Ngaahi Tohi Tuʻutuʻuní mo e Ngaahi Uiuiʻí
8. Kōlomu ʻo e Kaumātuʻá


“8. Kōlomu ʻo e Kaumātuʻá,” Tohi Tuʻutuʻuni Fakakātoá: Ko e Ngāue ʻi he Siasi ʻo Sīsū Kalaisi ʻo e Kau Māʻoniʻoni ʻi he Ngaahi ʻAho Kimui Ní (2020).

“8. Kolomu ʻo e Kaumātuʻá,” Tohi Tu‘utuʻuni Fakakātoá.

ʻĪmisi
ko e kakai tangata ʻoku nau talanoa

8.

Kōlomu ʻo e Kaumātuʻá

8.1

Taumuʻá mo e Houalotú

ʻOku tokoni e Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisētekí ke teuteuʻi e fānau ʻa e ʻOtuá ke nau foki ki Hono ʻaó. ʻOku maʻu ʻe he Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisētekí ʻa e “ngaahi kī ʻo e ngaahi tāpuaki fakalaumālie kotoa pē ʻo e siasí” (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 107:18).

Ko e ngaahi tuʻunga ʻi he Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisētekí ko e kaumātuʻa, taulaʻeiki lahi, pēteliake, Fitungofulu, mo e ʻAposetolo. ʻOku ʻi he vahe ko ʻení ha fakamatala fekauʻaki mo e kaumātuʻá mo e ngaahi kōlomu ʻo e kaumātuʻá.

8.1.1

Taumuʻá

ʻE lava ke maʻu ʻe he houʻeiki tangata moʻui taau taʻu 18 mo e motuʻa angé ʻa e Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisētekí pea fakanofo ki he tuʻunga ʻo e kaumātuʻá. ʻOku fakahoko ʻe he tangata ʻoku fakanofo ki he tuʻunga ko iá ha fuakava toputapu ke tokoni ki he ʻOtuá ʻi hono fakahoko ʻEne ngāué (vakai, Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 84:33–44).

Ko e kaumātuʻa kotoa pē ko ha konga ia ʻo ha kulupu ʻo ha kau maʻu lakanga fakataulaʻeiki ʻoku ui ko e kōlomu ʻo e kaumātuʻá. ʻE ngāue fakataha ʻa e kau mēmipa ʻo e kōlomu ʻo e kaumātuʻá ke tokoni ki hono fakahoko ʻa e ngāue ʻa e ʻOtuá ki he fakamoʻuí mo e hakeakiʻí. ʻOku nau tokoniʻi e niʻihi kehé, fakahoko e ngaahi fatongia fakataulaʻeikí, langaki ʻa e uouangatahá, pea ako mo moʻui ʻaki e tokāteliné.

8.1.2

Mēmipa ʻi he Kōlomu ʻo e Kaumātuʻá

Ko e uooti kotoa pē ʻoku ʻi ai ha kōlomu ʻo e kaumātuʻa. ʻE kau ai ʻa e houʻeiki tangata ko ʻení:

  • Kaumātuʻa kotoa pē ʻi he uōtí.

  • Kau teuteu kaumātuʻa kotoa pē ʻi he uōtí (vakai, 8.4.).

  • Kau taulaʻeiki lahi kotoa pē ʻi he uōtí, tuku kehe kinautolu ʻoku lolotonga ngāue ʻi he kau palesitenisī fakasiteikí, ʻi ha kau pīsopeliki, ʻi ha fakataha alēlea māʻolunga, pe ko ha pēteliake. Ko e kau taki ko ʻení ko e mēmipa kinautolu ʻo e kōlomu ʻo e kau taulaʻeiki lahi ʻo e siteikí. Ki ha fakamatala fekauʻaki mo e kōlomu ʻo e kau taulaʻeiki lahi ʻo e siteikí, vakai ki he 6.2.1.1 mo e 29.3.5.

ʻE lava ke kamata maʻulotu ha talavou ʻi he ngaahi houalotu ʻa e kōlomu ʻo e kaumātuʻá ʻi he taimi kuo hoko ai hono taʻu 18, tatau ai pē kapau kuo teʻeki fakanofo ia ko ha kaumātuʻa. Te ne talanoa mo ʻene ongomātuʻá pea mo e pīsopé ke fakahoko ʻa e fili ko ʻení. ʻOku totonu ke fakanofo ia ko ha kaumātuʻa ʻi hono taʻu 19 pe ko e taimi ʻe mavahe ai mei ʻapí, ʻo hangē ko haʻane hū ki ha ʻunivēsiti pe ngāue fakafaifekau, kapau ʻoku moʻui taau. Vakai, 10.6.

