Lub Tuam Rooj Sab Laj
Tej Siab Sib Khi Ua Ke
Plaub Hlis Ntuj xyoo 2021 lub tuam rooj sab laj


Tej Siab Sib Khi Ua Ke

Thaum nej ua siab zoo, muaj kev khuv leej, thiab saib xyuas lwm tus, kuv cog lus rau nej tias nej yuav pab neeg uas tsis muaj zog thiab yuav kho lawv lub siab zoo hlo.

Lus Cev

Nej puas xav tsis thoob vim tej lub sij hawm peb kawm tau tej yam los ntawm kev tshawb fawb science vim muaj ib qho yooj yim tshwm sim xws li ib lub txiv avpaum poob ntawm ib tug ntoo?

Hnub no, cia kuv qhia nej txog ib yam kev tshawb fawb uas peb tau kawm los ntawm ib pawg luav.

Nyob rau tej xyoo 1970, cov kws tshawb fawb tau npaj ib lub tswv yim sim seb cov zaub mov ua li cas rau yus lub plawv. Rau ob peb lub hlis, lawv pub ib co luav zaub mov uas muaj rog ntau thiab ntsuas lawv ntshav muaj zog li cas, lub plawv dhia npaum li cas, thiab ntshav muaj rog npaum li cas.

Raws li lawv xav, cov luav ntau muaj rog ntau dua nyob hauv lawv txoj hlab ntsha sab haud. Tiam sis tsis tas li no xwb! Cov kwv tshawb fawb tau kawm ib yam uas lawv tsis to taub. Txawm yog tag nrho cov luav muaj rog ntau dua, ib pawg muaj kwv yees li 60 feem pua tsawg dua lwm pawg. Zoo li lawv saib ob pawg luav uas sib txawv hlo li.

Rau cov kws tshawb fawb science, qhov uas yus tau tej xov xwm li no ua rau yus pw tsis tsaug zog. Ua li cas ho muaj tau li no? Cov luav yeej los ntawm tib caj ceg ntawm New Zealand, los ntawm tib pawg keeb kwm roj ntsav. Lawv puav leej tau txais zaub mov zoo sib xws.

Yog li ntawd qhov no txhais li cas?

Tej xov xwm no puas qhia tias kev tshawb fawb no tsis raws cai? Thaum lawv npaj qhov sim tswv yim no puas tau ua yuam kev?

Nyuaj rau cov neeg kws tshawb fawb to taub qhov xwm txheej no!

Thaum kawg, lawv tsom ntsoov rau lawv cov neeg ua hauj lwm pab ua kev tshawb fawb. Puas yog ib tug kws tshawb fawb tau ua ib yam dab tsi kom hloov xov xwm thaum kawg? Thaum lawv kawm txog qhov no, lawv kawm tias txhua tus luav uas tsis rog pes tsawg mas ib tug kws tshawb fawb tau saib xyuas cov luav no. Nws pub zaub mov rau cov luav zoo ib yam li lwm tus. Tiam sis, ib tug thawj kws tshawb fawb qhia tias, “nws yog ib tug uas hlub thiab ua siab zoo heev.” Thaum nws pub mov rau cov luav, “nws hais lus rau lawv, puag lawv thiab plhw lawv. … ‘Nws tswj tsis tau nws tus kheej. Nws yeej zoo li ntawd xwb.’”1

Daim Duab
Tus kws tshawb fawb siab zoo nrog ib tug luav

Nws tsis tau pub zaub mov rau cov luav xwb. Nws pub txoj kev hlub rau lawv!

Thaum xub thawj, lawv tsis tau xav tias qhov no yuav ua li cas kom muaj xov xwm txawv npaum li no, tiam sis pawg tshawb fawb xav tsis tau txog ib yam dab tsi ntxiv.

Yog li ntawd lawv rov qab ua kev tshawb fawb sim seb—zaum no lawv tswj txhua yam uas hloov tau. Thaum lawv ntsuam xyuas cov xov xwm thaum kawg, twb muaj zoo ib yam li qub! Cov luav uas tus kws tshawb fawb saib xyuas yeej noj qab nyob zoo ntxiv.

