Faifekau Ngāue Tokoní
2. Faʻunga mo e Ngaahi ʻEkitivitī ʻo e Faifekau Tokoní


“2. Faʻunga mo e Ngaahi ʻEkitivitī ʻo e Faifekau Tokoní,” Ngaahi Tuʻunga Moʻui Fakafaifekau maʻá e Kau Ākonga ʻa Sīsū Kalaisí—Ngāue Fakafaifekau Tokoní (2021)

“2. Faʻunga mo e Ngaahi ʻEkitivitī ʻo e Faifekau Tokoní,” Ngaahi Tuʻunga Moʻui Fakafaifekau maʻá e Kau Ākonga ʻa Sīsū Kalaisí—Ngāue Fakafaifekau Tokoní

ʻĪmisi
Ko Hono Tokangaʻi ʻo e Faingataʻa‘iá ʻi Hotau Ngaahi Fāmilí

2

2. Faʻunga mo e Ngaahi ʻEkitivitī ʻo e Faifekau Tokoní

2.0

Talateu

Kuo folofola ʻa e ʻEikí, “Mou fokotuʻutuʻu ʻa kimoutolu pea vahe ki he tangata [mo e fefine] taki taha ʻa hono lakanga tauhí” (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 104:11). ‘Oku fakamatalaʻi ‘e he konga ko ʻeni ‘o e ngaahi tuʻunga mo‘ui ʻo e ngāue fakafaifekaú ‘a e faʻunga ʻo e ngāue fakafaifekau tokoní. ‘Okú ne toe fakamatalaʻi foki ʻa e founga te ke lava lelei taha ai ʻo tokoniʻi ʻa e niʻihi kehé ʻaki e ʻofa haohaoa ʻa Kalaisí ʻi hoʻo kau ʻi he ngaahi ngāue mo e ngaahi ʻekitivitī ʻo e faifekau tokoní (vakai, Molonai 7:44–47).

ʻOku ʻuhinga ʻa e foʻi lea kau taki faifekaú ki he kau faifekau ʻoku ʻi ai haʻanau ngaahi ngāue fakatakimuʻa, hangē ko e kau taki fakavahé mo e kau taki ʻo e kau sisitaá. ‘Oku ʻuhinga ‘a e foʻi lea kau taki faifekau tokoní ki he kau taki ʻoku ʻanautolu fakaʻaho ʻa e fatongia kiate kimoutolu mo e kau faifekau kehe ʻi he ʻēlia kuo vahe kimoutolu ki aí (vakai, 2.1.1).

ʻOku toe ʻuhinga pē ʻa e ngaahi foʻi lea ko e palesiteni fakasiteikí, pīsopé, siteikí, mo e uōtí ʻi he tohi tuʻutuʻuni ko ʻení ki he kau palesiteni fakavahefonuá, mo e fakakoló.

2.1

Tuʻunga Fakatakimua ʻi he Ngāue Fakafaifekau Tokoní

Ko ho fatongia mahuʻinga tahá, tatau ai pē pe ko e hā ha faʻahinga ngāue fakatakimuʻa, ke ke hoko ko ha faifekau faivelenga mo līʻoa. ‘E tāpuekina koe ʻi hoʻo muimui ki he faleʻi mei ho kau takí pea mo hoʻo fakatupulaki ha vā fengāueʻaki mo kinautolu ʻi he ʻofa.

