Ngāue Ngāue Tokoni mo e Fakafalala Fakalaumālie pē Kiate Kitá
Ko e ngaahi tāpuaki ʻo e ngāue mālohí mo e tokoní ʻoku ope atu ia he tokoni fakatuʻasinó pē.
Fakatoka piliki he taʻu 16
Ko e ako ko ia ki he founga ʻo e ngāue mālohí ko ha meʻa mahuʻinga ia ʻi hoʻo kei talavoú. Ko ha konga ʻo e moʻuí ʻa e ngāue mālohi fakaesinó. Ne u ako kei siʻi pē e lēsoni ko iá he taimi ne ui ai au ʻi ha ngāue fakafaifekau tokoni makehe ʻa e Siasí ke langa e ngaahi falelotú. Ne u kei taʻu 16 pea ne u toki ʻosi pē mei he ako māʻolungá. Ne vahe au ke u kau he kau fakatoka pilikí. Ko ha ngāue lahi ka ne u saiʻia pē ai.
Naʻa mau fakakulupu ʻo fononga mei Sueteni ʻa ia ne u nofo aí ki ha ngaahi fonua kehe ofi mai pē. ʻI he feituʻu takitaha ne fai ai ha ngaahi fokotuʻutuʻu ke mau nofo mo ha mēmipa mei he uooti fakalotofonuá. Ne u fakaʻofoʻofoʻia he loto fiemālie ʻa ha kāingalotu lelei mo faivelenga ʻo e Siasí ke fakaava mai honau ngaahi ʻapí pea foaki e meʻa te nau malavá. Neongo ne ʻikai ke lahi haʻanau paʻanga, ka naʻa nau loto lelei pē ke tokoni.
Ko e tokolahi taha ʻo e kau talavou ne ui ki he ngāue fakafaifekau tokoni ko ʻeni ʻa e Siasí ne nau matuʻotuʻa ange, ka ne u taʻu 16 pē. Ne u hoko kimui ko ha faifekau malanga heʻeku taʻu 19. ʻI heʻeku maʻu mo hoku tokouá homa uiuiʻí, ne pehē mai heʻema tangataʻeikí, “Neongo ʻe taʻofi fakataimi heni e hoko atu hoʻomo akó, ka ʻoku ou loto ke ʻi ai haku ongo foha ʻokú na ako kei siʻi ke ngāue maʻá e Siasí. ʻE hoko e aʻusia ko iá ko ha fakavaʻe ki he anga hoʻomo vakai ki he moʻuí.” ʻI he ʻahó ni, ko e meʻa ke fakamuʻomuʻa ʻe he kau talavoú ko hono tali ha uiuiʻi ke ʻalu ʻo ngāue fakafaifekau malanga.
ʻI hono maʻu hoku uiuiʻi ke ngāue fakafaifekaú, ne u kiʻi manavasiʻi ka naʻe ʻikai ke u toe fakatuotuai ke tali ia. Ne ʻosi akoʻi kei siʻi au ke u tali ʻio ʻi ha faʻahinga meʻa pē ʻe kole mai ke u ngāue ai maʻá e ʻEikí. Ka naʻe lahi ange ʻeku fiefiá heʻeku manavasiʻí. Ko ha aʻusia fakaʻofoʻofa ia ke tokoni ʻi hono langa e ngaahi falelotu ʻo e Siasí.
Maʻu ha Fakamoʻoni mo Fakafalala pē Kiate Kita
ʻOku ʻou ʻilo ʻoku lava ke tau maʻu ha ʻofa mo ha fakamoʻoni ki he ongoongoleleí ʻi heʻetau tokoniʻi e niʻihi kehé. ʻI he taimi ne u mavahe ai mei hoku fāmilí heʻeku kei talavoú, ne u ako ʻa e fie maʻu ke u tokangaʻi ʻeku moʻuí—ʻo ʻikai ʻi he fakatuʻasinó pē ka ko e fakalaumālié foki. Ne u toe ako e founga ke fakafanongo lelei ai mo muimui ki he ngaahi ueʻi ʻa e Laumālié.
Ka naʻe ʻikai ke maʻu pē e ngaahi ongo mo e taukei ko iá he taimi ne u faifekau tokoni ai he Siasí. Ne ʻosi kamata pē kimuʻa ʻeku fakamoʻoni mo e holi ko ia ke ngāué. ʻI heʻeku tupu haké ne u mā, mo faingataʻaʻia ke lea koeʻuhí ko ʻeku ongoʻi tailiilí. Ka ʻi heʻeku kau he ngāue tokoní, ne faifai pē pea fakamālohia—māmālie au. Ne u maʻu ha ngaahi faingamālie ke ako, ngāue, mo tupulaki he ngaahi uiuiʻi mo e fatongia ʻi homau kiʻi koló. Ne u femoʻuekina ʻaupito (vakai, T&F 58:27). Ne u ako ʻi he moʻuí, ʻoku ʻikai ke ke iku mai koe ki he feituʻu ne ke kamata aí; ka ko e feituʻu ʻoku fai ai e kamatá ko ha kamataʻanga ia ki hano liliu ʻo e moʻuí.
Ko ha Talaʻofa ke Tokoniʻi Kitautolu
Ko e kī ki hono fai e liliu ko iá ko hono manatuʻi maʻu pē ko hai kitautolu. Ko e ngaahi foha mo e ʻofefine kitautolu ʻo e Tamai Hēvaní. Naʻe fāʻeleʻi takitaha mai kitautolu mo ha talaʻofa: ʻi he taimi ʻoku tau fakahoko mo tuʻu maʻu ai he ngaahi fuakavá pea fai e lelei taha ʻi hotau ngaahi tūkungá, talēnití, mo e meʻa ʻoku tau malavá, pea te tau foki leva mo e lāngilangi ki heʻetau Tamai Hēvaní. Ko e konga ia ʻo e mahino kiate kitautolu ʻa e moʻuí ʻo fakalahi ʻaki ʻetau ʻilo ki he ngaahi meʻa ʻoku taʻengatá, pea ʻoku fie maʻu ke tau manatuʻi ʻoku ʻikai ke tau tuenoa. ʻE foaki mai ʻe he Tamai Hēvaní ha mālohi mo ha ivi ke tau fehanghangai ai mo hotau ngaahi faingataʻá.
Naʻe makatuʻunga mei he ngaahi aʻusia heʻeku ngāue kei siʻi ʻi he moʻuí ʻa e kamata ke tuku kakato ʻeku falalá ʻi he ʻEikí. ʻOku poupouʻi kitautolu ʻe he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakavá 121:45 ke “ʻāsili mālohi ʻa hoʻo falalá ʻi he ʻao ʻo e ʻOtuá.” ʻI hoʻo kau he ngāue tokoni ki he ʻEikí, te ke ongoʻi Hono Laumālié, te ke ongoʻi ʻEne ʻofá, pea ʻe toki mahino kiate koe neongo ko e moʻuí ni ko ha tuʻunga ʻahiʻahiʻanga, ka ʻoku ʻikai te ke toko taha. ʻI he taimi ʻokú ke moʻui angatonu ai mo ngāué, te ke maʻu ha tokoni mo ha mālohi lahi ange ʻi he meʻa te ke malavá.