Cov kws tshawb fawb science tau muab kev tshawb fawb no luam tawm hauv phau xov xwm uas muaj npe heev hu ua Science.2

Ntau xyoo tom qab ntawd zoo li kev tshawb fawb no ua rau cov kws kho mob tseem xav tsis thoob. Ob peb xyoos tas los, Tus Kws Kho Mob Kelli Harding tau luam ib phau ntawv hu ua The Rabbit Effect uas tau tis npe raws li kev tshawb fawb ntawd. Nws xaus lus hais tias: “Nrhiav ib tug luav uas tsis noj qab nyob zoo. Hais lus rau nws. Puag nws. Hlub tshua nws. … Kev sib raug zoo li no yeej pab tau. … Ces thaum kawg, qhov uas ua rau peb noj qab nyob zoo ua muaj nqis ntau heev yeej nyob ntawm seb peb ib leeg ua li cas rau ib leeg, peb ua neej zoo li cas, thiab qhov uas peb xav li cas txog kev ua ib tug neeg.”3

Nyob hauv lub ntiaj teb no, tej lub sij hawm peb xav tias tsis muaj dab tsi txuas tau kev tshawb fawb science thiab txoj moo zoo. Tiam sis vim peb yog cov Neeg Ntseeg Khetos, cov uas coj raws li Yexus Khetos, Tsoom Haiv Neeg Ntseeg hauv Hnub Nyoog Kawg, tej xov xwm los ntawm kev tshawb fawb no ntshe peb twb paub zoo lawm. Kuv xav hais tias qhov no tso ib lub tswv cib rau hauv lub hauv paus uas yog kev ua siab zoo, ib lub ntsiab cai tseem ceeb ntawm txoj moo zoo—ib qho uas kho tau tib neeg lub siab, sab ntsuj plig, thiab zoo li piav no, lawv sab cev nqaij daim tawv.

Tej Siab Sib Khi Ua Ke

Thaum neeg nug Nws tias, “Xib Hwb, Vajtswv txoj Kev Cai nqe twg yog nqe uas tseem ceeb dua ntais huv tib si?” tus Cawm Seej teb hais tias, “nej yuav tsum hlub tus Tswv uas yog nej tus Vajtswv kawg siab” es tom qab ntawd, “Hlub koj tej kwv tij zej zog ib yam li koj hlub koj lub cev.”4 Tus Cawm Seej cov lus teb qhia txog peb tej tes num. Ib tug yaj saub puag thaum ub txib kom peb “tsis txhob muaj kev sib cav sib ceg ib leeg rau ib leeg, tiam sis [peb] yuav tsum ntsia tom ntej … , muab [peb] lub siab sib khi ua ke los ntawm kev koom siab koom ntsws thiab los ntawm kev ib leeg hlub ib leeg.”5 Peb kawm tias “tsim nyog siv lub hwj chim los yog hwj huam … tsuas yog los ntawm kev siab mos thiab siab muag … los ntawm kev siab zoo, … thiab tsis muaj kev ntxias”6

Kuv ntseeg tias lub ntsiab cai no muaj nqis rau txhua tus Neeg Ntseeg hauv Hnub Nyoog Kawg: cov laus, cov tub hluas ntxhais hluas, thiab cov me nyuam.

Yog vim li ntawd, kuv xav hais lus ncaj qha rau nej cov me nyuam uas nyob hauv lub Koom Haum Me Nyuam Yaus.

Nej to taub lawm hais tias qhov uas nej ua siab zoo tseem ceeb npaum li cas. Ib zaj nkauj uas nej hu nkauj nyob hauv lub Koom Haum Me Nyuam Yaus, hu ua “Kuv Xav Ua Neeg Zoo Li Yexus,” qhia hais tias:

Hlub puav leej ib yam li Yexus hlub.

Txhua lub sij hawm ua siab zoo rau lwm tus.

