Seminelí
Sēmisi 1


Sēmisi 1

“Kole ki he ʻOtuá”

ʻĪmisi
Ko ha finemui ʻoku lotu ʻi hono veʻe mohengá.

ʻOkú ke ongoʻi nai te ke lava ʻo kole tokoni ki he ʻOtuá ʻi he taimi ʻoku ʻikai ke maʻu ai ha tali ki hoʻo ngaahi fehuʻí pe fiemaʻu Hono potó ʻi hono fai ha ngaahi fili mahuʻingá? Naʻe fakahā ʻe Sēmisi ka ʻi ai ha taha ʻoku masiva ʻi he potó “ke kole ʻe ia ki he ʻOtuá, ʻa ia ʻokú ne foaki lahi ki he kakai kotoa pē … pea ʻe foaki ia kiate ia” (Sēmisi 1:5). ʻOku fakataumuʻa ʻa e lēsoni ko ʻení ke fakamālohia hoʻo fakamoʻoní ʻe foaki atu ʻe he Tamai Hēvaní ha poto ko ha tali ki hoʻo ngaahi lotú.

Ngaahi tali mahuʻingá

Vakai ki he ngaahi fehuʻi takitaha ko ʻení pea fakalaulauloto ki he ngaahi meʻá ni maʻá e fehuʻi takitaha: (1) Kuó u maʻu nai ha tali mei he ʻOtuá? (2) ʻOku ou fekumi nai ki ha tali mei he ʻOtuá kuo teʻeki ai ke u maʻu? (3) ʻOku teʻeki ai nai ke u fiemaʻu moʻoni ke fekumi ki ha tali?

  • Ko e Siasi moʻoní nai ‘a e Siasi ʻo Sīsū Kalaisi ʻo e Kau Māʻoniʻoni ʻi he Ngaahi ʻAho Kimui Ní?

  • Ko hoku Fakamoʻuí moʻoni koā ʻa Sīsū Kalaisi?

  • Ko e hā ʻoku totonu ke u tokanga taha ki ai ke u hoko ko ha tokotaha muimui lelei ange ʻo Sīsū Kalaisí?

ʻI hoʻo ako ʻa e ngaahi lea ʻa e ʻAposetolo ko Sēmisí ʻi he Sēmisi 1, kumi ki he ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻe lava ʻo tokoni atu ke ke maʻu ʻa e tali ki he ngaahi fehuʻi mahuʻinga ʻi hoʻo moʻuí.

Lau e fakamatala ko ʻeni fekauʻaki mo Sēmisí. Fakakaukau pe ko e hā ha ngaahi fehuʻi naʻá ne fekumi ki ai ʻi he kotoa ʻo ʻene moʻuí.

  1. Naʻe hangē ko ha tokoua ia ʻo Sīsū Kalaisí (vakai ki he Fakahinohino ki he Ngaahi Folofolá, “ Sēmisi, Tokoua ʻo e ʻEikí,” ChurchofJesusChrist.org).

  2. Hangē ko e ngaahi tokoua kehe ʻo e ʻEikí, mahalo naʻe ʻikai ke ne tomuʻa tui ko Sīsū ʻa e Kalaisí (vakai, Sione 7:3–5).

  3. Naʻe hoko ʻa Sēmisi kimui ange, ko ha ʻAposetolo pea fakatatau ki he fuofua kau faʻu tohi faka-Kalisitiané, ko e fuofua pīsope ia ʻo e Siasí ʻi Selusalemá (vakai, Ngāue 12:16–17; 21:17–18; Kalētia 1:18–19; 2:9).

Lau ʻa e Sēmisi 1:1 ke ʻiloʻi pe ko hai naʻe tohi ki ai ʻa Sēmisí.

Naʻe fakamatalaʻi ʻe ʻEletā Pulusi R. Makongikī (1915–85) ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá “Naʻe lea ʻa Sēmisi … ki he kakai ʻoku teʻeki ke tānaki maí, teʻeki maʻu ʻa e ongoongoleleí, teʻeki ke nau haʻu ki he lotoʻā sipi ʻo Kalaisí” (Doctrinal New Testament Commentary [1973], 3:243).

  • Ko e hā ha ngaahi fehuʻi ʻe niʻihi ʻe ala maʻu ʻe he kakai kuo teʻeki ai ke nau maʻu ʻa e ongoongoleleí?

Lau ʻa e Sēmisi 1:5–6, ʻo kumi e ngaahi moʻoni naʻe akoʻi ʻe Sēmisi ʻe lava ʻo tokoni kiate kitautolu ʻi he taimi ʻoku ʻi ai haʻatau ngaahi fehuʻi mahuʻingá pea lava ke tokoniʻi ʻa kinautolu ʻoku fekumi ki he ngaahi moʻoni ʻo e ongoongoleleí. (Mahalo ʻe tokoni ke ʻiloʻi ʻoku ʻuhinga ʻa e valokiʻí ki hono ʻilo ha fehalaaki pe tafuluʻi.)

