he ngaahi fili angaʻuli ʻa e kau tangata Nīfaí ʻa honau ngaahi fāmilí.

  • Ko e hā ha ngaahi palopalema ʻoku hoko ʻi he taimi ʻoku ʻikai ke tau fakakaukau ai ki he angamaʻá ʻo hangē ko e fakakaukau ʻa e ʻEikí ki aí?

  • Naʻe mei kehe fēfē ʻa e māmaní kapau naʻe fakakaukau ʻa e tokotaha kotoa pē ki he angamaʻá ʻo hangē ko e fakakaukau ʻa e ʻEikí ki aí?

  • ʻOkú ke pehē ʻe lava fēfē ʻe he fiefia ʻi he angamaʻá ʻo tākiekina ho vā fetuʻutaki mo e ʻEikí pea mo e niʻihi kehé?

ʻĪmisi
temipale

Ko e taha ʻo e ngaahi fehuʻi ʻi he ʻinitaviu lekomeni temipalé ko e “ʻOkú ke talangofua ki he fono ʻo e angamaʻá?”

Fakaafeʻi e kau akó ke nau fakalaulauloto fakalongolongo ki he ongo fehuʻi ko ʻení:

  • Ko e hā ha ngaahi fakakaukau mo ha ngaahi ongo ʻokú ke maʻu ʻi he taimi ʻokú ke fakakaukau ai ke tali e fehuʻi ko ʻení ki hoʻo pīsopé?

  • Ko e hā te ke lava ʻo fai kae lava ke fiefia ʻa e ʻEikí ʻi hoʻo angamaʻá?

Fakakaukau ki he meʻa ʻokú ke fai ke ke moʻui ʻaki ai e fono ʻo e angamaʻá mo e founga ʻokú ne tākiekina lelei ai hoʻo moʻuí. Kapau kuó ke maumauʻi e fono ʻo e angamaʻá, talanoa ki hoʻo pīsopé. Te ne lava ʻo tokoniʻi koe ke ke fakatomala. ʻOku finangalo e Fakamoʻuí ke fakamolemoleʻi koe. Te ke lava ʻo maʻu ʻiate Ia ʻa e fakamolemolé, nongá, fakamoʻuí, mo e mālohi ke moʻui ʻaki e fono ʻo e angamaʻá.

ʻOku fakataumuʻa e konga hoko ʻo e lēsoní ke tokoni ke mahino ki he kau akó ʻa e ngaahi akonaki ʻa Sēkope fekauʻaki mo e mali tokolahí.  

Ngaahi akonaki ʻa Sēkope fekauʻaki mo e mali tokolahí

Hili hono akoʻi ʻe Sēkope hono kakaí ke ʻoua naʻa nau maʻu ʻo laka hake ha hoa mali pē ʻe tahá (vakai, Sēkope 2:27), naʻá ne fakamatalaʻi e ngaahi tūkunga ʻe lava ai ʻe he ʻEikí ʻo fakamafaiʻi ʻa e mali tokolahí (vakai, Sēkope 2:30).

  • Ko e hā naʻe akoʻi ʻe Sēkope fekauʻaki mo e mali tokolahí ʻi he veesi 30?

ʻOku toki fakamafaiʻi pē ʻa e mali tokolahí ʻi he taimi ʻoku fekauʻi ai ia ʻe he ʻEikí ʻo fakafou ʻi Heʻene palōfitá—ko e Palesiteni ʻo e Siasí—pea ʻikai fakafou ʻi ha toe taha kehe (vakai, Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 132:45–48). Fakamahinoʻi ange naʻe ʻi ai ha ngaahi taimi pau ʻi he hisitōlia ʻo māmaní, naʻe fekau ai ʻe he ʻEikí ki Hono kakaí ke fakahoko ʻa e mali tokolahí. Hangē ko ʻení, naʻe fakahoko ʻa e mali tokolahí ʻe ʻĒpalahame, Sela, mo Hekaʻā (vakai, Sēnesi 16:1–3; Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 132:34–35). Naʻe fakahoko foki ʻe he mokopuna tangata ʻo ʻĒpalahame ko Sēkopé ʻa e mali tokolahí (vakai, Sēnesi 29–30; Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 132:37). Naʻe fakahoko ia ʻi ha vahaʻataimi lolotonga e ngaahi fuofua ʻaho ʻo e Siasi kuo fakafoki maí, ʻo kamata ʻi he Palōfita ko Siosefa Samitá. ʻOku ʻikai toe fakahoko ʻe he kāingalotu ʻo e Siasí ʻa e mali tokolahí (vakai, Fanongonongo Fakamafaiʻi 1).