Aoaoga a Peresitene
Mataupu 37: O Le Alofa Moni, O Le Alofa Mama Lea O Keriso


Mataupu 37

O Le Alofa Moni, O Le Alofa Mama Lea O Keriso

“O le alofa o se tasi lea o uiga autu o le Atua, ma e tatau ona faaalia mai e i latou o e tausinio ina ia avea ma atalii o le Atua.”

Mai le Soifuaga o Iosefa Samita

I se faaaliga na tuuina mai e ala mai ia Iosefa Samita i le 1841, na faamautuina ai e le Alii le siteki i Navu, Ilinoi, o se “maa tulimanu o Siona, e faapupulaina i le faamamaina e uiga i le faafoliga mai o se maota” (MFF 124:2). I lalo o le taitaiga a le Perofeta, na avea ai Navu ma lotolotoi ola o fefaatauaiga, aoaoga, ma le faatufugaga. E toatele tagata na galulue i a latou faatoaga, a o i latou o e na i ai se eka fanua i le aai na totoina laau aina ma fualaau aina i togalaau i o latou aiga. O ili laau, fale fai piliki, ofisa lomitusi, vili falaoamata, fale fai uamea, ma fale falaoa na faatutuina i le aai, faapea foi ma fale mo kamuta, fai omea, fai apa, fai maa taua, fai uamea, fai meaafale. I Navu, na mafai ona faafiafiaina le Au Paia i le fale matamata, i siva, ma konaseti. E fiaselau tamaiti aoga na auai i aoga i totonu o le nuu, ma na faia fuafuaga mo se iunivesite.

A o televave pea le tupu a’e o Navu, o nisi o fale fai piliki na fausiaina se piliki mumu lea na maua ai se vaaiga ese i fale o Navu. O se tasi o nei fale o le Faleoloa Piliki Mumu o le Perofeta. Na fausiaina le faleoloa e avea ma ofisa mo le Perofeta ma le Au Peresitene Sili faapea foi ma se pisinisi e fesoasoani i le Perofeta e lagolagoina lona aiga. O se tulaga na tupu mai i le Faleoloa Piliki Mumu na faaalia ai le natura alofa o le Perofeta lea na matua alofagia ai o ia.

O James Leach o se tagata Egelani o le na o mai i Navu ma lona tuafafine na liliu mai ma lona toalua, o Agnes ma Henry Nightingale. Ina ua maea ona saili sana galuega ae lei faamanuiaina, na finafinau loa James ma Henry e talosagaina le Perofeta mo se fesoasoani. Na toe manatua e James:

“Na ma … maua atu [le Perofeta] i se tamai faleoloa o faatau atu ni oloa i se tamaitai. O le taimi muamua lea na ou maua ai le avanoa e latalata atu ai ia te ia ma vaai lelei ai ia te ia. Na ou lagonaina na i ai ia te ia se agaga maoae. Na ese lava o ia mai se isi lava tagata na ou feiloai i ai muamua; ma sa ou faapea ai i lo’u loto, o ia lava o se Perofeta a le Atua silisili ese.

“Talu ai e le o a’u o se tagata o le Ekalesia na ou manao ai ia Henry e talosaga atu i ai mo se galuega, ae na te le i faia, ma na tatau ai ia te au. Na ou faapea atu, ‘Lau Susuga Samita, pe a mafai faamolemole, o i ai ni au galuega e mafai ona ma faia, ina ia mafai ai ona maua ni mea e tausi [ai lo matou aiga]?’ Na vaai mai ia i maua ma foliga fiafia, faatasi ai ma se lagona o le agalelei, na faapea mai, ‘Ia, alii, o a mea e mafai ona oulua faia?’ Na ma tau atu ia te ia a ma galuega sa faia a o lei tuua lo matou nuu.

“Na ia faapea mai, ‘E mafai ona oulua eliina se alavai?’ Na ou tali atu o le a faia le mea e sili ona ma mafai. ‘Ua sao lena, alii,’ ma sa ia pikiina i luga se fua ma ia faapea mai, ‘Mulimuli mai ia te a’u.’