Ko e potufolofola fakataukei fakatokāteline ʻa e Sēmisi 1:5–6. Fakakaukau ke fakaʻilongaʻi e ngaahi potufolofola fakataukei fakatokāteliné ʻi ha founga makehe koeʻuhí ke faingofua ange hoʻo maʻu kinautolú.

  • Ko e hā naʻá ke maʻú?

  • Ko e hā ʻokú ke ako fekauʻaki mo e Tamai Hēvaní meí he potufolofola ko ʻeni?

Ko e moʻoni ʻe taha ʻoku maʻu ʻi he potufolofola ko ʻení ʻe tāpuakiʻi kitautolu ʻe he ʻOtuá ʻaki ʻa e potó kapau te tau kole kiate Ia ʻi he tuí.

  • ʻOkú ke pehē ʻoku ʻuhinga ki he hā ʻa e “kole ʻi he tui, ʻo taʻefakataʻetaʻetui”? (Sēmisi 1:6).

  • ʻOkú ke pehē ko e hā ʻoku finangalo ai e Tamai Hēvaní ke ke tafoki kiate Ia ki ha ngaahi talí?

ʻI he hoko atu hoʻo akó, fakakaukau ki he ngaahi fakakaukau, ongo, mo e ngaahi aʻusia kuó ke maʻu ʻi he taimi kuó ke fekumi ai ki he potó, pe tali hoʻo ngaahi fehuʻí, mei he ʻOtuá.

Sīpinga ʻa Siosefa Sāmitá

ʻĪmisi
Ko ha tā fakatātaaʻi ʻo e tūʻulutui ʻa Siosefa Sāmita ko e Siʻi, ʻi he Vaoʻakau Tapú lolotonga e ʻUluaki Mata Meʻa-Hā-Maí. ʻOku lava ke tau sio ki ha huelo ʻo e māmá ʻoku huelo hifo mei he langí ʻi he ʻuluʻakaú kia Siosefa.

ʻE ala tokoni ke fakalaulauloto ki ha sīpinga ʻo e tefitoʻi moʻoni ʻe tāpuakiʻi kitautolu ʻe he ʻOtuá ʻaki ʻa e potó kapau te tau kole kiate Ia ʻi he tui. Naʻe ʻi ai ha liliu lahi ʻia Siosefa Sāmita ʻi heʻene fekumi ki he potó mei he ʻOtuá.

Sio ʻi he foʻi vitiō “Joseph Smith: The Prophet of the Restoration” mei he taimi 5:07 ki he 8:42, available at ChurchofJesusChrist.org, ʻo kumi ʻa e founga naʻe liliu ai ʻe he foʻi moʻoni ko ʻení ʻa e moʻui ʻa Siosefá.

1. Tali e ngaahi fehuʻi ko ʻení:

  • Ko e hā kuó ne ueʻi koe mei he aʻusia ʻa Siosefa Sāmitá?

  • Naʻe liliu fēfē nai ʻe he tali ʻa e ʻOtuá, ʻa ia naʻe maʻu ʻi he ʻUluaki Mata Meʻa-Hā-Maí, ʻa e moʻui ʻa Siosefá? Kuó ne liliu fēfē nai ʻa e māmaní? Kuó ne tokoniʻi fēfē nai koe?

Ko Hoʻo Aʻusiá

2. Fai ‘a e ngaahi meʻa ko ‘ení ‘i hoʻo tohinoa akó:

Hiki ʻa e ngaahi fakakaukau, ngaahi ongo, mo e ngaahi aʻusia kuó ke maʻu lolotonga hoʻo fekumi ki he potó mei he ʻOtuá. Fakakaukauʻi hano fakakau atu mo ha niʻihi ʻo e ngaahi meʻa ko ʻení:

  • Ko hoʻo ngaahi fakakaukau mo e ongo fekauʻaki mo e finangalo lelei ʻa e ʻOtuá ke tali hoʻo ngaahi fehuʻí (vakai, Sēmisi 1:5–6).

  • Ko hoʻo ngaahi fakakaukau mo e ongo fekauʻaki mo e aʻusia ʻa Siosefa Sāmita ʻi heʻene kole ki he ʻOtuá ha potó.

  • Ngaahi aʻusia kuó ke maʻu pe lolotonga maʻu ʻi he fekumi ki he potó mei he ʻOtuá mo maʻu ha ngaahi talí. (ʻE lava ke kau ʻi he ngaahi aʻusia ko ʻení ʻa e fekumi ki ha tali ki he ngaahi fehuʻi ʻi he kamataʻanga ʻo e lēsoní.)

  • Ngaahi founga ʻokú ke fie fekumi ai ki he potó mei he ʻOtuá he taimí ni pe ʻi he kahaʻú.

  • Ngaahi ongo kuó ke maʻu mei he Laumālie Māʻoniʻoní lolotonga e lēsoni ko ʻení ʻe ala tokoni atu kiate koé.

