Seminelí
Ngāue 22–23, 26–28


Ngāue 22–23, 26–28

ʻOku ʻia Paula ʻa e ʻEikí

ʻĪmisi
ʻOku hā ʻa e Kalaisi kuo toetuʻú kia Paula lolotonga ʻene ʻi he fale fakapōpulá.

Naʻe tuʻu ʻa Paula ʻi he sitepu ʻo e Kolotau ʻAnitonia ʻi Selusalemá lolotonga hono ha’i sēini mo takatakaiʻi ia ʻe he kau Siu naʻa nau loto ke tāmateʻi iá, peá ne fakamoʻoni loto-toʻa ki heʻene ului kia Sīsū Kalaisí. Hili hono tuku pōpula ʻo Paulá, naʻe ʻaʻahi ʻa e Fakamoʻuí kiate ia mo talaʻofa ange ʻe fakamoʻoni ʻa Paula kiate Ia ʻi Loma. Naʻe aʻusia ʻe Paula kimui ange ha ngaahi faingataʻa lahi ‘o hangē ka ʻikai malava ke fakahoko ʻa e talaʻofa ko ʻení. ʻOku ʻomi ʻe he lēsoni ko ʻení ha vakai fakalūkufua ki he Ngāue 22–23, 26–28 pea ʻoku fakataumuʻa ia ke fakatupulaki hoʻo falala ʻe fakahoko ʻe he Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisi ʻEna ngaahi talaʻofá ʻi hoʻo feinga ke tauhi kiate Kinauá. 

Ko hai ha taha ʻokú ke falala ki ai?

Ko hai te ke falala ki ai ke ne fakahoko ʻa e ngaahi meʻá ni pea ko e hā hono ʻuhingá?

  • Fili ʻa e ngaahi vala ke ke tuí

  • Fili ʻa e feituʻu ke ke nofo aí

  • Tauhi maʻu pē ʻenau ngaahi palōmesí

  • Nofo mo koe ʻi he ngaahi taimi faingataʻá

Tali ʻa e ngaahi fehuʻi ko ‘ení:

  • Ko e fē ʻi he ngaahi meʻá ni ʻoku mahuʻinga taha kiate koé? Ko e hā hono ʻuhingá?

  • ʻOku tokoni fēfē nai kiate koe ke ʻi ai ha kakai ʻi hoʻo moʻuí te ke lava ʻo falala ki ai?

Tuku ha kiʻi taimi ke ke fakakaukau ai ki he lahi hoʻo falala ki he Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisí. ʻOkú ke tui nai te Na tauhi ʻEna ngaahi talaʻofa kiate koé? ʻOkú ke tui nai te Na ʻiate koe lolotonga ʻa e ngaahi taimi faingataʻá? Te ke falala feʻunga nai kiate Kinaua ke Na tataki koe ʻi he ʻaho takitaha? Ko e hā hono ʻuhinga? ʻI hoʻo ako ʻa e lēsoni ko ʻení, kumi ha ngaahi fakamatala ʻe lava ʻo tokoni atu ke fakatupulaki hoʻo loto-falala ʻe fakahoko ʻe he Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisi ʻEna ngaahi talaʻofá ʻi hoʻo feinga ke tauhi kiate Kinauá.

Ko e foki ʻa Paula ki Selusalemá

Hili ʻa e fononga fakafaifekau hono tolu ʻa Paulá, naʻá ne foki ki Selusalema ke fakamoʻoni kia Kalaisi. Naʻe toho ia mei he temipalé ʻe ha kulupu ʻo ha kau Siu naʻa nau loto ke tāmateʻi ia ka naʻe fakahaofi ia ʻe he kau sōtia Lomá. Naʻe ʻave ia ki he sitepu ʻo e Kolotau ʻAnitoniá pea fakangofua ke ne lea (vakai, Ngāue 21). Naʻe fakamoʻoni ʻa Paula fekauʻaki mo ʻene ului kia Sīsū Kalaisí pea mo e fakahinohino ʻa e Fakamoʻuí ke malanga ki he kakai Senitailé. Naʻe toe loto-lili ʻa e kau Siú, pea naʻe fakafoki ʻa Paula ki he kolotaú ke maluʻi ia (vakai, Ngāue 22; 23:1–10).

Lau ʻa e Ngāue 23:11; pea kumi ki he meʻa naʻe folofola ʻaki pea fakahoko ʻe he Fakamoʻuí maʻa Paulá. ʻIkai ngata aí, te ke lava foki ʻo mamata ʻi he foʻi vitiō “Ke Mou Fiefia” (1:32), ʻa ia ʻe lava ke maʻu ʻi he ChurchofJesusChrist.org.

