Seminelí
3 Nīfai 12:1–16: “ʻOku Monūʻia ʻa Kimoutolu”


“3 Nīfai 12:1–16: ʻʻOku Monūʻia ʻa Kimoutolu,” Tohi ʻa Molomoná – Tohi Lēsoni ʻa e Faiakó (2024)

“3 Nīfai 12:1–16,” Tohi ʻa Molomoná – Tohi Lēsoni ʻa e Faiakó

3 Nīfai 12:1–16

“ʻOku Monūʻia ʻa Kimoutolu”

ʻĪmisi
Ko e faiako ʻa Kalaisi ʻi he Ongo ʻAmeliká

ʻOku finangalo ʻa e Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisi ke tāpuekina kitautolu. ʻE lava ke tau ʻiloʻi pau ʻi heʻetau muimui ki Heʻena enginakí, te tau maʻu ʻEna ngaahi tāpuakí ʻo fakatatau ki Heʻena taimí mo ʻEna foungá. ʻI hono akoʻi ʻo e kau Nīfaí, naʻe fakahā ʻe Sīsū ha ngaahi tāpuaki lahi te tau lava ʻo maʻu. ʻE lava ke tokoniʻi koe ʻe he lēsoni ko ʻení ke ke teuteu ke maʻu ʻa e ngaahi tāpuaki naʻe folofola ki ai ʻa e Fakamoʻuí ʻi hoʻo feinga ke muimui ki Heʻene enginakí.

Tukutaha e tokangá ʻi he Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisi ko e tupuʻanga ʻo hotau ngaahi tāpuakí. ʻI hono ako e folofolá mo aleaʻi e ngaahi tāpuaki kuo talaʻofa maí, fakamamafaʻi ange ko e tupuʻanga ʻo e ngaahi tāpuaki ko iá ko e Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisi.

Teuteu ʻa e tokotaha akó: Ke tokoni ki hono teuteuʻi ʻa e loto ʻo e kau akó ke ako e malanga ʻa e Fakamoʻuí ʻi he 3 Nīfaí, ʻa ia ʻoku fuʻu faitatau mo ʻEne Malanga ʻi he Moʻungá, fakakaukau ke fakaafeʻi kinautolu ke fakalaulauloto ki he fakamatala ko ʻeni meia Palesiteni Siosefa Filiting Sāmita (1876–1972). Naʻá ne pehē ko e Malanga ʻi he Moʻungá “ko e [malanga] maʻongoʻonga taha [ia] kuo faifaiangé pea malangaʻi, ʻo fakatatau mo ʻetau ʻiló” (Ngaahi Akonaki ʻa e Kau Palesiteni ʻo e Siasi: Siosefa Filitinga Sāmita [2013], 234).

Ngaahi ʻEkitivitī Ako ʻOku Ala Fakahokó

Monūʻia

Ke tokoni ki he kau akó ke fakakaukau ki he ʻuhinga moʻoni ʻo e monūʻiá, fakakaukau ke tā ha takafi faingofua ʻo ha makasini ʻi he palakipoé. Fakahingoa ʻa e makasiní ʻo hangē ko e fakalea Makasini Lavameʻa Fakamāmaní pea tohiʻi ko e hingoa ʻo e talanoa lalahi ʻoku ʻoatu ʻi he makasini “Ko e Kakai Monūʻia Taha ʻe Toko Nima ʻo e Taʻú.”

Fakaafeʻi e kau akó ke omi ki he palakipoé ʻo hiki ha ngaahi tāpuaki ʻe niʻihi ʻi he takafi ʻo e makasiní te nau ʻamanaki ʻe nofotaha ki ai e talanoá.

Tā ha takafi ʻo ha makasini tatau pē mo ia ʻoku ʻasi ʻi he tafaʻaki ʻe taha ʻo e palakipoé, ka ʻi he taimi ko ʻení fakahingoa ʻa e makasiní ko e Liahoná. Fakaafeʻi e kau akó ke hiki ha ngaahi tāpuaki ʻe niʻihi te nau ʻamanaki ʻe fakatefito ai ʻa e fakamatala ʻi he makasini ʻa e Siasí.

