Seminelí
3 Nīfai 13–14: Ko e Ngaahi Akonaki ʻa Kalaisí


“3 Nīfai 13–14: Ko e Ngaahi Akonaki ʻa Kalaisí,” Tohi ʻa Molomoná – Tohi Lēsoni ʻa e Faiakó (2024)

“3 Nīfai 13–14,” Tohi ʻa Molomoná – Tohi Lēsoni ʻa e Faiakó

3 Nīfai 13–14

Ko e Ngaahi Akonaki ʻa Sīsū Kalaisí

ʻĪmisi
Ko e malimali ʻa Kalaisi ki he kakai ʻi he ongo ʻAmeliká ʻi he kuonga muʻá

Fakakaukauloto angé pe naʻe fēfē ki he kakai ʻi he fonua ko Mahú ke fanongo ki he akonaki ʻa e Fakamoʻui kuo toetuʻú. ʻOku tau monūʻia ke maʻu ha konga ʻo ʻEne pōpoakí ʻoku lēkooti ‘i he 3 Nīfai 13–14. ʻOku fonu e ngaahi vahe ko ʻení ʻi he ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻoku ʻuhingamālie tatau pē he ʻahó ni mo e kakai naʻa nau ʻi aí ʻi Heʻene fakahā kinautolú. Ko e taumuʻa ʻo e lēsoni ko ʻení ke tokoniʻi koe ke ke ʻiloʻi ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni mei he ngaahi akonaki ʻa e Fakamoʻuí pea vakai ki heʻene kaunga ki hoʻo moʻuí he ʻahó ni.

Tokoni ki he kau akó ke nau ʻiloʻi ha tokāteline mo ha ngaahi tefitoʻi moʻoni. ʻE lava ke ʻaonga ki he kau akó ʻa e hokohoko atu ʻenau akoakó ʻi heʻenau ako ke ʻiloʻi ʻa e tokāteline mo e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo e ongoongoleleí. Fekumi ki ha ngaahi potufolofola ʻoku nau akoʻi ha ngaahi tefitoʻi moʻoni lahi, pea tuku ha taimi ki he kau akó ke nau fekumi ai ki he ngaahi moʻoni ko ʻení. Tokoni ke fakahaaʻi mahino ʻe he kau akó ʻa e ngaahi moʻoni ʻoku nau maʻú.

Teuteu ʻa e tokotaha akó: Fakakaukau ke fakaafeʻi e kau akó ke kumi pea haʻu mateuteu ki he kalasí ke vahevahe ha ngaahi fakamatala tupuʻanga-mo e-ola ʻoku nau maʻu ʻi heʻenau ako folofola fakatāutahá. ʻE lava ke fakamatalaʻi ʻeni ʻo fakaʻaongaʻi ʻa e ngaahi foʻi lea ko e kapau mo e ʻe, pe ʻe fakamatalaʻi ʻe he potufolofolá ʻa e ngaahi fili mo hono ngaahi olá.

Ngaahi ʻEkitivitī Ako ʻOku Ala Fakahokó

Ko e hā ha faleʻi te ke fakahoko?

Fakakaukau ke fakaafeʻi ha tokotaha ako ke fakamatalaʻi nounou pe fakamatalaʻi ki he kalasí ha pōtoʻi ngāue kuo nau fakatupulaki. Pe te ke lava ʻo fakaafeʻi kotoa e kau akó ke fakaʻaongaʻi ha miniti ʻe taha ʻo fakamatalaʻi ki hanau hoa ha taukei ʻoku nau maʻu.

Fakakaukau ki ha taukei kuó ke fakatupulaki ʻi hoʻo aʻusiá. ʻE lava pē ke hoko ia ko ha sipoti, meʻa ʻokú ke manako ai, pe lēsoni fakaako pe ko ha taukei hangē ko e fakaʻulí, ngaohi ʻo ha meʻatokoni pau, pe tokangaʻi ha kiʻi pusiaki monumanu.

Fakakaukauloto ʻi he hili haʻo fakamatalaʻi nounou hoʻo taukeí ki ha taha, ʻokú ne fakahaaʻi ʻokú ne fie ʻahiʻahiʻi ia.

