Mwaakan te Tataro
Te roro ae tebwi tabun man te aba ae Cebu i Biribin a taekina reken kaekaan aia tataro.
Man te tebwi ni ngaa n abamwakoro n aba iaon te aba, te ikota ae 7,107 mai buakoia e karika te botanaomata n aba mai Biribin i Maiakin mainikun Aatia. Te manikangare ae rangin ataaki n ana rongorongo Biribin bwa ike iai 7,107 mwaitin aaba, ma tii n tain te oora. Mwaitin aaba a keerikaki nakon 7,100 n tain te iabuti, ngke tabeua a mena iaan taari. Ngaia are a na kanga kairake n ataeinaine ao kairake n ataeinimwaane mai Biribin ni karaoa aia kabanea n tamaroa ni maiuakina te euangkerio ngkana a namakina ae a rootaki ao aki kona ni kaitara? A rairaki nakon Tamara are i Karawa n te tataro.
Iai taai inanon maiura ngkana ti namakina te maroaa, ma ngkana ti uringnga bwa iai Tamara are i Karawa ae e tauraoi ni buokiira―e tatauraoi n taainako n ongo ao ni kaekai ara tataro―ti kona n onimakina te koaua anne ao n namakina te kantaninga ao te onimaki are e kairaki ma te rabakau.
Te Tataro e Uota te Onimaki
Joselito B. e karakina mwiokoana n ira buakon te waaki n te korokaraki ngke te 12 ana ririki ni maiu. Ana tia reirei e bubutia bwa e na kamatenanoa te karaki ae 10 mwaitin te iteranibaa are e na karaoia imataia tebubua mai buakoia ataein te reirei ao taan reirei. E kona n riki bwa te mwakuri ae kakamaku ibukiia ni kabane, e namakina te maroaa Joselito, are e aki toki ni mamaku n te tabo ni kamataku i moa.
“Ngaia are te moanibwai are I karaoia I bon tataro ao ni bubuti ibukin te kairiri,” e taku Joselito. Inanon au tai n tataro I bubuti bwa ngkana iai mai buakon te karaki ae I mwaninga, I kona ni waaki nako ao ni karin tabeua taeka aika a boou are a na kona ni kanakoraoa au karaki. Imwiin are I tia n tataro, I uringa te kibu ae mamate nanou iai man Baibara n te O Tetemanti. E reke n Taeka n Rabakau 3:6, are e kangai, ‘Ko na ataia n nakonakom ni kabane, ao E na kaeti kawaim.’”
E nako nanon Joselito. Ma e mwakuri korakora ni bwanin ana wiiki ni kamatenanoa ana karaki. Ao e kabatiaa ana tai n tatataro ni katoabong. N te kabanea ao e roko te bong ni kaboo.
N tain te kaukuki ni butimwaai ibukin te kaboo, e teimatoa n nako nanon Joselito. “Ma n tain te karaki akea au kanganga,” e taetae. “I bon tii karaoa au kabanea ni konaa, ao I ataia bwa e na buokai te Atua. I bon raraoma ao ni maaku bukina bwa a rangin mwaiti ataein te reirei, ma te Atua e a tia ni kaekai au tataro.”
Tiaki tii Joselito ni kona n uringa taekan ana karaki, ma e a tia ni karaoia raoi n te aro are e a karekea nnena ae te moan n tain te kaboo. E taku Joselito, “Te tataro bon te kaeka ngkana akea temanna irarikim are e na karaua nanom. Te Atua e mena ikekei n taainako ibukin buokam.”
Te Tataro e Uota te Korakora
N aron ae te kairake n ataeinimwaane ae rikirake inanon te utu ae kakaonimaki n te aro ae te LDS, Ken G. e tuai n reke ana kanganga ni kawakinan ana kainibaiare aika a rietata. Ma ngke e a moana reireina n te reirei ae rietata, a moanna ni matoatoa bwaai ao n tabetai Ken e namakina te kaokoroaki man ana anainano ana utu ae tamaroa—ai moararariki n te reirei.
“Raoraou n te reirei ae rietata a rangin rena ma ngai e ngae ngke tiaki membwa n te Ekaretia,” e taetae Ken. “E rangin matoatoa ara reitaki. Te kanganga bwa a moanna ni karaoi bwaai are a aki ira ana kainibaire te Ekaretia.”
Ni mweengan Ken bon akea ana kanganga n rineakin te eti, ma e taku bwa ngkana e nakon te reirei ao ngkana akea ana utu irarikina ae a kona ni kairia, e a moanna ni karaoi rinerine aika a kairua. “I kariaia ae I karaoi bwaai ake aki kaineti ma ana kainibaire te Ekaretia, ngaia are n te tieminari I namakinna n taainako bwa titebo ma ngai are I taekinaki n te reirei.”
Anne ngke e a nooria Ken bwa e a tangiria ni karaoa te bitaki, ma akea korakorana ae tau ni karaoia i bon irouna. “Ngaia are I a karaoa te onnon n tataro nakon te Atua bwa e na anganai te korakora ao te ninikoria n atonga iaki nakoia raoraou ngkana a karaoa ae buakaka,” e taetae. “Ao I namakinna bwa te Atua e kaekai au tataro. E a bebete nakoiu n atonga iaki ngkana a tuangai raoraou bwa n na karaoa te bwai ae kairua ke a kaririai. I a tia ni karekea te rabakau ao I ataa ae eti ao ae kairua. Ma imwiina, rinanon te tataro, I a karekea te korakora ao te bwaintangira n atonga iaki ao ni karaoa ae eti.”