“Na ia taitai atu i maua i ni nai mita mai le faleoloa, tuu mai ia te au le mama o le fua e uu, ma toso atoa atu le fua mai le mama ma fua se laina e ma te galulue ai. Na ia faapea mai, ‘Ia, alii, e mafai ona oulua eliina se alavai e tolu futu le lautele ae lua ma le afa futu le loloto e mulimuli i le laina lea?’

“Na ma fai atu o le a ma faia le mea sili, ona tuua lea o ia o i maua. Na ma galulue, ma ina ua uma na ou alu ma tau atu ia te ia ua maea. Na oo mai o ia ma tagai i ai ma faapea mai, ‘Alii, e le sili atu pe a na ou faia e au lava ia. O mai tatou o.’

“Na ia taitai atu le ala i le faleoloa, ma fai mai ia i maua e piki le fasi puaa e sili ona lelei mo i maua. I lo’u matamuli, na ou fai atu ai e sili pe a tuu mai e ia se mea mo i maua. Na ia pikiina fasi puaa silisili ona lapopoa ma lelei se lua ma taga falaoamata mo i maua taitoatasi, ma sa fesili mai po ua lava lena. Na ma fai atu ma te naunau e faia nisi galuega mo ia mea, ae na ia fai mai, ‘Afai ua oulua malilie, alii, ua ou [malie foi].’

“Na ma matua faafetai atu ia te ia, ma sa ma o loa i le fale ma le olioli i le loto-agalelei o le Perofeta a lo tatou Atua.”

Na papatisoina James Leach i le tausaga lava lena ma faamaumauina faapea na ia “masani ona maua le avanoa e vaai ai i foliga tamalii [o le Perofeta] o susulu mai i le Agaga ma le mana o le Atua.”1

Aoaoga a Iosefa Samita

O se tagata e faatumuina i le alofa o le Atua e naunau e faamanuia isi.

“O le alofa o se tasi lea o uiga autu o le Atua, ma e tatau ona faaalia e i latou o e tausinio e avea ma atalii o le Atua. O se tagata e faatumuina i le alofa o le Atua, e le faamalieina i faamanuiaga mo na o lona lava aiga, ae faasalafa atu i le lalolagi atoa, le naunautai e faamanuia le lalolagi atoa o tagata.”2

Na faamaumauina e Lucy Meserve Smith le tala lea: “Na faapea mai [Iosefa Samita], ‘Uso e ma tuafafine, ia alofa le tasi i le isi; alofa le tasi i le isi ma ia alofa mutimutivale i o outou fili.’ Na ia faia faalausosoo nei lava upu i se leo malosi ma se amene leotele.”3

Ia Iulai 1839, na saunoa le Perofeta i se vaega o taitai o le Ekalesia: “Ona ou lauga atu ai lea ia i latou ma tuuina atu ni faatonuga se tele … talanoaina ai le tele o mataupu taua ma le aoga ia i latou uma o e moomoo e savavali ma le lotomaualalo i luma o le Alii, ae maise lava le aoaoina o i latou ina ia faatinoina le alofa, poto ma le lagona-faauso, faatasi ai ma le alofa atu i le isi i mea uma, ma laasaga uma lava.”4

Ua ia i tatou se tiute faapitoa e alofa ma agalelei mo e o loo manaomiaina.

“O se tiute lea e tatau i tagata taitoatasi o le Au Paia ona tuuina atu saoloto i lona uso—ia alofa ia i latou i taimi uma, ma matua fesoasoani ia i latou. Ina ia taliaina i luma o le Atua e tatau ia i tatou ona alolofa le tasi i le isi: e tatau ona tatou manumalo i le leaga; e tatau ona tatou asiasi atu i e ua matua oti ma fafine ua oti a latou tane i o latou tiga, ma ia leoleo foi ia i tatou lava ina nei pisia mai i tatou i le lalolagi; aua o ia uiga lelei e tafe mai le vaipuna sili o talitonuga mama [tagai i le Iakopo 1:27].”5

