2015
Ko e Fakaakeake mei he Tauhele ʻo e Ponokalafí
ʻOkatopa 2015


Ko e Fakaakeake mei he Tauhele ʻo e Ponokalafí

Kuo pau ke tau ako kotoa ke matatali ʻa e mītia ʻoku hā ai e meʻa fakasekisualé.

ʻĪmisi
Silhouette of a man kneeling in prayer. Rays of light are around him.

ʻOku hanga ʻe he tafoki ki he ʻEikí ʻi he loto fakatōkilaló ʻo tākiekina ha taha ke ne tali ha ngaahi moʻoni tukupau, ʻa ia kapau ʻe mahino kakato, te ne ʻomi ha mālohi pea toʻo atu ai e ongoʻi maá.

TĀ FAKATĀTAAʻI ʻE HE DOMI8NIC/ISTOCK/THINKSTOCK

ʻI he taʻu ʻe hongofulu kuohilí ne u lea ai ʻi he konifelenisi lahí ʻi he kaveinga ʻo e ponokalafí. Ne u fakahaaʻi ʻeku poupou ki he ngaahi akonaki ʻa e niʻihi kehe ʻo e kau takí kuo nau fakatokanga atu ki he fakaʻauha fakalaumālie ʻoku fai ʻe he ponokalafí. Ne u fakatokanga atu ʻoku fuʻu tokolahi e kakai tangata mo e tamaiki tangata kuo fakalaveaʻi kinautolu ʻe he meʻa ʻoku ou ui ko e “tuʻuaki ʻo e ngaahi feohi fakasekisuale taʻefeʻungá.”1 ʻOku kovi hono ngāue ʻaki ha faʻahinga founga pē ʻo e ponokalafí—ʻokú ne fakaʻauha ʻa e ongo fakalaumālié, ʻokú ne fakavaivaiʻi e malava ko ia ke fakaʻaongaʻi e mālohi ʻo e lakanga fakataulaʻeikí, pea ʻokú ne maumauʻi e ngaahi vā fetuʻutaki mahuʻingá.

Ko e hili ʻeni e taʻu ʻe 10 mei ai, ʻoku ou houngaʻia, kuo fakaʻehiʻehi e niʻihi tokolahi kuo nau fanongo mo talangofua ki he fakatokanga fakapalōfita ko iá pea nau kei maʻa mo taʻeʻila mei he ngaahi mele ʻo e ponokalafí. ʻOku ou toe houngaʻia foki ko e tokolahi kuo nau fanongo ki he ngaahi fakaafe fakapalōfita ke tafoki mei he ponokalafí, fakaleleiʻi e ngaahi loto mo e ngaahi vā fetuʻutaki kuo maumaú, pea laka atu kimuʻa ʻi he hala ʻo e tuʻunga faka-ākongá. Ka ʻoku ou fuʻu hohaʻa lahi ange ki he niʻihi ʻiate kitautolu ʻoku kei hokohoko atu hono keina ʻe he ponokalafí, tautautefito ki heʻetau kau talavoú kae pehē ki he toe tokolahi ange mo e kau finemui aí.

Ko e tefitoʻi ʻuhinga ʻo e fakautuutu e palopalema ʻo e ponokalafí ʻi he māmani ʻo e ʻahó ni, ko e ʻasi he feituʻu kotoa pē ʻa e ngaahi lea mo e ngaahi ʻīmisi ʻoku hā ai ha meʻa fakasekisuale mo fakatauelé: ʻoku lava ke maʻu kinautolu ʻi he heleʻuhilá, polokalama TV, mītia fakasōsialé, fetuʻutaki tohi telefoní (text), polokalama he telefoní (phone apps), ngaahi tuʻuakí, tohí, hivá, mo e ngaahi fetalanoaʻaki fakaʻahó. Ko hono olá, ʻoku mahino ʻoku tau fetaulaki mo e ngaahi meʻa fakasekisualé ʻi he taimi kotoa pē.

I. Ngaahi Tuʻunga hono Ngāue ʻakí

Ke tokoniʻi kitautolu ke fakafepakiʻi e kovi fakalilifu ko ʻeni ʻoku fakautuutu ʻene tupú, ʻoku ou fakaʻamu ke fakamahino ha ngaahi tuʻunga kehekehe hono ngāue ʻaki ʻo e ponokalafí pea mo fokotuʻu atu ha ngaahi founga ke fai kiate kinautolu.