2.1.1

Kau Taki Fakafaifekau Tokoní

ʻOku tāpuakiʻi ʻe he ʻEikí ʻa ʻEne kau faifekaú ʻaki hano ui ha ongomātuʻa faifekau tokoni ke taki kinautolu. ʻE ngāue fakataha homou ongo taki faifekau tokoní ko ha ongo kaungā taki ʻi he malumalu ʻo e fakahinohino ʻa e kau taki lakanga taulaʻeiki fakalotofonuá. ʻOku ui kinautolu ʻe he ʻOtuá mo vaheʻi ke nau taki e kau faifekau tokoní ʻi he feituʻu ʻoku vahe kimoutolu ki aí. ʻOkú na ʻofa, tokangaʻi, pea mo tokoniʻi kimoutolu ʻi hono fakahoko hoʻomou taumuʻa ko e faifekaú. Te na tokoni ʻi hano kumi ha ngaahi faingamālie ngāue maʻamoutolu, ʻi haʻana ngāue vāofi mo hoʻomou palesiteni fakasiteikí. Te na tokoni ʻi hano fokotuʻutuʻu haʻamou taimi tēpile fakafaifekau kuo fakafeʻungaʻi pea mo hoʻomou ngāué. Te nau toe:

  • Fakataha pea mo ʻinitaviu maʻu pē kimoutolu.

  • Vakaiʻi mo faitokonia hoʻo fakalakalaká.

  • Poupou‘i mo fakalotolahiʻi koe.

  • Fakafanongo ki ha ngaahi meʻa ʻokú ke hohaʻa ki ai, tali haʻo ngaahi fehuʻi, mo fai ha faleʻi.

  • Fakaʻaongaʻi ʻa e ngaahi tataki fakalaumālié mo e fakahaá ke tokoni ke ke ikuna ko ha faifekau.

Ko hono fakanounoú, ʻoku ʻanautolu e fatongia fakaʻaho ke ngāue mo kimoutolu ke maʻu ha aʻusia liliu moʻui he ngāue fakafaifekaú.

Ko e taimi ʻokú ke ʻinitaviu ai mo e kau taki faifekau tokoní, te ke lava ʻo fakaafeʻi hoʻo ongomātuʻá pe ko ha faifekau tokoni ʻi he feituʻú ke ʻi ai ʻi he ʻinitaviú. He ʻikai holoki ʻa e ʻofa hoʻo taki faifekau tokoní, ʻene tokangá, pe fakaʻapaʻapaʻi koé ʻi hoʻo fakaafeʻi ha taha ke ʻi ho ʻinitaviú.

2.1.2

Palesiteni Fakasiteikí

Koeʻuhí ko ha mēmipa koe ʻo ha siteiki, ʻoku ʻi ai leva e fatongia fakataulaʻeiki ʻo hoʻo palesiteni fakasiteikí kiate koe. ʻI hoʻo ngāue vāofi mo e taki faifekau tokoní, te ne fokotuʻu ʻa e ngaahi fiemaʻu fakalaumālie mo fakaʻulungaanga ki hoʻo ngāue fakafaifekaú pea mo fakaʻatā ha aʻusia fakafaifekau ki hoʻo ngāué.

ʻOku fatongia ʻaki ʻe hoʻo palesiteni fakasiteikí ʻa e ngaahi ʻinitaviu ki he tuʻunga moʻui tāú. Te ne fakapapauʻi ʻokú ke muimui ki he ngaahi tuʻunga moʻui ʻo e faifekau tokoní. ʻI heʻene talanoa mo e kau taki faifekau tokoní, te ne vakaiʻi ai hoʻo taimi tēpilé mo hoʻo ngaahi ngāue ke faí. Te ne tukuange koe ʻi he ʻosi hoʻo ngāue fakafaifekaú, pea mo fakamālō atu ʻi hoʻo ngāue fakafaifekaú.

ʻI ha ngaahi meʻa ʻe niʻihi, ʻe faingataʻa ai ʻi he vā-mamaʻó ke talanoa maʻu pē mo koe. Kapau ʻe pehē, te ne ala vahe ki ha mataotao fakasiteiki pe taki lakanga fakataulaʻeiki kehe ke ngāue vāofi mo e kau taki faifekau tokoní ke tokoni ʻo fakapapauʻi ʻokú ke aʻusia ha taukei fakafaifekau liliu moʻui.

