Ngaahi Maʻuʻanga Tokoni Kehé
Vahe 7: Fakahoko e Ngaahi Ouau Fakatemipalé


Vahe 7

Fakahoko ʻO E Ngaahi Ouau Fakatemipalé

Tatali ki he Ngaahi Tāpuaki ʻo e Ongoongoleleí

ʻOku fakamatalaʻi ʻe he vahe ko ʻení ʻa e founga ʻe lava ke fai ai e ngaahi ouau fakatemipalé ki hoʻo ngaahi kuí.

ʻĪmisi
siakale ʻo e fakamatalá, fakahoko e ngaahi ouau fakatemipalé

Tānaki ʻo e Fakamatalá

Lekooti ʻo e Fakamatalá

Fakahoko ʻo e Ngaahi Ouau Fakatemipalé

Fakakaukau ki hano tali ʻo e ongoongoleleí kae ʻikai lava ʻo papitaiso, maʻu e meʻafoaki ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní, mo e ngaahi ouau ʻo e temipalé. Naʻe aʻusia ʻe Vinisenisō ti Felenisisikā ʻa e meʻa ko iá. Naʻá ne ʻilo mo lau ʻi he 1910 ha tatau ʻo e Tohi ʻa Molomoná ka naʻe mahae ʻa e takafí mo e peesi talamuʻakí. Naʻá ne fekumi ʻi he ngaahi taʻu lahi ki he siasi ʻoku haʻanautolu e tohí, ʻi heʻene ʻiloʻi fakapapau ʻoku moʻoni ʻa e tohí. Naʻe faifai peá ne toki ʻilo ʻa e Siasí pea papitaiso ia ʻi he 1951. Naʻá ne talaange ki he tangata naʻá ne papitaiso iá, [“Naʻá ku lotua fakaʻaho ʻa e momeniti ko ʻení ʻi ha ngaahi taʻu lahi. … ʻOku ou ʻiloʻi ʻokú ke tataki atu au ʻi he matapā ke u toe foki ai ki heʻeku Tamai Hēvaní, kapau te u faivelenga”] (“ʻE ʻIkai Te u Tutu ʻa e Tohí!” Tūhulu, Sune 1988, 18).

ʻOku ʻi ai hoʻo ngaahi kui ʻi he maama tataliʻanga ʻo e ngaahi laumālié, ʻoku nau hangē pē ko Vinisenisō ti Felenisesikā kuo nau tali e pōpoaki ʻo e ongoongoleleí mo tatali ke maʻu e ngaahi ouau ʻo e fakamoʻuí. ʻI hoʻo fakakaukau ki he ongo hoʻo ngaahi kuí, ʻe kamata ke toki mahino kiate koe ʻa e fie maʻu ke fai fakavavevave ʻa e ngāue fakatemipalé mo e hisitōlia fakafāmilí. ʻE lava ke ke ʻiloʻi ʻa e ʻuhinga naʻe fakamatalaʻi ai ʻe Palesiteni Siosefa F. Sāmita ʻa e ngāue fakafaifekau ʻi he maama tataliʻanga ʻo e ngaahi laumālié ko hano fakahaaʻi ʻo e “tauʻatāiná ki he kau pōpulá” (T&F 138:31).

Ngaahi Tuʻutuʻuni ki hono Teuteu ʻo e Ngaahi Hingoá ki he Ngāue Fakatemipalé

Ko hono moʻoní, te ke lava ke fai e ngaahi ouau ʻo e temipalé ki he niʻihi kuo pekiá hili ha taʻu ʻe taha pe lahi ange mei he ʻaho ne nau pekia aí ʻo tatau ai pē pe ʻoku taau pe ko e hā e tupuʻanga ʻene maté. Kapau ʻoku ʻi ai haʻo fehuʻi, kātaki ʻo fetuʻutaki ki hoʻo pīsopé pe palesiteni fakakoló.