“[O se tagata o le Ekalesia] e tatau ona fafagaina i latou e fia aai, faaofu e le lavalava, e tausia fafine ua oti a latou tane, e soloia loimata o e matua oti, e faamafanafana i e mafatia, pe o i totonu o lenei ekalesia, pe le auai foi i se lotu, po o fea lava na te maua ai i latou.”6

“E le mafai ona faaolaina le mauoa e aunoa ma le alofa moni, foai atu e fafaga ai e matitiva i le taimi ma le auala e finagalo ai le Atua.”7

“Manatunatu i tulaga o e tiga ma taumafai e faamāmā i o latou mafatiaga; avatu a outou meaai e fafaga ai e fia aai, ma o outou lavalava e faaofu ai e ua le lavalavā; ia avatu lo outou lima foai e soloia loimata o e ua matua oti, ma faafiafiaina fafine faanoanoa ua oti a latou tane; ia avea a outou tatalo, o lo outou oo atu i ai, ma le agalelei, e faamamaina ai le tiga o e faanoanoa, ma lo outou lima foai e fesoasoani i o latou tulaga manaomia; ia faia le lelei i tagata uma, aemaise lava i le aiga faatuatua, ina ia avea outou ma e ua le mata’uleagaina ma e ua sao le amio, o le fanau a le Atua e le ponā. Tausi ia poloaiga a le Atua—o mea uma na ia tuuina mai, o loo tuuina mai, pe o le a tuuina mai, ma se susulu o le mamalu o le a malamalama ai o outou ala; o le a tulai mai e matitiva ma faafetai ia te outou; o le a faaeaina ma faamamaluina outou e tagata lelei uma; ma o le a avea o outou ala ma ala o e amiotonu, e tupu pea lava pea lona malamalama e oo i le tutonu o le la [tagai i le Faataoto 4:18].”8

“O le Agaga Paia … o le a sasaa mai i luga o o outou ulu i taimi uma, pe a outou faataunuuina na mataupu faavae o le amiotonu, ia e finagalo i ai le mafaufau o le Atua, ma ua tonu ona alofa le tasi i le isi, ma ua faaeteete i auala uma ia manatua i latou o e o loo nofo pologa, ma lagona le faanoanoa, ma i ai i le loloto o faigata mo lo outou lelei. Ma afai o loo i ai nisi ia te outou o e tausinio mo lo latou lava viiga sili atu, ma saili a latou lava oa, a o loo i ai o latou uso i le mativa, ma feagai ma tofotofoga ma faaosoosoga tiga, e le mafai e i latou ona manuia e ala i le musumusuga a le Agaga Paia, lea e tuuina mai fautuaga mo i tatou i le ao ma le po i lo tatou oi e le mafai ona talatalaina [tagai i le Roma 8:26].

“E tatau ia i tatou i taimi uma ona matua faaeteete o lea ituaiga o manatu faasausili o le a le tatau lava ona i ai se nofoaga i totonu o o tatou loto; “ia feoai ma e ua faamaulalo”, faatasi ai ma le faapalepale uma ia fesoasoani i le vaivai o e ua le lavavā.”9

O le alofa e faapalepale, alofa mutimutivale, ma agalelei.

Na lipotia mai e Eliza R. Snow se lauga na tuuina mai e le Perofeta: “Na amata loa ona ia faitauina le mataupu 13 [o le 1 Korinito]—‘Afai ou te tautala i gagana a tagata atoa ma agelu, a e leai so’u alofa, ua avea a’u ma apa memea taalili, po o se sumepalo tagitagi;’ ma faapea mai, aua nei faaitiitia la outou vaai e tusa ai ma uiga lelei o outou tuaoi, ae ia outou nofouta i le faafia-amiotonu, ma ia faaitiitia le iloiloina o outou lava uiga lelei, ma aua le manatu ifo ua sili atu lo outou lava amiotonu nai lo isi; e tatau ona outou faateleina o outou agaga o le alofa ma le ava agai atu i isi, pe afai o le a outou faia faapei o Iesu, ma tauaveina o outou usoa-tagata i le fatafata o Aperaamo. Fai mai a ia na ia faaalia le faapalepale, taofiofi ma le onosai agai i le Ekalesia, faapea foi ma ona fili; ma e tatau ona tatou onosai i vaivaiga o le tasi i le isi, e pei ona onosaia e se matua agaalofa ia vaivaiga o lana fanau.