Ko e houʻeiki tangata kuo mali ka ʻoku teʻeki taʻu 18, ko e kau teuteu kaumātuʻa kinautolu pea ko e mēmipa foki kinautolu ʻo e kōlomu ʻo e kaumātuʻá.

Ke ma‘u ha fakamatala fekauʻaki mo ha ngaahi mātuʻa teʻeki mali ʻoku siʻi hifo he taʻu 18, vakai, 38.1.5.

8.1.3

ʻĪmisi
fakaʻilonga, ngaahi fakahinohino ki hono fulifulihí
Ko Hono Fakafeʻungaʻi ki he Ngaahi Fiemaʻu Fakalotofonuá

ʻOku ʻi ai ha ngaahi uooti ʻoku tokolahi ai e kau maʻu Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisēteki mālohí. ʻE lava ke fokotuʻu ʻe he kau palesitenisī fakasiteikí ha toe kōlomu ʻe taha ʻo e kaumātuʻá maʻá e ngaahi uooti ko ʻení (vakai, Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 107:89). Ko e kōlomu kotoa pē ʻoku ʻi ai hono kau palesitenisī. Kapau ʻe lava, pea ʻoku totonu ke kehekehe ʻa e taʻu motuʻa pea mo e taukei ʻa e kau mēmipa ʻo e kōlomú.

8.2

Ko e Kau ʻi he Ngāue ʻa e ʻOtuá ki he Fakamoʻuí mo e Hakeakiʻí

ʻOku fakaafeʻi ʻe he ʻOtuá ʻa e taha kotoa ke nau haʻu kia Kalaisi pea kau ʻi Heʻene ngāue ʻo e fakamoʻuí mo e hakeakiʻí ʻaki ʻenau:

  • Moʻui ʻaki e ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí.

  • Tokangaʻi ʻa kinautolu ʻoku faingataʻaʻiá.

  • Fakaafeʻi ʻa e taha kotoa ke nau tali e ongoongoleleí.

  • Fakatahaʻi ʻa e ngaahi fāmilí ke taʻengata.

ʻE palani ʻe he kau taki ʻo e kōlomu ‘o e kaumātuʻá ʻa e ngaahi fakataha ʻo e Sāpaté, ngaahi ʻekitivitií, ngāue fakaetauhí, ngāue tokoní, pea mo ha ngaahi fengāueʻaki kehe ke tokoni ke kau mai ‘a e houʻeiki tangatá ʻi he ngāue ʻa e ʻOtuá ki he fakamoʻuí mo e hakeakiʻí. ʻE ngāue uouangataha ʻa e kau mēmipa ʻo e kōlomu ʻo e kaumātuʻá mo e Fineʻofá ke tokoni ke fakahoko ʻa e ngāue ko ʻení.

Ki ha fakamatala lahi ange fekauʻaki mo e ngāue ʻa e ʻOtuá ki he fakamoʻuí mo e hakeakiʻí, ako ʻa e vahe 1.

8.2.1

Ko Hono Moʻui ʻAki e Ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí

ʻE poupouʻi ʻe he kau taki ʻo e kōlomu ʻo e kaumātuʻá ʻa e kāingalotú ʻi hono moʻui ʻaki e ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí. Te nau fakamamafaʻi ʻa e tuí, fakatomalá, fakatupulaki e moʻui fakafalala pē kiate kitá, pea fakahoko ha ngaahi fuakava mo e ʻOtuá ʻaki hono maʻu ʻo e ngaahi ouaú. ʻOku kau ʻi he ngaahi ouau peheé ʻa e ʻenitaumeni fakatemipalé. Vakai, 1.2.1.

8.2.1.1

Ko hono Ako ʻo e Ongoongoleleí ʻi ʻApí

Ko e taimi ʻoku ako mo moʻui ʻaki ai ʻe he kāingalotú e ongoongoleleí ʻi ʻapí, ʻoku loloto ange leva ʻenau ului ki he Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisí. ʻE poupouʻi ʻe he kau taki e kōlomu ʻo e kaumātuʻá ʻa e houʻeiki tangatá ke nau ako fakafoʻituitui mo honau ngaahi fāmilí e folofolá mo e ngaahi lea ʻa e kau palōfita moʻuí. ʻE lava ʻa e Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Fakafoʻituituí mo e Ngaahi Fāmilí mo ha ngaahi maʻuʻanga tokoni kehe ʻo tokoniʻi ʻenau akó.

