Lix toch’om li Musiq’ej

Jolomil ch’utub’aj-ib’ re octubre 2023

Lix toch’om li Musiq’ej

Xb’aan li Elder Gary E. Stevenson

Re lix Molameb’ li Kab’laju chi Apostol

Li rochb’eenihom li Santil Musiq’ej a’an jun reheb’ li musiq’ejil maatan jwal nim wan choq’ reheb’ laj Santil Paab’anel sa’ Roso’jikeb’ li Kutan.

Xtikib’ankil

Toje’, li rilob’aal li ruchich’och’ kixyajali rib’ sa’ li 2023 FIFA Mundial reheb’ li ixq li ki’uxman aran Australia ut Nueva Zelanda. Eb’ li tz’aqal chaab’il atleta li neke’b’atz’un choq’ reheb’ jalan jalanq reheb’ li numenaq 200 chi ch’uut aj b’atz’unel re jalan jalanq chi tenamit neke’xk’utb’esi li rajomeb’, lix k’anjeleb’, lix seeb’aleb’ ut lix kawresinkileb’ naq neke’b’atz’un re wulak sa’ li taqenaqil na’ajej re li b’atz’unk.

Nasach qach’ool chirilb’aleb’ laj atleta ut xkomoneb’ chik li kristiaan sa’ li k’a’aq re ru li tz’aqal neke’wulak toj sa’ xtaqenaqil lix seeb’aleb’. Noko’aatinak chirix lix seeb’aleb’ ut eb’ lix maatan k’eeb’ileb’ xb’aan li Dios. Sa’ xyanqeb’ a’an wankeb’ li seeb’eb’ sa’ li xajok, sa’ li gimnasia, sa’ li b’ichank, sa’ li b’onok, sa’ li k’utb’esink, sa’ li matematica, sa’ li ciencia, ut wan chik xkomon. Chixjunileb’ li kristiaan a’an neke’xk’ut li maatan k’eeb’il xb’aan li Dios li neke’chaab’ilob’resiman ut neke’tz’aqob’resiman ru rik’in li k’anjelak chi kaw, li tzolok, ut li xyalb’al xb’aanunkil. Eb’ li maatan k’eeb’ileb’ xb’aan li Dios naxk’eheb’ li kristiaan chi wank chi seeb’eb’ tz’aqal xch’ool.

Xk’anjelankileb’ li musiq’ejil maatan

Naq noko’ilok rik’in lix lemul li evangelio, li Dios naxtiqib’eb’ li ralal xk’ajol rik’in k’iila musiq’ejil maatan, li neke’wulak wi’ choq’ kristiaan q’axal seeb’eb’ sa’ musiq’ej. Eb’ li komon re li Iglees li neke’roxloq’i lix sumwank neke’tiqib’aak rik’ineb’ lix maatan li Musiq’ej, jo’ li maatan re li xnawom ch’oolej chirix li Jesukristo jo’ li qaKolonel, li maatan re li Santil Musiq’ej, li maatan re li paab’aal re k’irtesink ut k’iraak, li maatan re li k’ehok eetal, li maatan re xk’ulb’aleb’ li sachb’a-ch’oolej, ut eb’ li maatan re li chaab’il na’leb’ ut li nawom.¹ Li Qaawa’ nokoxb’oq chixyalb’al qaq’e chixsik’b’aleb’ li chaab’il maatan, ut eb’ ajwi’ li musiq’ejil maatan. A’an naxk’eheb’ li musiq’ejil maatan re qosob’tesinkil ut naq te’qoksi re rosob’tesinkileb’ li qas qiitz’in.²

Too’aatinaq wi’chik chirixeb’ li kristiaan q’axal seeb’eb’ xna’leb’, aajel ru xjultikankil naq wi wan jun aamaatan ink’a’ naraj naxye naq laa’at tz’aqal laj k’utunel chirix a’an. Us ta k’a’jo’ xnimal ru li maatan, rik’in xyalb’al xb’aanunkil ut li yalok q’e chi k’anjelak eb’ li kristiaan neke’xchaab’ilob’resi ut neke’xtz’aqob’resi ru li neke’xb’aanu re xtawb’al li xnimal xteram li seeb’al. Jo’ ajwi’ naq eb’ li maatan neke’k’ulman ut neke’teeman wan naq neke’xk’am chaq li aatin “aajel ru xyiib’ankil.”