Kimuʻa peá ke fai ha ouau ki ha taha naʻe pekia he taʻu ʻe 95 kuohilí, maʻu ha ngofua mei hono kāinga ofi taha ʻoku kei moʻuí. Mahalo pē naʻa ʻikai loto e kāingá ia ke fai ha ouau pe ko ʻenau loto ke nau fai pē ʻa e ouaú. Ko e anga ʻeni e tuʻu fakahokohoko ʻa e kāinga ofi tahá: ko e malí, fānaú, mātuʻá, pea fakaʻosi ki he kāingá.

Fakakaukauʻi e Ngaahi Hingoa ke ʻAvé

Ko ho fatongiá ke ʻave e ngaahi hingoa ʻo e niʻihi fakafoʻituitui ko ʻení ke fai ki ai ha ngāue fakatemipale (kuo pau ke ʻosi e taʻu ʻe taha ʻene pekiá):

  • Kau mēmipa ofi ʻo e fāmilí.

  • Laine hangatonu ki he ngaahi kuí (mātuʻa, kui, kui ua, ʻo fai pehē atu ai pē, mo honau ngaahi fāmilí).

Te ke lava ke toe ʻave mo e ngaahi hingoa ʻo e niʻihi fakafoʻituitui ko ʻeni kuo ʻosi e taʻu ʻe taha ʻenau pekiá:

  • Ngaahi laine fehokotaki ko e fānau totonú, pusiaki, mo e ohi mai ki ho fāmilí.

  • Ngaahi laine pau ki he fāmilí (faʻētangata, mehikitanga, tokoua ʻaki, mo honau ngaahi fāmilí).

  • Ko ho hako totonú.

  • ʻOku ʻuhinga ʻa e ngaahi kui ʻoku ngalingali fai ha fehokotakí ki he niʻihi fakafoʻituitui ʻoku ʻikai lava ke fakapapauʻi koeʻuhí ʻoku ʻikai feʻunga ʻa e ngaahi lekōtí, hangē ko kinautolu ʻoku hingoa fakafāmili tatau pea nofo he feituʻu tatau naʻe ʻi ai hoʻo ngaahi kuí.

ʻOua naʻa ʻave e ngaahi hingoa ʻo e kakai ʻoku ʻikai ke mou kāingá, kau ai e ngaahi hingoa ʻo e kakai ʻiloa pe ngaahi hingoa naʻe maʻu mei he ngaahi toʻo hingoa ʻoku ʻikai ke fakangofuá, hangē ko e kau pekia ʻi hono Fakamamahiʻi ʻo e Kau Siú.

Te ke lava ke ʻave e ngaahi hingoa ʻo e niʻihi fakafoʻituitui naʻá ke kaungāmeʻa mo iá. Ko ha fakaʻatā makehe ʻeni mei he lao ko ia ʻoku ʻikai totonu ke ʻave ʻe he kāingalotú e hingoa ʻo e niʻihi fakafoʻituitui ko ia ʻoku ʻikai ke nau kāingá. ʻOku totonu ke ke maʻu ha ngofua mei he kāinga ofi taha ʻoku kei moʻui ʻo ho kaungāmeʻa kuo pekiá, kimuʻa pea toki fai ha ouau maʻa ho kaungāmeʻá.

Fakakaukauʻi ʻo e Ngaahi Ouau ke Fakahokó

Fakaʻaongaʻi ʻa e ngaahi founga ngāue ko ʻení ke tokoniʻi koe ke ke ʻiloʻi e ngaahi ouau ʻoku fie maʻu ke fakahokó:

  • Ko e taimi ʻoku ʻikai fie maʻu ai e ngaahi ouaú. ʻE fakamahinoʻi atu ʻe he saiti ko e FamilySearch Internet ʻa e taimi ʻoku ʻikai fie maʻu ai ke fai ha ngaahi ouau ki ha taha, hangē ko e ngaahi tuʻunga ko ʻení:

    • Ko e fānau naʻe toki fāʻeleʻi kimui hili e sila ʻenau faʻeé ki ha husepānití ʻoku fanauʻi ia ʻi he fuakavá. ʻOku ʻikai fie maʻu ke fai ki ai ha ouau sila ia ki he mātuʻá.

