Seminelí
Ngāue 9:10–31


Ngāue 9:10–31

“Ko [ha] Meʻangāue Ia Kuo Fili Maʻaku, ke Fakahā Hoku Huafá”

ʻĪmisi
ʻOku fekauʻi ʻe Kalaisi ʻa ʻAnanaia ke kumi ʻa Saula pea fakaʻatā ia ke ne lava ʻo malanga ʻaki ʻa Kalaisi.

ʻI he taimi naʻe kole ai ʻe he ʻEikí kia ʻAnanaia ʻi ha meʻa-hā-mai ke fekumi mo tāpuakiʻi ʻa Saulá, naʻe tomuʻa momou ʻa ʻAnanaia koeʻuhí he naʻá ne fanongo “ki he kovi lahi kuo fai [ʻe Saulá]” (Ngāue 9:13). Naʻe tokoniʻi ʻe Sīsū Kalaisi ʻa ʻAnanaia ke sio kia Saula ʻi he anga ʻo ʻEne mamata kiate iá. ʻOku fakataumuʻa ʻa e lēsoni ko ʻení ke tokoniʻi koe ke ke ʻiloʻi ʻa e meʻa ʻe malava ʻe he ʻEikí ʻo ʻafioʻi ʻi he niʻihi kehé neongo honau ngaahi vaivaí mo e ngaahi fehalaaki ʻi he kuohilí.

Kau Pōpulá mo e fanga lēpatí

Naʻe talaange ki ha sela pule ʻi ha pilīsone ʻAmelika naʻe feinga mālohi ke tokoni ki hono liliu e niʻihi ʻi hono pilīsone, “ʻOku totonu ke ke ʻiloʻi ʻoku ʻikai liliu ʻe he fanga lēpatí honau ngaahi fakaʻilonga toti honau sinó!” (vakai, Thomas S. Monson, “Vakai ki he Niʻihi Kehé ʻi he Tuʻunga te Nau Aʻusiá,” Liahona, Nōvema 2012, 69).

  • ʻOkú ke pehē ko e hā naʻe feinga ʻa e tokotahá ni ke lea ʻaki ʻi he lea ko ʻení?

  • Kuo ke mamata nai pe kuo hoko kiate koe ha meʻa tatau?

Naʻe tali ange ʻe he selá, “Tonu pē ke ke ʻiloʻi ʻoku ʻikai ko haʻaku ngāue mo ha fanga lēpati. ʻOku ou ngāue mo e kakai tangata, pea ʻoku liliu ʻa e kakai tangatá ʻi he ʻaho kotoa pē” (“Vakai ki he Niʻihi Kehé ʻi he Tuʻunga Te Nau Aʻusiá,” 69).

  • Ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ke tui ʻe lava ke liliu ʻa e kakaí? Ko e hā e meʻa ‘oku faingataʻa ai ke tui ki aí?

Te tau fakafehoanaki ʻi he lēsoni ʻo e ʻaho ní ʻa e anga ʻo e vakai ʻa e kakaí kia Saulá mo e founga naʻe mamata ai ʻa e Fakamoʻuí kiate iá. Naʻe fuʻu fakatangaʻi lahi ʻe Saula ʻa e kakai tangata mo fafine naʻa nau muimui kia Sīsū Kalaisí. Kumi e meʻa te ke lava ʻo ako mei he Fakamoʻuí fekauʻaki mo e anga hoʻo vakai kiate koe mo e niʻihi kehé.

Naʻe tali ʻe Sīsū Kalaisi ʻa e ngaahi lotu ʻa Saulá

Naʻe hā ʻa e Fakamoʻuí kia Saula ʻi heʻene fononga ki Tāmasikusí ke puke pōpula e kāingalotu ʻo e Siasi ʻo Kalaisí. Naʻe kui ʻa Saula ʻi he meʻá ni. Naʻe ʻikai ke ne kai pe inu ʻi ha ʻaho ʻe tolu, pea naʻá ne lotu ki he ʻOtuá ke maʻu ha tokoni (vakai, Ngāue 9:1–9, 11).

