Seminelí
Ngāue 6–7


Ngāue 6–7

Naʻe Ngāue ʻa Sitīveni ʻo hangē ko Kalaisí

ʻĪmisi
Ko ha talavou mo ha finemui ʻokú na tokoni ki ha fefine toulekeleka mo ʻene meʻakaí.

Kuo hoko maʻu pē hono tokangaʻi ʻo e masivá mo e niʻihi kehe ʻoku fie maʻu tokoní ko ha konga mahuʻinga ʻo e hoko ko ha Kalisitiané. ʻI he taimi naʻe taʻe-tokangaʻi ai e kau uitoú, naʻe fili ʻe he Kau ʻAposetoló ʻa Sitīveni mo ha toko ono kehe ke nau tokanga ki heʻenau ngaahi fiemaʻú. Ko e meʻa fakamamahí, neongo naʻe fakahoko ʻe Sitīveni ha ngaahi mana lalahi ʻaki e mālohi ʻo e ʻOtuá, ka naʻe tolomakaʻi ia ʻe he kau Siú ko ʻene fakamoʻoni kia Sīsū Kalaisí. ʻI hoʻo akó, fakalaulauloto ki he ngaahi founga te ke lava ai ʻo tāpuekina e niʻihi kehé ʻaki haʻo feinga ke muimui ki he Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisi, hoko ʻo hangē ko Kinauá, pea fakamoʻoni kiate Kinaua.

Ko e fakataha alēlea fakauōtí ko ha kulupu ia ʻo ha kāingalotu ʻoku ʻi ai hanau ngaahi uiuiʻi pau (pīsope, palesiteni ʻo e kōlomu ʻo e kaumātuʻá, palesiteni ʻo e Fineʻofá, palesiteni ʻo e Kau Finemuí, palesiteni ‘o e Palaimelí, mo e ngaahi meʻa peheé) ʻoku nau faʻa fakataha maʻu pē ke aleaʻi ha ngaahi tūkunga mo ha ngaahi faingataʻa kehekehe ʻi honau uōtí. Fakakaukau angé ʻokú ke maʻu e tūkunga ko ʻení ʻi ho uōtí pe koló: ʻOku ʻi ai ha faʻē tāutaha ko Litia ʻoku ʻi ai haʻane kiʻi tamasiʻi taʻu 16, kiʻi taʻahine taʻu 7, mo ha pēpē māhina ʻe 6. ʻOku fai e tafa ʻo Litiá he uiké ni pea ʻe ʻi falemahaki ʻi ha ʻaho ʻe nima. ʻE lava fēfē nai ʻe he kau mēmipa kehekehe ʻo e fakataha alēlea fakauōtí ʻo tokoni ki he fāmili ko ʻení?

  • ʻOkú ke pehē ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ʻa e ngaahi fakataha alēlea fakauōtí, pe ngaahi houalotu kehe tatau mo iá?

  • Ko e hā nai e ongo ʻe maʻu ʻe kinautolu ʻoku ʻi he ngataʻanga ʻo e maʻu tokoní mei ha fakataha alēlea fakauooti pe kulupu tatau mo iá?

Lau ʻa e Ngāue 6:1, ʻo kumi ha palopalema ʻe taha naʻe fehangahangai mo e Siasí ʻi he kuonga muʻá.

Koeʻuhí ko e tokolahi ʻo e kau uitou masiva pe fie maʻu tokoni ʻi he Siasí, naʻe fakamoleki ʻe he Toko Hongofulu Mā Uá ha konga lahi ʻo honau taimí ʻi he feinga ke tokoniʻi kinautolu ʻo ʻikai ai ke nau lava ʻo tuku taha honau taimí ki hono malangaʻi ʻo e ongoongoleleí ʻi he founga naʻe kole ange ʻe he Fakamoʻuí.

Lau ʻa e Ngāue 6:2–8 pea fakahinohino ʻa e fakaleleiʻiʻanga naʻe maʻu ʻe he Toko Hongofulu Mā Uá.

1. Tali ʻa e ngaahi fehuʻi ko ʻení ʻi hoʻo tohinoa akó:

  • ʻOku faitatau fēfē nai ʻa e ngaahi uiuiʻi ʻi he Siasí mo e ngaahi fakataha alēlea fakauōtí he ʻaho ní mo e founga naʻe fokotuʻu mai ʻe he kau ʻAposetolo ʻo e kuongamuʻá?