    • ʻOku ʻikai fie maʻu ke fai ha ouau fakatemipale ia ki he fānau naʻe fāʻeleʻi mai pē kuo maté. Neongo ia, ʻoku totonu ke sila ki he mātuʻá ʻa e fānau ko ia naʻe moʻui taimi nounou pē hili hono fāʻeleʻi maí. ʻI he ngaahi fonua ʻe niʻihi, tautefito ki ʻIulope, ko e fānau ko ia naʻe mate hili ha taimi nounou mei hono fāʻeleʻi maí ʻoku lekooti pē ia naʻe fāʻeleʻi mai kuo mate. Ko e fānau ko ia mei he ngaahi fonua ko ʻeni ʻoku hiki he lekōtí naʻe fāʻeleʻi mai kuo maté ʻe lava ke silaʻi kinautolu ki heʻenau mātuʻá. ʻE talaatu ʻe he saiti ko e FamilySearch Internet pe ʻoku totonu ke fai ha ouau sila maʻá e fānau naʻe lekooti ne fāʻeleʻi mai kuo maté. ʻOku totonu ke ke lekooti ʻa e fāʻele kotoa pē, pea fakamahinoʻi ha taha naʻe fāʻeleʻi mai kuo mate.

    • ʻOku ʻikai ke fai ha papitaiso pe maʻu ʻenitaumeni ha taha naʻe mate kimuʻa ʻi hono taʻu valú. ʻOku fakahoko pē ki he fanau pehení ʻa e sila ki he mātuʻá. Kapau naʻe silaʻi e fānau ko iá ki he mātuʻá lolotonga ʻene kei moʻuí pe naʻe fanauʻi ia ʻi he fuakavá, he ʻikai ke toe fai ha ouau fakafofonga ia ki ai.

  • Silaʻi ha ongo meʻa mali naʻe ʻikai maʻu ha tohi mali. Te ke lava ke fai ha sila ki ha ongo meʻa naʻá na nofo fakataha ko e husepāniti mo e uaifi, neongo ʻoku ʻikai maʻu ha tohi mali. Te ke lava ke fakaʻaongaʻi ʻa e saiti ko e FamilySearch Internet ki hono teuteuʻi ʻo e ngaahi hingoá ni ki he ouau fakatemipalé ʻo ʻikai toe fou he ngaahi founga ʻoku tali ke toki fai hano fakangofuá.

  • Kakai fefine kuo pekia naʻe mali tuʻo lahí. ʻE lava ke silaʻi ha fefine kuo pekia ki he kakai tangata kotoa naʻe mali fakalao mo iá. Neongo iá, kapau naʻe silaʻi ia ki ha husepāniti lolotonga ʻene kei moʻuí, kuo pau ke mate kotoa hono ngaahi husepānití kimuʻa pea toki lava ke silaʻi ia ki ha husepāniti naʻe teʻeki ke sila ki ai lolotonga ʻene kei moʻuí.

  • Kakai kuo pekia naʻe faingataʻaʻia fakaʻatamaí. ʻOku fakahoko e ngaahi ouau fakatemipalé maʻá e kakai pekia naʻe ʻatamai vaivaí ʻo hangē pē ko ia ʻoku fai ki ha taha kehe kuo pekiá.