Lau ʻa e Ngāue 9:10–12, ʻo kumi ki he founga naʻe fili ai e ʻOtuá ke tali ʻa e lotu ʻa Saulá.

  • Ko e hā naʻá ke fakatokangaʻi ʻi he ngaahi veesi ko ʻení naʻe ngali mahuʻinga kiate koé?

  • ʻOkú ke pehē ko e hā naʻe fekauʻi mai ai ʻe he ʻOtuá ha taha ke tokoni kia Saula kae ʻikai toʻo pē ʻa e kui ʻa Saulá?

Lau ʻa e Ngāue 9:13–15 ke ʻiloʻi pe naʻe kehe fēfē ʻa e vakai ʻa ʻAnanaia mo e ʻEikí kia Saulá. (ʻOku mahuʻinga ke ʻiloʻi naʻe tonu ʻa e meʻa naʻe fanongo ki ai ʻa ʻAnanaia fekauʻaki mo Saulá [vakai ki he Ngāue 8:3; 9:1–2].)

Tā ʻi hoʻo tohinoa akó ha fakatātā faingofua ke fakafofongaʻi ʻa Saula. Hiki ʻi he tafaʻaki ʻe taha hoʻo fakatātaá, ha kupuʻi lea ʻe taha ʻokú ne fakamatalaʻi ʻa e fakakaukau ʻa ʻAnanaia mo e niʻihi kehe ʻi he kuonga ʻo Saulá kiate iá. ʻI he tafaʻaki ʻe tahá, tohiʻi ha kupuʻi lea ʻe taha ʻokú ne fakamatalaʻi e anga e vakai ʻa e ʻEikí kiate iá.

Naʻe falala ʻa ʻAnanaia ki he vakai ʻa e ʻEikí kia Saulá. Lau ʻa e Ngāue 9:17–20 ke vakai ki he meʻa naʻe hoko atu aí.

Mahalo te ke fiemaʻu foki ke mamata ʻi he foʻi vitiō “The Road to Damascus,” ʻoku maʻu ʻi he ChurchofJesusChrist.org, mei he taimi 1:55 to 5:21.

  • ʻOkú ke pehē ko e hā ʻoku mahuʻinga fekauʻaki mo e founga naʻe mamata ai ʻa Sīsū kia Saulá? Ko e hā hono ʻuhingá?

  • Ko e hā ʻe lava ke tau ako mei he ngaahi veesi ko ʻení fekauʻaki mo Sīsū Kalaisí?

ʻE lava ke tokoniʻi kitautolu ʻe Sīsū Kalaisi ke tau vakai ki he niʻihi kehé ʻaki Hono fofongá

Tuku ha kiʻi taimi ke ke fakakaukau ai ki he founga ʻokú ke faʻa sio ai ki he kakai ʻokú ke fengāueʻaki maʻu pē mo iá. Vakai ki he lisi ʻo e kakai ʻi laló, pea fakaʻaongaʻi ha foʻi lea ʻe ua ke fakamatalaʻi ʻaki hoʻo vakai ki he tokotaha takitaha.

  • Ko ha mātuʻa

  • Ko ha tokoua/tuongaʻane/tuofefine

  • Ko ha faiako

  • Ko ha kaungāmeʻa

  • Ko Koe pē

ʻE lava ke tokoniʻi kitautolu ʻe he ngaahi potufolofola mo e ngaahi lea kehe ʻa e kau palōfitá ke mahino lelei ange kiate kitautolu ʻa e founga ʻoku vakai ai ʻa e Tamai Hēvaní mo e Fakamoʻuí ki he tokotaha takitaha. Lau ʻa e 1 Samuela 16:7; Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 18:10–13, pea mo e lea ko ʻeni ʻa ʻEletā Sefilī R. Hōlani ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá.