  • Ko e hā ha ngaahi tāpuaki pau ʻokú ke ʻamanaki ʻe nofotaha ai e fakamatalá ko e ngaahi meʻa ʻoku fiemaʻu ki hono fili ʻo e kakaí?

Fakakaukauloto leva he taimí ni ki ha fakamatala mei he makasini Liahoná ʻoku hingoa tatau.

  • Ko e hā ha ngaahi tāpuaki pau ʻokú ke ʻamanaki ʻe fakamatalaʻi ʻe he fakamatalá ko e ngaahi tāpuaki maʻongoʻonga taha ia ʻe lava ke maʻu ʻe ha taha?

  • ʻOkú ke pehē ko e hā ʻoku akoʻi ai kitautolu ʻe he Fakamoʻuí mo Hono Siasí ke tau fakamahuʻingaʻi ʻa e meʻa mahuʻinga taha ʻi he ngaahi tāpuaki kehekehe ʻoku fekumi ki ai ha tokolahi ʻi he māmaní?

ʻI he 3 Nīfai 12–14, naʻe akoʻi ʻe Sīsū Kalaisi ki he kau Nīfaí ha malanga faitatau ʻaupito mo ʻEne Malanga ʻi he Moʻungá ʻi he Fuakava Foʻoú. Naʻe pehē ʻe Palesiteni Siosefa Filitingi Sāmita (1876–1972) ko e malanga ʻi he Moʻungá ʻa e [malanga] “maʻongoʻonga taha kuo faifai angé pea malangaʻi, ʻo fakatatau mo ʻetau ʻiló” (Ngaahi Akonaki ʻa e Kau Palesiteni ʻo e Siasí: Siosefa Filitingi Sāmita [2013], 266).

ʻI hoʻo ako he ʻahó ni ʻa e konga ʻo e malanga ʻa e Fakamoʻuí ʻoku ui ko e Ngaahi Monūʻiá, te ke maʻu ʻa e faingamālie ke ako e ngaahi founga ʻoku finangalo ʻa e Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisi ke tāpuakiʻi ai koé. Naʻe ui ʻe Palesiteni Hāloto B. Lī (1899–1973) ʻa e Ngaahi Monūʻia ʻa e Fakamoʻuí ko e “konisitūtone ki ha moʻui haohaoá” mo pehē “kuo foaki mai ʻe he ʻEikí ʻi heʻene Malanga ʻi he Moʻungá ha fakahā ki hono ʻulungāngá, ʻa ia naʻe haohaoa, … pea ʻi heʻetau fai iá kuo tau maʻu ai ha mape ki heʻetau moʻuí” (Decisions for Successful Living [1973], 56–57). ʻI hoʻo akó, fakalaulauloto ki he ʻuhinga ʻoku mahuʻinga lahi ange ai ʻa e ngaahi tāpuaki ʻoku foaki ʻe Kalaisi ʻi he malanga ko ʻení ʻi ha toe faʻahinga tāpuaki ʻoku foaki ʻe he māmaní.

Ko e Ngaahi Monūʻia ʻi he Ongo ʻAmeliká

Lau ʻa e 3 Nīfai 12:1–12 pea fakaʻilongaʻi ʻa e foʻi lea “monūʻiá” mo ha faʻahinga tāpuaki pē ʻokú ke maʻu ʻoku fakamatalaʻi ʻe he Fakamoʻuí ʻi he ngaahi veesi ko ʻení. Fakatokangaʻi ange ʻoku ʻuhinga ʻa e foʻi lea “monūʻiá” ʻi he ngaahi veesi ko ʻení ki he mātuʻaki monūʻia pe ʻofeina fakalangi.