ʻI he ngaahi taimi mo e ngaahi tūkunga kimuʻá, ne nofotaha ʻemau akonaki fekauʻaki mo e ponokalafí ʻi hono tokoniʻi ʻo e fakafoʻituituí ke fakaʻehiʻehi mei he mamata aí ko e fakaakeake mei he maʻunimaá. Lolotonga ʻoku kei mahuʻinga pē ʻa e ngaahi ngāue ko iá, kuo hā mai mei he ngaahi aʻusia kuohilí mo e ngaahi tūkunga lolotongá ʻa e fie maʻu ke fakahoko e akonakí ki he tuʻunga hono ngāue ʻaki ʻo e ponokalafí mei he taupotu taha ʻo e fakaʻehiʻehí ki he maʻunimaá. ʻOku fuʻu tokoni lahi ke tau tokanga taha ki ha tuʻunga kehekehe ʻe fā hono ngāueʻaki ʻo e ponokalafí: (1) ʻasi fakatuʻupakē (2) tātāitaha hono ngāue ʻakí, (3) toutou ngāue ʻakí mo e (4) fuʻu tōtuʻa hono ngāue ʻakí (maʻunimā).

  1. ʻAsi Fakatuʻupakē. ʻOku ou tui ko e tokotaha kotoa pē ne ʻasi fakatuʻupakē hake ki ai ʻa e ponokalafí. ʻOku ʻikai ha angahala ʻi heni ʻi he taimi ʻoku tau tafoki ai pea ʻoua naʻa tau toe sio ki ai. ʻOku hangē ia ko ha fehalaaki, ʻoku taʻalo mai ke fakatonutonu kae ʻikai ko e toki fakatomalaʻi.2

  2. Tātāitaha hono Ngāue ʻakí. Ko hono ngāueʻaki ko ʻeni ʻo e ponokalafí ʻoku meimei tātāitaha pe faʻa hoko, ka ʻoku fai maʻu pē ʻi he ʻilo pau, pea ko hono koví ia.

    ʻOku fakalanga mo fakaʻaiʻai ʻe he ponokalafí ʻa e ngaahi ongo mālohi fakasekisualé. Naʻe ʻomi ʻe he Tupuʻangá ʻa e ngaahi ongo ko ʻení ki Haʻane taumuʻa fakapotopoto, ka naʻá Ne ʻomi foki mo e ngaahi fekau ke fakangatangata ʻa e ongo ko iá ki ha tangata mo ha fefine ʻokú na mali. ʻOku fakasiʻia ʻe he ponokalafí ʻa e founga totonu fakasekisualé ka ne fakaʻaiʻai hono fakahaaʻi ʻo e ngaahi ongo fakasekisualé ʻi tuʻa ʻi he haʻi ʻo e nofo-malí. Ko kinautolu ko ia ʻoku nau ngāue ʻaki ʻa e ponokalafí ʻoku nau meʻavaʻinga ʻaki e ngaahi ivi mātuʻaki mālohi te ne lava ʻo fakatupu pe fakaʻauha ha moʻui. ʻOua naʻá ke ʻalu ki ai!

    Ko e fakatuʻutāmaki hono ngāue ʻaki ʻi he ʻilopau e ponokalafí, tatau ai pē pe ko e hā hono lahí mo e tātāitahá, ko ʻene toutou tohoakiʻi ko ē kita ke te toutou sio aí, ʻo fakautuutu ai ʻene toka heʻete fakakaukaú ʻa e ngaahi ongo mo e tōʻonga fakasekisualé. Kuo ʻilo ʻe he kau saienisí ʻoku hanga ʻe he ngaahi ʻīmisi fakasekisualé ʻo fakatupu ha ʻū kemikale ʻi he ʻatamaí ʻokú ne fakatōliʻa e ngaahi ongoʻi fakasekisualé, ʻo fakaʻaiʻai ai ke lahi ange tokanga ki he ʻulungaanga fakasekisualé.3 ʻOku fakatupunga ʻe ha faʻahinga ʻulungaanga pe tūkunga fakasekisuale taʻemaʻá, ʻa e ngaahi ongoʻi fakamāʻiá ʻa ia ʻe lava pē ʻi ha taimi lōloa ke maʻutangī e loto ʻa ha tokotaha.