  • Ko e hā te tau lava ʻo ako fekauʻaki mo e Fakamoʻuí mei he meʻa naʻá Ne folofola ʻaki mo fakahoko ʻi he veesi ko ʻení?

  • Ko e fē nai ha taimi kuo fakahā ai ‘e he Fakamo’uí ‘a e ngaahi moʻoni ko ‘ení ʻi hoʻo moʻuí pe ʻi he moʻui ʻa ha taha ʻokú ke ʻiloʻi?

Ko e ngaahi talaʻofa ʻa e Fakamoʻuí

Ko e aʻusia ʻa Paulá ko ha sīpinga ia ʻe taha ʻo hono fakahoko ʻe he Fakamoʻuí ʻa ʻEne talaʻofa ke Ne ʻi he kau ʻAposetoló ʻi heʻenau malanga ʻaki ʻa e ongoongoleleí (vakai, Mātiu 28:19–20).

1. Fakahoko ʻa e meʻá ni:

Faʻu ha saati ʻi hoʻo tohinoa akó ʻo hangē ko ia ʻi laló. ʻI he lēsoni kotoa ko ʻení, hiki ʻa e ngaahi talaʻofa ʻa e ʻEikí ʻi he tafaʻaki toʻohema ʻo e sātí pea mo hono fakahoko ʻo e ngaahi talaʻofa ko iá ʻi he toʻomataʻú.

Ngaahi Talaʻofá

Ko hono fakahoko ʻo e ngaahi talaʻofá

Ngaahi Talaʻofá

ʻE ʻi he kau ʻAposetoló ʻa Sīsū ʻi heʻenau malanga ʻaki ʻa e ongoongoleleí (vakai, Mātiu 28:19–20).

ʻE fakamoʻoni ʻa Paula ʻi Loma (vakai, Ngāue 23:11).

Ko hono fakahoko ʻo e ngaahi talaʻofá

Naʻe hāʻele mai ʻa Sīsū kia Paula ʻi he kolotaú hili ʻa e malanga ʻa Paulá (vakai, Ngāue 23:11).

Naʻe fakahoko ʻe he Fakamoʻuí mo ha toe ngaahi talaʻofa ki Heʻene kau ʻAposetoló.

Lau ʻa e Mātiu 10:18–20 mo e Maʻake 16:17–18. Feinga ke ʻiloʻi ʻa e ngaahi talaʻofa ʻa e Fakamoʻuí, pea hiki kinautolu ʻi he kōlomu toʻohema ʻo hoʻo sātí.

  • Ko e hā ʻoku akoʻi atu ʻe he ngaahi veesi ko ʻení ʻo kau kia Sīsū Kalaisí?

ʻOku hokohoko atu hono fakamoʻoniʻi ʻe Paula ʻa Kalaisí

Lau ʻa e ngaahi fakamatala fakanounou ko ʻení, pea fakalaulauloto pe naʻá ke mei ongoʻi fēfē nai kapau naʻá ke ʻi he tūkunga ko ia ‘o Paulá. Hili iá pea lau ʻa e ngaahi veesi ʻoku lisi ʻi he tūkunga takitaha ke vakai ki he meʻa naʻe fakahoko ʻe Paulá mo e founga naʻe fakahoko ai ʻa e ngaahi talaʻofa ʻa e ʻEikí. Tānaki atu ʻa e ngaahi talaʻofa kuo fakahokó ki he tafaʻaki toʻomataʻu ʻo e sātí ʻi hoʻo tohinoa akó.

  1. Naʻe fakamāuʻi ʻa Paula ʻi he ʻao ʻo e kau kōvana mo e ngaahi tuʻi Lomá; Ngāue 26:1–2, 22–23.

  2. Naʻe fekauʻi atu ʻa Paula ʻi ha vaka ki Loma ka naʻe maʻu ia ʻe ha matangi mālohi naʻe mei ngoto ai honau vaká; Ngāue 27:22, 25, 41, 44.

  3. Naʻe tukuvakā ʻa Paula ʻi ha motu ʻa ia naʻe huhu ai ia ʻe ha ngata; Ngāue 28:4–6.

  4. Naʻe faifai pea tūʻuta ʻa Paula ʻi Loma; Ngāue 28:16, 30–31.

Te ke ako lahi ange fekauʻaki mo e ngaahi fakamatalá ni ʻi ha ngaahi lēsoni ‘i he kahaʻú.

  • Ko e hā ʻa e ngaahi talaʻofa naʻá ke vakai kuo fakahokó?

  • Ko e hā ʻoku mahuʻinga ai kiate koe hono fakahoko ʻe Sīsū Kalaisi ʻEne ngaahi talaʻofá?

