Naʻe hā ʻa Sīsū Kalaisi ki ha niʻihi fakafoʻituitui mo ha ngaahi kulupu tokolahi hili ʻEne Toetuʻú. ʻE lava ke tokoni e lēsoni ko ʻení ke fakamālohia hoʻo fakamoʻoní ʻoku moʻui ʻa e Fakamoʻuí, ʻi hoʻo ako e ngaahi aʻusia ʻa ha niʻihi ʻo e kau fakamoʻoni ko ʻení.
Ko e tui taʻe mamata ki aí
Vakai ki he fakatātā ko ʻeni ʻo e hāʻele mai ʻa e Fakamoʻui kuo toetuʻú mei he fonualotó. Hiki ʻi hoʻo tohinoa akó ʻa e meʻa te ke lava ʻo vahevahe mo ha taha ʻoku veiveiua naʻe hoko ʻa e meʻa mahuʻinga ko ʻení. Ko e hā ha ngaahi fakamatala fakafolofola ʻo e Toetuʻu ʻa e Fakamoʻuí te ke lava ʻo vahevahe mo kinautolu?
ʻĪmisi
Ko e hāʻele mai ʻa Sīsū Kalaisi kuo toetuʻú mei he Fonualoto ʻi he Ngoué. ʻOku fakatātaaʻi ʻa e mavahe mei he fonualotó ʻa Kalaisí. ʻOku tā fakatātaaʻi Ia ʻokú Ne tui ha pulupulu hinehina. ʻOku matala ʻa e matalaʻiʻakaú ʻo ofi ki he hūʻanga ki he fonualotó.
ʻOkú ke pehē ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ki he ʻEikí ke tau takitaha maʻu haʻatau fakamoʻoni ʻokú Ne moʻui?
Fakakaukauloto ki hoʻo fakamoʻoni ʻoku moʻui ʻa Sīsū Kalaisí pea mo e founga ʻe tāpuekina ai koe ʻi hono fakamālohia ʻo e fakamoʻoni ko ʻení. ʻE lava ke fakamālohia ʻetau tui ki hono moʻoni ʻo e moʻui ʻa e Fakamoʻuí ʻi heʻetau ako e ngaahi lea ʻa kinautolu ʻoku nau ʻiloʻi ʻokú Ne moʻuí, neongo kapau ʻoku veiveiua ki ai e niʻihi ʻoku tau feohí. ʻI hoʻo ako he ʻaho ní, tokanga ki he ngaahi ueʻi mei he Laumālie Māʻoniʻoní ʻokú ne fakapapauʻi atu ki ho lotó mo e ʻatamaí ʻoku moʻoni ʻa e ngaahi fakamatala ko ʻení.
Kau fakamoʻoni ʻi he Fuakava Foʻoú
1. Fakakakato ʻeni ʻi hoʻo tohinoa akó:
Ako ha taha ʻo e ngaahi fakamatala ko ʻeni ʻi he Fuakava Foʻoú kau ki he kakai naʻa nau mamata ki he Fakamoʻui kuo toetuʻú.
Lekooti hoʻo ngaahi tali ki he ongo fehuʻi ʻi mui aí pea mo ha ngaahi fakakaukau mo ha ngaahi ongo kehe te ke maʻu.
Ko e hā ha meʻa naʻá ke ako te ne lava ʻo fakamālohia hoʻo tui ʻoku moʻui ʻa Sīsū Kalaisí?
Ko e hā naʻá ke ako fekauʻaki mo e Fakamoʻuí mei Heʻene fengāueʻaki mo e tokotahá ni pe kakai ko ʻení?
Kau fakamoʻoni fakafolofola kehé
2. Fakakakato ʻeni ʻi hoʻo tohinoa akó:
ʻE lava ke toe fakamālohia ange hoʻo fakamoʻoni ki he Fakamoʻuí ʻi hoʻo ako mo ha toe ngaahi fakamoʻoni kehe ʻi he ngaahi folofola kehé. Ako ha taha ʻo e ngaahi potufolofola fakataukei fakatokāteline ko ʻení.
Kakai ʻi he ongo ʻAmeliká ʻi he kuonga muʻá hili pē ʻa e Toetuʻu ʻa e Fakamoʻuí: 3 Nīfai 11:8–17
Lekooti hoʻo ngaahi tali ki he ongo fehuʻi ʻi mui aí pea mo ha ngaahi fakakaukau mo ha ngaahi ongo kehe te ke maʻu.