  3. Toutou Ngāue ʻakí. ʻOku lava ke hoko e hono toutou ngāue ʻaki ʻi he ʻilo pau ʻo e ponokalafí ko ha tōʻonga moʻui, “ko ha ʻulungaanga pau ʻoku toutou fai kae ʻoua kuo ʻikai mei toe mapuleʻi.”4 ʻI hono toutou ngāue ʻakí, ʻoku aʻusia ai ʻe he fakafoʻituituí ha holi lahi ange ke fakaʻaiʻai ia, ke ne toe fai e meʻa tatau kae toki fiemālie ai.

  4. Fuʻu Tōtuʻa Hono Ngāue ʻaki (Maʻunimaá). ʻOku maʻunimā ha tōʻonga moʻui ʻa ha taha ʻi he taimi ʻokú ne fakatupunga ai ha ongoʻi “holi faivavale” ki he meʻa ko iá (dependency)” (ko ha foʻi lea fakafaitoʻo ʻoku fakaʻaongaʻi ki hono ngāue ʻaki ʻo e faitoʻo konatapú, kava mālohí, vaʻinga kumi monūʻiá, etc.) ʻo iku ai ki he “vili taʻeʻunua” ke “fakamuʻomuʻa ia ʻi he meimei meʻa kotoa pē he moʻuí.”5

II. Ko e Mahuʻinga ke Mahino e Ngaahi Tuʻunga Ko ʻEní

Ko ʻetau ʻilo pē ʻa e ngaahi tuʻunga kehekehe ko ʻení, ʻoku tau ʻilo ai foki ʻoku ʻikai ke maʻunimā ʻe he ponokalafí ʻa e tokotaha kotoa pē ʻokú ne ngāue ʻaki loto fiemālie e ponokalafí. Ko hono moʻoní, ko e tokolahi taha ʻo e kau talavou mo e kau finemui ʻoku nau fefaʻuhi mo e ponokalafí ʻoku ʻikai maʻunimā kinautolu ia. Ko ha faikehekehe mahuʻinga ia ke fakatokangaʻi—ʻo ʻikai ki he mātuʻá pē, ngaahi malí, mo e kau taki ʻoku nau loto ke tokoní, ka kiate kinautolu foki ʻoku fefaʻuhi mo e palopalemá ni. Ko hono ʻuhingá ʻeni.

ʻUluakí, ko e loloto ange ʻa e tuʻunga ngāue ʻaki ʻe ha taha—mei he ʻasi fakatuʻupakeé, ki he tātātahá pe toutou ngāue ʻaki, ki he tōtuʻa hono ngāue ʻaki (maʻunimaá)—ko e faingataʻa ange ia e fakaakeake mei aí. Kapau ʻoku hala hono fakafaʻahinga e tōʻonga moʻuí ʻo taku ko ha maʻunimā, mahalo ʻe ongoʻi ʻe he tokotaha ngāue ʻaki kuo mole ʻene tauʻatāina ke filí mo ʻene malava ke ikunaʻi e palopalemá. ʻOku lava ke hōloa heni e loto fakapapau ke fakaakeake mo fakatomalá. Ka neongo iá, ko e maʻu ko ia ha mahino lahi ange ki hono loloto ʻo ha palopalema—mahalo ʻoku ʻikai fuʻu kovi ʻo hangē ko e manavasiʻí—ʻe lava ke maʻu ai e ʻamanaki lelei mo ha vilitaki lahi ange ke fakaʻaongaʻi e tauʻatāina ke filí ke fakangata pea fakatomala.

Uá, hangē pē ko ha toe faʻahinga tōʻonga moʻui angahala kehe, ʻoku hanga ʻe hono ngāue ʻaki loto fiemālie ʻo e ponokalafí ʻo tuli e Laumālie Māʻoniʻoní. Ko e niʻihi ko ia kuo nau aʻusia ʻení te nau ongoʻi hono ueʻi kinautolu ke fakatomalá. Ka neongo iá, mahalo ʻe ongoʻi mā e toengá ia pea iku loi ke fūfuuʻi ʻenau ongoʻi halaiá. Mahalo te nau kamata ongoʻi mā, ʻa ia ʻoku lava ke iku ki he fehiʻa-pē-ʻiate-kitá. Kapau ʻoku hoko ʻeni, ngalingali ʻoku kamata ke tui ʻa e tokotaha ngāue ʻaki ki he taha ʻo e ngaahi loi lahi taha ʻa Sētané: ʻa ia ko e meʻa kuo nau faí pe hokohoko atu hono faí ʻoku nau hoko ai ko ha tokotaha kovi, taʻefeʻunga ki he ʻaloʻofa ʻa e Fakamoʻuí pea taʻemalava ke fakatomala. ʻOku ʻikai ʻaupito ke moʻoni ia. ʻOku ʻikai ʻaupito ke tau mamaʻo mei he Fakamoʻuí mo ʻEne Fakaleleí.