  • ʻI hoʻo laukonga fekauʻaki mo e kau tangata ʻe toko fitu naʻe fili ke tokoni ki he kau ʻAposetoló, ko e hā ha ngaahi ʻulungaanga faka-Kalaisi naʻá ke fakatokangaʻi naʻa nau maʻu?

  • ʻOkú ke pehē ʻe lava fēfē nai ʻe he ngaahi ʻulungaanga takitaha ko ʻení ʻo tokoniʻi ha taha ke ne fai ha tokoni mo faitāpuekina e niʻihi kehe ʻoku faingataʻaʻiá?

Ko ha moʻoni ʻeni te tau lava ʻo ʻilo mei he ngaahi veesi ko ʻení: ʻI heʻetau fakatupulaki ʻa e ngaahi ʻulungaanga faka-Kalaisí, te tau lava ai ʻo ngāue fakaetauhi lelei ange mo faitāpuekina ʻa kinautolu ʻoku faingataʻaʻiá.

  • Ko e hā mo ha toe ngaahi ʻulungaanga ʻoku maʻu ʻe Sīsū Kalaisi ʻokú ne tokoniʻi Ia ke ngāue fakaetauhi kiate kinautolu ʻoku faingataʻaʻiá?

Tuku ha kiʻi taimi ke ke fakalaulauloto ai ki he tuʻunga lelei ʻo hoʻo fakatupulaki ʻa e ngaahi ʻulungaanga faka-Kalaisi ko ʻení. ʻOku felāveʻi nai ha taha ʻo e ngaahi ʻulungāanga ko ʻení mo ha taha ‘o hoʻo ngaahi taumuʻa fakatāutaha ki he polokalama Fānaú mo e Toʻu Tupú? Kapau ko ia, tuku ha kiʻi taimi ke hiki ʻi hoʻo tohinoa akó ʻa e tuʻunga ʻokú ke ʻi ai ʻi hono fakatupulaki ʻo e ʻulungaanga ko iá. Kapau ʻoku ʻikai, fakakaukau ke faʻu ha palani ʻi hoʻo tohinoa akó ki he founga te ke ngāue ai ki hono fakatupulaki ʻo e ʻulungaanga faka-Kalaisi ko iá koeʻuhí ke ke lava ʻo ngāue fakaetauhi lelei ange mo faitāpuekina ʻa kinautolu ʻoku faingataʻaʻiá.

Ko e fakamoʻoni mo e mate fakamāʻata ʻa Sitīvení

Naʻe tohi ʻe ʻEletā Pulusi R. Makongikī (1915–85) ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻo pehē:

ʻĪmisi
Tā ʻo e ʻulu mo e uma ʻo ʻEletā Pulusi R. Makongikī.

ʻOku ʻikai hoko ngofua mai ha ngaahi meʻa maʻongoʻonga; ko e ngaahi meʻa ʻokú ne luluʻi ʻa e māmaní ‘e fehangahangai mo e ngaahi moʻunga ʻo e fakafepakí.

(Bruce R. McConkie, “Once or Twice in a Thousand Years,” Ensign, Nov. 1975, 18)

ʻOku fekauʻaki e lea ʻa ʻEletā Makongikií mo Sitīveni. Neongo naʻá ne “fai ʻa e ngaahi meʻa fakaofo mo e ngaahi mana lahi ʻi he lotolotonga ʻo e kakaí[,] … ka naʻe ʻi ai ha niʻihi ʻo e falelotu … fakakikihi mo [ia]” (Ngāue 6:8–9). Naʻe ʻomi ʻa Sitīveni ki he ʻao ʻo e fakataha alēlea faka-Siú, pea naʻe ʻomi ha kau fakamoʻoni loi ke nau fakamoʻoni fakafepaki kiate ia.

ʻI he tuʻu ʻa Sitīveni ʻi he ʻao ʻo e kau taki ʻo e kau Siú, naʻá ne toe fakamatala ki he laulau toʻu tangata hono fakasītuʻaʻi ai ʻe he kau Siú ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní pea fakafisingaʻi mo tāmateʻi ʻa e kau palōfita kuo fekauʻi mai ʻe he ʻOtuá ʻi honau lotolotongá. Naʻe fakamoʻoni leva ʻa Sitīveni naʻe hokohoko atu e ngaahi tōʻonga angatuʻu ko ʻení ‘o a’u ki he ʻaho ko iá, ʻo hangē ko hono fakapoongi ʻe he kakaí ʻa Sīsū Kalaisi, ko e ʻAlo ʻo e ʻOtuá (vakai, Ngāue 7:51–52).

