Hugot nga Pagtuo sa Pagpadayon
Ni Elder Ronald A. Rasband
Sa Korum sa Napulog Duha ka mga Apostoles
Gikan sa usa ka Pioneer Day nga mensahe sa sunrise service nga gipamulong sulod sa Tabernakulo niadtong Hulyo 24, 2007 sa Salt Lake City.
Gisuportahan pinaagi sa pagpamatuod mahitungod sa Ginoo nga si Jesukristo, ang mga sakop sa Willie handcart company nagpadayon batok sa kalisdanan ug kagutom.
Wala: Kasamtangang-panahon sa Gloucester, England, sa baryo
LITRATO NI EDDIECLOUD/STOCK.ADOBE.COM
Ang istorya nga gusto nakong ipaambit naggikan sa baryo sa rolling green sa kalungsuran sa England, diin si John Bennett Hawkins natawo sa Gloucester niadtong 1825. Namiyembro siya sa Simbahan niadtong 1849 ug mibiya sa mao gihapon nga tuig padulong sa Amerika kauban sa mga Santos sa Ulahing mga Adlaw sakay sa barko nga Henry Ware. Miabut siya sa Utah niadtong Agosto 1852 ug usa siya sa mga blacksmith [panday] nga pioneer sa sayong kapanahunan sa pagpanimuyo sa Utah.
Ang iyang pangasaw-unon, si Sarah Elizabeth Moulton, naggikan usab sa kalungsuran sa England. Ang Irchester usa ka gamayng baranggay duol sa Suba nga Nene, mga 65 milya (105 kilometros) sa amihanan sa London ug sa susamang gilay-on padulong sa silangan sa Birmingham. Didto natawo si Sarah Elizabeth niadtong 1837 kang Thomas Moulton ug ni Esther Marsh. Namatay ang mama ni Sarah Elizabeth sa dos anyos pa lang siya, ug niadtong 1840 nagminyo ang iyang papa kang Sarah Denton.
Niadtong Hunyo 1837, si Elder Heber C. Kimball (1801–68) sa Korum sa Napulong Duha ka mga Apostoles ug ang ubang lider sa Simbahan didto sa England naghimo sa misyonaryo nga buhat. Apil sa daghang mga kinabig nga gitudloan niini nga mga misyonaryo mao ang usa ka pamilya kinsa mihatag sa mga Moulton og kopya sa gamayng basahon nga A Voice of Warning, sinulat ni Elder Parley P. Pratt (1807–57) sa Korum sa Napulog Duha ka mga Apostoles. Human sa pagbasa niini, nakabig si Thomas ug Sarah ug nabunyagan niadtong Disyembre 29, 1841. Nianang panahona, ang ilang pamilya dunay duha ra ka anak—nga si Sarah Elizabeth, kwatro anyos, ug Mary Ann, pito pa ka bulan ang pangidaron.
Ang espiritu sa panagpundok kusog diha sa sulod sa kasingkasing sa mga kinabig sa Europe. Ang dako nilang tinguha mao ang paglangyaw ngadto sa Amerika, diin didto ikauban nila ang kadaghanang mga Santos. Sama sa kadaghanan, ang mga Moulton walay igong kwarta aron matuman kini nga tinguha. Apan lig-on ang ilang desisyon, ug nagsugod sila og tigom og kwarta gamit ang garapon sa prutas.
Perpetual Emigration Fund
Niadtong 1849, miorganisar si Presidente Brigham Young (1801–77) og Perpetual Emigration Fund aron itabang sa mga miyembro sa Simbahan alang sa pagsulod sa Amerika. Ang unang nakabiyahe gamit kini nga pundo mibiyahe pinaagi sa karwahe, apan kini nga pamaagi sa biyahe dugay ug dako og gasto. Bisan sa tabang sa Perpetual Emigration Fund, diyutay ra ang makahimo sa paggasto para sa biyahe. Gi-istudyuhan sa mga lider sa Simbahan ang paggamit og mga kariton ug nasayran nga mas dali ang biyahe kon magkariton ug mas minus og gasto.
Tungod niana ang pamilyang Moulton nga may pito ka anak, ug pinaagi sa ilang tinigom gamit ang garapon, sa tabang gikan sa Perpetual Emigration Fund, ug sa mas minus og gasto nga paagi sa pagbiyahe, nahimo nga posible ang ilang pangandoy nga molangyaw. Para sa pamilya nga siyam, nagkinahanglan kini og mainampingong pagplano aron maandam sa biyahe. Aron mas makadaginot pa og kwarta sa ilang pagpamalit nga gikinahanglan, sa kasagaran mangaon ra sila og barley nga harina sa hapit usa ka tuig.