Fakaʻosí, ʻoku mahuʻinga ke ʻoua naʻa tau ui ko ha maʻunimā ʻa e ngāue ʻaki tuʻo lahí pe anga ʻaki hono ngāueʻaki ʻo e ponokalafí he ʻoku ʻikai ke ne fakamatalaʻi totonu ʻa e tūkunga pe natula kakato ʻo e fakatomala mo e fakaakeake ʻoku fie maʻú. Ko e lahi ange ʻetau mahino ki he tuʻunga ʻoku ʻi ai ha tokotaha ʻi he meʻá ni, ko e mahino lelei ange ia ʻa e meʻa ke fai ke fakaakeake aí.

III. Ko e Hao Mei He Ponokalafí

Tau fakakaukau leva ki he founga ʻe lava ai e fakafoʻituituí ʻo hao mo fakaakeake mei he tauhele ʻo e ponokalafí. ʻE ʻikai ngata pē he tokoni ʻeni kiate kinautolu ʻoku nau fāinga ke ikunaʻi hono ngāue ʻaki ʻo e ponokalafí ka ki he ngaahi mātuʻá foki, mo e kau taki ʻoku nau tokoniʻi kinautolú. ʻE toe ola lelei ange ki he fakafoʻituituí ʻo tatau pē ʻi he fakaʻehiʻehí mo e fakaakeake mei he ponokalafí, ke nau aleaʻi e ngaahi kaveinga ko ʻení mo e mātuʻá, pea mo e kau takí.6

Tatau ai pē ko e fē e tuʻunga ʻo e mamata ponokalafí ʻi he loto ki aí, ʻoku muimui mo fie maʻu ʻe he hala ki he fakaakeaké, maʻá, mo e fakatomalá ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni tatau: loto fakatōkilalo, tuʻunga faka-ākongá, tukupā ki ha palani fakatāutaha ke liliu, tali-ui (accountability) mo e poupou, pea kātaki fuoloa ʻi he tuí.

ʻĪmisi
Silhouettes of a man and woman sitting with their backs together. They are reading scriptures.

ʻOku fie maʻu foki ʻa e fakafoʻituituí ʻi hono fakahoko ʻo e ngaahi moʻoni ko ʻení ke toe tukupā ke moʻui ʻo hangē ha ākonga ʻa e ʻEiki ko Sīsū Kalaisí pea mo fai e ngaahi meʻa ko ia ʻokú ne fakamaʻa mo fakamālohia kinautolu ke nau matuʻuaki e ngaahi ʻahiʻahi ʻi he kahaʻú.

TĀ FAKATĀTAAʻI ʻE MAJIVECKA/ISTOCK/THINKSTOCK

A. Loto Fakatōkilalo

Ke ikunaʻi moʻoni e ponokalafí mo hono ngaahi angafaí, kuo pau ke fakatupulaki ʻe he fakafoʻituituí ʻa e loto fakatōkilaló (vakai ki he ʻEta 12:27). ʻOku hanga ʻe he tafoki ki he ʻEikí ʻi he loto fakatōkilaló ʻo tākiekina ha taha ke ne tali ha ngaahi moʻoni tukupau, ʻa ia kapau ʻe mahino kakato, te ne ʻomi ha mālohi pea toʻo atu ai e ongoʻi maá. ʻOku kau ʻeni he ngaahi moʻoni ko ʻení:

  • Ko kitautolu kotoa ko ha fānau ʻofeina ʻo ha Tamai Hēvani ʻofa.

  • ʻOku ʻofa mo ʻafioʻi fakatāutaha kitautolu ʻe hotau Fakamoʻui ko Sīsū Kalaisí.