2.1.3

Faʻunga ʻo e Tuʻunga Fakatakimuʻa ʻo e Faifekau Tokoní

ʻE fakaʻaongaʻi ʻe hoʻo kau taki ngāue faifekau tokoní ʻa e tataki fakalaumālié mo e fakahaá ke fokotuʻutuʻu ʻa e ngāué. Te nau ala vahe ha kau faifekau ke nau hoko ko ha kau taki ʻi he feituʻu ʻo e faifekau tokoní (hangē ko ha kau taki fakavahe pe kau sisitā taki). ʻE toe ala kole atu foki ke ke taki pe fai ha ako ʻi hoʻomou ngāué pe ngaahi ngāue he koló.

2.1.4

Ngaahi Fatongia ʻo e Kau Taki Faifekaú

Ko e kau taki faifekaú, ʻoku nau muimui ʻi he fakahinohino ʻa Sīsū Kalaisí, ʻo hangē ko e kau faifekaú kotoa, ʻo “tauhi [ki he ʻOtuá] ʻaki [honau] lotó, iví, ʻatamaí mo e mālohí kotoa” pea mo “manatuʻi ʻa e tuí, angamaʻá, ʻiló, anga-fakamaʻumaʻú, faʻa kātakí, feʻofoʻofani fakakāingá, anga faka-ʻOtuá, manavaʻofá, loto-fakatōkilaló, mo e faʻa ngāué” (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 4:2, 6). ʻOku ʻikai fakahoʻata ʻe he ngaahi fatongia fakatakimuʻá ha faʻahinga fakalāngilangi pe fakalakalaka, pe fakafōtunga ai ʻa e mahuʻinga ʻo ha faifekau.

ʻOku fatongia ʻaki ʻe he kau taki faifekaú ʻa e:

  • Tā ha sīpinga ʻo e ngaahi tuʻunga moʻui fakafaifekaú ʻi he ʻulungāngá (vakai, vahe 3.0).

  • Fakatatau mo hono fakahinohino ʻe he kau taki faifekau tokoní, ʻe tokoni ʻi hono akoʻi ʻo e kau faifekau kehé.

  • ʻOfaʻi mo fakakaungāmeʻa ki he kau faifekau kehé.

  • Tokoni ke ʻiloʻi ʻe he kau faifekau kehé ʻa e mahuʻinga ʻo ʻenau ngāué.

  • Fakafanongo ki he ngaahi meʻa ʻoku hohaʻa ki ai ʻa e kau faifekau kehé pea vahevahe ʻa e ngaahi fiemaʻú mo e kau taki faifekau tokoni kehé.

  • Lipooti honau ngaahi fatongia fakatakí ki he kau taki faifekau tokoní.

  • Fakatatau mo e fakahinohino ‘a e kau taki faifekau tokoní, tokoni ke fokotuʻutuʻu mo fakahoko ha ngaahi konifelenisi, ngaahi fakataha, pea mo ha ngaahi ʻekitivitī.

ʻOku totonu ke feinga ʻa e kau ʻeletā mo e kau sisitā ʻoku ngāue fakatakimuʻá, ke fakahoko e founga fakatakimuʻa ʻa Kalaisí. Kapau ʻoku ʻikai fenāpasi ha ʻulungaanga ʻo ha faifekau, kau ai e kau taki faifekaú, mo e ngaahi fekaú mo e ngaahi tuʻunga moʻui fakafaifekaú, toki aleaʻi pē ʻa e palopalemá mo homou kau taki faifekau tokoní kae ʻikai mo e kau faifekau kehé, ngaahi mātuʻá, pe ngaahi kaumeʻá.

2.1.5

Ngaahi Fatongia Fakataautaha

“Tauhi faivelenga [ho] lakangá ki he ʻEikí” (Sēkope 1:19), moʻui fakafalala fakalaumālie pē kiate koe, pea “tauʻatāina ke… fili [maʻau]” (2 Nīfai 2:16) ʻaki hoʻo falala ki he ʻEikí mo muimui ki he Laumālié.