  • Kakai naʻe mahaloʻi kuo maté. Te ke lava ke fai ha ouau fakatemipale ki ha taha ʻoku mahaloʻi naʻe mate hili ha taʻu ʻe 10 mei he taimi naʻe mahaloʻi ai kuo maté. ʻOku fakahoko ʻa e tuʻutuʻuni ko ʻení ki he (1) kakai naʻe mole ʻi he taú pe mole ʻi tahi pe kuo tala fakapuleʻanga kuo mate mo e (2) kakai naʻe pulia ʻi ha faʻahinga tūkunga ʻoku mahino naʻe mate ka ʻoku ʻikai ke toe maʻu e sinó. He ʻikai lava ke fai e ngaahi ouau fakatemipalé ki ha kakai ʻoku pulia ʻi ha ngaahi tūkunga kehe, kae ʻoua ke ʻosi ha taʻu ʻe 110 mei he taimi naʻe fāʻeleʻi ai ʻa e tokotaha ko iá.

  • Ngaahi tuʻutuʻuni kehé. Kātaki ʻo sio ki hoʻo pīsopé ki ha fakamatala kau ki he ngaahi meʻá ni:

    • Ngaahi ouau fakatemipale ʻoku kau ki ha kakai moʻuí.

    • Ngaahi ouau fakatemipale ke silaʻi ha taha moʻui ki ha pekiá.

    • Ha faʻahinga tuʻutuʻuni ʻoku ʻikai hā atu ʻi ʻolunga.

ʻAve ʻo e Ngaahi Hingoá ki he Temipalé

Hili hoʻo maʻu e fakamatala kotoa pē kau ki ha kui pea fakahū ia ki he saiti ko e FamilySearch Internet (vakai, vahe 4 ʻo e fakahinohino ko ʻení), ʻokú ke mateuteu leva ke ʻave ha foomu Kole ke Fai ha Ouau ki he Fāmilí ki he temipalé. ʻE malava ʻe he foomu ko ʻení ʻo fakaʻatā ke fai ʻa e ouau fakatemipalé ki he taha ko iá. Muimui ʻi he ngaahi sitepu ko ʻení ʻi hono teuteuʻi ʻa e fōmú:

  1. Kapau ʻoku ʻi ai haʻo komipiuta ʻoku maʻu ai e ʻInitanetí, ʻalu ki he saiti ko e FamilySearch Internet pea fili e ngaahi ouau ʻoku fie maʻu ke fai ki hoʻo kuí. Fili pē ʻa e ngaahi ouau ʻe lava ke fai ʻi ha taimi feʻungá. Pea paaki leva ha foomu Kole ke Fai ha Ouau ki ha Fāmili. ʻOku fakaʻatā koe ʻe he saiti ko e FamilySearch Internet ke kole ki ha taha kehe ke ne ʻave ʻa e Kole ke Fai ha Ouau ki ha Fāmilí ki he temipalé pea fai e ngaahi ouaú ki hoʻo kuí. (Vakai ki he Senitā Tokoní ʻi he new.familysearch.org ki ha fakahinohino fakaikiiki ki he founga hono fakaʻaongaʻi ʻo e saiti he ʻInitanetí.)

  2. Kapau naʻá ke fakafonu ha foomu laʻi pepa, kole ki ha tokotaha fai faleʻi ki he hisitōlia fakafāmilí ke tokoni ki hono ʻomi ha Kole ke Fai ha Ouau ki ha Fāmili he ngaahi ouau fakatemipale ʻe fie maʻu ki hoʻo kuí. ʻE fie maʻu ke ke ʻoatu hoʻo Helper Access Number. (Ko e fika ko ʻení ʻa e mataʻifika ʻe nima fakamuimui ʻi ho fika lekooti mēmipasipi ʻi he Siasí. Te ke lava ke maʻu ʻa e fika ko ʻení mei he kalake ho uōtí.)

    ʻAve hoʻo ngaahi lekooti kulupu fakafāmilí ki he tokotaha fai faleʻi ki he hisitōlia fakafāmilí, ʻa ia te ne fokotuʻutuʻu ke ʻai e fakamatalá ʻo taipeʻi ki hoʻo foomu ʻi he saiti ko e FamilySearch Internet. Hili hono fakahū e fakamatalá ki he komipiutá, ʻe ʻoatu ʻe he tokotaha fai faleʻí ha Kole ke Fai ha Ouau ki ha Fāmili, ʻa ia te ke ʻave ki he temipalé.