Fakakaukau ki hoʻo ngaahi tōʻonga moʻui fakataautaha ʻo e lotu mo e kole ki ha poto mo ha ngaahi tali mei he ʻOtuá. Ko e fē ʻa e taimi fakaʻosi naʻá ke kole ai ki hoʻo Tamai Hēvaní ki ha poto pe ki ha ngaahi tali ki hoʻo ngaahi fehuʻí? Ko e hā te ke lava ʻo fakahoko ʻi he ʻahó ni ke kamata kole fakamātoato ai mo lotu maʻu peé? Lekooti ʻi hoʻo tohinoa akó ʻa e meʻa ʻokú ke akoʻi ʻe finangalo ʻa e Tamai Hēvaní ke ke fakahoko koeʻuhí ko e meʻa kuó ke ako ʻi he ʻaho ní.

Fili Pē: Fie Ako Lahi Ange?

Ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ke maʻu ha poto mei he ʻOtuá pea maʻu ha fakamoʻoni maʻaku pē meiate Iá?

Fakakaukau fekauʻaki mo e fehuʻi kimuʻá ʻi hoʻo mamataʻi ʻa e vitiō “Origin” (4:57), ʻoku maʻu ʻi he ChurchofJesusChrist.org.

Naʻe akonaki ʻa Palesiteni Lāsolo M. Nalesoni ʻo pehē:

ʻĪmisi
Tā fakaʻofisiale ʻo Palesiteni Lāsolo M. Nalesoni naʻe fai ʻi Sānuali 2018

ʻOku finangalo koā ʻe he ʻOtuá ke folofola atu kiate koe? ʻIo! …

ʻOku ʻikai fiemaʻu ia ke ke fifili pe ko e hā ʻoku moʻoní [vakai, Molonai 10:5]. ʻOku ʻikai fiemaʻu ke ke fifili pe ko hai te ke falala moʻoni ki aí. ʻI he fakahā fakatāutahá, te ke lava ai ʻo maʻu hoʻo fakamoʻoni pē ʻaʻau ko e Tohi ʻa Molomoná ko e folofola ia ʻa e ʻOtuá, ko Siosefa Sāmitá ko ha palōfita, pea ko e Siasi ʻeni ʻo e ʻEikí. Tatau ai pē pe ko e hā ʻe lea ʻaki pe fai ʻe he niʻihi kehé, he ʻikai lava ha taha ʻo toʻo ha fakamoʻoni kuo fakatō ki ho lotó mo e ʻatamaí ʻo fekauʻaki mo e meʻa ʻoku moʻoní. …

Ko e kau muimui kitautolu ʻo Sīsū Kalaisi. Ko e moʻoni mahuʻinga taha ʻe lava ke fakamoʻoni ʻe he Laumālie Māʻoniʻoní kiate koé, ko Sīsū ʻa e Kalaisí, ko e ʻAlo ʻo e ʻOtua moʻuí. ʻOkú Ne moʻui!

(Russell M. Nelson, “Fakahā maʻá e Siasí, Fakahā ki Heʻetau Moʻuí,” Liahona, Mē 2018, 95–96)

Sēmisi 1:6. ʻOku ʻuhinga ki he hā ʻa e “kole ʻi he tuí”?

Naʻe lau ʻa Tēvita A. Petinā ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻo kau ki he Sēmisi 1:5–6 peá ne fakamatala ʻo pehē:

ʻĪmisi
ʻEletā Tēvita A. Petinā, Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá. 2020.

Fakatokangaʻi ange ʻa e ngaahi meʻa ʻoku fiemaʻu ki he kole ʻi he tuí, ʻa ia ʻoku mahino kiate au ʻoku ʻuhinga ki he mahuʻinga ko ia ʻo e lea ʻakí mo hono fakahokó, ʻa e ongo fatongia ke kolé mo fakahokó, ʻa e fiemaʻu ko ia ke fetuʻutaki mo ngāué. …

Naʻe ʻikai ngata pē ʻa e fakataumuʻa ʻa e ngaahi fehuʻi ʻa Siosefá ki he ngaahi meʻa naʻá ne fie ʻilo ki aí ka naʻá ne fiemaʻu foki ke ne ʻilo ʻa e meʻa ke faí! Naʻe ʻikai ke ne lotu ʻo pehē, “Ko e fē ʻa e siasi ʻoku moʻoní?” Ka naʻá ne fehuʻi ange, “Ko e fē ʻa e siasi ʻoku totonu ke u kau ki aí?” Naʻe ʻalu ʻa Siosefa ki he vaoʻakaú ke ne kole ʻi he tuí, pea naʻá ne fakapapauʻi kuo pau ke ne ngāueʻi.

ʻOku fakataumuʻa ʻa e tui moʻoní ki he ʻEiki ko Sīsū Kalaisí pea ʻoku iku maʻu pē ia ki he ngāue māʻoniʻoní. … ʻOku tau vilitaki atu ki muʻa mo kītaki ʻi he ngāue fakatapui ʻo e lotú hili ʻetau pehē “ʻēmení,” ʻaki ʻetau ngāueʻi ʻa e ngaahi meʻa kuo tau fakahā ki he Tamai Hēvaní.

ʻOku fiemaʻu ki he kole ʻi he tuí ʻa e faitotonú, feingá, tukupaá, mo e vilitakí.

(Vakai, David A. Bednar, “Kole ʻi he Tui,” Liahona, Mē 2008, 94–95)