Ka ʻi ai haʻo ngaahi fehuʻi pe meʻa ʻokú ke hohaʻa ki ai:

  • Fakaʻaongaʻi e akonaki ke “fakakaukauʻi ia ʻi ho ʻatamaí; pea … toki fehuʻi mai kiate au pe ʻoku totonu ia” (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 9:8).

  • Kumi ha fakahinohino ʻo fakafou ʻi ha fakahā fakafoʻituitui, lotu, ako e ngaahi folofolá (tautautefito ki he Tohi ʻa Molomoná), ngaahi akonaki ʻa e kau palōfita moʻuí, mo e ngaahi tuʻunga moʻui ʻa e faifekau tokoní.

Talanoa mo hoʻo pīsopé pe palesiteni fakasiteikí ki ha ngaahi palopalema fakaemoʻui taau. Talanoa mo ho‘o kau taki fakafaifekau tokoní ki ha ngaahi meʻa ʻoku fai ki ai ha hohaʻa, hangē ko ha fakamamahiʻi, ngaohikovia, pe ha toe ngaahi palopalema kehe pē.

Mahalo naʻa ʻi ai ha taimi ʻi he lolotonga hoʻo ngāue fakafaifekaú ʻe faingataʻa ai ke ke tokanga ki he ngāue kuo vahe atu ke faí koeʻuhí ko ha ngaahi palopalema lolotonga, ngaahi meʻa fakafoʻituitui pe fakafāmili, pe ko ha ngaahi meʻa mei he kuo hilí. ʻOua naʻá ke momou ke vahevahe e ngaahi meʻa ʻokú ke hohaʻa ki aí, mo ho kau taki ngāue fakafaifekau tokoní.

Manatuʻi ʻa e fakaafe ʻa e Fakamoʻuí: “Sio pē kiate au ʻi he fakakaukau kotoa pē; ʻoua ʻe tālaʻa, ʻoua ʻe manavahē. Vakai ki he ngaahi lavea ʻa ia naʻe hokaʻi ai ʻa hoku vakavaká, kae ʻumaʻā foki ʻa e ngaahi mataʻi faʻo ʻi hoku ongo nimá mo e vaʻé; tui faivelenga, tauhi ʻeku ngaahi fekaú, pea te mo maʻu ʻa e puleʻanga ʻo e langí. ʻĒmeni” (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 6:36–37).

2.2

Ko e Ngāue Fakatahá

Mahalo naʻa vahe koe, mei he taimi ki he taimi, fakataha mo ha kau faifekau tokoni kehe ki ha feituʻu tatau. ʻI hoʻomou hoko ko e kau faifekau ʻoku ngāue fakatahá, ʻoku totonu ke mou:

  • Uouangataha ʻi he ngāué pea ngāue ʻo hangē ko ia naʻe mei fai ʻe he Fakamoʻuí.

  • Mou fepoupouaki ki he tuʻunga lelei fakalaumālié, fakaelotó, mo e fakatuʻasinó.

  • Tokanga ke malu ʻa e tokotaha kotoa ʻi he lolotonga hoʻomou ngāue fakatahá.

  • Mou fehaʻisiaʻaki ʻi hono tauhi e ngaahi tuʻunga moʻui fakafaifekaú.

2.2.1

Ngaahi Hoá

ʻE ala vahe ʻe he kau taki faifekau tokoní ha ngaahi hoa ke fakaleleiʻi ʻa e faʻunga hono ako ʻo e ongoongoleleí mo e feohi fakasōsiale ʻi hoʻomo ngāue fakafaifekaú. ʻE lava ke vahe ʻa e ngaahi hoá ki he feituʻu kakato ʻo e ngāue fakafaifekau tokoní, ki ha feituʻu ʻoku nau ngāue ai, pe ngaahi ʻekitivitī tokoni makehe.

Manatuʻi ma‘u pē ʻa e ngaahi meʻa ko ʻení ʻi hoʻo fengāueʻaki mo e kau faifekau tokoni kehé:

  • ʻOfa, fakaʻapaʻapaʻi, mo fakamālohia ʻa e kau faifekau kehé.