Ua siab ntev, xav zoo, thiab hlub txhua tus kawg siab,

Vim tej no yog tej Yexus qhia.7

Txawm li ntawd los, ntshe tej lub sij hawm yuav nyuaj rau nej ua li ntawd. Nov yog ib zaj dab neeg uas tej zaum yuav pab nej txog ib tug me nyuam tub hu ua Minchan Kim los ntawm South Korea. Nws tsev neeg tau koom lub Koom Txoos kwv yees li rau xyoo tas los.

Daim Duab
Minchan Kim

“Ib hnub nyob hauv tsev kawm ntawv, ob peb tug phooj ywg luag thuam ib tug tub kawm ntawv ntxiv lawv tis npe tsis zoo rau nws. Kuv xav tias yog kev lom zem, yog li ntawd rau ob peb lub lim tiam kuv koom nrog lawv ua li ntawd.

“Ob peb lim tiam tom qab ntawd, tus tub hluas qhia kuv tias txawm yog nws ua txuj hais tias nws tsis quav ntsej peb, peb tej lus ua rau nws tu siab, thiab nws quaj txhua hmo. Kuv yuav luag quaj thaum nws qhia kuv li ntawd. Kuv tu siab heev thiab xav pab nws. Hnub tom qab ntawd kuv mus cuag nws thiab tso kuv txhais tes rau ntawm nws xub pwg thiab thov txim, hais tias, ‘Thov txim uas kuv luag thuam koj.’ Nws nyo hau, thiab nws los kua muag.

“Tiam sis lwm tus me nyuam tseem luag thaum nws. Ces kuv nco qab txog ib yam uas kuv kawm hauv lub Koom Haum Me Nyuam Yaus: xaiv qhov yog. Yog li ntawd kuv thov kuv cov phooj ywg kom lawv tsum. Lawv feem coob txiav txim siab tias lawv yuav tsis hloov siab thiab lawv npau taws rau kuv. Tiam sis ib tug me nyuam tub hais thov txim, ces peb peb leeg tau ua phooj ywg zoo.

“Txawm yog ob peb tug tseem luag thaum nws, nws zoo siab vim nws muaj wb.

“Kuv tau xaiv qhov yog vim kuv pab ib tug phooj ywg uas xav tau.”8

Daim Duab
Daim duab txog Minchan Kim

Tus no coj yam ntxwv zoo rau nej xyaum ua neeg zoo li Yexus yom?

Nim no, rau nej cov tub hluas ntxhais hluas, thaum nej loj tuaj, kev luag thaum lwm tus ntshe yuav hloov ua ib yam txaus ntshai heev. Kev nyuaj siab txhawj xeeb thiab tej yam ntxiv los muaj thaum yus raug kev thab plaub kev luag thuam. “Txawm yog kev thab plaub tsis yog ib yam tshiab, kev sib tham thiab tej txuj ci technology online twb ua rau tib neeg txawj haj yam thab plab dua li qub. Nws yeej yog ib txoj kev hem uas tsis tu tsis tseg—kev thab plaub online.”9

Peb paub meej tias tus yeeb ncuab ua li no kom nej tiam neeg raug mob heev. Yeej tsis tsim nyog muaj li no nyob online, nyob hauv zej zog, tsev kawm ntawv, thiab tej pawg hauv lub koom txoos. Thov nej ua txhua yam nej ua tau kom tej qhov chaw no yuav nyab xeeb thiab ua siab zoo. Yog nej pom los yog ua kev thab plaub li no, kuv xav qhia nej txog Txwj Laug Dieter F. Uchtdorf tej lus:

“Hais txog kev ntxub, kev taug xaiv, kev tsis saib rau nqi, kev thuam, kev tsis txaus siab zam tim, los yog nej xav ua phem rau lwm tus, thov ua raws li tej lus no:

“Cia li tsum xwb!”10

Nej puas tau hnov? Cia li tsum xwb! Thaum nej ua siab zoo, muaj kev khuv leej, thiab saib xyuas lwm tus, tsis hais nyob online los yog, kuv cog lus rau nej tias nej yuav pab neeg uas tsis muaj zog thiab yuav kho lawv lub siab zoo hlo.