  • ʻOku tākiekina fēfē nai ʻe hono ʻiloʻi ʻoku tauhi ʻe he Fakamoʻuí ʻEne ngaahi talaʻofá hoʻo ngaahi ongo kiate Iá mo hoʻo holi ke fakafanongo mo muimui kiate Iá?

Neongo ʻoku fakaafeʻi kitautolu ʻe he ʻOtuá ke tau feinga ke tauhi kiate Ia, ka ʻoku ʻikai ke Ne ʻamanaki mai te tau haohaoa kimuʻa pea toki fakahoko ʻEne ngaahi talaʻofa kiate kitautolú. Neongo naʻe aʻusia ʻe Paula ha ngaahi faingataʻa lahi (vakai, 2 Kolinitō 11:23–27) pea naʻe ʻikai ke ne haohaoa (vakai, 1 Tīmote 1:15), ka naʻe kei fakahoko pē ʻe he ʻOtuá ʻEne ngaahi talaʻofa kia Paulá.

Ngaahi talaʻofa kuo fakahoko ʻi hoʻo moʻuí

Fakakaukau ki he ngaahi talaʻofa kuo fakahoko atu ʻe he Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisi kiate koé.

Naʻe akonaki ʻa ʻEletā Tēvita A. Petinā ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻo pehē:

ʻĪmisi
ʻEletā Tēvita A. Petinā, Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá. 2020.

ʻOku mahino pē he ʻikai lava ke lau pe fakamatalaʻi fakaʻauliliki e ngaahi talaʻofa lahi ʻaupito mo mahuʻinga ʻoku foaki ʻe he Tamai Hēvaní ki Heʻene fānaú. Neongo ia, ʻoku siʻisiʻi pē ʻa e ngaahi tāpuaki ʻoku talaʻofá, … ka ʻoku totonu ke tau “ofo” pea “fakatōmapeʻe hifo ʻo hū ki he Tamaí” ʻi he huafa ʻo Sīsū Kalaisí.

(David A. Bednar, “Ngaahi Talaʻofa Lahi ʻAupito mo Mahuʻinga,” Liahona, Nōvema 2017, 91)

ʻOku ʻi he ngaahi maʻuʻanga tokoni ko ʻení ha ngaahi talaʻofa kuo fakahoko mai ʻe he Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisi kiate kitautolu.

Fili ha niʻihi ʻo e ngaahi maʻuʻanga tokoni ko ʻení ke ke ako. ʻI hoʻo ʻiloʻi ʻa e ngaahi talaʻofá, tānaki kinautolu ki he tafaʻaki toʻohema ʻo e saati ʻi hoʻo tohinoa akó.

  • Ko e hā naʻe akoʻi atu ʻe he ngaahi talaʻofa ko ‘ení fekauʻaki mo e finangalo ʻo e Fakamoʻuí maʻaú?

Vakai ki he lisi ʻo e ngaahi talaʻofa naʻá ke ʻiló. Fekumi ki he ivi tākiekina ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní ʻi hoʻo fakalaulauloto ki he founga naʻe fakahoko ai ʻe he Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisi ʻa e ngaahi talaʻofa ko iá ʻi hoʻo moʻuí. ʻI he kōlomu toʻomataʻu ʻo e saati ʻi hoʻo tohinoa akó, tānaki atu ha kiʻi fakamatala nounou ki he founga naʻá Na fakahoko ai ha taha ʻo e ngaahi talaʻofa ko iá pe ha ngaahi talaʻofa kehe ʻokú ke fakakaukau ki ai. Hangē ko ʻení, ʻe lava ke hoko hono ongoʻi ʻa e ivi tākiekina ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní ko hano fakahoko ia ʻo e ngaahi talaʻofa naʻe fakahoko ʻi he lotu tāpuakiʻi ʻo e sākalamēnití (vakai, Molonai 4:3; 5:2). Te ke lava foki ʻo hiki ʻa e founga naʻe fakahoko ai ʻe he Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisi ʻEna ngaahi talaʻofá ki ha taha ʻokú ke ʻilo.

Fakalaulauloto ki he founga ʻe lava ke fakatupulaki ai ʻe he ngaahi sīpinga ko ʻení hoʻo loto-falala ʻe fakahoko ʻe he Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisi ʻa ʻEna ngaahi talaʻofá ʻi he kahaʻú.

Fili Pē: Fie Ako Lahi Ange?

Ko e hā ʻoku totonu ai ke tau falala ki he ʻEikí?

Naʻe akonaki ʻa ʻEletā Sitenilī G. ʻĒlisi ʻo e Kau Fitungofulú ‘o pehē:

ʻĪmisi
Tā Fakaʻofisiale ʻo ʻEletā Stanley G. Ellis. Naʻe faitaaʻi ʻi Māʻasi 2017.