  • Loto-fakatōkilalo mo fakatokangaʻi ʻa e mālohinga ʻo e faifekau takitaha.

  • Fai ki he niʻihi kehé ʻa e meʻa te ke loto ke fai kiate koé.

  • Fakaʻehiʻehi mei he fakaangá mo e fakafekikí, pea fakahīkihikiʻi ʻa e lelei ʻi he kau faifekau kehé.

  • Fakaʻehiʻehi mei he lauʻikoviʻi ʻo ha faifekau ki ha kau faifekau tokoni kehe, kāingalotu ʻo e Siasí, pe fāmilí mo e ngaahi kaungāmeʻá.

Kapau ʻokú ke fakatokangaʻi ha ngaahi tūkunga pe ʻulungaanga taʻefeʻunga, talanoa ki ai mo homou kau taki faifekau tokoní.

2.3

Ngaahi Fakatahá, Ngaahi Konifelenisí, mo e Ngaahi Fakataha Alēleá

ʻI hoʻomou hoko ko e kau faifekaú, ʻoku mou fealēleaʻaki fakataha ʻi he taimi ʻoku mou fakahoko pe akoʻi ai kimoutolú pea ʻi hoʻomou palani mo fakafekauʻaki hoʻomou ngāué. ʻOku totonu ke fakaafeʻi ʻe he ngaahi fakatahá, ngaahi konifelenisí, mo e ngaahi fakataha alēleá ʻa e Laumālie ʻo e ʻEikí pea ʻoku totonu ke hoko ia ko ha taimi ʻo e tataki fakalaumālie mo e fakahā (vakai, Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 6:32). Ko hoʻomou fakataha ko ia ko e kau faifekaú te mou maʻu ai foki ha faingamālie ke fepoupouaki mo fiefia fakataha (vakai, Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 43:8.; 50:22).

ʻOku kau ʻi he ngaahi fakataha ʻoku fokotuʻutuʻu ʻe he kau taki faifekaú, ʻi he malumalu ʻo e fakahinohino ʻa e kau taki faifekau tokoní ʻa e:

  • Ngaahi fakataha fakavahe angamahení

  • Ngaahi fakataha fakauiké pe fakamāhiná

  • Ngaahi Konifelenisí

  • Ngaahi fakataha alēlea fakatakimuʻá

2.4

Ngaahi ngāué mo e Taimi Tēpilé

Tuitala mo faivelenga ʻi hoʻo muimui ki hoʻo ngaahi ngāue kuo vahe atú pea mo e taimi tēpilé.

2.4.1

Ngaahi Fatongia Pau Ke ke Faí

ʻOku uiuiʻi koe ʻe he ʻEikí ke ke hoko ko ha faifekau. ʻOku vahe koe ke ke ngāue ʻi ha misiona ne fakafeʻunga mo ho ngaahi talēnití, potó, mo hoʻo meʻafoakí. ʻI he lolotonga hoʻo ngāué, te ke ala ngāue ʻi ha ngaahi ngāue kehekehe, kau ai ha ngaahi kautaha ʻofa kuo fakangofua, ngaahi ngāue faka-Siasi, ngaahi temipale, pea mo ha ngaahi faingamālie tokoni fakasiteiki.

Te ke lava ke ngāue ʻi ha ngaahi feituʻu kehekehe ʻi he lolotonga ʻo e uiké. ʻI he feituʻú takitaha, te ke lipooti ai ki ha supavaisa ʻa ia te ne fakahoko atu ha fakahinohino, ʻoatu ha ngaahi meʻangāue, pea mo e tokoni te ke fie maʻu ke fakahoko ʻaki ho ngaahi fatongiá. Aʻu taimi totonu ki ho ngāueʻangá mo mateuteu ke ngāue. ʻAi ke falalaʻia koe mo ke falalaʻanga. Muimui fakalelei mo kakato ki he ngaahi fakahinohino mei ho kau supavaisá. Fai ho lelei tahá ke ke tokoni ki he ngāué ‘i ha ngaahi founga ʻaonga. Hoko ko ha ivi tākiekina lelei mo langaki mo‘ui kiate kinautolu ʻokú ke tokoni ki ai mo mou fengāueʻakí. Ngāue tokanga, mo feinga maʻu pē ke fakalakalaka.

