Seminelí
Ngāue 8


Ngāue 8

Ko e Akoʻi ʻe Filipe ha Tangata ʻItiopea

ʻĪmisi
Ko hono akoʻi ʻe Filipe (fakatātā ʻo e Fuakava Foʻoú) ʻa e ongoongoleleí ki ha tangata ʻItiopea ʻi heʻenau heka ʻi ha saliote. ʻOku [tau] sioloto atu ki ha tangata ʻe taha ʻokú ne heka ʻi he salioté ʻo angi ʻa e fanga hōsí. ʻE lava ke fakatokangaʻi ha anovai pe vaitafe ʻi he tafaʻaki ʻo e hala ʻoku nau fou atu aí. Fakamoʻoni Fakafolofolá: Ngāue 8:26-39

Ko Filipé ko ha faifekau loto vēkeveke mo faivelenga naʻe ʻalu ki he toafá ʻi he fekau ʻa e ʻEikí. Naʻe tataki ʻe he Laumālié ʻa Filipe ki ha tangata ʻItiopea naʻá ne lau e folofolá ʻi heʻene salioté. ʻI he taimi naʻe ʻeke ange ai ʻe Filipe pe naʻe mahino ki he tangatá ʻa e meʻa naʻá ne laú, naʻá ne tali ange, “Te u ʻilo fēfē, ʻo kapau ʻe ʻikai fakahinohino au ʻe ha tangata?” (Ngāue 8:31). Koeʻuhí naʻe mahino pea saiʻia ʻa Filipe ʻi he folofolá, naʻá ne lava ai ʻo akoʻi ʻa e lea faka-ʻItiopeá fekauʻaki mo Sīsū Kalaisi ʻi ha founga naʻe iku ai ʻo ne tui mo papitaiso. ʻI hoʻo ako ʻa e Ngāue 8:26–40, fakalaulauloto ki he founga te ke lava ai ʻo fakaʻaongaʻi ʻa e folofolá ke tokoniʻi ʻa e niʻihi kehé ke nau tui pea haʻu kia Sīsū Kalaisi.

Fakaʻaongaʻi e ngaahi meʻangāue totonú

ʻE lava ke tokoni atu hono fakaʻaongaʻi ʻo e meʻangāue totonú ke vave mo faingofua ange ai hoʻo foʻu pe fakaleleiʻi e ngaahi meʻá. Fakakaukauloto ki hono faingataʻa ke langa pe fakaleleiʻi ha ngaahi meʻa ‘ikai ngāueʻaki ʻa e ngaahi meʻangāue totonú. Fakakaukau ki he meʻa ʻoku fakaʻaongaʻi ki ai ʻa e ngaahi meʻangāue ko ʻení.

ʻĪmisi
Hāmala
ʻĪmisi
Kili
ʻĪmisi
Sipana
  • Ko e fē taimi ʻoku ʻaonga ai ʻa e ngaahi meʻangāue ko ʻení?

  • Te ke lava fēfē nai ʻo ngāue lelei ‘aki kinautolu?

ʻI he founga tatau pē, ʻe lava ke fakaʻaongaʻi ha ngaahi meʻangāue mo ha ngaahi taukei pau ke langaki mo fakaleleiʻi ʻaki ʻetau holi ke muimui ki he Fakamoʻuí mo moʻui ʻaki ʻEne ongoongoleleí.

  • Ko e hā ha ngaahi meʻangāue fakalaumālie pe pōtoʻi ngāue kuó ne tokoniʻi koe ke ke tupulaki ʻi he ongoongoleleí?

  • Te ke fakaʻaongaʻi fēfē ʻa e ngaahi meʻangāue ko ʻení ke fakaafeʻi ha taha kehe ke haʻu ki he Fakamoʻuí?

Ko e taha ʻo e ngaahi meʻangāue ko ʻení ko ʻetau malava ko ia ke mahino mo fakaʻaongaʻi ʻa e folofolá, tautautefito ki he taimi ʻoku nau akoʻi mo fakamoʻoni ai fekauʻaki mo Sīsū Kalaisí. Fakalaulauloto ʻi ha kiʻi taimi ki he ongoʻi fiemālie ʻokú ke maʻu ʻi hono fakaʻaongaʻi ʻo e folofolá ke fakaafeʻi e niʻihi kehé ke haʻu kia Sīsū Kalaisí. ʻI hoʻo ako ʻa e lēsoni ko ʻení, fekumi ki ha fakahinohino ʻo fakafou ʻi he Laumālie Māʻoniʻoní ke ke ʻiloʻi ʻa e founga te ke lava ʻo fakaʻaongaʻi lelei ange ai ʻa e folofolá ke tokoni ki hono ʻomi ʻo e niʻihi kehé ki he Fakamoʻuí.