Chi jo’kan ajwi’, nawil naq aajel ru li tzolok chirixeb’ li musiq’ejil maatan. Lix k’anjelankileb’ li musiq’ejil maatan naraj ru xk’anjelankil sa’ musiq’ej. “Xk’ulb’al xb’eresihom li Santil Musiq’ej sa’ laa yu’am naraj ru li musiq’ejil k’anjel. Li k’anjel a’in a’an li tijok ut xtzolb’aleb’ li loq’laj hu chi kok’ aj xsa’. A’an ajwi’ roxloq’inkileb’ li sumwank ut eb’ lix taqlahom li Dios. … Ut ajwi’ tz’aqonk chi k’ulub’ej sa’ li loq’laj wa’ak rajlal xamaan.”³

K’a’ru naxk’am chaq xk’anjelankileb’ li musiq’ejil maatan? Naxk’am chaq xtoch’om li Musiq’ej li nokoxtenq’a chixk’ulb’al li naqaj ru wulaj wulaj ut li naxk’ut chiqu li taqab’aanu ut taqaye ut eb’ li osob’tesihom re tuqtuukilal ut sahilal. Naq naqab’i ut naqab’aanu li k’a’ru naqeek’a rik’in li Musiq’ej, li Santil Musiq’ej naxchaab’ilob’resi li qaseeb’al ut li qanawom re xq’axb’al ru li k’a’ru nokoru chixb’aanunkil qajunes qib’. Eb’ li chaab’il musiq’ejil maatan a’an toohe’xtenq’a sa’ chixjunil xcha’al li qayu’am.⁴

Li rochb’eenihom li Santil Musiq’ej a’an jun reheb’ li musiq’ejil maatan jwal nim wan choq’ reheb’ laj Santil Paab’anel sa’ Roso’jikeb’ li Kutan.

Chan ru naq aajel ru li maatan a’in? Li Awa’b’ej Russell M. Nelson kixsume li patz’om a’in naq kixye naq “sa’ li kutankil chalel, tookamq raj sa’ musiq’ej chi maak’a’ li b’eresink, li k’amok b’e, li k’ojob’ank ch’oolej, ut li ochb’eeniik chi rajlal xb’aan li Santil Musiq’ej.”⁵

Chan ru xb’oqb’al ut xk’eeb’al reetal lix toch’om li Musiq’ej

Chiru xnumik lin k’anjel, nink’e reetal naq chiqajunilo naqaj xnawb’al chan ru taqab’oq ut taqak’e reetal lix toch’om li Santil Musiq’ej. Lix toch’om li Musiq’ej a’an re li junjunqal ut jalan jalanq naq neke’chal. A’b’anan, osob’tesinb’ilo xb’aan naq eb’ li raatin li profeet re li najter kutan ut reheb’ li kutan a’in neke’xk’e qana’leb’ chirix chan ru xk’ulb’al xb’eresihom li Musiq’ej.

Tinwotz eerik’in kaahib’ li na’leb’ li naru nokohe’xtenq’a chixb’oqb’al ut chixk’eeb’al reetal lix toch’om li Musiq’ej.

Li xaqliik sa’eb’ li na’ajej sant

Li xb’een a’an li xaqliik sa’eb’ li na’ajej sant.⁶ Toje’ kinru chi tz’aqonk sa’ li rula’aninkil li santil ochoch re Tokio rub’elaj naq taa’osob’tesimanq Lix sumenkil li b’oqom kitaqlaman reheb’ li neke’puktesin esil ut xkomoneb’ chik li ula’ b’oqb’ileb’ k’a’jo’ xchaab’ilal ki’el. K’iila cient chi kristiaan ke’rula’ani li santil ochoch. Eb’ li ula’ ke’toch’e’ xch’ool xb’aan xch’ina-usal li santil ochoch, li naxk’am reetalil ut k’a’aq chik re ru li ka’ajwi’ wan aran Japon. K’a’jo’ wi’chik xchaq’al ru naq eb’ li ula’ ke’oxloq’in chi tz’aqal naq ke’ch’olob’aman li k’ojob’anb’il k’anjel choq’ reheb’ li qaxe’ qatoon b’ar wi’ neke’uxman li junjunq re a’an sa’ li santil ochoch. A’b’an li k’a’ru kitoch’ok chi us a’an lix wankil li Musiq’ej.

Jun reheb’ li hoonal a’an li kik’ulman rik’in jun aj jolominel re li tenamit wan sa’ lin k’a’uxl toj anajwan. Chirix wank chi ch’anch’o junpaat sa’ li choxahil na’ajej, chi eek’asinb’il xch’ool ut chi toch’b’il xch’ool kixhasb’a we, “Naweek’a naq toj reetal li iq’ li ninmusiq’a sa’ li na’ajej a’in jalan chiru li jun siir.” Kink’e reetal naq yoo chi aatinak chirix li Santil Musiq’ej, li yaal tz’aqal naq wan sa’eb’ li loq’laj na’ajej. Wi nekeraj reek’ankil li Musiq’ej, chexwanq sa’eb’ li na’ajej b’ar wi’ junelik nawan li Musiq’ej.