Dihang nagkaduol na ang ilang paglarga, nagpanuko si Thomas nga himoon ang mao nga panaw kay ang iyang asawa hapit na manganak. Apan si Sarah Denton Moulton usa ka babaye sa hugot nga pagtuo ug dili matarug. Sa wala pa sila mobiya sa England, usa sa mga misyonaryo mihatag kang Sarah og panalangin diin gisaad kaniya nga kon moadto siya sa Utah, makaabut siya ngadto nga luwas nga walay mawala bisan usa ka sakop sa iyang pamilya—kaanindot nga saad sa panalangin sa pamilya nga mahimo na unyang 10!
Ang pamilya, kinsa mitakda nga molawig gikan sa Liverpool, England, niadtong 1856 sa barko nga Thornton, mihangop sa bag-ong batang lalaki mga tulo pa lang ka adlaw ang edad ngadto sa ilang panaw. Ang Thornton may pagtugot nga mokarga og 764 ka Danish, Swedish, ug English nga mga Santos. Ubos sila sa pagdumala sa misyonaryo nga ginganlan og James Grey Willie.
Paglabay sa unom ka semana ang Thornton milawig padulong sa New York Harbor. Dayon ang pamilyang Moulton misakay og tren aron himoon ang taas nga biyahe padulong sa kasadpan. Miabut sila sa Iowa City, Iowa, pagka Hunyo 1856, nga mao ang sinugdanang dapit para sa mga handcart company. Tulo lamang ka adlaw sa wala pa sila mangabut, ang handcart company ni Kapitan Edward Bunker mibiya gikan sa Iowa City dala ang daghang magamit nga mga kariton.
Mga Kalisdanan sa Pagkariton
Paglabay sa mga duha ka semana, ang Willie company giipon sa laing company sa mga Santos, ubos sa pagdumala ni Edward Martin. Ang mga tinugyanan sa Simbahan sa Iowa City, kinsa naningkamot aron masangkapan ug mapadala ang unang tulo ka handcart company, karon naglisud gayud sa pagtabang sa bagang grupo niadtong mga naulahi sa pag-abut. Kinahanglan silang maghimo og 250 ka kariton sa dili pa kining mga Santos makapadayon sa ilang panaw.
Ang tanang lalaki nga makahimo gipahimo og mga kariton, samtang ang mga babaye nanghimo og dinosenang mga tolda para sa biyahe. Daghan niining bag-ohay lang nanghimo og kariton wala makasubay sa mga detalye apan nakahimo og mga kariton sa lain-laing gidak-on ug kalig-on, nga nagpalisud kanila. Tungod kay gikinahanglan man, ang gidaghanon sa himuonong mga kariton kinahanglang himoon nga gamit ang lunhaw, dili pa gulang nga kahoy, ug sa ubang higayon, gigamitan og mga panit sa hayop ug sin para sa mga ligid. Ang matag kariton kargahan og pagkaon ingon man sa tanang kabtangan sa daghang mga Santos.
Sa kasagaran, 400 ngadto sa 500 ka libras (180 ngadto sa 230 kilos) nga harina, pangkatulog, mga gamit sa pangluto, ug mga sinina ang ikarga sa matag kariton. 17 ka libras ra (8 kilos) sa personal nga bagahe ang itugot nga ikarga sa kariton kada tawo.
Si Thomas Moulton ug ang iyang pamilya nga may 10 ka sakop naapil sa ika-upat nga handcart company, nga ubos gihapon sa pagdumala ni Captain Willie. Naglakip kini sa kapin sa 400 ka mga Santos, nga dunay kapin sa kasagarang gidaghanon sa edaran nang mga tawo. Usa ka report nga gihimo niadtong Septyembre nianang tuiga may rekord nga “404 ka tawo, 6 ka karwahe, 87 ka kariton, 6 ka gitauran og yugo nga baka, 32 ka baka, ug 5 ka kabayo.”1
Gitugutan sa paggamit ang pamilyang Moulton og usa nga may tabon ug usa ka walay tabon nga kariton. Si Thomas ug ang iyang asawa ang mibira sa may tabon nga kariton. Ang bag-ong natawo nga si Charles ug ang igsoon nga si Lizzie (Sophia Elizabeth) nagsakay niini nga kariton. Si Lottie (Charlotte) pwede rang mosakay kon ang kariton magdulhog. Ang otso anyos nga si James Heber naglakaw ra sa luyo nga gihigtan og pisi ang iyang hawak aron dili siya mawala. Ang laing bug-at nga kariton gibira sa duha ka magulang nga mga babaye—nga si Sarah Elizabeth (19) ug Mary Ann (15)—ug sa mga igsoong lalaki nga si William (12) ug Joseph (10).