Vim kuv tau hais lus rau lub Koom Haum Me Nyuam Yaus thiab cov tub hluas ntxhais hluas, tam sim no kuv xav hais lus rau cov neeg laus hauv lub Koom Txoos. Peb muaj kev lav ris xyaum coj yam ntxwv ua siab zoo, koom nrog lwm tus neeg, thiab hais lus zoo rau lwm tus—kom qhia tiam neeg uas tab tom loj hlob coj raws li Yexus Khetos los ntawm tej yam peb ua thiab hais. Peb haj yam yuav tsum ua li no thaum peb saib peb lub sawm fem xav sib faib hais txog kev kav teb kav chaw, kev nyiaj txiag, thiab yuav luag txhua lub koom haum uas tib neeg tau tsim.

Thawj Tswj Hwm M. Russell Ballard kuj tau qhia tias Tsoom Haiv Neeg Ntseeg hauv Hnub Nyoog Kawg yuav tsum ua siab zoo rau lwm tus neeg ntseeg tiam sis lawv kuj yuav tsum ua siab zoo rau txhua leej txhua tus. Nws hais tias: “Tej lub sij hawm kuv hnov txog cov mej zeej uas ua rau lwm tus uas tsis ntseeg li peb tu siab vim cov mej zeej saib tsis taus lawv thiab tso lawv tseg. Muaj li no feem ntau nyob hauv tej zej zog uas peb cov mej zeej yog feem coob. Kuv tau hnov txog cov niam tsev txiv tsev uas qhia lawv cov me nyuam tias lawv tsis pub nws ua si nrog ib tug me nyuam hauv zej zog tsuas yog nws tsev neeg tsis koom peb lub Koom Txoos. Kev coj cwj pwm li no los yeej tsis yog raws li tus Tswv Yexus Khetos tej lus qhia. Kuv xav tsis thoob vim li cas ib tug mej zeej ntawm peb lub Koom Txoos yuav cia muaj tej yam zoo li no. … Kuv yeej tsis tau hnov leej twg qhia cov mej zeej hauv lub Koom Txoos no ua ib yam dab tsi tsuas yog ua neeg uas sib hlub, zam txim, thiab ua siab dawb siab zoo rau cov phooj ywg thiab cov neeg zej zog uas tsis koom peb txoj kev teev ntuj.”11

Tus Tswv xav kom peb qhia tias kev koom nrog lwm tus yog ib txoj kev zoo kom pab muaj kev sib koom siab thiab kev tsis pub koom ua ke ua rau tib neeg xav sib cais.

Vim peb yog cov uas coj raws li Yexus Khetos, ua rau peb nyuaj siab heev thaum peb hnov txog qhov uas Vajtswv cov me nyuam raug phem vim lawv yog ib haiv neeg twg. Ua rau peb nyuaj siab heev thaum peb hnov txog kev tawm tsam cov neeg Dub, Exias, Mev, los sis lwm pawg. Peb yuav tsum tsis txhob muaj kev ntxub ntxaug, kev ntxub lwm haiv neeg, los sis kev tsim txom nyob hauv peb zej zog los sis nyob hauv lub Koom Txoos.

Cia peb txhua tus, tsis hais peb muaj hnub nyoog li cas los, sim ua zoo npaum li peb ua tau.

Hlub Nej cov Yeeb Ncuab

Thaum nej siv zog hlub, saib lwm tus rau nqi, thiab ua siab zoo los yog, nej yeej yuav raug mob los yog tu siab thaum lwm tus xaiv ua tej yam tsis zoo. Ces peb yuav ua li cas? Cia li nco qab txog tus Tswv cov lus qhuab ntuas peb kom “hlub nej cov yeeb ncuab … thiab thov Vajtswv rau lawv cov uas siv nej kom ua tsis zoo.”12

Ces peb ua txhua yam peb ua tau kom kov yeej tej kev cov nyom uas tab kaum peb txoj kev. Peb siv zog nyiaj mus kom txog thaum kawg, thiab thov Vajtswv tsis tu tsis tseg kom tus Tswv yuav hloov peb tej xwm txheej. Peb ua Vajtswv tsaug rau cov uas Nws xa kom pab peb.