Eb’ li santil ochoch ut eb’ li qochoch a’aneb’ xkomon li tz’aqal loq’laj na’ajej osob’tesinb’ileb’. Sa’eb’ a’an naqab’oq ut naqak’e reetal li Musiq’ej. Lix komoneb’ chik li na’ajej a’an naru neke’qataw sa’eb’ li kapiiy, sa’ rochochileb’ li seminario ut instituto, eb’ li na’ajej re resilal li Iglees, ut eb’ li na’ajej reheb’ li ula’. Xaqlinqex sa’eb’ li na’ajej sant.

Li wank rik’ineb’ kristiaan sant

Xkab’, chexwanq rik’ineb’ kristiaan sant. Tinch’olob’ li xkab’ li na’leb’ rik’in jun chik innumsihom.

Maajun wa taasachq sa’ inch’ool naq xintz’aqon sa’ jun ch’utam li ki’uxman sa’ jun nimla estadio. Sa’ jalan chik hoonal, li estadio a’in nanujak chi kristiaan li neke’xwaklesi xch’ool lix ch’uut aj b’atz’unel ut maare neke’reetz’uheb’ li ani neke’wulak chi b’atz’unk aran. A’b’an sa’ li q’ojyin a’an, jalan li yoo chi k’ulmank. Li estadio nujenaq chi k’iila mil chi saaj li ke’xch’utub’ rib’ re roxloq’inkil ut xninq’ehinkil lix yu’am li profeet aj Jose Smith. Li roxloq’ihomeb’, lix q’unaleb’, lix b’antioxihomeb’, ut eb’ li raam nujenaqeb’ rik’in li tijok ke’xnujob’resi li estadio rik’in li Santil Musiq’ej. Kinru chirilb’al a’an sa’ xnaq’eb’ ru. A’an lix k’anjelahom li maatan re li Santil Musiq’ej, li kixch’olob’ xyaalal li nawom li yoo chi wotzmank chirix laj Jose Smith ut lix k’ojob’ankil wi’chik li evangelio.

Maak’a’ k’a’ru naru naramok re li Musiq’ej chi wulak sa’ xyanqeb’ jun siir li kristiaan sant li ch’utch’uukeb’. Wi nakawoyb’eni reek’ankil li Musiq’ej, chatwanq rik’ineb’ li kristiaan b’ar wi’ naru nawan li Musiq’ej. Li Kolonel kixye chi jo’ka’in: “Xb’aan naq b’ar wankeb’ wiib’ malaj oxib’ chi ch’utch’u sa’ lin k’ab’a’, aran wankin sa’ xyiheb’.”⁷ Choq’ reheb’ li saaj, ilomaqeb’ lee ch’utam jo’ reheb’ kristiaan sant: lee molam ut lee tzoleb’aal, li PFJ ut li seminario, eb’ li kok’ k’anjel re li teep ut re oqech—ut eb’ li ch’uut aj b’ichanel re li teep. Sik’omaq ru wank rik’ineb’ kristiaan ayuqex sa’eb’ li na’ajej b’ar wi’ natawman li tiikilal. Tawomaq lee metz’ew sa’ komonil. Tawomaq lee chaab’il ramiiw. Chexwanq jo’ chaab’il amiiw. Tenq’ahomaq eerib’ cherib’il eerib’ yalaq b’ar wankex. Chexwanq rik’ineb’ kristiaan sant.

Xwotzb’al xnawom qach’ool chirixeb’ li loq’laj yaal

Rox, wotzomaq xnawom eech’ool chirixeb’ li loq’laj yaal chi kok’ aj xsa’ a’ yaal naru cheru. Laj K’ojob’anel ch’ool junelik naxwotz li lix yaab’ xkux naq naqawotz xnawom qach’ool rik’in xyaab’ li qakux. Li Santil Musiq’ej naxch’olob’ li yaal chiru li na’aatinak jo’ ajwi’ li na’ab’in.

Jultik we naq jun sut kinb’eek sa’ jun taxi chiru 45 k’asal sa’ li tenamit Nueva York. Chirix naq kinseraq’ik rik’in laj ch’e’ol re li b’eleb’aal ch’iich’ chirix li evangelio naq yookin chi xik sa’ li aeropuerto, kintoj re ut ak yookin chi elk. Toja’a naq kink’e reetal naq ink’a’ kinwotz lix nawom inch’ool chirix li k’a’ru kinwotz re. Kinxaqli, kinwotz lix ch’ina nawom inch’ool, li kixb’oq li Musiq’ej ut kixk’am chaq xya’al qu sa’ wiib’al.