  • ʻOku ʻaonga ʻa e Fakalelei ʻa e Fakamoʻuí ki he fānau kotoa ʻa e ʻOtuá.

  • ʻOku fakafou ʻi he ʻaloʻofa ʻa Sīsū Kalaisí ʻa e malava ke fakamolemoleʻi kotoa pea maʻu ʻa e mālohi ke liliú.

  • ʻOku tau maʻu kotoa ʻa e meʻafoaki fisifisimuʻa ʻo e tauʻatāina ke filí, ʻa ia ʻokú ne fakaʻatā kitautolu ke tau unga he ivi mo e mālohi ʻo e Fakaleleí.

  • ʻOku lava ke maʻu ʻe he niʻihi fakafoʻituitui ko ia ʻoku nau fefaʻuhi mo e ponokalafí ha ʻamanaki lelei mei he moʻoni ko ia kuo ikunaʻi ʻe ha niʻihi kehe ʻa e feingataú ni.

  • Ko e ponokalafí ʻoku koví, ka ʻoku ʻikai ko e tokotaha ʻokú ne fakaʻaongaʻí.

  • ʻOku lava ha faʻahinga taha pē ke hao mei he tauhele ʻo e ponokalafí pea fakaakeake kakato mei ai, ka ʻoku toki malava pē ia ʻi hono fakaʻaongaʻi e mālohi ʻo e Fakaleleí.

  • ʻOku fie maʻu ʻe he fakatomala moʻoni mei he ponokalafí ke te taʻofi hono ngāue ʻaki iá. ʻOku fie maʻu ʻe he fakatomala peheé ha liliu ʻo e lotó ʻo fakafou ʻi he Fakalelei ʻa Kalaisí.

ʻOku hanga ʻe hono tali ʻo e ngaahi moʻoni ko ʻení ʻo teuteuʻi fakalaumālie ʻa e taha ko iá ke ne fai ha ngāue ki ai, ke ne tali e tokoni ʻa e ʻEikí ke fakahoko ʻa e liliu ko ia ʻoku fie maʻú ke fakatomala mo fakaakeake.

E. Moʻui Faka-Ākongá

ʻOku fie maʻu foki ʻa e fakafoʻituituí ʻi hono fakahoko ʻo e ngaahi moʻoni ko ʻení ke toe tukupā ke moʻui ʻo hangē ha ākonga ʻa e ʻEiki ko Sīsū Kalaisí pea mo fai e ngaahi meʻa ko ia ʻokú ne fakamaʻa mo fakamālohia kinautolu ke nau matuʻuaki e ngaahi ʻahiʻahi ʻi he kahaʻú. ʻOku ʻuhinga ʻeni ko e tukupā ki he ngaahi tōʻonga moʻui fakalotu fakatāutahá: lotu fakaʻaho ʻuhingamālié mo e ako folofolá, ʻalu ki he ngaahi fakatahaʻanga he lotú, ngāue tokoni, ʻaukai, pea (ʻi he taimi ʻe fakangofua ai ʻe he pīsopé) maʻu e sākalamēnití pea moihū ʻi he temipalé.

F. Tukupā ki ha Palani Fakatāutaha

ʻE maʻu ʻe he ākonga loto fakatōkilalo ʻa Sīsū Kalaisí ʻa e ongongofua ke fakatokangaʻi ʻa e ngaahi ongo fakatauelé, ngaahi tūkunga fakasōsialé, mo e ngaahi ʻātakai fakatuʻasino ʻokú ne fakatupu e fakatauvele ke ngāue ʻaki e ponokalafí. ʻI hono vakaiʻi fakalelei e ngaahi tupuʻanga ko iá, te nau fokotuʻu ai ha palani haoʻanga fakatāutaha ke tokoni kiate kinautolu:

  • Fakatokangaʻi e ngaahi meʻa ʻokú ne fakatupungá mo e holi koví ʻi heʻene hokó.

  • Fokotuʻu ha ngaahi ngāue pau ke fai ke tokoni ke nau holomui ai mei he ʻahiʻahí.

  • Fulihi e ngaahi fakakaukaú mo e iví ki he ʻEikí.

  • Hiki ha ngaahi ngaue tukupau fakaʻaho ke ne fakamālohia ʻenau tukupā fakatāutaha ke moʻui māʻoniʻoní.