“… A o faateleina lo outou lotomama ma le amioatua, a o faateleina lo outou lelei, ia faateleina o outou loto, ia faateleina lo outou alolofa atu i isi; e ao ina outou lava faapalepale ma onosai i faaletonu ma sese o tagata. E taua tele agaga o tagata! …

“… Aua le tuinanau i laei faaalialia ma faiga faafoliga a e agasala, aua o loo i ai i latou i se tulaga leaga; ae i le tele tou te mafai, ia alofa mutimutivale ia i latou, aua i se taimi puupuu o le a faaumatia i latou e le Atua, pe afai o le a latou le salamo ma liliu atu ia te ia.”10

“O tagata popoto e tatau ona lava le malamalamaaga e faafetaiai ai tagata i le agalelei. ‘O le tali filemu e liliueseina ai le ita,’ ua fai mai ai le tagata poto [Faataoto 15:1]; ma o le a matua viia ai le Au Paia o Aso e Gata Ai e faaali atu le alofa o le Atua, e ala i le faia ma le agalelei i le taimi lava lenei i latou o e atonu na faia sese i se taimi o le le malamalama; aua e moni lava na fetalai mai Iesu, Tatalo mo ou fili [tagai i le Mataio 5:44].”11

“Ou te le saga mafaufau pea i o outou sese, ma o le a outou le [saga mafaufau pea foi] i o’u leaga. O le alofa mama, o le alofa lea, e ufiufi ai agasala e tele [tagai i le 1 Peteru 4:8]; ma e tele ona ou ufiufiina sese uma i totonu ia te outou; ae o le mea sili ona matagofie o le matua leai lava o ni sese. E tatau ona tatou faatupuina se agaga agamalu, filemu ma toafimalie.”12

Na lipotia mai foi e Eliza R. Snow se isi lauga na tuuina mai e le Perofeta: “A faaali mai e tagata se agalelei ma le alofa itiiti ia te au, e maeu lava le mana e aumaia i lo’u mafaufau, ae o le auala faafeagai e faatupuina ai le oo mai o lagona leaga uma ma faapologaina ai le mafaufau faaletagata.

“O se faamaoniga e tasi e faapea o le le masani o tagata i aoaoga faavae o le amioatua o le vaaia lea o le faaitiitia o lagona alofa ma le leai o se alofa mama i le lalolagi. O le mana ma le mamalu o le amioatua ua faasalalau atu i se aoaoga faavae vaai-lautele ina ia faamafola atu le ofu talaloa o le alofa mama. E le silasila lava le Atua i le agasala ma faatagaina ai sina mea itiiti lava, ae a ua agasala le tagata, e tatau ona i ai se faatagaga e faia mo i latou. … O le latalata tatou te oo atu ai i lo tatou Tama faalelagi, o le faateleina foi lena o lo tatou naunau e vaai atu ma le alofa mutimutivale i agaga o le a fano; tatou te lagona tatou te mananao e tauaveina i latou i luga o o tatou tauau, ma lafoai a latou agasala i o tatou tua. …

“… Ua faafia ona taumafai alii ma tamaitai popoto e faatonuina Uso Iosefa e ala i lo latou faapea atu, ‘Oi, ana o a’u o Uso Iosefa, ua ou faia lenei ma lena,’ ae a na faapea ua latou tutu i le tulaga o Uso Iosefa semanu ua latou iloa ai e le mafai ona faamalosia alii ma tamaitai i le malo o le Atua, ae e tatau ona feagai ma i latou i le faapalepale, ma iu ai ina tatou faaolaina i latou. O le auala e tuu faatasia ai le Au Paia, ma faataavale pea i luma le galuega, o le faatalitali ma le faapalepale, seia aumaia e le Atua i latou o e agasala i le faamasinoga tonu. E le tatau ona i ai se faatagaga mo agasala, ae o le alofa mutimutivale e tatau ona o faatasi ma le aoaiga.”13

Tatou te faailoa atu le alofa mama e ala i faatinoga faigofie o le auauna atu ma le agalelei.