Niadtong Hulyo 1856 nanamilit ang pamilyang Moulton sa Iowa City ug gisugdan ang ilang 1,300-ka milyas (2,090 km) nga panaw padulong sa kasadpan. Human makabiyahe sulod sa 26 ka adlaw, nangabut sila sa Winter Quarters (Florence), Nebraska. Sama sa naandan, migahin sila og pipila ka adlaw didto, miayo sa mga kariton ug nag-andam og mga suplay kay walay dagkong siyudad taliwala sa Winter Quarters ug sa Salt Lake City.
Ulahi na kaayo sa panahon sa tuig sa wala pa maandam ang Willie company nga mobiya sa Winter Quartes diin usa ka council ang gipahigayon sa pagdesisyon kon manglakaw na ba sila o magpabilin hangtud sa tingpamulak. Ang pipila nga nahibalo sa rota mipahimangno nila batok sa peligro nga pagbiyahe sa ulahing bahin sa panahon. Apan si Captain Willie ug daghang sakop sa company mibati nga kinahanglan na silang mobiya kay wala na silay mga magamit o magasto kon magpabilin pa sila sa Florence atol sa tingtugnaw.
Nagkakunhod nga mga Suplay
Kulang na ang mga suplay, ang mga sakop sa Willie company nagsugod na usab sa ilang panaw niadtong Agosto 18, sa hunahuna nga makakuha silag dugang suplay sa Fort Laramie (amihanang bahin nga mao karon ang Laramie, Wyoming). Bisan sa pasidaan nga ilang nadawat, gidugangan nila og ekstra nga 100-ka libras (45 kg) nga sako sa harina ang matag kariton ug misalig nga masugatan ra nila ang suplay nga gipadala karga sa karwahe gikan sa Salt Lake City. Apan, ang mga nagmaneho sa gikargahan sa suplay nga mga karwahe, nagtuo nga wala nay mga langyaw sa dalan, namalik sa Salt Lake City sa ulahing bahin sa Septyembre, sa wala pa moabut ang Willie company didto.
Didto sa Florence, nakita sa mga Moulton nga mas maayo nga biyaan na lang ang usa ka kahon nga suplay kay ang gibug-aton nga birahon sa pamilya nga may 10 ka sakop bug-at ra kaayo. Nianang higayuna, gibiyaan nila ang bagahe dapit sa pantalan sa Liverpool, usa ka kahon sa mga sinina sulod sa barko, usa ka kahon nga sinina sa Siyudad sa New York, ug usa ka kahon sa suplay nga gisudlan sa daghan sa ilang personal nga mga kabtangan sa Iowa City. Bisan didto sa dalan, nangita sila og mga paagi aron mogaan ang ilang gidala.
Scotts Bluff National Monument sa kasadpan sa Nebraska, USA
Litrato gikan sa Getty Images
Lisud kadto alang niadtong naanad sa tanang kahayahay sa modernong kinabuhi ang paghunahuna sa kapait sa pamilyang Moulton ug sa ubang mga kalalakin-an ug kababayen-an nga sakop sa mga pundok nga nagkariton. Mahunahuna ba nato ang giluthan nga mga kamot ug mga tiil, nagngulngol nga mga kaunuran, abug ug mga batoong agianan, ang kainit sa adlaw, mga langaw ug mga lamok; bagang hut-ong sa ihalas nga mga hayop nga nagdinaganay, ug pagkatagbo og mga Indian? Mahunahuna ba nato ang pagtabok sa mga sapa ug mga kalisud sa balason ug dangog nga kabatoan samtang naningkamot sila sa pagpatabok sa mga kariton sa nagbul-og o lawom nga tubig? Masabtan ba nato ang pagkaluya gumikan sa kakulang sa sustansya?
Atol sa ilang mga biyahe, ang mga anak sa pamilyang Moulton mangadto sa umahan kauban sa ilang mama aron manghagdaw og ihalas nga mga trigo nga ikadugang sa pagkaon sa nagkahurot na nilang mga suplay. Sa usa ka higayon ang pamilya dunay usa na lamang ka pirasong pan ug usa ka mansanas sa usa ka adlaw sa matag tulo ka sakop sa pamilya.