ʻOku ui ʻa Filipe ki he toafá

ʻOku lekooti ʻi he Ngāue 8 ha ngaahi aʻusia ʻa Filipe, ko e taha ʻo e kau tangata ʻe toko fitu naʻe ui ki he ngāue fakafaifekaú ʻe he kau ʻAposetoló (vakai, Ngāue 6:3–6). Naʻe fononga ʻa Filipe ki Samēlia ke hokohoko atu hono vahevahe ʻo e ongoongoleleí, ke hao mei he fakalalahi ʻa e fakatanga ʻi Selusalemá. Naʻá ne fakahoko ʻi he lakanga fakataulaʻeikí ha ngaahi mana, fakamoʻui ha kakai tokolahi, mo “malanga ʻaki ʻa Kalaisi kiate kinautolu” (vakai, Ngāue 8:5–8). ʻI hoʻo ako ʻa e fakamatala ko ʻení, kumi ki he ngaahi meʻangāue naʻe fakaʻaongaʻi ʻe Filipe ke lavameʻa ai ʻi he ngāue taʻe-ʻamanekina naʻá ne maʻu mei he ʻEikí.

Lau ʻa e Ngāue 8:26–39, pea fakakaukauloto ki he ngaahi meʻa naʻe hoko ʻoku fakamatalaʻi ʻi he fakamatala ko ʻení. Mahalo te ke fie fakaʻilongaʻi e ngaahi foʻi lea mo e ngaahi kupuʻi lea ʻoku mahuʻinga mālie kiate koé. (Fakatokangaʻi ange ko eʻiunoké ko ha tamaioʻeiki falalaʻanga ia, pea ko ʻĒsaiasi ʻa e hingoa faka-Kalisi ki he palōfita ko ʻĪsaiá.)

1. Tali e ngaahi fehuʻi ko ʻení ʻi hoʻo tohinoa akó:

  • Ko e hā ha ngaahi founga naʻe tokoniʻi ai ʻe he ʻEikí ʻa Filipé? Ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ke muimui ki he ngaahi ueʻi ʻa e ʻEikí ʻi heʻetau feinga ke tokoniʻi e niʻihi kehé ke haʻu kiate Iá?

  • Naʻe lava fēfē ʻe Filipe ʻo fakaʻaongaʻi ʻene ʻilo ki he folofolá ke akoʻi ʻaki e lea faka-ʻItiopeá fekauʻaki mo Sīsū Kalaisí?

  • Ko e hā ha ngaahi lēsoni ʻoku makehe kiate koe ʻi he fakamatala ko ʻení?

ʻI he ngaahi moʻoni lahi ʻi he fakamatala ko ʻení, mahalo naʻá ke ʻiloʻi ai ha tefitoʻi moʻoni hangē ko ʻení: ʻI he taimi ʻoku mahino ai kiate kitautolu ʻa e folofolá mo akoʻi fekauʻaki mo e Fakamoʻuí meiate kinautolú, te tau lava ai ʻo tokoniʻi e niʻihi kehé ke nau haʻu kiate Ia.

Ko hono fakaʻaongaʻi ʻo e folofolá ke akoʻi fekauʻaki mo Sīsū Kalaisí

ʻI he taimi naʻe fehuʻi ai ʻe he tangata ʻItiopeá pe ko e potufolofola naʻá ne laú naʻe fekauʻaki ia mo e palōfita ko ʻĪsaiá pe “ko ha toe tangata kehé,” fakatokangaʻi ange naʻe fakaʻatā ʻe he ʻilo ʻa Filipe ki he folofolá ke ne kamata leva “ʻi he folofola pē ko iá, ʻo [malangaʻi] kiate ia Sīsū” (Ngāue 8:34–35).

Ko e potufolofola naʻe lau ʻe he tangata ʻItiopeá ʻoku maʻu ia ʻi he ʻĪsaia 53, ko ha kikite fakaʻofoʻofa kau ki hotau Fakamoʻui ko Sīsū Kalaisí. Mahalo te ke fie fakafekauʻaki pe fakafehokotaki ʻa e Ngāue 8:32–33 mo e ʻĪsaia 53:7–8

Fakakaukauloto ʻokú ke ʻi he tuʻunga ʻo Filipé pea maʻu ha faingamālie ke vahevahe hoʻo fakamoʻoni kia Sīsū Kalaisí mo ha kaungāmeʻa. Lau ʻa e ʻĪsaia 53:3–9, tokanga ki he meʻa ʻokú ke fakakaukau mo ongoʻi fekauʻaki mo e Fakamoʻuí ʻi hoʻo laú.

2. Tali e ngaahi fehuʻi ko ʻení ʻi hoʻo tohinoa akó:

  • Ko e hā te ke fiemaʻu ke ʻilo, ongoʻi, pe mahino ki ho kaungāmeʻá fekauʻaki mo Sīsū Kalaisi mei he potufolofola ko ʻení? Ko e hā hono ʻuhingá?