“O a’u o la outou auauna, ma ua na o le Agaga Paia e mafai ai ona ou faia mea lelei mo outou. … Matou te le faailoa atu i matou lava i o outou luma o nisi lava, ae o a outou auauna maualalo, o loo naunau e faaaoga [o matou ola] ma tigaina e auauna atu ai ia te outou.”14

Na manatuaina e Edwin Holden: “I le 1838, na taaalo ai Iosefa ma nisi o alii talavou i taaloga eseese i fafo, lea na i ai ma se taaloga e faia i le polo. Na le i umi ae amata ona latou vaivai. Na ia iloa atu, ma ina ua ia valaau atu e faapotopoto mai na ia faapea atu: ‘Tatou o e fau se fale laau.’ Ona latou o ai lea, o Iosefa ma alii talavou, e fausia se fale laau mo se tina ua oti lana tane. E faapea lava auala a Iosefa, e fesoasoani i taimi uma i soo se mea na te mafaia.”15

Na faapea mai Lusi Maki Samita, le tina o le Perofeta o Iosefa Samita, e uiga i se taimi ina ua faatoa amata ona faamautu le Au Paia i Commerce, Ilinoi, lea na mulimuli ane taua o Navu: “A o faagasolo pea le tau, o le au uso o e na faamautu iina na amata ona lagonaina aafiaga o o latou faigata, ia na faaopoopo i ai ma le le lelei o le tau, na faataotolia ai i latou i le pueia ma le fiva o le mumu, ma na oo ai lava i se tulaga faigata o le aafia o aiga atoatoa ia na leai ma se tagata e toatasi na mafai ona aumaia i se tasi se ipu vai malulu pe fesoasoani foi ia i latou lava. O le toatele lava o le aiga o Ailama na mamai. O la’u tama teine pito i laitiiti, o Lusi, na matua mai foi o ia, ma sa na o nai tagata toaitiiti lava o le nofoaga atoa na malolosi.

“Na aumaia e Iosefa ma Ema e na mamai i lo la fale ma tausia ai i latou iina. Ma na faaauau pea ona aumaia vave i latou i taimi lava e maua ai i le mai seia oo ina matua faatumulia lo laua fale, lea e na o le fa potu, lea na manaomia ai le faatuina o se faleie i le malae mo le vaega o le aiga o e na malolosi. Na tuuina atu atoa e Iosefa ma Ema lo la taimi ma o la mafaufau i le tausiaina o e na mamai i lenei taimi o mafatiaga.”16

Na manatuaina e Ioane L. Samita, le tausoga o le Perofeta, le mea lea na tupu i le taimi lava lea e tasi: Na asia i matou e le Perofeta o Iosefa ma lo’u tausoga o Ailama. Na matou mamai uma lava i le fiva ma le pueia vagana ai Tina, o Tama foi na faaletonu lona mafaufau i se vaega tele o le taimi. Na aveese e Iosefa seevae mai ona vae ina ua vaai mai i le tulaga faaletonu o i matou ma tuuina atu i vae o Tama, aua na leai ni ona seevae, ma na toe foi ai [i lana solofanua] e aunoa ma ni ona seevae. Na ia auina mai nisi e avatu Tama i lona fale ma laveaiina lona ola ma aauina mai mea matou te manaomia e faamafanafanaina ai i matou ma o lea na matou malolosi ai.”17

Na manatuaina e Elizabeth Ann Whitney: “I le amataga o le Tautotogo o le 1840 na matou o atu ai i luga i Commerce, [le igoa] lea na faaauau pea ona valaauina ai le vaega pito i luga o Navu. Na matou nofototogi i se fale o Hiram Kimball. … O iina na matou mamai uma ai lava i le pueia, maalili ma le fiva, ma na oo i se tulaga sa na o sina mafai laitiiti lava ona tolotolo solo e tau fesoasoani le tasi i le isi. I le taimi o nei tulaga matua faigata na fanau ai la’u tamaitiiti lona iva. O Iosefa, ina ua asiasi mai ia i matou ma vaai ai i o matou tulaga ua suia, na uunaia i matou i le taimi lava lena e o atu ma faaaoga lona fale. Na matou faalogoina le le toe umi ona matou tauaveina faigata o le tau, o le vai, ma le tuua na o i matou; o le mea lea na matou taliaina ai lana talosaga ma o atu ai ma nonofo i le fanua o le Perofeta o Iosefa i lona tamai fale; na vave ona matou malolosi, ma toe foi ai tamaiti i o latou uiga masani. Na faigaluega la’u tane i se faleoloa na fausia e Iosefa ma faatumuina i oloa na matua manaomia e tagata.