Sa wala pa mokilum-kilom niadtong Septyembre 12, usa ka pundok sa mga misyonaryo nga mouliay gikan sa British Mission nangabut sa kampo. Gipangulohan sila ni Elder Franklin D. Richards (1821–99) sa Korum sa Napulog Duha ka mga Apostoles, nga apohan sa tuhod sa akong asawa. Dihang nakita ni Elder Richards ug sa uban ang mga kalisud sa mga nagkariton nga pundok, misaad sila nga magdali ngadto sa Walog sa Salt Lake ug magpadala dayon og tabang sa mas daling panahon.
Pagka-Septyembre 30 ang Willie company miabut sa Fort Laramie, Wyoming, 400 ka milya (645 km) pasidlakan sa Salt Lake City.
Sa pagsugod sa Oktubre, ang tingtugnaw nagsugod na, ug ang mga kalisud nagkagrabe samtang ang pundok misulay sa pagpadayon. Ang mga pagkaon nagkadiyutay na diin napugos si Captain Willie nga minusan ang rasyon ngadto sa 15 ka ounce (425 ka gramo) nga harina para sa mga lalaki, 13 ka ounce para sa mga babaye, ug 9 ka ounce para sa mga bata, ug 5 ka ounce para sa mga masuso. Sa dili madugay atubangon na nila ang maghaguros nga hangin ug ang mag-utaw-utaw nga snow. Sa pagkabuntag sa Oktubre 20 ang snow 4 ka pulgadas na (10 cm) ang gibag-on, ug ang mga tolda ug ang mga tabon sa wagon [karwahe] nangahugno tungod sa gibug-aton niini. Lima ka sakop sa pundok ug pipila ka moguyod nga mga hayop nangamatay sa kabugnaw ug kagutom sa gabii sa wala pa ang unos, ug lima pa ka mga miyembro ang nangamatay sa misunod nga tulo ka adlaw. Unahon sa pagpakaon ang mga babaye, mga bata, ug ang mga masakiton, daghan sa lig-ong mga lalaki napugos sa pagpadayon nga walay kaon.
Pundok nga Motabang Gipahiluna
Sweetwater River duol sa Martin’s Cove, Wyoming, USA
Duha ka milya (3 km) ubos sa Rocky Ridge sa Sweetwater River, ang pundok nagkampo ug gigutom, gitugnaw, ug sa kapait naghulat nga molabay na ang unos.
Dihang ang pundok nila ni Franklin D. Richards nangabut sa Salt Lake City, gireport dayon nila kang Presidente Young ang malisud nga kahimtang sa mga nanglangyaw. Ang mga Santos nga didto sa walog wala magtuo nga may daghan pa diayng molangyaw nagtuo nga sa mosunod ra nga tuig, ug ang balita sa ilang panaw mikatap dayon sama sa dili kapugngan nga sunog.
Paglabay sa duha ka adlaw, Oktubre 6, 1856, gipahigayon ang kinatibuk-ang komperensya sa Karaang Tabernakulo. Gikan sa pulpito, nanawagan si Presidente Young og mga lalaki, pagkaon, ug mga suplay sakay sa hayop nga asno- o karwahe nga bitaron sa kabayo nga mobiya pagkasunod nga adlaw alang sa tabang.2
Didto si John Bennett Hawkins sa Karaang Tabernakulo nianang adlawa ug mitubag sa panawagan aron motabang. Usa siya sa gatusan ka tawo nga sakop sa pundok nga mohatag og kahupayan nga gipahiluna gikan sa Siyudad sa Salt Lake. Pagkagabii sa Oktubre 21, ang pangluwas nga karwahe sa katapusan miabut sa Willie camp. Gitagbo sila uban sa kalipay ug pasalamat sa nanggahi ug himatyong mga survivor. Mao kini ang unang panagtagbo ni John Bennet Hawkins ug ni Sarah Elizabeth Moulton, nga nahimo nakong mga apohan sa tuhod.
Niadtong Oktubre 22, ang pipila sa mga tigluwas nagpadayon sa pagtabang sa ubang nanagkariton, samtang si William H. Kimball, kauban sa nahibilin nga mga karwahe, nagsugod sa pagbalik sa Salt Lake City nga maoy gisangunan sa Willie company.