ʻI heʻenau faʻu ha palani fakatāutahá, ʻoku totonu ke fakaʻaongaʻi ʻe he fakafoʻituituí ʻa e ngaahi maʻuʻanga tokoni fisifisimuʻa kuo ʻomi ʻe he Siasí. Hangē ko ʻení, ʻoku maʻu ʻi he uepisaiti ʻa e Siasí overcomingpornography.org ha ngaahi fakamatala ki he fakafoʻituituí kae pehē foki ki he kau mēmipa ʻo e fāmilí mo e kau taki lakanga fakataulaʻeiki ʻoku poupouʻi kiate kinautolú. ʻIkai ngata aí, ʻoku ʻatā ʻa e Polokalama ʻa e Siasí ki he Fakaakeake mei he Maʻunimaá ki he kāingalotu kotoa pē ʻoku nau fefaʻuhi mo ha faʻahinga tōʻonga moʻui maʻunimā, pea tokoni foki ia ki he kau mēmipa honau fāmilí.

H. Tali-Uí mo e Poupoú

Ko e kau muimui loto fakatōkilalo ko ia ʻo Sīsū Kalaisi ʻoku nau fakahā ʻenau fie maʻu ʻa e Fakamoʻuí, te nau toe fekumi foki ki he tokoni ʻa ʻenau pīsopé, ʻa ia naʻe ui ʻe he ʻEikí ko honau taki lakanga fakataulaʻeiki pea ʻokú ne maʻu ʻa e ngaahi kī mahuʻinga ke ne tokoniʻi kinautolu ke nau fakatomalá. Kapau ʻoku ueʻi fakalaumālie ʻa e pīsopé pea ʻi he loto ki ai ʻa e fakafoʻituituí, ʻe lava ke ui ʻe he pīsopé ha taha kehe ke ngāue mo tokoni kiate kinautolu. Tatau ai pē ko e hā e tūkungá, ʻoku ʻaonga e akonaki ko ʻeni meia Palesiteni Kōtoni B. Hingikelií (1910–2008):

“Tautapa ki he ʻEikí ʻaki e kotoa ho laumālié ke Ne toʻo meiate koe ʻa e maʻunimā kuó ne fakapōpulaʻi koé. Pea fakatau ange ke ke maʻu ʻa e loto toʻa ke fekumi ki he tākiekina ʻofa hoʻo pīsopé pea mo e tokoni ʻa ha kau faifaleʻi fakapalōfesiale, kapau ʻoku fie maʻu.”7

Makatuʻunga ʻi he mafatukituki ʻo e palopalemá, ʻe ala fie maʻu ʻe he fakafoʻituituí ha tokoni ʻa ha tokotaha falalaʻanga, taukei, pe ha faifaleʻi fakapalōfesinale ʻe lava ke nau fetuʻutaki ki ai ʻi ha faʻahinga taimi pē ke fakamālohia kinautolu ʻi he ngaahi momeniti faingataʻá pea mo lava ke tokoniʻi kinautolu ke nau takitaha fatongiaʻaki ʻenau palaní.

I. Kātaki Fuoloa ʻi he Tuí

Ko e niʻihi ko ia kuo nau fakatomala mo monūʻia ke ikunaʻi ʻenau holi ke ngāue ʻaki e ponokalafí, kuo pau ke nau tokanga koeʻuhí ʻe kei fakasio pē kinautolu ʻe he filí ke ʻahiahiʻi honau vaivaiʻanga fakaetangatá. Mahalo ʻe kei hoko pē ʻene ʻasi fakatuʻupakeé neongo e feinga ke fakaʻehiʻehí. Kuo pau ke ako e fakafoʻituituí ʻi heʻene moʻuí, ke mapuleʻi ʻenau ngaahi ongo fakasekisuale ne foaki ange ʻe he ʻOtuá mo paotoloaki ʻenau moʻui maʻá.