Daim Duab
Qhov Txuj Ci Tseem Ceeb hauv Quincy, Illinois

Ib zaj lus los ntawm peb lub Koom Txoos zaj keeb kwm tau tshoov kuv lub siab. Nyob hauv lub caij no no nyob rau xyoo 1838, Joseph Smith thiab lwm tus thawj coj hauv lub Koom Txoos raug txhom hauv lub Tsev Kaw Liberty thaum Tsoom Haiv Neeg Ntseeg hauv Hnub Nyoog Kawg raug ntiab tawm ntawm lawv tej tsev hauv lub xeev Missouri. Haiv Neeg Ntseeg raug txom nyem, tsis muaj phooj ywg, thiab raug tsim txom vim no no heev thiab lawv tsis muaj khoom dab tsi. Cov neeg nyob hauv Quincy, Illinois, tau pom lawv qhov teeb meem thiab ncav tes pab vim lawv muaj kev khuv leej thiab xav ua phooj ywg.

Wandle Mace, ib tug nyob hauv Quincy, nco qab txog lub sij hawm nws Haiv Neeg Ntseeg nyob ntawm ntug Dej Mississippi nyob hauv tej tsev pheeb suab: “Ib txhia tau muab daim ntaub ncav tawm kom tiv thaiv cua tshuab, … cov me nyuam tshee tshee nyob puag ncig qhov hluav taws tiam sis cua hlob heev ua rau hluav taws tsis tshua pab lawv. Haiv Neeg Ntseeg pluag twb raug txom nyem heev.”13

Thaum lawv pom tias Haiv Neeg Ntseeg muaj teeb meem li no, cov neeg hauv Quincy tau sib koom ua ke kom muab kev pab, ib txhia tau pab lawv cov phooj ywg tshiab hla tus dej. Mace hais ntxiv tias, “[Lawv] tau ua siab dawb pub khoom ntau heev, cov neeg ua lag luam tau sib tw seb leej twg yuav pub ntau tshaj … muaj … nqaij npua, … piam thaj, … khau thiab khaub ncaws, txhua yam uas cov neeg txom nyem xav tau.”14 Tsis ntev tom qab ntawd, cov neeg thoj nam coob tshaj cov neeg nyob hauv Quincy, es lawv qhib lawv lub tsev sib faib tej khoom tsawg tsawg uas lawv muaj ua ib txoj kev txi loj heev.15

Tsoom Haiv Neeg Ntseeg feem coob tau nyiaj dhau lub caij no no vim cov neeg hauv Quincy ua siab dawb siab zoo pab lawv. Cov tim tswv hauv lub ntiaj teb no tau qhib lawv lub siab thiab lub tsev, ua rau lawv tau noj tau haus, muaj qhov chaw sov, thiab—tej zaum yog qhov tseem ceeb—tau ncav tes ua phooj ywg rau cov Neeg Ntseeg uas raug txom nyem no. Txawm yog lawv nyob hauv Quincy tsis tshua ntev, Haiv Neeg Ntseeg yeej nco ntsoov txog lawv txoj kev ris txiaj rau lawv cov phooj ywg no, thiab lawv hais tias Quincy yog “lub nroog tiv thaiv.”16

Thaum peb raug kev tsim txom thiab kev txom nyem los ntawm lwm tus neeg uas ua nruj ua tsiv thiab cem peb, peb muaj peev xwm xaiv kev cia siab ntseeg Khetos. Kev cia siab no yuav los ntawm Nws cov lus caw thiab kev cog lus tias “cia li zoo siab, vim kuv yuav coj nej kev”17 thiab Nws yuav fij nej tej kev txom nyem los ua tej yam uas pab tau nej.18

Tus Tswv Yug Yaj Zoo

Cia peb xaus ntawm qhov uas peb pib: ib tug uas hlub saib xyuas, ua siab zoo tu lwm tus, thiab muaj ib yam uas neeg tsis tau xav tias yuav muaj—nws kho cov tsiaj txhua lub siab zoo cov uas nws saib xyuas. Vim li cas? Nws yeej zoo li ntawd xwb!