ʻE fai pē ʻe he fefine ʻa e ngāue ouaú ki he fefiné pea pehē pē mo e tangatá. Kuo pau ke taʻu 12, ʻosi papitaiso mo hilifakinima, pea ʻi ai mo ha lekomeni temipale ʻoku lolotonga fakaʻaongaʻi ʻe kinautolu ʻoku fai ʻa e papitaisó mo e hilifakinimá. Kuo pau ke maʻu lakanga fakataulaʻeiki e kakai tangatá. Kuo pau ke ʻosi maʻu ʻenitaumeni pea ʻi ai ha lekomeni temipale ʻoku lolotonga fakaʻaongaʻi ʻe kinautolu ʻoku fai e ngaahi ouau kehe ʻi he temipalé.

Fakahoko e Ngaahi Ouau Fakatemipalé

Fakataimitēpileʻi ha ʻAʻahi ki he Temipalé

ʻOku ʻi ai ha ngaahi temipale ʻe niʻihi ʻe fie maʻu ai ke ke fakataimitēpileʻi ha taimi ki hono fai ʻo e ngaahi ouaú. ʻI he ngaahi temipale kehé, te ke lava ʻo ʻalu ki ai he taimi pē ʻoku ava aí. Kapau ʻoku ʻi ai haʻo fehuʻi, fetuʻutaki ki he temipalé ʻi hoʻo palani ke ʻaʻahi ki aí. ʻE talaatu ʻe hoʻo pīsopé pe palesiteni fakakoló e founga ke fetuʻutaki ai ki he temipalé.

ʻOku totonu ko e fakahokohoko ʻeni ʻo e ngaahi ouau fakatemipalé:

  1. Papitaiso mo hilifakinimá

  2. Fakanofo ʻo e kakai tangatá ki he lakanga fakataulaʻeikí mo e ngaahi ouau ʻinisitolí.

  3. ʻEnitaumení.

  4. Silá. (ʻOku totonu ke toki fai hono silaʻi e husepānití mo e uaifí hili ʻena fakatou maʻu hona ʻenitaumení. ʻE lava ke sila e fānaú ki he mātuʻá hili e sila ʻa e ongo mātuʻá.)

ʻI he Temipalé

ʻAve ʻa e foomu Kole ke Fai ha Ouau ki ha Fāmilí ki he temipalé. ʻE hanga leva ʻe ha tokotaha ngāue he temipalé ʻo paaki atu maʻau e kātí, pea te ke lava ke fakaʻaongaʻi e kātí ki hono fakahoko ʻo e ouaú.

Kapau ʻe lava, ʻoku totonu ke ke fakahū hoʻo fakamatala ki he hisitōlia fakafāmilí ʻi he saiti ko e FamilySearch Internet kimuʻa peá ke toki ʻalu ki he temipalé, ʻo fai ia mei ʻapi pe mei ha senitā hisitōlia fakafāmili. Kapau he ʻikai te ke lava ʻo fai ia, ʻe lava ke tokoni atu e kau ngāue ʻi he ngaahi temipale ʻe niʻihi ke fakahū ʻa e fakamatalá pea toki paaki ʻa e kaati ouaú kapau naʻá ke ʻomi ʻa e ngaahi lekooti kulupu fakafāmili naʻá ke teuteuʻí. Fetuʻutaki ki he temipalé kimuʻa ke ʻilo pe ʻoku lava ke fakahoko ʻa e ngāue ko ʻení.

Hili e ʻAlu ki he Temipalé

Hili hoʻo fakakakato e ngaahi ouau fakatemipalé ki ha tokotaha fakafoʻituitui, te ke lava ke fakapapauʻi naʻe ʻosi lekooti e ngāué. Kumi ʻa e hingoa ʻo e tokotahá ʻi he saiti ko e FamilySearch Internet.