IV. Angaʻofa ki he Taha Kotoa

Te u lea heni ki he anga ʻetau tokangaʻi ʻa kinautolu ko ia ʻoku nau lavetukia ʻi he ponokalafí. ʻOku tau fie maʻu kotoa ʻa e Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí. ʻOku fie maʻu ʻe kinautolu ko ia ʻoku fefaʻuhi mo e ponokalafí ʻetau angaʻofá mo e ʻofá lolotonga ʻenau muimui pau ki ha ngaahi tefitoʻi moʻoni mo e ngaahi sitepu ʻo e fakaakeaké. ʻOua muʻa naʻá ke fakahalaʻi ʻa kinautolu. ʻOku ʻikai ko ha kakai kovi kinautolu pe siva ʻenau ʻamanakí. Ko e ngaahi foha mo e ngaahi ʻofefine kinautolu ʻo ʻetau Tamai Hēvaní. ʻE malava ʻi he fakatomala fakalelei mo kakató, ke nau hoko ʻo maʻa, haohaoa, pea taau mo e ngaahi fuakava mo e tāpuaki fakatemipale kotoa pē kuo talaʻofa mai ʻe he ʻOtuá.

ʻI he hokosia e taimi ke malí, ʻoku ou fakalotolahiʻi e kau finemuí mo e kau talavoú ke nau tokanga ʻo fili ha taha ʻoku maʻa mo moʻui maʻa ʻi he ʻao ʻo e ʻEikí pea ʻoku taau ke hū ki he temipalé ke hoko ko honau hoa ki he taʻengatá. Ko e niʻihi fakafoʻituitui ko ia ʻoku nau fakatomala kakato mei he ponokalafí, ʻoku nau taau mo e ngaahi tāpuaki ko ʻení.

V. Fakamāʻopoʻopó

ʻI heʻetau moʻuí, te tau fetaulaki kotoa pē mo ha naunau ʻoku hā ai ha meʻa fakasekisuale. Te tau lava ʻo talia he founga totonú, ʻo fakafou ʻi he tataki ʻa hotau Fakamoʻui ʻofá, kau ai ʻa e fakalotolahi ʻoku ʻomi ʻe he ngaahi fuakava ʻo e sakalamēnití ke tau maʻu maʻu ai pē ʻa hono Laumālié (vakai ki he T&F 20:77). ʻOku ou fakamoʻoni atu ko e meʻa ʻeni ʻoku totonu ke tau faí ke tau fiefia ai ʻi he ngaahi tāpuaki ʻo Ia ʻoku tau mōihū ki aí. ʻI heʻetau fai iá, te tau maʻu kakato ange ai ʻa e melino ʻa e Fakamoʻuí pea te tau kei nofo ʻi he hala ki hotau ikuʻanga taʻengata ʻo e hakeakiʻí.

Maʻuʻanga Fakamatalá

  1. Vakai ki he Dallin H. Oaks, “Ponokalafí,” Liahona, Mē 2005, 87–90.

  2. Vakai ki he Dallin H. Oaks, “Sins and Mistakes,” Ensign, Oct. 1996, 62–67.

  3. Vakai ki he Donald L. Hilton Jr., M.D., “Pornography Addiction—a Supranormal Stimulus Considered in the Context of Neuroplasticity,” Socioaffective Neuroscience and Psychology, vol. 3 (2013), socioaffectiveneuroscipsychol.net/index.php/snp/article/view/20767; Vakai foki ki he “Porn Changes the Brain,” fightthenewdrug.org.

  4. Webster’s Encyclopedic Unabridged Dictionary of the English Language (1989), “habit.”

  5. American College of Physicians Complete Home Medical Guide (1999), 564.

  6. ʻIkai ngata aí, ʻoku totonu ke fai ʻe he kakai kei talavoú mo ʻenau mātuʻá ha ngaahi fetalanoaʻaki lelei mo feʻunga fekauʻaki mo e fakatupu ʻo e tangatá (human reproduction). Ko e toʻu tupu ko ia ʻoku nau fanongo he meʻa fakasekisuale fakaetangatá mei honau toʻú kae ʻikai ko ʻenau mātuʻá, ʻe lahilahinga ʻenau fekumi ki he fakamatala ko iá ʻi he ponokalafí.

  7. Gordon B. Hinckley, “A Tragic Evil among Us,” Liahona, Nov. 2004, 62.

Makatuʻunga ʻi he mafatukituki ʻo e palopalemá, ʻe ala fie maʻu ʻe he fakafoʻituituí ha tokoni ʻa ha tokotaha falalaʻanga, taukei, pe ha faifaleʻi fakapalōfesinale.

TĀ FAKATĀTAAʻI ʻO E TAÁ ʻE INGRAM PUBLISHING/ISTOCK/THINKSTOCK