Thaum peb xav txog txoj moo zoo thaum peb pom tej no, peb paub tias peb kuj muaj ib tug uas ua siab dawb siab zoo saib xyuas peb, tus uas hlub peb thiab tu peb sab ntsuj plig. Tus Tswv Yug Yaj Zoo paub peb txhua tus lub npe thiab muaj siab npuab peb txhua tus.19 Thiab Yexus Khetos hais tias: “Kuv yog tus tswv yug yaj zoo, thiab paub kuv cov yaj. … Kuv txaus siab tuag theej kuv pab yaj.”20

Daim Duab
Nrhiav tus me nyuam yaj uas ploj lawm

Thaum lub caij Easter dawb huv no, kuv nyob kaj siab lug vim kuv paub tias “tus Tswv yog kuv tus tswv yug yaj”21 thiab Nws paub peb txhua tus thiab Nws saib xyuas peb. Thaum peb raug cua hlob, los nag hlob, raug mob, thiab dej qhuav ntawm lub neej no, tus Tswv—peb tus Tswv Yug Yaj, tus uas Saib Xyuas peb—yuav tu peb nrog kev hlub thiab kev siab zoo. Nws yuav kho peb lub siab kom zoo thiab yuav txhawb nqa peb sab ntsuj plig.

Kuv ua tim khawv txog qhov no—thiab ua tim khawv Yexus Khetos yog peb tus Cawm Seej thiab peb tus Txhiv Dim—los ntawm Yexus Khetos lub npe, amees.

Lus Cim

  1. Saib Kelli Harding, The Rabbit Effect (2019), xxiii–xxiv.

  2. Saib Robert M. Nerem, Murina J. Levesque, thiab J. Frederick Cornhill, “Social Environment as a Factor in Diet-Induced Atherosclerosis,” Science, vol. 208, naj npawb 4451 (Rau Hli Ntuj 27, 1980), 1475–76.

  3. Harding, The Rabbit Effect, xxiv, xxv.

  4. Saib Mathais 22:36–39.

  5. Mauxiyas 18:21; ntxiv qhov uas ntawv qaij.

  6. Lus Qhuab Qhia thiab Kev Khi Lus 121:41–42.

  7. “I’m Trying to Be like Jesus,” Children’s Songbook, 79.

  8. Adapted from Minchan K., “The Apology,” Friend, Ib Hlis Ntuj 2020, 35.

  9. Frances Dalomba, “Social Media: The Good, the Bad, and the Ugly,” Lifespan, lifespan.org.

  10. Dieter F. Uchtdorf, “The Merciful Obtain Mercy,” Liahona, Tsib Hlis Ntuj 2012, 75.

  11. M. Russell Ballard, “Doctrine of Inclusion,” Liahona, Ib Hlis Ntuj 2002, 41.

  12. Lukas 6:27–28.

  13. Wandle Mace phau ntawv txog tus kheej, circa 1890, typescript, 32–33, Church History Library, Salt Lake City.

  14. Wandle Mace, phau ntawv txog tus kheej, 33; tau kho cov ntawv kom zoo li niaj hnub no.

  15. Saib Richard E. Bennett, “‘Quincy—the Home of Our Adoption’: A Study of the Mormon nyob hauv Quincy, Illinois, 1838–40,” Mormon Historical Studies, vol. 2, naj npawb 1 (Spring 2001), 110–11.

  16. Saib Susan Easton Black, “Quincy–A City of Refuge,” Mormon Historical Studies, vol. 2, naj npawb 1 (Spring 2001), 83–94.

  17. Lus Qhuab Qhia thiab Kev Khi Lus 78:18.

  18. Saib 2 Nifais 2:2.

  19. Saib Yakaunpaus E. Talmage, Jesus the Christ (1916), 417.

  20. Yauhas 10:14, 15.

  21. Phau Ntawv Nkauj 23:1.