Naq teesik’ ut teerileb’ li hoonal nawan eere re xwotzb’al lix nawom eech’ool rik’ineb’ lee ras eeriitz’in, teetaweb’ li hoonal li teek’e wi’ reetal li Musiq’ej.

Rab’inkil li Santil Musiq’ej

Li xch’otik li na’leb’ a’an rab’inkil li Santil Musiq’ej. A’an naru nokorochb’eeni junelik, a’b’an na’aatinak sa’ hasb’ ut chi q’un. Li profeet aj Elias kixk’e reetal naq li xyaab’ xkux li Qaawa’ moko nawan ta sa’ li iq’, sa’ li hiik, chi moko sa’ xam, “timil timil [b’an] na’eek’an.”⁸ Moko a’an ta “xyaab’ li kaaq,” a’an b’an “jun q’unil xyaab’ kuxej tz’aqal xq’unil xyaab’, chanchan naq sa’ hasb’ na’ab’iman, a’b’an toj chi jo’kan naru na’ok “toj sa’ xyi li aamej.”⁹

Li Awa’b’ej Boyd K. Packer kixye: “Li Musiq’ej ink’a’ nokoraatina rik’in xjapb’al re malaj rik’in qachiq’b’al rik’in kawil uq’ej. Sa’ xna’aj a’an, nahasb’ak. Natoch’ok chi jwal q’un jo’kan naq wi sachso qach’ool maare ink’a’ tooruuq chireek’ankil.”¹⁰ Nink’e reetal naq wan naq li xyaab’ xkux q’axal q’un, malaj sachso inch’ool, ut jun chik lin komon na’ab’in re. Naab’al sut chalenaq lix toch’om li Santil Musiq’ej choq’ we rik’in li wixaqil, xLesa. Eb’ li na’b’ej yuwa’b’ej malaj laj jolominel li tiikeb’ xch’ool naru ajwi’ neke’xk’ul musiq’anb’il b’eresihom choq’ eere.

Li choqink, li tz’aamank, ut li wech’ink li neke’numta sa’ li ruchich’och’ naru neke’xq’ax ru lix q’unil toch’om li Santil Musiq’ej. Tawomaq junaq ch’anch’ookil na’ajej ut junaq santil na’ajej b’ar wi’ texruuq chixk’ulb’al lix b’eresihom li Musiq’ej.

Junjunq li na’leb’ tento xnawb’al

Naq teek’oxlaheb’ li na’leb’ a’in re xb’oqb’al ut xk’eeb’al reetal li Musiq’ej, k’ehomaqeb’ reetal li aatin a’in re b’eresink.¹¹

Chetawaq xyaalal lix toch’om li musiq’ej. Jo’ eetalil, lix toch’om li Musiq’ej jayalinb’ilaqeb’ rik’in li loq’laj hu ut eb’ lix k’utum li yo’yookil profeet.

Chek’e reetal naq li k’a’ru teereek’a wanq rilom rik’in lee b’oqb’al. Wi ink’a’ b’oqb’ilaqex rik’in li wankilal, ink’a’ teek’ul xtoch’om li Musiq’ej re xk’eeb’aleb’ xna’leb’ malaj xq’usb’aleb’ lee ras eeriitz’in.

Li k’a’ru re li Musiq’ej moko naru xminb’al ru. Naru neketuqub’ ru lee na’leb’ ut li na’ajej li tixb’oq li Musiq’ej, ut naru nekekawresi eerib’, a’b’an moko naru ta teemin chan ru malaj jo’q’e taawulaq xtoch’om li Musiq’ej. Chiwanq eekuyum ut chenaw naq teek’ul li k’a’ru nekeraj ru sa’ tz’aqal lix hoonalil.