ʻĪmisi
Laʻitā fakaʻofisiale ʻo ʻEletā Sefilī R. Hōlani Faitaaʻi ʻi Sānuali 2018.

ʻOku folofola mai kiate kitautolu ha Tamai ʻofa ʻo pehē, “Haʻu ʻi ho tuʻunga lolotongá,” ʻo Ne toe tānaki mai, “Kuo pau pē ke ke liliu.” ʻOku tau mamali mo manatuʻi e finangalo ʻa e ʻOtuá ke tau aʻusia ha meʻa lahi ange ʻi he tuʻunga ʻoku tau fakakaukau ki aí.

(Jeffrey R. Holland, “Ngaahi Hiva ʻoku Hivaʻi mo ʻIkai Hivaʻí,” Liahona, Mē 2017, 51)

Makatuʻunga ʻi he meʻa kuó ke akó, toe foki ki he lisi ʻo e kakaí pea fakaʻaongaʻi he taimí ni ha foʻi lea ʻe ua ke fakamatalaʻi ʻaki kinautolu takitaha ʻi he vakai ʻa e Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisi kiate kinautolú.

1. Tali e ngaahi fehuʻi ko ʻení ʻi hoʻo tohinoa akó:

  • Ko e hā te ke lava ʻo fai ke ke vakai ai ki he kakaí ʻi he founga ʻoku vakai ai ʻa e Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisí?

  • Ko e hā ʻe lava ke faingataʻa ai ke sio maʻu pē ki he niʻihi kehé ʻi he founga ʻoku ʻafioʻi ai kinautolu ʻe he Fakamoʻuí?

  • Ko e hā ʻoku ʻaonga ai ke tau feinga ke vakai ki he niʻihi kehé ʻi he foungá ni?

Naʻa mo e taimi kuo liliu ai ha taha ʻaki ʻene fili ke muimui ʻia Sīsū Kalaisí, ʻoku faʻa faingataʻa he taimi ʻe niʻihi ke tui kuo nau liliu moʻoni. Naʻe faingataʻa ki ha kakai ʻe niʻihi ke nau tui ʻi he taimi naʻe ʻalu ai ʻa Saula mei hono fakatangaʻi e kau Kalisitiané ke hoko ko ha ākonga tonu ʻa Sīsū Kalaisí.

Lau ʻa e Ngāue 9:20–22, 26–27, ʻo kumi ki he tali ʻa e kakaí kia Saula ʻi he taimi naʻá ne malanga ʻaki ai ʻa e ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí.

  • Ko e hā naʻá ke fakatokangaʻi fekauʻaki mo e meʻa naʻe fai ʻe he kakaí?

  • Ko e hā te ke lava ʻo ako meia Pānepasa ʻi he sīpinga ko ʻení?

2. Fai ‘a e ngaahi meʻa ko ‘ení ‘i hoʻo tohinoa akó:

Lekooti ʻa e meʻa ʻokú ke fie fai pe manatuʻí koeʻuhí ko hoʻo ako he ʻaho ní. ʻE lava ke kau heni ʻa e ngaahi meʻa te ke fai ke lelei ange hoʻo vakai ki he niʻihi kehé ʻo hangē ko e ʻafio mai ʻa e ʻEikí kiate kinautolú.

Fili Pē: Fie Ako Lahi Ange?

Ngāue 9:15–17. ʻE fakatupulaki fēfē ʻetau loto fakatōkilaló ʻi heʻetau vakai kiate kitautolu mo e niʻihi kehé ʻi he founga ʻoku ʻafioʻi ʻe he Tamai Hēvaní?

Naʻe vahevahe ʻe ʻEletā Teili G. Lenilani ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻa e talanoá ni ke tokoni ki hono tali ʻo e fehuʻi ko ʻení:

ʻĪmisi
Tā fakaʻofisiale ʻo ʻEletā Teili G. Lenilani ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá, 2016.