Fakakaukau ki ha faleʻi ʻe taha te ke lava ʻo fakahoko ange mei hoʻo aʻusiá. ʻE lava pē ke hoko ia ko ha kiʻi tokoni naʻe mei faingataʻa ke nau fakakaukau ki ai, pe ko haʻanau fakaʻehiʻehi mei ha fehalaaki angamaheni ʻoku fakahoko ʻe he kakaí ʻi heʻenau ako hoʻo taukeí.

Fakamatalaʻi fakanounou hoʻo faleʻí ʻi ha fakamatala faingofua ʻo e tupuʻangá-mo e-olá. (Hangē ko ʻení, kapau ko e taukeí ʻa e lele mamaʻó, ʻe lava ke ke pehē, “Kapau te ke inu maʻu pē, ʻe vave ange leva e fakaakeake ho ngaahi uouá.”)

Fakakaukau ke fakaafeʻi ha kau ako ʻe niihi ke vahevahe ʻenau fakamatala tupuʻanga-mo e-olá mo e kalasí.

Hangē pē ko e lava ke tokoni hoʻo ʻiló mo e faleʻí ki ha taha ʻokú ne ako hoʻo taukeí ke lavameʻa mo fakaʻehiʻehi mei he ngaahi fehalaaki taʻeʻaongá, ʻe lava ke tāpuekina mo maluʻi koe ʻe he faleʻi ʻa Sīsū Kalaisí mei he ngaahi fehalaākí.

Te ke maʻu he ʻahó ni ʻa e tāpuaki ʻo hono ako ʻo e 3 Nīfai 13–14, ʻa ia ko e hoko atu ia ʻo e malanga taʻe-fakatataua ʻa e Fakamoʻuí ʻa ia ʻoku toe maʻu foki ʻi he Mātiu 5–7. Naʻe hokohoko atu hono akoʻi ʻe Sīsū ʻa e fono māʻolunga angé ʻa ia ʻokú ne tokoniʻi kitautolu ke tau teuteu ke nofo ʻi he ʻao ʻo e ʻOtuá (vakai ki he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 88:21–22). ʻI hoʻo ako ʻEne faleʻí, kumi e founga ʻoku felāveʻi ai ʻEne ngaahi akonakí mo e ngaahi tūkunga ʻokú ke fehangahangai mo iá. Kiʻi taʻofi siʻi ke fakalaulauloto ki he ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻokú ke ʻiloʻí pea lekooti e founga ʻe teuteuʻi ai koe ʻe he muimui ki he ngaahi moʻoni naʻá Ne akoʻí ke ke foki ki Hono ʻaó.

Ngaahi fakamatala tupuʻanga-mo e-ola ʻi he folofolá

Ko e founga lelei ʻe taha ke ako ai e ngaahi akonaki ʻa e ʻEikí ko e fekumi ki he ngaahi vā fetuʻutaki ʻoku tupu mei he tupuʻangá-mo e-olá. ʻI he taimi lahi, ʻoku kamata ʻaki e ngaahi fakamatala ko ʻení ʻa e foʻi lea ko e kapau. ʻE lava ke tokoniʻi koe ʻe he ngaahi fakamatala ko ʻení ke ke vakai lelei pe ko e ngaahi fili fē ʻoku fakaiku ki he ngaahi ola feé. Naʻe pehē ʻe ʻEletā Kēvini S. Hemilitoni ʻo e Kau Fitungofulú fekauʻaki mo e tupuʻangá-mo e-olá (pe makatuʻunga ʻo e ngaahi meʻa ʻoku hokó) ʻo pehē:

ʻOku ngāue foki ʻa e ʻEikí fakafou ʻi ha ngaahi makatuʻunga: makatuʻunga ʻo e tuí, angamāʻoniʻoní, mo e fakatomalá. ʻOku lahi e ngaahi sīpinga ʻo e fakamatala ki he ngaahi makatuʻunga mei he ʻOtuá hangē ko e: …

Kapau te mou kole ʻi he loto-fakamātoato, mo e loto-moʻoni, ʻo maʻu ʻa [e] tui kia Kalaisi, [pea] te ne fakahā ʻa hono moʻoní kiate kimoutolu, ʻi he mālohi ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní” (Molonai 10:4). …