“I le tasi aso a o ou sau i fafo o le fale i le fanua na ou manatuaina se valoaga na tuuina mai e Iosefa Samita ia te a’u, a o nofo o ia i lo matou fale i Katelani, ma na emo mai i lo’u mafaufau e pei o se taia i le uila; o le mea lenei: faapea e pei lava ona matou faia mo ia, i le tatalaina o o matou faitotoa ia te ia ma lona aiga a o lei i ai sona fale; e faapea foi ona taliaina i matou e ia i le lumanai i lona fale.”18

Na lipotia mai e Mosiah L. Hancock le aafiaga lea na tupu i Navu a o talavou o ia: “I le taumafanafana lenei [1841] na ou uluai taalo ai lava i le taaloga o le polo faatasi ma le Perofeta. Na fesuisuiai i matou i le taina ma le tuliina o le polo, ma ina ua maea le taaloga na faapea mai le Perofeta, ‘Uso e, faamau a outou taavale solofanua,’ lea na matou faia, ona matou tietie uma atu ai lava lea agai i le togavao. Na ou aveina se taavale solofanua e tasi le solofanua ma ou tu i le laau faalava pito i luma, a o Uso Iosefa ma tama na tietie i faamau o le vaega pito i tua [o le laau faalava ma faamau o vaega ia o le fausaga o le taavale solofanua]. E 39 taavale solofanua i le vaega ma na matou aoina mai fafie seia tutumu a matou taavale. Ina ua tutumu a matou taavale solofanua, na ofo mai Uso Iosefa e tauva i le taaloga toso laau ma se isi o le na manao e tauva ma ia—ma na ia tosoina uma lava taitoatasi i luga i latou.

“Ina ua maea, na aauina atu e le Perofeta taavale solofanua i nofoaga eseese o tagata na manaomia le fesoasoani; ma ia tau atu ia i latou e tata fafie mo le Au Paia o e na manaomiaina. Na fiafia tagata uma e faia e pei ona saunoa mai ai le Perofeta, ma e ui lava ina matou faama’ima’i, ma na siomia lava i matou e le oti, na mata fiafia lava tagata ma taumafai e faafiafia uma tagata.”19

Ia Ianuari 5, 1842, na tusia e le Perofeta le vaega lea i se tusi ia Edward Hunter, o le na mulimuli ane auauna o se Epikopo Pulefaamalumalu: “O a tatou oloa eseese [i le Faleoloa Piliki Mumu] e lelei lava—e lelei tele, e tusa ai ma faatauga eseese ua faia e tagata eseese i taimi eseese, i lalo o tulaga ia na taitaia a latou filifiliga i a latou faatau i nisi itu; ae ou te olioli ua mafai ona lelei a tatou taumafaiga e pei ona i ai, aua o loto o le toatele o uso ma tuafafine o e matitiva o le a faafiafiaina i na fesoasoaniga tau oloa ia ua mafai ona latou latalata atu i ai.

“Ua matua tumu le faleoloa i le oloa ma ua sili atu, ma sa ou tu i tua o le fata faifaatau i le aso atoa, ma faia faatau o oloa i le vave e pei lava o se isi faatauoloa ua e vaai i ai, e fesoasoani ia i latou o e na faamalosia [e o latou tulaga matitiva] e leai ni a latou taumafataga masani o le Kerisimasi ma le Tausaga Fou, ona o le leai o sina suka laitiiti, molasi, vine, ma isi, ma isi, ma ina ia faafiafiaina ai foi au lava, aua ou te fiafia tele e fesoasoani atu i le Au Paia, ma avea o se auauna i tagata uma, ma le faamoemoe o le a faaeaina a’u i le aso tatau a le Alii.”20

Fautuaga mo Suesuega ma le Aoaoina Atu

Mafaufau i manatu nei a o e suesueina le mataupu po o lou sauniuni foi e aoao atu. Mo fesoasoaniga faaopoopo, tagai i itulau vii–xii.