  • Te ke fakaʻaongaʻi fēfē ʻa e meʻa ʻokú ke ʻilo mo ongoʻi fekauʻaki mo Sīsū Kalaisí ke poupouʻi ho kaungāmeʻá ke muimui lelei ange kiate Ia?

Fakamālohia ʻi he teuteú

Koeʻuhí ko e ngaahi ngāue ʻa Filipé, naʻe ului mo papitaiso ai ʻa e tangata ʻItiopeá (vakai, Ngāue 8:36–38). Hangē ko Filipé, te tau lava ʻo ueʻi fakalaumālie mo poupouʻi e niʻihi kehé ke nau muimui pea hoko ʻo hangē ko Sīsū Kalaisí. Naʻe akoʻi ʻe ʻEletā ʻUlise Soālesi ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá, ʻe lava ke tokoniʻi kitautolu ʻe heʻetau teuteu fakatāutahá ke ueʻi fakalaumālie ʻa e niʻihi kehé ke nau ofi ange ki he ʻOtuá:

ʻĪmisi
Laʻitā fakaʻofisiale ʻo ʻEletā ʻUlise Soālesi ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá.

ʻI he taimi ‘oku tau akoʻi fakamātoato, loto ʻaki, fakamamafaʻi mo fekumi ʻosikiavelenga ai ʻa e ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí pea akoʻi ia ki he niʻihi kehé ʻaki e taumuʻa moʻoni pea ʻi he takiekina ʻo e Laumālié, ʻe malava ʻe he ngaahi akonaki ko ʻení ʻo liliu e ngaahi lotó pea ueʻi ha holi ke moʻui fakatatau ki he ngaahi moʻoni ʻa e ʻOtuá.

(Ulisses Soares, “ʻE Mahino Fēfē Kiate Au?,” Liahona, Mē 2019, 8)

3. Tali ha fehuʻi ʻe taha ʻo e ngaahi fehuʻi ko ‘ení ‘i hoʻo tohinoa akó:

  • Ko e hā ha ngaahi liliu te ke lava ʻo fai ʻi hoʻo ako folofola fakatāutahá te ne teuteuʻi koe ke tokoniʻi e niʻihi kehé ke nau haʻu kia Kalaisi? Ko e hā ha ngaahi founga ʻe ala fakamālohia ai ʻe he liliu ko ʻení hoʻo loto-falala ʻi hono fakaʻaongaʻi ʻo e folofolá?

  • Ko e fē konga ʻo e ako folofola ʻo e ʻaho ní naʻá ne tokoniʻi koe ke ke ongoʻi ofi ange ai ki he Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisí? ʻOkú ke pehē ko e hā naʻe tākiekina lahi ange ai koe ʻe he konga ko iá ʻi he ngaahi konga kehé?

Fili Pē: Fie Ako Lahi Ange?

Ngāue 8:27. Ko e hā ʻa e ‘iunoke?

Ko e ʻIunoké ko ha kau tangata matamata-lelei naʻa nau ngāue ʻi ha ngaahi sosaieti fakakuonga muʻa ʻo e Hahake Ofi maí mo Lotolotó. Naʻa nau hoko ko ha kau sōtia, leʻohi ʻa e ngaahi faingataʻa fakaʻeiʻeikí, pea naʻa nau faʻa maʻu ha ngaahi tuʻunga falalaʻanga ʻi he loto fakamaauʻangá. Naʻe fatongia ʻaki ʻe he ʻiunoke ʻItiopeá ʻi he Ngāue 8:26–39 ʻa e tukuʻanga koloa ʻo e fakamaauʻanga ʻItiopeá. (Vakai, Bible Dictionary, “Eunuch.”)

ʻE lava ke hoko ha tokotaha ako faivelenga ko ha faiako fakalaumālie

Naʻe akonaki ʻa ʻEletā ʻUlise Soālesi ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻo pehē:

ʻĪmisi
Laʻitā fakaʻofisiale ʻo ʻEletā ʻUlise Soālesi ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá.

Ko hono moʻoní ʻoku tau faʻa hangē ko e ʻItiopeá ʻi hono ako mo akoʻi e ongoongoleleí—ʻoku tau fiemaʻu ha tokoni ʻa ha faiako faivelenga mo ueʻi fakalaumālie, pea ko e taimi ʻe niʻihi ʻoku tau hangē ko Filipé—ʻoku fiemaʻu ke tau akoʻi mo fakamālohia e niʻihi kehé ʻi heʻenau fepōtalanoaʻakí.

(Ulisses Soares, “ʻE Mahino Fēfē Kiate Au?,” Liahona, Mē 2019, 6)