Kapau ʻoku mou fai ʻeku ngaahi fekaú, [pea] te mou nofo ʻi heʻeku ʻofá” (Sione 15:10). (Kevin S. Hamilton, “Te U Liliu ʻa e Ngaahi Meʻa Vaivaí ko e Mālohi,” Liahona, Mē 2022, 50, ngaahi haʻí mo e fakamamafá ʻi he tatau totonú)

Fakatokangaʻi ange ʻi he sīpinga ʻa ʻEletā Hemilitoní ʻoku muʻomuʻa ʻa e foʻi lea kapaú ʻi he ngaahi ngāue ʻoku fiemaʻu ke tau fakahokó. ʻOku fakamatalaʻi leva ʻa e ngaahi ola ʻo ʻetau ngaahi ngāué.

ʻI hono akoʻi ʻe Sīsū Kalaisi ʻa e kakai ʻi he fonua ko Mahú, naʻe fakamatalaʻi ha niʻihi ʻo e ngaahi tefitoʻi moʻoni mahuʻinga naʻá Ne akoʻí ko ha ngaahi tupuʻanga-mo e-ola ʻa ia naʻe kau ai ʻa e foʻi lea kapaú. Hangē ko ʻení, lau ʻa e 3 Nīfai 13:14–15 pea fakakaukau ke fakaʻilongaʻi ʻa e foʻi lea kapaú ʻi he veesi takitaha.

Fakatokangaʻi ange ʻi he sīpinga ʻa ʻEletā Hemilitoní, naʻá ne fakahū ʻa e foʻi lea peá ki he fakamatala takitaha ke fakamamafaʻi ʻa e ngaahi ola ʻo ʻetau ngaahi filí. Mahalo te ke fie lekooti ʻa e foʻi lea peá ʻi hoʻo folofolá ʻa ia ʻokú ke pehē ʻoku feʻunga mo e veesi 14–15.

Fakaafeʻi ha niʻihi ʻe loto-fiemālie ke nau hiki ʻi he palakipoé ʻa e ngaahi fakamatala ki he tupuʻanga-mo e-ola naʻa nau maʻu ʻi he potufolofola ko ʻení. ʻE lava ke kamata ʻaki ʻeni ha lisi ʻo e ngaahi fakamatala ʻo e moʻoni ʻe tānaki atu ki ai ʻa e kau akó ʻi he lolotonga ʻo e lēsoní.

Toe fakalea e ngaahi akonaki ʻa e Fakamoʻuí ko ha ngaahi fakamatala tupuʻanga-mo e-ola

ʻOku ʻikai kau ʻi ha niʻihi ʻo e ngaahi akonaki ʻa Sīsuú ʻa e foʻi lea kapaú. Ka neongo ia, ʻi he fakakaukau lelei mo e tokoni mei he Laumālie Māʻoniʻoní, te ke lava ʻo fakatokangaʻi ʻa e fehokotaki ʻi he tupuʻangá-mo e-olá ʻa ia ʻokú ne fakamahinoʻi ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni naʻá Ne akoʻí. Lau ha potufolofola ʻe tolu pe lahi ange mei he ngaahi potufolofola ko ʻení pea hiki ha fakamatala tupuʻanga-mo e-ola faingofua ki he potufolofola takitaha ʻokú ne fakahaaʻi ʻa e faleʻi ʻa e Fakamoʻuí.

Mahalo te ke fiemaʻu ke toe fakamatalaʻi ʻa e meʻa naʻá Ne akoʻi ko ha fakamatala “kapau-ʻe. Hangē ko ʻení: Hili hono ako ʻo e 3 Nīfai 13:1–4, ʻe lava ke tohi ʻe ha taha ʻo pehē, “Kapau ʻoku anga faka-Kalaisi ʻetau taumuʻa ki hono tokoniʻi e masivá, ʻe maʻu leva hotau palé mei he Tamai Hēvaní.” Te tau lava ʻo ako mei he potufolofola ko ʻení ʻoku mahuʻinga ki heʻetau Tamai Hēvaní ʻa ʻetau ngaahi taumuʻa ki he ngaahi ngāue māʻoniʻoní, ʻa ia ʻokú Ne loto-ʻofa ke tāpuakiʻi ʻa kinautolu ʻoku hoko ʻo hangē ko Hono ʻAlo ko Sīsū Kalaisí.