ʻE fakamālohia fēfē ʻe he meʻa ʻokú ke laú hoʻo tui ʻoku moʻui ʻa Sīsū Kalaisí?
Ko e hā ha ʻilo foʻou fekauʻaki mo e ʻulungaanga ‘o Sīsū Kalaisí naʻá ke maʻu?
Kau fakamoʻoni ʻo onopōní
Ko ha founga mahuʻinga ʻe taha ke fakamālohia ai hoʻo fakamoʻoni ʻoku moʻui ʻa Sīsū Kalaisí ko hono ako e ngaahi fakamoʻoni ki he “kau fakamoʻoni makehe ki he huafa ʻo Kalaisí ʻi he māmaní kotoa” (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 107:23), ʻa e kau ʻAposetolo kuo fakanofo ʻi hotau kuongá.
Ko ha fakamoʻoni au ki he Toetuʻu ʻa e ʻEikí ʻo hangē tofu pē naʻá ku ʻi ai tonu ʻi he efiafi ko iá mo e ongo ākongá ʻi he fale he hala ki ʻEmeasí. ʻOku ou ʻiloʻi ʻokú Ne moʻui pea hangē tofu pē ko Siosefa Sāmitá ʻi he taimi ne mamata ai ki he Tamaí mo e ʻAló ʻi he maama ʻo e pongipongi ngingila he vaoʻakau ʻi Palemailá.
Ko e Siasi moʻoni ʻeni ʻo Sīsū Kalaisi.
(Henry B. Eyring, “Haʻu Kiate Au,” Liahona, Mē 2013, 25)
Naʻe fakamoʻoni ʻa ʻEletā Sefilī R. Hōlani ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻo pehē:
ʻOku ou fakamoʻoni ko Sīsū Kalaisí, ko e ʻAlo moʻui moʻoni ia ʻo e ʻOtua moʻuí. … ʻOku ou fakamoʻoni naʻá Ne toetuʻu moʻoni mei he fonualotó pea hili ʻEne hāʻele hake ki Heʻene Tamaí ke fakakakato e founga ʻo e Toetuʻú, naʻá Ne toutou hā ki ha kau ākonga ʻe laungeau ʻi he Maama Motuʻá mo e Maama Foʻoú. ʻOku ou ʻilo ko Ia ʻa e Tokotaha Māʻoniʻoni ʻo ʻIsilelí, ko e Mīsaia ʻe toe hāʻele mai ʻi ha ʻaho ʻi he nāunau fakaʻosí, ke pule ʻi māmani ko e ʻEiki ʻo e ngaahi ʻeiki mo e Tuʻi ʻo e ngaahi tuʻi.
ʻOkú ke pehē ko e hā kuo ʻomi ai ʻe he Fakamoʻuí kiate kitautolu ha kau fakamoʻoni he kuonga ní, makehe mei Heʻene kau fakamoʻoni ʻi he kuonga muʻá?
Ko hoʻo fakamoʻoní
Lau ʻa e Sione 20:29, ʻo kumi ki he ngaahi moʻoni naʻe akoʻi ʻe Sīsū Kalaisi kia Tōmasi fekauʻaki mo hono maʻu ha fakamoʻoní.
Ko e hā ʻoku akoʻi atu ʻe he veesi ko ʻení fekauʻaki mo hono fakatupulaki hoʻo fakamoʻoni kia Sīsū Kalaisí?
Ko ha moʻoni ʻe taha te tau lava ʻo ako mei he ngaahi akonaki ʻa e Fakamoʻuí ʻi he veesi ko ʻení ʻoku tāpuekina kitautolu ʻi heʻetau fili ke tui ʻoku moʻui ʻa Sīsū Kalaisi neongo ʻoku teʻeki ke tau mamata kiate Iá.
Tānaki atu hoʻo fakamoʻoni fakataautaha ki he Fakamoʻuí ki he ngaahi fakamoʻoni kuó ke ako he ʻaho ní. Ko ha founga ʻe taha ke fakahoko ʻení ko hano lekooti e ngaahi tali ki he ngaahi fehuʻi hangē ko ʻení, ʻi hoʻo tohinoa akó.
Ko e hā ha fakamoʻoni kuó ke mamata ai ʻi hoʻo moʻuí pea ʻi he moʻui ʻa e niʻihi kehé ʻoku moʻui ʻa Sīsū Kalaisi?