2.4.2

Ngaahi Fehikitaki he Ngāue ke Faí

Mou fengāueʻaki vāofi fakataha, mahalo naʻa liliu ʻe hoʻo palesiteni fakasiteikí mo ho kau taki faifekau tokoní ho fatongia ngāue fakafaifekaú lolotonga hoʻo kei ngāue

2.4.3

Taimi Tēpile Fakaʻahó

ʻI hoʻomou fengāueʻaki vāofi fakatahá, ʻe hanga ʻe hoʻo kau taki fakafaifekau tokoní fakataha mo haʻo tokoni, ʻo faʻu ha taimi-tēpile fakafaifekau fakaʻaho. ‘E toki fakangofua ʻe hoʻo palesiteni fakasiteikí ʻa e taimi tēpilé. ʻE ala kau ʻi he taimi-tēpile ko ʻení ha ngaahi ngāue mo ha ngaahi ʻekitivitī ʻe kau ʻi he ngaahi tafaʻaki fakalakalaka ko ʻení:

  • Fakalaumālie

  • Fakasōsiale

  • Fakatuʻasino

  • Fakaʻatamai

ʻAi ke pau mo falalaʻanga hoʻo muimui ki hoʻo taimi-tēpile fakafaifekau fakaʻahó. ʻE ʻomi ʻe he meʻá ni kiate koe ha tupulaki, fiefia, mo ha ngaahi tāpuaki fakalaumālie lahi ange ʻi he lolotonga hoʻo ngāue fakafaifekau tokoní.

ʻE ala kau ʻeni ʻi hoʻo taimi-tēpile fakaʻahó:

  • Fokotu‘u mo hono toe vakaiʻi ho‘o ngaahi taumuʻa fakafaifekau tokoní.

  • Teuteu mo hono fakakakato ho‘o ngaahi ngāue ke fai he ʻaho takitaha.

  • Ako ʻo e folofolá (tautautefito ki he Tohi ʻa Molomoná), ngaahi akonaki ‘a e kau palofita moʻuí mo e kau ‘aposetoló, Ko e Fakaangaanga ki he Moʻui ʻa e Faifekau Tokoní, ngaahi konga fekauʻaki mo ia ʻi he Malangaʻaki ʻEku Ongoongoleleí, mo ha ngaahi maʻuʻanga tokoni kehe kuo ʻosi fakangofua. (Vakai, 2.4.5.)

2.4.4

Tatau Fakaangaanga ʻo e Taimi-Tēpile Fakaʻahó

Faʻu ha taimi tēpile fakalūkufua ʻoku tohi, fakataha mo ho kau takí mo e ongomātuʻá pe tauhí. Fokotuʻu ai ho taimi ʻi he ngaahi ngāué pea mo e ngaahi taimi ne ke fakaʻaongaʻi ai hoʻo tauʻatāina ke filí ke fakapapauʻi e founga te ke ngāue, fakalakalaka, mo tupulaki aí (ʻo ui ko e “ngaahi houa tauʻatāina ke filí”). Toe vakai‘i mo muimui ki hoʻo palaní ʻi he ʻaho takitaha.

ʻE malava pē ke fōtunga peheni e taimi-tēpile ki hoʻo ngāue fakafaifekaú

Pongipongi:

[taimi kamata]

ʻĀ pea lotu.

[taimi kamata]

Fakamālohisino miniti ‘e 30. (Talanoa mo e palofesinale ki hoʻo moʻuí pe ko e hā ʻe lelei taha ki hoʻo moʻui fakaetuʻasinó mo ho ngaahi tūkungá.)