E taekinna Ken bwa te kabanea ni kakawaki ni bwai are e reiakinna man te bwai are e tia n rinanona aio bwa “te tataro bon kanikinaean am taotaonakinnano bukina bwa ko a tia ni kariaia arom ae ko mamara ao bon tii te Atua ae kona ni buokiko ni karikiko bwa ko na korakora.” (taraa D&C 112:10).
Te Tataro e Uota te Kakabwaia
N taai tabetai ti kainnanoa ae mwaiti riki nakon te karaunano ke te korakora n tii ngaia, n tabetai kakabwaia ake ti kainnanoi a kona n nooraki. Tania D. e uringa te tai ae ai aron anne. Ana utu a rinanon te kanganga iaon te kataumwane. “Bon tairikin te Kaonobong, ao ae ti karekea inanon baira bon tii 40 te pesos [nakon US$1] te nikira ibukin te wiiki, ao tiaki katairiki ke n iai ara charcoal ibukin ara titoobu ni mweengara,” e taetae Tania. “Tinau e anganai te riiti iaon bwaai ake ti kainnanoi, ao ti kainnanoa 250 te pesos ni kabooi bwaai ni kabane. Te moanibwai ae ti riai ni karekea bon te charcoal bwa ti aonga ni kuukana ara katairiki.” E nooria Tania bwa e aki bati n tau te mwane ibukin bwaai ni kabane. Imwiina e nooria bwa e aki tau aia mwane ibukin kantokaia n nako n taromauri n te bong are imwiina. “I tuanga tinau ae e aki tau ara mwane ibukin kantokara n nako n taromauri. Ma tinau e bon rangin kakaonimaki, ao e tuangai bwa ‘te Atua e na bon katauraoia.’
“Ni mwanangau nakon te titoa I tang bukina ngkai e aki bati n tau ara mwane ni baika ti kainnanoi, ao I aki ataia bwa tera ae N na karaoia,” e taetae Tania. Ngke e tabe n niira te 20-peso ae te taraa ao e karinna inanon ana buua, e tii karaoa te bwai are e kona n iangoia ni karaoia are e na kona ni buokia—e tataro. “I tataro nakon Tamara are i Karawa bwa tera ngke ti kona ni kunea te kawai ni buokan katokan kainnanora.”
Ma ngke e a roko n te moan titoa, e kunea bwa boon te charcoal e a keerake man 5 te pesos nakon 20 te pesos. “I mamaa ni kabooa,” e taetae Tania, “ma I kona n namakina ana wirikiriki te Tamnei ae Raoiroi nakoiu ae I riai ni kabooa, ngaia are I a kabooa. Ngkai ai tii 20 te pesos au nikira, ma e tiraua naba bwaai aika N na karekei n ikotaki ma te bitaaki ibukin mwaaneu ao te ran ae itiaki ibukin te mooi. Ngaia are I a nako n te titoa are imwiina ni kabooa te amwarake ibukin karara, ao e bon rangin bobuaka. I a karina baiu ni buuau ike I nnea iai te 20 ni pesos, ao ikanne iai nimaua te 20-peso n taraa. I a karauai n tang i moan ana titoa te tia bwaibwai.
“N tokina I a kona ni kabooi bwaai ni kabane ake ti kainnanoi,” e taetae Tania, “ao e rangin tau ibukin kantokara nakon te taromauri n te bong are imwiina. Ngke I a roko ni mweengau, I a nakon au ruu ao n anga au tataro nakon te Atua ni karabwa ibukin te kakabwaia are E a tia n anganai. I ataia bwa e bon maiu te Atua ao e kaekai ara tataro, ai moarara riki n taai akana ti rangi ni kainnanoia iai ao ti anga ara tataro ma nanora ni koaua. E na boni kaeka raoi te tataro anne.”
Te Tataro e Kaanira ma Tamara are i Karawa
Ngkai ti kona ni kakoaua bwa Tamara are i Karawa e ongo ao ni kaekai ara tataro, ti riai n uringnga bwa n taainako ara tataro a aki kaekaaki n te tai ae waekoa ao tiaki n taainako n te kawai are ti tangiria bwa a na kaekaaki iai. Ara tataro a kaekaaki ni kaineti ma ana kantaninga te Atua ao ana tai.
Te roro aika tebwi tabun aikai n tatabemaniia nako man aban Biribin ae Cebu a reiakinna bwa inanon taai aika a raraoi ao taai aika a aki, ngkana ti mena ibuakon te koraki ae bati ke n tiku ni maroaa, ngkana tain te iabuti ke te oora, Tamara are i Karawa e mena ikekei n taainako ibukira. Ao ngkana ti rairaki nakoina n te tataro ma nanora ni koaua, E tatauraoi n taainako ni kakabwaiaira.
Man te angamaing: Joselito, Joahnna, Rosa, ao Ken gather i moan te Cebu City Biribin Tembora.
Angamaing: Tamnei iroun Edwin Redrino; angatai: tamnei © iStockphoto.com/Hector Joseph Lumang