Fakakaukau ke fakaafeʻi e kau akó ke lau pe naʻe tuʻo fiha ʻenau sio ki he foʻi lea “monūʻiá” pea vahevahe ʻa e ngaahi tāpuaki ne nau ʻiló.

  • Fakakaukau ki he ngaahi tāpuaki kotoa naʻe fakamatalaʻi ʻe he Fakamoʻuí ʻi he ngaahi veesi ko ʻení, ko e hā ʻoku tala atu ʻe he meʻá ni fekauʻaki mo Ia mo ʻEne Tamaí?

Ko e moʻoni ʻe taha ʻe lava ke tau ako mei he potufolofola ko ʻení ʻoku fiefia ʻa e Tamai Hēvaní mo Sīsū ke tāpuakiʻi kitautolu ʻi heʻetau feinga ke muimui ki Heʻena enginakí.

Lau ʻa e 3 Nīfai 12:1–2 pea fakakaukau ke fakaʻilongaʻi ʻa e meʻa ʻoku kole mai ʻe he Fakamoʻuí ke tau fai kapau te tau fekumi ki he ngaahi tāpuaki ʻokú Ne foaki mai mo ʻEne Tamaí maʻatautolú.

Fakakaukau ke fakaafeʻi e kau akó ke hiki ʻenau tali ki he ongo fehuʻi ko ʻení ʻi heʻenau tohinoa akó kimuʻa pea fakaafeʻi ha niʻihi ʻe loto-fiemālie ke vahevahe ʻenau ngaahi talí mo e kalasí. ʻE lava foki ke vahevahe ʻa e kau akó mo ha hoa pe fanga kiʻi kulupu iiki.

  • ʻOkú ke pehē ko e hā ʻoku tāpuakiʻi ai ʻe he ʻOtuá ʻa kinautolu ʻoku “talangofua ki he ngaahi folofola ʻa [e] toko hongofulu mā ua [ʻa ia kuó Ne] filí”? (3 Nīfai 12:1).

  • Kuo tāpuekina fēfē koe pe ko ha niʻihi kehe ʻokú ke ʻiloʻi ʻi hoʻo talangofua ki he ngaahi lea ʻa e kau palōfitá mo e kau ʻaposetoló?

Kapau ʻoku toe lahi ʻa e taimí, fakaafeʻi e kau akó ke kumi e ngaahi lea ʻo e konifelenisi lahi fakamuimuitahá mei he kau mēmipa ʻo e Kau Palesitenisī ʻUluakí pe Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá pea vahevahe e ngaahi founga ʻoku nau pehē ʻoku tāpuekina ai kitautolu ʻi heʻetau talangofua ki he ngaahi akonaki pau ʻoku nau maʻú.

Fekumi ki he ngaahi tāpuakí

Kimuʻa pea lau ʻe he kau akó ʻa e ngaahi veesi ko ʻení, fakakaukau ke tā ha kōlomu ʻe ua ʻi he palakipoé mo e ngaahi tāpuaki mei he ngaahi veesi ʻoku hiki atu ʻi he kōlomu ʻe tahá pea mo e ngaahi ngāue pe tūkunga ʻoku fakatau ki he ngaahi tāpuaki ko ia ʻoku fokotuʻutuʻu hokohoko ʻi he kōlomu ʻe tahá. Fakaafeʻi e kau akó ke feinga ke fakatauhoa e ngaahi tāpuakí mo ʻenau ngaahi ngāué pe tūkungá takitaha. Hili iá, ʻe lava ke nau fakaʻaongaʻi ʻa e 3 Nīfai 12:3–12 ke vakaiʻi ʻaki ʻenau ngaahi talí.