Ko e efiafi fakafāmili ʻi ʻapí ko ha founga mahuʻinga ia ki hono ako ʻo e ongoongoleleí ʻi ʻapi. ʻOku faʻa fakahoko fakauike kinautolu ʻi he efiafi Sāpaté, efiafi Mōnité, pe ʻi ha toe taimi kehe pē. ʻE lava ke kau ai ha ngaahi lotu, ako ʻo e ongoongoleleí, ngaahi fakamoʻoni, hiva, mo ha ngaahi ʻekitivitī fakafiefia.

ʻĪmisi
fāmili ʻoku nau laukonga

8.2.1.2

Ko Hono Ako ʻo e Ongoongoleleí ʻi he Ngaahi Fakataha Fakakōlomú

ʻE fakataha ʻa e ngaahi kōlomu ʻo e kaumātuʻá ʻi he ʻaho Sāpaté ʻi he ngaahi taumuʻa ko ʻení:

  • Fakamālohia ʻo e tuí.

  • Langaki ʻa e uouangatahá.

  • Fakamālohia ʻa e fāmilí mo e ʻapí.

  • Fokotuʻu ha ngaahi palani ke tokoni ki he ʻOtuá ʻi Heʻene ngāue ʻo e fakamoʻuí mo e hakeakiʻí.

ʻOku fakahoko ʻa e ngaahi fakatahá ʻi he Sāpate hono ua mo e fā ʻo e māhiná. ʻOku miniti ʻe 50 hono lōloá. ʻOku palaniʻi e ngaahi fakataha ko ʻení ʻe he kau palesitenisī ʻo e kōlomu ʻo e kaumātuʻá. ʻOku tataki ʻe ha mēmipa ʻo e kau palesitenisií.

ʻOku kamata ʻa e fakatahá ʻaki ha lotu. ʻE fakahoko leva ʻe ha mēmipa ʻo e kau palesitenisií ha faʻahinga pisinisi fakakōlomu pē. Hangē ko ʻení, ʻe lava ke fealēleaʻaki fakataha ʻa e kōlomú ki ha ngaahi tafaʻaki ʻo e kau ʻi he ngāue ʻa e ʻOtuá ki he fakamoʻuí mo e hakeakiʻí. ʻOku totonu leva ke tuku ha taimi feʻunga ki hono fakahinohinoʻi mo aleaʻi ʻo e ongoongoleleí.

ʻE nofotaha ʻa e ngaahi fakataha fakakōlomú ki ha ngaahi tefito mei ha malanga ʻe taha pe ua mei he konifelenisi lahi fakamuimuitahá. ʻE fili ʻe he kau palesitenisī ʻo e kōlomu ʻo e kaumātuʻá, ʻi he faʻa lotu, ha ngaahi pōpoaki ke aleaʻi ʻo fakatatau mo e ngaahi fiemaʻu ʻa e kau mēmipá. ʻE lava ke hivaʻi ha ngaahi himi ke tokoni ki he lēsoní. ʻOku totonu ke fakaʻosi ʻaki e ngaahi fakatahaʻangá ha lotu.

Ke maʻu ha fakamatala lahi ange, vakai, ComeFollowMe.ChurchofJesusChrist.org.

8.2.1.3

Ngaahi ʻEkitivitií

ʻE lava ke palani ʻe he kau palesitenisī ʻo e kōlomu e kaumātuʻá ha ngaahi ʻekitivitī. ʻE fakamālohia ʻe he ngaahi ʻekitivitií ni e kau mēmipa ʻo e kōlomú mo ʻoange ha ngaahi faingamālie ke nau ngāue fakataha ai. Ko e lahi taha ʻo e ngaahi ʻekitivitií ʻoku fakahoko ia ʻi ha ngaahi taimi kehe kae ʻikai ko e efiafi Sāpaté pe Mōnité.

ʻOku tokangaʻi e ngaahi ʻekitivitī ko ʻení ʻe he palesiteni ʻo e kōlomu e kaumātuʻá. Te ne lava ʻo kole ki hono tokoní pe ko ha toe mēmipa kehe ʻo e kōlomú ke ne tataki hono palani mo fakahoko kinautolú (vakai, 8.3.5). ʻE aleaʻi ʻe he kau palesitenisií ʻa e ngaahi ʻekitivitií mo e pīsopé, ko ha konga ia ʻo ʻenau palaní.