  1. Kapau ʻoku ʻi ai haʻo komipiuta ʻoku maʻu ai e ʻInitanetí, ʻalu ki he saiti ko e FamilySearch Internet pea hū ki he polokalamá. Toe vakaiʻi e fakamatala kau kiate koe mo hoʻo ngaahi kuí, pea fakapapauʻi naʻe lekooti totonu ʻa e ngāue ouaú.

  2. Kapau ʻoku ʻikai ke ke lava ʻo maʻu ʻa e ʻInitanetí, kole ki ha tokotaha fai faleʻi ki he hisitōlia fakafāmilí ke paaki atu ha lekooti kulupu fakafāmili mei he saiti ko e FamilySearch Internet ʻoku ʻasi ai e ngaahi ouau kuo ʻosi fakahoko maʻá e kau mēmipa ho fāmilí.

Ngaahi Tāpuaki ʻo e Ngāue Fakatemipalé

ʻOku toutou fakamamafaʻi mai ʻe he kau palōfita kimui ní ʻa e mahuʻinga hono fai ʻo e ngāue fakatemipalé ki heʻetau ngaahi kuí. Naʻe akoʻi ʻe Palesiteni Tōmasi S. Monisoni:

“Ko e ngāue ʻo e fekumi ki hotau kau pekiá mo fakapapauʻi ʻoku fakahoko maʻanautolu ʻa e ngaahi ouau ʻo e hakeakiʻí ko ha fekau ia mei heʻetau Tamai Hēvaní mo Hono ʻAlo ʻOfaʻangá. ʻOku ʻikai ke Na tuku mai ke tau faingataʻaʻia toko taha, ka ʻi ha ngaahi founga fakaofo, ʻokú Na teuteu ha hala mo ha tali ki heʻetau ngaahi lotú” (“Happy Birthday,” Ensign, Mar. 1995, 58).

Naʻe pehē ʻe Palesiteni Kōtoni B. Hingikelī

“ʻI he laumālie ʻo e ʻofa mo e fakatapuí, kuo pau ke tau fakalahi ange ʻa ʻetau ngāue ki he huhuʻi ʻo e kakai pekiá ʻa ia ko e ngāue ia ʻoku tau fai ʻi he ngaahi temipale ʻo e ʻEikí. ʻOku ofi ange ʻa e ngāue tokoni ko ʻení ki he ngāue faka-ʻOtua naʻe fai ʻe he ʻAlo ʻo e ʻOtuá, ʻa ia naʻá Ne foaki ʻEne moʻuí [maʻá e niʻihi kehé, ʻo laka ange ia ʻi ha toe faʻahinga ngāue kehe ʻoku ou ʻiloʻi”] (ʻi he Conference Report, Apr. 1983, 8; pe Ensign, Mē 1983, 8).

Naʻe lea ʻa Palesiteni Poiti K. Peeka ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ki he ngaahi tāpuaki ʻoku maʻu ʻe kinautolu ʻoku kau ʻi he ngāué ni:

“ʻOku maʻu ʻe he ngāue ki he hisitōlia fakafāmilí ha mālohi ke fai ha meʻa maʻá e kau pekiá. ʻOkú ne maʻu ha mālohi tatau ke fai ha meʻa maʻá e kakai moʻuí. ʻOku ʻomi ʻe he ngāue hisitōlia fakafāmili ʻa e Siasí, ha ivi fakahaohaoa, tokoni fakalaumālie pea mo fakanonga kiate kinautolu ʻoku kau aí. …