  • A o e iloiloina tala i itulau 451–54 ma itulau 458–61, mafaufau loloto i ou lagona agai i le Perofeta o Iosefa Samita. O a mea ua aoaoina mai e nei tala e faatatau ia te ia? O a ni auala e te manatu ai e uunaiina ai e ana gaoioiga tagata na latalata atu ia te ia? O a ni auala ua aafia ai lou olaga e ala i le agalelei o isi?

  • Toe iloilo uluai parakalafa e tolu i le itulau 455. Aisea e te manatu ai o se tagata ua faatumulia i le alofa o le Atua e manao e faamanuia tagata ola uma? E faapefea e a tatou faatinoga o le alofa ma le agalelei ona fesoasoani e faamanuiaina tagata uma?

  • O a nisi o tiutetauave ua ia i tatou i le tausiaina o i latou o e manaomia le fesoasoani? (Mo ni faataitaiga, tagai i itulau 455–56. E faapefea e nei tiutetauave ona fesootai ma tulaga manaomia faaletino o tagata? E faapefea ona fesootai ma tulaga manaomia faaleagaga? O a ni faataitaiga ua e vaai i ai mai tagata o e tausia i latou o i ai tulaga manaomia?

  • Faitau le parakalafa o loo amata i le pito i lalo o le itulau 456. O a ni mea e mafai ona tatou faia e tupu ai lo tatou talisapaia o uiga lelei o isi? Aisea e te manatu ai e tatau ona tatou “faaeteete i le faafia-amiotonu, ma ia faaitiitia le faitaulia o o [tatou] lava uiga lelei”?

  • Na faailoa mai e le Perofeta o Iosefa Samita lagona popole e tusa ai ma “le faaitiitia o lagona alofa … i le lalolagi” (itulau 457. I le faafeagai, na ia faapea mai e tatau ia i tatou ona “faateleina o [tatou] agaga o le alofa ma le ava agai atu i isi” ma “ia faateleina o [tatou] loto, ia faateleina lo [tatou] alolofa atu i isi” (itulau 456–57). O le a sou manatu o le a le uiga o le faateleina o o outou loto ma agaga agai atu i isi?

  • Faitau le parakalafa atoa lona lima i le itulau 459. O a ni auala e mafai ona tatou faaaogaina ai nei aoaoga a o tatou fegalegaleai ma tagata o o tatou aiga?

Mau E Faatatau I Ai: 1 Korinito 13:1–13; Mosaea 4:14–16, 26–27; Eteru 12:33–34; Moronae 7:45–48; MFF 121:45–46

Faamatalaga

  1. James Leach, i le “Recollections of the Prophet Iosefa Samita,” Juvenile Instructor, Mati 1, 1892, i. 152–53; ua faaonaponei faailoga; ua suia le vavaega o parakalafa.

  2. History of the Church, 4:227; mai se tusi mai ia Iosefa Samita i le Toasefululua, Tes. 15, 1840, Navu, Ilinoi, lomia le Times and Seasons, Ian. 1, 1841, i. 258; o loo sese le aso o lenei tusi Oke. 19, 1840, i le History of the Church.

  3. Lucy Meserve Smith, in “Recollections of the Prophet Iosefa Samita,” Juvenile Instructor, Aok. 1, 1892, i. 471.

  4. History of the Church, 3:383; mai le tusi faamaumau a Iosefa Samita, Iulai 2, 1839, Montrose, Iowa.

  5. History of the Church, 2:229, faamatalaga lagolago; mai le “To the Saints Scattered Abroad,” Messenger and Advocate, Iuni 1835, i. 137.

  6. Tali a le faatonu i se tusi mai ia Richard Savary, Times and Seasons, Mati 15, 1842, i. 732; o Iosefa Samita o le faatonu o le lomiga.