Kadtong wala nay mga umoy sa pagbira sa ilang mga kariton mibutang sa ilang mga kabtangan sa karwahe ug naglakaw ubay niini. Kadtong dili na makalakaw misakay sa mga karwahe. Dihang nangabut sila sa Rocky Ridge, laing grabe nga unos sa snow ang mihuros kanila. Samtang nanglimbasog sila pataas sa kilid sa batoon nga dapit, kinahanglan silang magbukot og habol ug mga panapton aron dili sila mokaging sa kabugnaw. Mga 40 na ka sakop sa pundok ang nangamatay.3
Grabe kabugnaw ang panahon nga daghan sa mga Santos nag-antus og mga samad-samad sa kabugnaw sa ilang mga kamot, tiil, ug mga nawong samtang milabang sa batoong dapit. Usa ka babaye ang nabuta tungod sa makakaging nga kabugnaw.
Mahunahuna nato ang mga Moulton, nga may walo ka anak, nagbira ug naghandos sa duha nila ka kariton samtang nanglimbasog latas sa baga nga snow. Ang usa ka kariton gibira ni Thomas ug sa iyang asawa karga ang bililhong kargamento―nga si Lottie, Lizzie, ug ang bata nga si Charles―kauban sa gamay nga si James Heber nga nagkapangdol-pangdol ug giguroy gamit ang pisi nga gihigot sa iyang hawak. Ang laing kariton gibira ug gihandos ni Sarah Elizabeth ug sa laing tulo ka anak. Usa ka buotan, gulangon nga babaye, nakakita sa panglimbasug ni James Heber, mikupot sa iyang kamot samtang nagbiyahe siya sa luyo sa kariton. Kining mabination nga buhat nakaluwas sa tuo nga kamot ni James, apan ang iyang wala nga kamot, nga naigo sa grabing kabugnaw nga panahon, mikaging. Dihang nangabut sila sa Salt Lake City, pipila sa iyang mga tudlo sa kamot giputol.
Sayo sa kahapunon niadtong Nobyembre 9, ang mga karwahe sa nanag-antus nga katawhan nanghunong atubang sa building nga opisina sa bayaranan sa ikapulo, diin nagbarug karon ang Joseph Smith Memorial Building sa Salt Lake City. Daghan ang nangabut nga ningkaging ang mga tiil ug mga lutahan. Saysenta y nuwebe ang nangamatay sa mao nga panaw. Apan ang saad sa pamilyang Moulton niadto nga panalangin sa England natuman. Si Thomas ug Sarah Denton Moulton wala mawad-i og anak.
Gikan sa Pagkaluwas ngadto sa Paghigugmaay
Ang pundok gisugat sa gatusan ka mga lumulupyo sa Salt Lake nga mahinamong nagpaabut sa ilang pag-abut ug andam nga motabang sa pag-atiman. Ang pasalamat ug pagdayeg ngadto sa usa sa batan-ong tigluwas nga nakatabang sa pagluwas sa mga Moulton gikan sa paghakop sa kamatayon sa wala madugay namulak ngadto sa paghinalaray ug gugma para kang Sarah Elizabeth.
Niadtong Disyembre 5, 1856, taliwala sa malipayong mga panghinaot sa iyang mga minahal, naminyo si Sarah Elizabeth kang John Bennett Hawkins, nga iyang tigluwas. Nabugkos sila alang sa karon ug sa kahangturan sa misunod nga Hulyo sa Endowment House. Naghimo sila og panimalay sa Salt Lake City ug napanalanginan og tulo ka anak nga lalaki ug pito ka babaye. Usa sa mga anak nga babaye, si Esther Emily, naminyo sa akong apohan nga si Charles Rasband niadtong 1891.
Pagka-Hulyo 24 gisaulog namo ang Pioneer Day, ug among gipahayag ang among pasalamat alang sa daghang pioneer kinsa mihatag sa tanan aron matukod ang Walog sa Salt Lake ug daghan pang komunidad sa kasadpang Estados Unidos. Gipahayag usab namo ang pasalamat alang sa mga pioneer nga Santos sa Ulahing mga Adlaw kinsa midan-ag—ug padayong modan-ag—sa usa ka dalan sa ebanghelyo nga angay sundon sa uban.
Unsa man ang naghimo aron sila magpadayon? Unsa ang nagtulod kanila sa unahan? Ang tubag mao ang pagpamatuod ngadto sa Ginoo nga si Jesukristo. Isip apo sa tuhod sa mga pioneer, akong idugang ang akong pagsaksi ug pagpamatuod nga ang ilang mga panglimbasug wala makawang. Unsay ilang gibati maoy akong gibati. Unsay ilang nahibaloan, akong nahibaloan ug gipamatuod.