ʻE kāinga, te tau lava ʻo maʻu ʻa e tuí ke falala kiate Ia! ʻOkú Ne finangalo ke tau maʻu ʻa e lelei tahá (vakai, Mōsese 1:39). Te Ne tali ʻetau ngaahi lotú (vakai, Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 112:10). Te Ne tauhi ʻEne ngaahi talaʻofá (vakai, Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 1:38). ʻOkú Ne maʻu ʻa e mālohi ke fai pau ki he ngaahi talaʻofa ko iá (vakai, ʻAlamā 37:16). ʻOkú Ne tokaimaʻananga ki he meʻa kotoa! Kae meʻa tēpuú, ʻokú Ne ʻafioʻi ʻa e meʻa ʻe lelei tahá (vakai, ʻĪsaia 55:8–9).

(Stanley G. Ellis, “ʻOku Tau Falala Nai Kiate Ia? ʻOku Lelei e Faingataʻá,” Liahona, Nōvema 2017, 114)

Ko e hā kau ka fiemaʻu ai ke u feinga ke tauhi ki he ʻOtuá?

Naʻe akoʻi ʻe Sisitā ‘Ileini L. Siaki, ko e Palesiteni Lahi mālōlō ʻo e Fineʻofá ʻo pehē:

ʻĪmisi
Tā valivali ʻo ʻIleini L. Siaki, ko e palesiteni lahi ʻo e Fineʻofá mei he 1990-1997.

ʻI heʻeku hoko ko ha faʻē kei talavoú, ʻoku ou manatuʻi ʻeku pehē ange ki hoku foha siʻisiʻi taha ko Kōtoní, “Ko au ʻeni,” ʻi he taimi naʻá ne tō ai mei heʻene pasikalá ʻo ʻikai ngata pē ʻi heʻene fehangahangai mo e mamulu hono tuí, ka naʻe mole foki mo ʻene loto-falalá. ʻI heʻeku fāʻofua kiate ia ke fakafiemālieʻi iá, ne u pehē ange “Ko au ʻeni.” ʻIkai ʻokú ne fakamanatu mai kiate kitautolu ʻa e ʻEikí, ʻa ia ʻoku ʻiate kitautolu maʻu ai peé? (vakai, Mātiu 28:20) ʻOku ʻikai ke Ne ʻi he falelotú pē, ʻi he temipalé, pe ʻi he taimi ʻoku tau tūʻulutui ai ʻi hotau veʻe mohengá. ʻOkú Ne “ʻi heni” ʻi he taimi ʻoku tau moʻui ʻaki ai ʻEne ngaahi akonakí.

(Elaine L. Jack, “Ponder the Path of Thy Feet,” Liahona, Nov. 1993, 100)

Ngāue 23:11. Naʻe ʻafioʻi ʻe he ʻEikí ʻa e ngaahi feilaulau mo e ngaahi ʻahiʻahi ʻo Paulá pea naʻá Ne ʻiate Ia. Te Ne fakahoko nai ʻa e meʻa tatau maʻaku?

Naʻe akonaki ʻa Sisitā Seiloni ʻIupengi, Tokoni ʻUluaki ʻi he Kau Palesitenisī Lahi ʻo e Fineʻofá ʻo pehē:

ʻĪmisi
Laʻitā Fakaʻofisiale ʻo Sisitā Seiloni ʻIupengí. Faitaaʻi ʻi he 2017.

ʻOku ou fakamoʻoni atu ʻoku ʻofeina kimoutolu. ʻOku ʻafioʻi ʻe he ʻEikí hoʻofeinga mālohí. ʻOkú kelaka ki muʻa. Hokohoko atu ai pē. ʻOkú Ne ʻafioʻi hoʻo ngaahi feilaulau ʻoku ʻikai ke ʻilo ki ai ha tahá pea ʻe lau ia ki hoʻo leleí mo kinautolu ʻokú ke ʻofa aí. ʻOku ʻikai ke taʻeʻaonga hoʻo ngāué. ʻOku ʻikai ke ke tuenoa. ʻOku ʻuhinga Hono huafa ko ʻImanuelá, “Ko e ʻOtuá ʻiate kitautolu.” Te Ne tokoniʻi maʻu pē koe.

(Sharon Eubank, “Ko Kalaisi ʻa e Maama ʻOku Ulo ʻi he Fakapoʻulí,” Liahona, Mē 2019, 75–76)

ʻE lava fēfē nai ke mahino lelei ange kiate au ʻa e ngaahi meʻa naʻe hoko ʻi he Ngāue 22–23, 26–28?

Mamata ʻi he foʻi vitiō “Vahe 63: Ko Hono Fakaʻosi ʻe Paula ʻEne Ngāue Fakafaifekaú” (2:32), ʻa ia ʻe lava ke maʻu ʻi he ChurchofJesusChrist.org.