Naʻe ui ʻi he ngaahi taʻu kuo hilí ha talavou lelei ko Kētisi ke ngāue fakafaifekau. Ko e faʻahinga faifekau ʻeni ʻoku lotua ʻe he palesiteni fakamisiona kotoa pē. Naʻá ne tokanga mo ngāue mālohi. Naʻe vahe ia ʻi ha taimi ʻe taha ke hoa mo ha faifekau naʻe ʻikai anga fakapotopoto, ʻikai ke poto he feohí, pea ʻikai fuʻu vēkeveke ke fai e ngāué.

Lolotonga haʻana ʻaka pasikala ʻi ha ʻaho ʻe taha, ne fakatokangaʻi mai ʻe Kētisi ia kuo hifo hono hoá ʻo taki e pasikalá. Naʻe fakahā fakalongolongo pē ʻe Kētesi hono faingataʻaʻiá ki he ʻOtuá; ko ha meʻa faingataʻa ke nofo mo ha hoa kuo pau ke fakakounaʻi kae toki lava ʻo fai ha meʻa. Taimi nounou pē mei ai, kuo maʻu ʻe Kētisi ha ongo mālohi, ʻo hangē ʻoku folofola ange ki ai e ʻOtuá ʻo pehē, “ʻOkú ke ʻiloʻi Kētisi, ʻi heʻeku vakai kiate kimouá, ʻoku ʻikai ke mo faikehekehe kimoua.”

(Dale G. Renlund, “Kāingalotu ʻOua Naʻa Tuku e Feingá,” Liahona, Me 2015, 58)

Ngāue 9:26–27. Te u tokoni fēfē ki ha taha ʻoku fie liliu?

Naʻe fakamatala ʻa ʻEletā Sefilī R. Hōlani ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻo pehē:

ʻĪmisi
Laʻitā fakaʻofisiale ʻo ʻEletā Sefilī R. Hōlani Faitaaʻi ʻi Sānuali 2018.

Tuku e kakaí ke nau fakatomala. Tuku ke tupulaki ʻa e kakaí. Tui ʻe lava ke liliu mo fakalakalaka ʻa e kakaí. Ko e tuí ia? ʻIo! Ko e ʻamanaki leleí ia? ʻIo! Ko e ʻofa haohaoa ia ʻa Kalaisí? ʻIo! Ko hono aofangatukú, ko e ʻofa haohaoá ia, ʻa e ʻofa haohaoa ʻa Kalaisí. Kapau kuo tanu ha meʻa ʻi he kuo hilí, tuku ai pē ia ke kei tanu. Tuku hoʻo toutou foki mo hoʻo meʻangāué ke toe keli haké, takaiʻi pea liʻaki ia ki ha taha, mo pehē, “Hei! ʻOkú ke manatuʻi ʻeni?” Tau!

Mateʻi mai pe naʻe hā? Ka, ʻokú ke ʻilo? Mahalo ʻe iku ia ki hano toe keli hake ha momoʻi meʻa palakū ʻi ho ʻapi ne ʻosi tanú, ʻi ha tali peheni, “ʻIo, ʻoku ou manatuʻi. ʻOkú ke manatuʻi ʻeni?” Tau!

Pea ʻe ʻikai hano taimi, ʻe foki mai ʻa e taha kotoa pē mei he tau-tolo ʻuli, pelepela, loto mamahi, mo e loto uesia ko iá, he ko e meʻa ʻoku kole ki ai ʻetau Tamai Hēvaní ko e maʻa mo e manavaʻofa mo e fiefia pea mo e fakamoʻui.

ʻOku ʻikai totonu ke toe nofo ʻi he tōʻonga moʻui ʻo e kuohilí, ʻo kau ai ʻa e ngaahi fehalaaki he kuohilí! ‘Oku ‘ikai ko e ongoongolelei ia ʻo Sīsū Kalaisí.

(Jeffrey R. Holland, “ʻOku teʻeki hoko Mai ‘a e Lelei Taha,” Liahona, Sanuali 2010, 26–27)