Oksihomaq tz’aqal lee na’leb’. Wan naq naqaj naq toob’eresiiq xb’aan li Musiq’ej sa’ chixjunil li k’a’aq re ru. A’b’anan, wan naq li Qaawa’ naraj naq taqoksi li qachaab’il na’leb’ k’eeb’il xb’aan li Dios ut taqab’aanu li k’a’ru naxk’am rib’ rik’in li k’a’ru naqataw ru. Li Awa’b’ej Dallin H. Oaks kixye:

“Li qajom naq li Qaawa’ tooxb’eresi, a’an tz’aqal chaab’il, a’b’an tento junajinb’ilaq rik’in xtawb’al ru naq li qaChoxahil Yuwa’ nokoxkanab’ chixsik’b’al ru naab’al li k’a’aq re ru. … Eb’ li kristiaan li neke’xyal xkanab’ankil sa’ ruq’ li Qaawa’ li sik’ok-u, ut neke’xtz’aama xb’eresinkil sa’ li junjunq chi sik’ok-u neke’xb’aanu, te’tawmanq sa’ jun hoonal b’ar wi’ neke’tijok re xpatz’b’al xb’eresinkileb’ ut moko neke’xk’ul ta. …

“Tento taqak’oxla li na’leb’ sa’ li qak’a’uxl. … Chirix a’an tento tootijoq re xk’ulb’al qab’eresinkil, ut taqab’aanu li naxye. … Wi ink’a’ naqak’ul jun li qab’eresinkil, tento taqab’aanu li k’a’ru chaab’il li na’leb’anb’il qab’aan.”¹²

Li xraqb’al rik’in jun b’oqom

Sa’ xraqik, eb’ laj Santil Paab’anel sa’ Roso’jikeb’ li Kutan a’anaqeb’ raj kristiaan li seeb’eb’ xna’leb’ ut neke’roxloq’i lix sumwank. A’b’anan, chiqajunilo tento taqayal qaq’e chixk’anjelankileb’ li qamusiq’ejil maatan ut chirix a’an xb’oqb’al li Musiq’ej ut tzolok xk’eeb’al reetal lix toch’om a’an. Arin wankeb’ kaahib’ li na’leb’ re qatenq’ankil sa’ li aajelil ru musiq’ejil k’anjel a’in:

Xaqlinqex sa’eb’ li na’ajej sant.
Chexwanq rik’ineb’ kristiaan sant.
Chewotz xnawom eech’ool chirixeb’ li loq’laj yaal.
Cherab’i li Santil Musiq’ej.

Lee seeb’al re xb’oqb’al ut xk’eeb’al reetal lix toch’om li Musiq’ej taachaab’ilo’q chi kok’ aj xsa’. “Li wulak chixtawb’al ru li raatinob’aal li Musiq’ej chanchan xtzolb’al junaq chik aatinob’aal. A’an jun na’leb’ li naraj ru li yalok q’e ut li kuyum.”¹³

Wi nokoq’aj b’ar wi’ xqatikib’ chaq, jultikaq eere naq jo’ aj Santil Paab’anel sa’ Roso’jikeb’ li Kutan q’axal seeb’ qana’leb’. K’oxlahomaq li domingo a’in re kuyuk sa’, li ke’xwotz wik’in toje’. Jun ch’ina ixqa’al, chi xaqxo sa’ xb’een jun tem, ink’a’ jwal nak’utun chaq sa’ li artal. Lix yuwa’ kixaqli chixk’atq re xwaklesinkil xch’ool ut kixtenq’a sa’ hasb’ chixyeeb’al chi kaw xch’ool, “Laa’in jun xrab’in li Dios.”

Li xnawom ch’oolej kiwotzman chirix a’an kichal chaq rik’in jun saaj li kixtikib’ aatinak chi wan xxiw: “Us raj naq wanq ani taahasb’aq sa’ inxik chi jo’kan.” Toja’ ut naq kichal xmusiq’ankil ut kixye lix nawom xch’ool, “Wan ani nahasb’ak sa’ lin xik—a’ li Santil Musiq’ej!”

Ninraq li waatin rik’in jun b’oqom choq’ reheb’ chixjunileb’ li saaj! Naab’al eere laa’ex neketikib’ lee kutan rik’in xxaqab’ankil eerib’ chiru jun li lem. Wulaj, li xamaan a’in, li chihab’ a’in, junelik, xaqlinqex junpaataq naq nekeril eerib’ sa’ li lem. K’oxlahomaq eerib’ malaj yehomaq chi kaw xyaab’ eekux wi nekeraj, “Wow, ilin b’i’! K’a’jo’ inchaab’ilal! Laaʼin jun ralal xk’ajol li Dios! A’an naxnaw wu! A’an nikinixra! Li Santil Musiq’ej a’an li wochb’een junelik!”

Ninjunaji lix nawom inch’ool eerik’in laa’ex, aj Santil Paab’anel sa’ Roso’jikeb’ li Kutan li seeb’ eena’leb’, chirix li Dios li Yuwa’b’ej, li Jesukristo, ut li Santil Musiq’ej, li naxch’olob’ xyaalaleb’ a’an. Sa’ xk’ab’a’ li Jesukristo, amen.