[taimi kamata]

Kaukau, kai pongipongi, pea fakaʻosi hoʻo teuteu ki he ʻahó.

[taimi kamata]

Kau ʻi ha fakataha lotu pe ako ʻo e ongoongoleleí.

[taimi kamata]

Lipooti taimi totonu ki hoʻo ngāué. (Kau ʻi ha fakataha lotu pe lotu fakataha kimuʻa peá ke ngāue kapau naʻe fakataimi tēpileʻi ha taha.)

Hoʻataá:

[taimi kamata]

Kai hoʻatā.

[taimi kamata]

Ngāue kae ʻoua kuo ʻosi hoʻo taimi ngāué.

Efiafi:

[taimi kamata]

Kai efiafi.

[taimi kamata]

Muimui ki ho‘o palani ʻekitivitī fakafoʻituitui ʻi hoʻo taimi tēpile fakaʻahó. ʻOku totonu ke kau heni ha houa ako fakafoʻituitui ʻo e ongoongoleleí. ʻE lava foki ke kau ai ha ʻalu ki he temipalé, ngaahi kalasi ʻinisititiutí, ngaahi ʻekitivitī ʻa e Tāutahá mo ha ngaahi fatongia fakafāmili.

[taimi kamata]

Lekooti ʻi hoʻo tohinoá ʻa hoʻo ngaahi ongó mo hoʻo ngaahi aʻusia mahuʻingá.

[taimi kamata]

Teuteu ke mohe. Lotu peá ke mohe.

Pea naʻa mo e taimi ʻoku ʻikai ke ke ngāue ai he feituʻu kuo vahe atú, ʻokú ke kei hoko pē ko e faifekau. ʻOku totonu ke hāsino mei ho ʻulungāngá, ngaahi fakakaukaú, mo e tōʻongá ko e faifekau koe.

2.4.5

Ngaahi Fakataha Ako mo e Kau Faifekau Tokoni Kehé

ʻI he feituʻu ʻe lava aí, ako mo ha faifekau tokoni ʻe taha. Mahalo ʻe vahe atu ha taha kiate koe ʻe homou kau taki faifekau tokoní. ʻE lava ke fakahoko tonu ʻa e ako fakahoa ko ʻení pe fakafou ʻi he tekinolosiá.

Tokanga taha ki he folofolá (tautautefito ki he Tohi ‘a Molomoná), ngaahi akonaki ʻa e kau palōfita moʻuí, Ko e Fakaangaanga ki he Moʻui ʻa e Faifekau Tokoní, mo e ngaahi konga fekauʻaki ʻi he Malangaʻaki ʻEku Ongoongoleleí, mo e ngaahi tuʻunga moʻui ʻa e faifekau tokoní. ʻE lava ke fakamālohia ʻe he ngaahi maʻuʻanga tokoni kuo fakangofua ko ʻení hoʻo ʻiló mo e fakamoʻoni ki he ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisi kuo fakafoki maí pea mo tokoni atu ke ke mateuteu ke feau e ngaahi fiemaʻu ʻa kinautolu ʻokú ke tokoniʻí.

2.5

Ngaahi Meʻa ʻOku Hoko, Ngaahi ʻEkitivitī, mo e Teuteu mavahe mei he Ngaahi Ngāue Tokoní

ʻE lava ke kau ʻi hoʻo taimi-tēpile fakafaifekaú ha taimi ʻi he lolotonga ʻo e uiké ke feau hoʻo ngaahi fiemaʻu fakafoʻituituí mo teuteu, hangē ko ha ngaahi ngāue ʻi ʻapi, meʻa fakafaitoʻo, taimi mo e fāmilí, mo ha fakafiefia. Mahalo naʻa ʻaho kakato ʻeni pe konga ʻaho pē. “Fokotu‘utuʻu ‘a kimoutolu; teuteu ʻa e me‘a ʻaonga kotoa pē, pea fokotu‘u ha fale … ko ha fale ‘o e maau” (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 109:8).