ʻE lava ke fakakakato ʻe he kau akó ʻa e ʻekitivitī ko ʻení ʻi ha fanga kiʻi kulupu iiki mo e tokotaha ako takitaha ʻoku nau ako ha ngaahi potufolofola kehekehe pea vahevahe ʻa e ngaahi fakamatala ʻoku nau faʻú. Te ke lava ʻo fakaʻaliʻali e ngaahi meʻa kotoa ko ʻení, pe te ke lava ʻo fakangatangata kinautolu ki he niʻihi ʻokú ke ongoʻi ʻoku fiemaʻu lahi taha ʻe hoʻo kau akó.

Fakaafeʻi ha kau ako ʻe niʻihi ke tānaki atu ʻenau ngaahi fakamatala tupuʻangá-mo e-olá ki he palakipoé, pea fakakaukau ke fai ha ngaahi fehuʻi hangē ko ʻení ke tokoni ke ʻilo ʻe he kau akó ʻa e founga ʻoku felāveʻi ai e ngaahi akonaki ʻa e Fakamoʻuí mo e māmani ʻo e ʻaho ní.

Ko ha founga kehe ke tokoniʻi ai kinautolu ke vakai ki heʻene kaunga ki aí ko hono fakaafeʻi e kau akó ke ngāue ʻi ha fanga kiʻi kulupu iiki ke fakakaukau ki ha ngaahi tūkunga ʻe lava ke tokoni ai ha ngaahi tefitoʻi moʻoni pau ʻi he palakipoé ha toʻutupu ʻi ha ngaahi tūkunga pau hangē ko ʻení: (1) ʻi ʻapi, (2) ʻi he akó, pe (3) ʻi heʻenau moʻui ʻi he kahaʻú. Ka hili ha taimi feʻunga, fakaafeʻi ha ngaahi kulupu ke vahevahe mo e kulupu he tafaʻakí ʻa ʻenau ngaahi fakakaukaú.

  • ʻOkú ke pehē ko e hā hono ʻuhinga ʻoku finangalo ai e Fakamoʻuí ke mahino ki he kakai ʻo e ʻaho ní ʻa e ngaahi meʻa ʻoku Ne akoʻi mai ʻi he ngaahi vahe ko ʻení? Ko e fē ʻi Heʻene ngaahi akonakí ʻokú ke pehē ʻoku fiemaʻu lahi taha ʻi hotau kuongá?

  • ʻE fakaʻaongaʻi fēfē ʻe ha taha ʻo e toʻutupú ha taha ʻo e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo e tupuʻanga-mo e-ola naʻá ke faʻu mei he ngaahi vahe ko ʻení ʻi ʻapi? ʻi he akó? ʻi heʻenau moʻui ʻi he kahaʻú? ʻE tokoni fēfē nai ia kiate iá?

    Te ke lava ʻo vahevahe ha taimi naʻá ke talangofua ai ki ha taha ʻo e ngaahi tefitoʻi moʻoni naʻe akoʻi ʻe he Fakamoʻuí ʻi he ngaahi vahe ko ʻení pea mo e founga naʻá ne tāpuekina ai hoʻo moʻuí.

    Hili iá pea fakakaukau ke ʻoange ha taimi ki he kau akó ke nau fakalaulauloto mo hiki ʻenau ngaahi fakakaukau fekauʻaki mo e ngaahi meʻá ni:

  • Ko e fē ʻi he ngaahi akonaki ʻa e Fakamoʻuí ʻi he ngaahi vahe ko ʻení ʻoku fekauʻaki lelei taha mo ha tūkunga ʻokú ke fehangahangai mo ia ʻi hoʻo moʻuí? ʻOkú ke pehē ʻe founga fēfē haʻo fakaʻaongaʻi e faleʻi naʻá Ne ʻoatu kiate koé?