Ko e fē ha taimi kuó ke ongoʻi ai hono fakamoʻoniʻi atu ʻe he Laumālie Māʻoniʻoní kiate koe ʻa hono moʻoni ʻo Sīsū Kalaisí?
Ko e hā ha faleʻi te ke fai ki ha taha ʻoku teʻeki ai ke ne fakapapauʻi pe ʻoku nau tui ʻoku moʻui ʻa e Fakamoʻuí?
Fili Pē: Fie Ako Lahi Ange?
Ko e hā naʻe kei ʻasi ai e ngaahi mataʻikafo mei he Tutukí ʻi he sino toetuʻu ʻo Sīsuú?
Naʻe tohi ʻa ʻEletā Sefilī R. Hōlani ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻo pehē:
Neongo naʻe mei lava—pea ʻoku ʻikai ha veiveiua ʻe lava ʻe he mālohi ʻo e Toetuʻú ʻi ha ʻaho—ʻo fakafoki kakato mo fakafoʻou e ngaahi kafo mei he tutukí, ka naʻe fili ʻe Kalaisi ke tauhi e ngaahi kafo ko iá ki ha taumuʻa, kau ai ki Heʻene hā ʻi he ngaahi ʻaho fakaʻosí ʻi he taimi te Ne fakaʻaliʻali ai e ngaahi fakaʻilonga ko iá mo fakahā naʻe fakalaveaʻi Ia “ʻi he fale ʻo [hono] ngaahi kaumeʻá” [Sākalaia 13:6; Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 45:52].
Ko e ngaahi kafo ʻi hono ongo nimá, vaʻé, mo e vakavaká, ko ha ngaahi fakaʻilonga ia ʻoku hoko e ngaahi meʻa fakamamahi ʻi he moʻui fakamatelié ʻo aʻu ki he tokotaha maʻa mo haohaoá, pea ko e ngaahi faingataʻá ʻoku ʻikai ko ha fakamoʻoni ia ʻoku ʻikai ʻofa e ʻOtuá ʻiate kitautolu. Ko ha foʻi moʻoni mahuʻinga mo fakatuʻamelie ia ko e Kalaisi kuo fakalaveaʻí te Ne fakahaofi kitautolú.
(Jeffrey R. Holland, Christ and the New Covenant [1997], 258–59)
Sione 20:17. Ko e hā e ʻuhinga ʻa e Fakamoʻuí ʻi Heʻene kole kia Mele Makitaline ke “ʻoua naʻá ne ala kiate Iá”?
Naʻe fakamatala ʻa ʻEletā Pulusi R. Makongikī (1915–85) ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá, ʻo pehē:
ʻĪmisi
Tā ʻo e ʻulu mo e uma ʻo ʻEletā Pulusi R. Makongikī.
‘Oku pehē ʻe he liliu ʻo e Kingi Sēmisí naʻe folofola ʻa Sīsū “ʻOua naʻa ala kiate au.” ʻOku pehē ʻe he liliu ʻa Siosefa Sāmitá “ʻOua ʻe puke Au.” ʻOku ʻomi ʻe he ngaahi liliu kehe mei he lea faka-Kalisí ʻa e potufolofolá ko e “ʻOua ʻe pīkitai kiate au” pe “ʻOua naʻa puke au.” ʻOku ʻomi ʻe ha niʻihi ia ʻa e ʻuhingá ko e “ʻOua ʻe pīkitai kiate au ʻo toe fuoloa ange”, pe “ʻOua ʻe puke fuoloa au.” ʻOku lea ʻa e niʻihi ki he taʻofi hono puke pe piki kiate Iá, ʻo ʻomi ai ʻa e fakakaukau naʻe ʻosi puke ia ʻe Mele. ʻOku ʻi ai ha ʻuhinga lelei ke mahalo ko e fakakaukau ʻeni naʻe fakahā ʻe he ʻEiki kuo Toetuʻú kia Melé: “He ʻikai te ke lava ʻo puke au heni, he te U ʻalu hake ki Heʻeku Tamaí.”
(Bruce R. McConkie, The Mortal Messiah: From Bethlehem to Calvary [1981], 4:264)
Ko e hā ha ngaahi vitiō ʻoku lava ʻo maʻu ke tokoni ke u sioloto ai ki he ngaahi fakamatala ʻo e hā mai ʻa e Fakamoʻui kuo toetuʻú?
Mahalo te ke fie mamata ʻi he ngaahi vitiō ko ʻení (maʻu atu ʻi he ChurchofJesusChrist.org): “Toetuʻu ʻa Sīsū” (4:05)