Lau ʻa e Ngāue 7:54–60, ʻo fekumi ki he meʻa naʻe fai ʻe Sitīvení neongo ʻa e faʻahinga ʻita mo e fakafepaki peheé.

ʻĪmisi
ʻOku fakafōtunga ʻe he tā valivali ko ʻení ʻa e tolo-makaʻi ʻo Sitīvení ʻo hangē ko hono fakamatalaʻi ʻi he Ngāue 7:54-60. ʻOku fakahā ʻe Sitīveni mei ha tuʻunga māʻolunga ʻo fakafou ʻi he ʻao ʻo e Tamaí mo e ʻAló ʻa ia naʻá Na tuʻu ʻokú Na kofu hinehina ʻi ʻolunga ʻi he tā valivali ʻi he langi kuo matangakí. ʻOku fai ia ʻe kinautolu ʻoku nau tolo-makaʻi ʻa Sitīvení ʻaki ʻa e tāufehiʻá mo e fetāʻaki fakamamahí. ʻOku pukepuke ʻe Saula ʻa e vala ʻo e toko ua ʻo kinautolu. ʻOku tuʻu ʻi he tafaʻaki toʻomataʻú ha ongo taulaʻeiki ʻoku ʻikai ke na mataʻi mahuʻingaʻia. Ko e fakamoʻoni hingoa ʻi he tā valivalí, “Walter Rane.”
  • Ko e hā naʻe makehe kiate koe ʻi he fakamatala ki he mate fakamāʻata ʻa Sitīvení?

Hangē ko ia ‘oku hā ‘i he fakamatala ki he mate fakamāʻata ʻa Sitīvení, ʻoku faʻa fetaulaki ʻa e kakai leleí mo e ngaahi ngāue leleí pea mo e “ngaahi moʻunga ʻo e fakafepaki.”

  • Ko e hā ha founga kuó ke fakatokangaʻi ai ʻeni ʻi hoʻo moʻuí?

Hangē ko Sitīvení, ʻi hoʻo fili ke vahevahe hoʻo tuí mo e fakamoʻoni ki he Fakamoʻuí mo ʻEne ongoongoleleí, te ke ala aʻusia ha fakafepaki pe fakatanga. Naʻe akonaki ʻa ʻEletā Sefilī R. Hōlani ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻo pehē:

ʻĪmisi
Laʻitā fakaʻofisiale ʻo ʻEletā Sefilī R. Hōlani Faitaaʻi ʻi Sānuali 2018.

ʻOku ou pehē ki he taha kotoa kae tautautefito ki he toʻu tupu ʻo e Siasí ʻo kapau ʻoku teʻeki ke ke aʻusia ia, ʻe ʻi ai e ʻaho ʻe fie maʻu ai ke ke taukaveʻi hoʻo tuí pe mahalo ʻe aʻu ki haʻo kātekina ha ngaohikovia fakataautaha koeʻuhí pē ko ha mēmipa koe ʻo e Siasi ʻo Sīsū Kalaisi ʻo e Kau Māʻoniʻoni ʻi he Ngaahi ʻAho Kimui Ní. ʻE fie maʻu he taimi peheé ʻa e lototoʻá mo e fakaʻapaʻapá fakatouʻosi.

(Jeffrey R. Holland, “Ko e Mahuʻinga—mo e Tāpuaki—ʻo e Tuʻunga Fakaākongá,” Liahona, Mē 2014, 6)

2. Tali e ngaahi fehuʻi ko ʻení ʻi hoʻo tohinoa akó:

  • ʻOkú ke pehē ko e hā ʻoku ʻaonga ai ke fakamoʻoniʻi mo taukapoʻi ʻa e Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisí?

  • ʻOkú ke pehē ʻe tokoniʻi fēfē nai koe ʻe heʻetau Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisi ʻi he taimi ʻokú ke fehangahangai ai mo e fakatangá ʻi hoʻo fakamoʻoniʻi mo taukapoʻi Kinauá?

Tuku ha kiʻi taimi ke fakalaulauloto ai ki he founga te ke lava ‘o fili ke fakamoʻoniʻi mo taukapoʻi hoʻo Tamai Hēvaní mo Hono ʻAlo ʻOfaʻangá ʻi he uike ka hokó kakato.

Fili pē: Fie Ako Lahi Ange?