“ʻOku fakatonuhiaʻi ha taha ʻe he ngāue ki he hisitōlia fakafāmilí ʻi ha tafaʻaki ʻe taha neongo ai pē kapau ʻoku ʻikai ola lelei ʻene feinga ke fakaʻatā ha ngaahi hingoa ki he ngāue fakatemipalé. Ko hono fakatotoló, founga ʻo e fekumi ki he ngahi hingoa ko iá, ʻe ʻaonga ha faʻahinga ngāue pē te ke fai aí. Ko hono ʻuhingá: He ʻikai ke ke lava ʻe koe ʻo maʻu ha hingoa taʻe te ke ʻiloʻi ʻoku nau fakafofongaʻi ha kakai. Te ke kamata ke ʻilo ha ngaahi meʻa fekauʻaki mo e kakaí. Ko e taimi te tau fakatotolo ai ʻi hotau laine hangatonú, ʻe lahi ange ʻetau mahuʻingaʻia ʻi he ngaahi hingoa pe ko e lahi ʻo e ngaahi hingoa ʻoku fakafou atu ʻi he temipalé. ʻE hanga ʻe heʻetau tokangá ʻo liliu hotau lotó ki heʻetau ngaahi tamaí—pea te tau feinga ke maʻu pea ʻilo mo tokoni kiate kinautolu. ʻOku tau tokonaki ai ha ngaahi koloa ʻi he langí ʻi heʻetau fakahoko ʻení” (“Ko Ho Hisitōlia Fakafāmilí: Ko Hono Kamatá,” Liahona, ʻAokosi 2003, 17).

Hokohoko Atu Hoʻo Ngāué

Naʻe akoʻi ʻe he Palōfita ko Siosefa Sāmitá ʻa e ngaahi ola taʻengata ʻo e ngāue fakatemipalé. Naʻá ne fai ha tohi ʻi he 1842 ʻo fakaʻaiʻai e Kāingalotú ke fakahoko e papitaisó ki heʻenau ngaahi kui kuo pekiá:

“ʻE kāinga, he ʻikai koā ke tau fai atu ʻi ha ngāue mahuʻinga pehē? Laka atu ki muʻa kae ʻoua ʻe fakaholoholomuí. Ke mou loto-toʻa, ʻe kāinga; pea fai atu, fai atu ki he ikuna! Tuku ke fiefia ʻa homou lotó, pea nēkeneka ʻo lahi ʻaupito. Tuku ke lea atu ʻa e kau pekiá ʻaki ʻa e ngaahi hiva ʻo e fakafetaʻi taʻengata ki he Tuʻi ko ʻImanuelá, ʻa ia naʻá ne tuʻutuʻuni ʻi he teʻeki ai ke ʻi ai ʻa e māmaní, ʻa e meʻa te tau lava ai ʻo huhuʻi ʻa kinautolu mei honau fale fakapōpulá; he kuo pau ke tauʻatāina ʻa e kau pōpulá”(T&F 128:22).

Kuo tokoniʻi koe ʻe he tohi fakahinohinó ni ke ke ʻilo e ngāue fakatemipalé mo e hisitōlia fakafāmilí. Kuó ke ako e ngaahi tokāteline ʻoku fekauʻaki mo hono huhuʻi ʻo e kau pekiá. Kuó ke ako e founga ki hono tānaki mo lekooti e fakamatala ki he hisitōlia fakafāmilí. Kuó ke ako e founga ki hono fakahoko e ngaahi tāpuaki mahuʻinga ʻo e temipalé ki ho fāmilí.

Toutou vakai ki he tohi fakahinohinó ni ʻo fakatatau ki hono fie maʻú. Te ke lava ke kole tokoni ki ha tokotaha fai faleʻi ki he hisitōlia fakafāmilí ʻi haʻo fie maʻu. Hokohoko atu hoʻo ngāue ke kumi pea huhuʻi hoʻo ngaahi kuí. Laka atu kimuʻa mo e talaʻofa ʻe fakafou atu ʻi hoʻo ngaahi ngāué ʻa ʻenau “tauʻatāiná” (T&F 128:22).