Kātaki ʻo manatuʻi ʻa e ngaahi fakatokanga taimi totonu ʻa e ʻEikí: “ʻoua naʻá ke lele ʻo vave ange pe ngāue ʻo lahi ange ʻi he iví” (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 10:4), “ʻalu ʻo mohe ʻi he teʻeki ai ke fuoloa ʻa e poʻulí; ʻā hengihengi hake koeʻuhí ke longomoʻui ʻa homou sinó mo e ʻatamaí” (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 88:124). ʻE tokoni, ʻa e fanga kiʻi taimi ki he mālōloó mo teuteú, ke ke kei maʻu ha ivi ke tokoni ki he niʻihi kehé.

2.6

Ngaahi ‘Ekitivitī ʻo e ʻAho Sāpaté

Palani ʻa e ngaahi ‘ekitivitī ʻo e Sāpaté ʻe tokoni atu ke ke fakahoko hoʻo taumuʻa fakafaifekau ke tokoniʻi ʻa e niʻihi kehé ke nau omi kia Kalaisí, ʻaki haʻo tokoniʻi kinautolu ʻo hangē ko ia ne mei fai ʻe he Fakamoʻuí. Manatu‘i e ngaahi akonaki ‘a e ʻEikí kau ki he ʻaho Sāpaté ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 59:13–19.

Ko hoʻo ngāue ko ia mo ho kau taki faifekau tokoní, ʻe lava ai ʻe homou kau taki lakanga fakataulaʻeiki fakafeituʻú, ke ʻoatu ha fatongia fakauooti pe fakasiteiki he ʻikai fepaki mo hoʻo taimi tēpilé pe ngāué. Te ke toe lava foki ke hoko ko ha tangata pe fefine ngāue fakaetauhi.

2.7

Ko e Ngāue Tokoni ʻi he Koló

Ko ha founga ʻe taha ke te ako ai ke hoko ko ha ākonga ʻa Sīsū Kalaisí ko haʻate tokoni ʻo hangē ko ia naʻá Ne fakahokó. ʻE tokoni hoʻo kau taki faifekau tokoní ʻi he kumi ha ngaahi faingamālie ke ke tokoniʻi ai ha niʻihi kehe ʻi he koló, “ke mou ʻiloʻi ʻo ka mou ka ʻi he tauhi ʻo homou kāingá, ʻoku mou ʻi he tauhi pē ʻo homou ʻOtuá” (Mōsaia 2:17).

ʻOku totonu ke ke ngāue ʻi he loto-holi moʻoni ke tokoniʻi ha niʻihi kehe, ʻo ʻikai ʻamanaki ki ha ola. Manatu‘i, kuo ʻikai ui koé ke ke akoʻi ʻa e ongoongoleleí ʻaki hoʻo ngaahi lea ʻaʻau. Te ke fakafōtunga hoʻo ʻofa ki he ʻOtuá ʻaki e sīpinga hoʻo tokoni faka-Kalaisí. ʻOua te ke malanga ʻi he lolotonga haʻo ngāue ʻi ha ngaahi kautaha tokoni ʻofa.

‘Oku fie maʻu ʻi ha ngaahi ngāue ʻe niʻihi ha ako makehe pe ko hano tokanga‘i kimoutolu. Kapau kuo teʻeki fakahū ʻe he kautaha ʻofa ʻokú ke ngāue aí ha palani ako pau ki ho kau taki faifekau tokoní, ʻoku ʻikai totonu ke ke kau ʻi ha taha ʻo e ngaahi ʻekitivitī ko ʻeni kuo taʻofí:

  • Ko e fengāue‘aki mo e fānau pe kakai lalahi ʻoku pelepelengesi.

  • Ko hono fakaʻaongaʻi ha ngaahi mīsini, meʻangāue, pe meʻalele.

  • Ko hono tokangaʻi ha paʻanga pe koloa mahuʻinga.

  • Ko hono fakamatalaʻi ha fakakaukau fakapalofesinale