Toe lau ʻa e 3 Nīfai 12:3–12, pea kumi he taimí ni pe ko e fē ʻa e ngaahi tuʻunga ʻoku fehokotaki ai ʻa e Fakamoʻuí ki he tāpuaki takitaha. Fakakaukau ke fakaʻilongaʻi kehe ʻa e ngaahi tūkunga ko ʻení mei he founga naʻá ke fakaʻilongaʻi ʻaki ʻa e ngaahi tāpuakí, hangē ko hono fakaʻaongaʻi ha ngaahi lanu kehekehe pe siakaleʻi kae ʻikai fakaʻilongaʻi.

Ki ha fakakaukau ʻe taha ki hono akoʻi ʻo e Ngaahi Monūʻiá, vakai ki he ʻekitivitī ʻi he lēsoni ʻo e “saati ʻo e Ngaahi Monūʻiá ʻoku ʻi he “Ngaahi ʻEkitivitī Fakalahi ki he Fakaako” ʻo e lēsoni ko ʻení.

Fili ha tāpuaki ʻe taha mei he ngaahi veesi ko ʻení te ke loto ke maʻu. Fakatokangaʻi ʻa e ngāue pe tuʻunga ʻoku fakatau ki he tāpuaki ko iá. Ako ʻa e ngāue pe tūkunga ko iá ʻaki hono fakaʻaongaʻi e ngaahi maʻuʻanga tokoni ʻoku maʻú hangē ko e Fakahinohino ki he Ngaahi Folofolá, polokalama Gospel Library, pe futinoutí.

Fakakaukau ke fakaafeʻi e kau akó ke ʻunu takai ʻi he lokí, kumi ha niʻihi kehe naʻa nau ako ha ngaahi potufolofola kehekehe, pea vahevahe ʻenau tali ki he ngaahi fehuʻi ko ʻení.

  • Ko e hā naʻá ke ako fekauʻaki mo e meʻa ʻoku fiemaʻu meiate kinautolu ʻoku nau fiemaʻu ʻa e tāpuaki naʻá ke akó?

  • Naʻe fakahaaʻi fēfē ʻe he Fakamoʻuí ʻa e ngāue pe tuʻunga ko iá? ʻE tokoni fēfē ʻEne sīpingá ke mahino lelei ange ai kiate koe ʻa e founga ke ke fekumi ai ki he tāpuaki ko iá?

Manatuʻi, koeʻuhí ʻoku ʻofa ʻa e Tamai Hēvaní ʻiate kitautolu, te Ne tāpuakiʻi kitautolu ʻo fakatatau ki Heʻene taimí mo ʻEne foungá. (Vakai, Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 88:64.)

Kapau ʻokú ke ongoʻi ʻe lava ke fakaʻaongaʻi ʻe hoʻo kau akó ha toe fakalotolahi ke falala ki he ʻEikí mo ʻEne taimí, te ke lava foki ʻo vahevahe ʻa e lea meia Palesiteni Tāleni H. ʻOakesi ʻi he konga “Fakamatala Fakamahinó mo e Puipuituʻá.”

Koeʻuhí kuó ke ʻiloʻi ʻeni ha tāpuaki ʻokú ke holi ki ai mo ako e founga ke fakaafeʻi mai ai ia ki hoʻo moʻuí, fokotuʻu ha palani ki he founga te ke lava ʻo fekumi ai ki he tāpuaki ko iá. Mahalo ʻe ʻaonga ʻa e ngaahi fehuʻi ko ʻení:

  • Ko e hā ha ngaahi meʻa pau te ke lava ʻo fai ke fekumi ai ki he tāpuaki ko iá?

  • Ko e fē taimi ʻokú ke palani ai ke kamatá?

  • Ko e hā ha ngaahi faingataʻa ʻe lava ke ne fakafeʻātungiaʻi e halá, pea te ke ikunaʻi fēfē kinautolu?

Mahalo ʻe tokoni ke vahevahe ʻa e founga kuó ke mamata ai ki ha taha ʻo e ngaahi tāpuaki ko ʻení ʻi hoʻo moʻuí pea mo hoʻo fakamoʻoni ki he finangalo ʻa e Fakamoʻuí ke tāpuakiʻi kitautolú.