  7. History of the Church, 4:608; mai se aoaoga na tuuina atu e Iosefa Samita ia Me 1, 1842, i Navu, Ilinoi; lipotia mai e Uiliata Risati.

  8. “To the Saints of God,” o se tusiga a le faatonu na lomia i le Times and Seasons, Oke. 15, 1842, i. 952; o Iosefa Samita o le faatonu o le lomiga.

  9. History of the Church, 3:299; ua faaonaponei faailoga; mai se tusi mai ia Iosefa Samita ma isi ia Edward Partridge ma le Ekalesia, Mati 20, 1839, Falepuipui o Liperate, Liperate, Misuri.

  10. History of the Church, 4:606–7; suia le vavaega o parakalafa; mai se aoaoga na tuuina atu e Iosefa Samita ia Ape. 28, 1842, i Navu, Ilinoi; lipotia mai e Eliza R. Snow; tagai foi i le faaopoopoga, itulau 562, aitema 3.

  11. History of the Church, 6:219; ua suia le vavaega o parakalafa; mai le “Pacific Innuendo,” o se tala na tusia i lalo o le taitaiga a Iosefa Samita, Fei. 17, 1844, Navu, Ilinoi; lomia i le Times and Seasons, Fei. 15, 1844, i. 443; na tuai ona lolomi lenei kopi o le Times and Seasons.

  12. History of the Church, 5:517; mai se aoaoga na tuuina atu e Iosefa Samita ia Iulai 23, 1843, i Navu, Ilinoi; lipotia mai e Uiliata Risati; tagai foi i le faaopoopoga, itulau 562, aitema 3.

  13. History of the Church, 5:24; ua faaonaponei le sipelaga; ua suia le vavaega o parakalafa; mai se aoaoga na tuuina atu e Iosefa Samita ia Iuni 9, 1842, i Navu, Ilinoi; lipotia mai e Eliza R. Snow.

  14. History of the Church, 5:355; ua suia le vavaega o parakalafa; mai se aoaoga na tuuina atu e Iosefa Samita ia Ape. 13, 1843, i Navu, Ilinoi; lipotia mai e Uiliata Risati.

  15. Edwin Holden, i le “Recollections of the Prophet Iosefa Samita,” Juvenile Instructor, Mati 1, 1892, i. 153; ua faaonaponei faailoga.

  16. Lusi Maki Samita, “The History of Lucy Smith, Mother of the Prophet,” 1844–45 manuscript, book 17, i. 7, Church Archives, O Le Ekalesia a Iesu Keriso o le Au Paia o Aso e Gata Ai, Aai i Sate Leki, Iuta.

  17. John Lyman Smith, Autobiography and Diaries, 1846–95, kopi, vol. 1., tusiga mo Set. 1839, Church Archives.

  18. Elizabeth Ann Whitney, “A Leaf from an Autobiography,” Woman’s Exponent, Nov. 15, 1878, i. 91.

  19. Mosiah Lyman Hancock, Autobiography, typescript, i. 22, Church Archives.

  20. History of the Church, 4:492; mai se tusi mai ia Iosefa Samita ia Edward Hunter, Ian. 5, 1842, Navu, Ilinoi.

Ata
Red Brick Store

O le Faleoloa Faapiliki Mumu i Navu lea na toe fauina. O lenei fale sa avea ma ofisa mo le Perofeta o Iosefa Samita, ma sa avea o se pisinisi e fesoasoani ai ia te ia e lagolago lona aiga. E tele sauniga faaleEkalesia ma gaoioiga faafiafia na faia ai i le faleoloa.

Ata
men building

“Ona latou o ai lea, o Iosefa ma alii talavou, e fausia se fale laau mo se tina ua oti lana tane. E faapea lava auala a Iosefa, e fesoasoani i taimi uma i soo se mea na te mafaia.”

Ata
Emma caring for sick

I se taimi o le tele o le faama’i i Commerce, Ilinoi, sa aumaia ai e Iosefa ma Ema i latou sa mama’i i lo latou fale ma tausi ai i latou iina.