Ngāue 6:1–6. Ko hai ʻoku ui ke tokoni ki he kau ʻAposetoló ʻi he ngaahi meʻa fakatuʻasinó he ʻaho ní?

Hangē pē ko hono uiuiʻi ʻe he ʻEikí ha kau tangata moʻui taau ʻe toko fitu ke tokoni ki he Toko Hongofulu Mā Uá ʻi hono feau e ngaahi fiemaʻu fakatuʻasino ʻa e Siasí ʻo hangē ko ia ʻoku lekooti ʻi he tohi ʻa Ngāué, kuo ui ʻe he ʻEikí ʻa e Kau Pīsope Pulé ke tokoni ki he Toko Hongofulu Mā Uá ʻi hono feau e ngaahi fiemaʻu fakatuʻasino ʻa e Siasí he ʻaho ní. ʻOku ngāue ʻa e Pīsope Pulé mo hono ongo tokoní ʻi he malumalu ʻo e fakahinohino ʻa e Kau Palesitenisī ʻUluakí ke tokangaʻi ʻa e ngaahi meʻa fakatuʻasino ʻa e Siasí. Ko e foaki ʻaukaí ko ha konga mahuʻinga ia ʻo e polokalama ko ení pea ʻokú ne ʻomi ʻa e tokoni fakataimi ki he moʻuí maʻá e masiva kotoa pē ʻi he māmaní. (Ke maʻu ha fakamatala lahi ange, vakai ki he tefito “Presiding Bishopric” ʻi he newsroom.ChurchofJesusChrist.org.)

Te u fehangahangai nai mo e fakatangá pe kuo pau ke u taukapoʻi ʻeku tuí?

Mamata ʻi he foʻi vitiō “The Cost—and Blessings—of Discipleship” (maʻu atu ʻi he ChurchofJesusChrist.org) mei he taimi 1:01 ki he 2:31, pea lau ʻa e fakamatala ʻi laló.

Naʻe ʻomi ʻe ʻEletā Sefilī R. Hōlani ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ha sīpinga ʻo ha taha naʻe fakatangaʻi lolotonga ʻene feinga ke fakamoʻoniʻi ʻa Kalaisí:

ʻĪmisi
Laʻitā fakaʻofisiale ʻo ʻEletā Sefilī R. Hōlani Faitaaʻi ʻi Sānuali 2018.

Naʻe faitohi mai kimuí ni ha faifekau fefine ʻo pehē: “Naʻá ku fakatokangaʻi mo hoku hoa ngāué ha tangata naʻe tangutu ʻi ha sea ʻi he loto koló ʻo maʻu meʻatokoni hoʻatā. ʻI heʻema ofi atú, naʻá ne hanga hake ʻo fakatokangaʻi homa pine fakafaifekaú. Naʻá ne puna ki ʻolunga mo ha mata ʻita, pea hiki hono nimá ke taaʻi au. Naʻá ku kalofi ia, ka naʻá ne puhiʻi kotoa mai ʻene maʻangá ʻiate au pea kamata ke kape mai ʻaki ha ngaahi lea taʻefeʻunga ʻaupito. Naʻá ma mavahe ʻo ʻikai foaki ha foʻi lea. Naʻá ku feinga ke tafi e meʻakaí mei hoku matá, ka naʻá ku ongoʻi e tau ha falukunga pateta oʻi ʻi hoku muiʻulú. ʻOku faingataʻa he taimi ʻe niʻihi ke u hoko ko ha faifekau he naʻá ku fie foki he taimi pē ko iá ʻo puke ʻa e kiʻi tangata ko iá, peá u pehē ange, ‘KĀTAKI!’ Ka naʻe ʻikai ke u fai ia.”

ʻOku ou pehē ki he faifekau mateaki ko ʻení, siʻi [faifekau] ʻofeina, kuó ke foua ʻi hoʻo founga loto fakatōkilaló ha siakale ʻo ha kau fafine mo ha kau tangata mātuʻaki makehe, ʻo hangē ko e lea ʻa e palōfita ko Sēkopé ʻo e Tohi ʻa Molomoná, “[kuo nau] fakakaukau lahi ki he pekia [ʻa Kalaisí], pea fua hono kolosí pea kātakiʻi ʻa e manuki ʻa māmaní” [Sēkope 1:8].

(Jeffrey R. Holland, “Ko e Mahuʻinga—mo e Tāpuaki—ʻo e Tuʻunga Fakaākongá,” Liahona, Mē 2014, 6)