8.2.2

Ko Hono Tokangaʻi ʻo Kinautolu ʻoku Faingataʻaʻiá

ʻOku ʻi ai e fatongia ʻo e kau mēmipa ʻo e kōlomu ʻo e kaumātuʻá ke tokoni ʻi he ʻofa kiate kinautolu ʻoku faingataʻaʻiá, ʻi heʻenau hoko ko e kau muimui ʻo Sīsū Kalaisí. Te nau kumi fakataautaha mo fakakōlomu ha ngaahi founga ke tokoniʻi ai ha niʻihi kehe ʻi he uōtí mo e tukui koló. ʻI he feituʻu ʻoku maʻu aí, ʻoku fokotuʻu atu ʻe he JustServe.org ha ngaahi faingamālie tokoni ʻi he tukui koló.

Ke maʻu ha fakamatala lahi ange fekauʻaki mo e founga ʻoku tokangaekina ai ʻe he kau mēmipa e kōlomu ʻo e kaumātuʻá mo e Fineʻofá ʻa kinautolu ʻoku faingataʻaʻiá, vakai ki he 22.6.2.

8.2.2.1

Ngāue Fakaetauhí

Ko e ngāue fakaetauhí ko hono tokoniʻi ia ʻo e niʻihi kehé ʻo hangē ko ia naʻe mei fakahoko ʻe he Fakamoʻuí. ʻE maʻu ʻe he kau mēmipa ʻo e kōlomu ʻo e kaumātuʻá ʻenau ngāue fakaetauhí mei he kau palesitenisī ʻo e kōlomú. Ke maʻu ha fakamatala lahi ange, vakai, vahe 21.

8.2.2.2

Ngaahi Fiemaʻu Taimi Nounou

ʻE feinga ʻa e kau tangata ngāue fakaetauhí ke mahino pea mo nau tokoni ki he ngaahi fiemaʻu ʻa kinautolu ʻoku nau tokangaʻí. Mahalo naʻa fie maʻu ʻe he kāingalotú ha ngaahi tokoni taimi nounou ʻi he taimi ʻo e puké, fāʻelé, maté, mole ʻo e ngāué, mo ha ngaahi tūkunga kehe pē.

Ka fie maʻu, ʻe kole ʻe he kau tangata ngāue fakaetauhí ki he kau palesitenisī ʻo e kōlomu e kaumātuʻá ke nau tokoni. Ka fakangofua ʻe he pīsopé, ʻe lava leva ke ui ʻe he kau palesitenisií ha kouʻōtineita ke ne fokotuʻutuʻu ʻa e ngaahi ngāue ko ʻení (vakai, 8.3.5).

ʻE fakafekauʻaki ʻe he kōlomu ʻo e kaumātu‘á mo e Fineʻofá ʻa e ngaahi ngāué ke feau ʻa e ngaahi fiemaʻu taimi nounoú (vakai, 22.3.2). ʻE lava ke foaki ʻe he pīsopé ha tokoni mei he paʻanga ʻaukaí kapau ʻe fie maʻu.

ʻI ha ngaahi feituʻu ʻe niʻihi, ʻoku maʻu ai ʻe he pīsopé ʻa e fili ke foaki ki he kāingalotu faingataʻaʻiá ha foomu ʻota ʻa e pīsopé ki ha meʻakai mo ha ʻū koloa iiki kehe. ʻOku angamaheni ʻaki pē hono vahe ʻe he pīsopé ki he palesiteni ʻo e Fineʻofá ke talanoa mo e kāingalotú mo fakafonu ʻa e foomu ʻotá. Neongo ia, ka te ne toe lava pē foki ke vahe ki he palesiteni ʻo e kōlomu ʻo e kaumātuʻá. ʻE lava ke vahe ki ha tokoni ʻi he kau palesitenisī ʻo e Fineʻofá pe kōlomu ʻo e kaumātuʻá kapau ʻoku ʻikai ke faingamālie ʻa e palesitení. ʻE fakahū ʻe he taki ne vahe ki aí ʻa e foomu kuo ʻosi fakafonú ki he pīsopé ke ne toki fakangofua.

Ke maʻu ha fakamatala lahi ange, vakai ki he 22.6.2 mo e “Ngaahi Maʻuʻanga Tokoni Fakauelofeá” ʻi he Ngaahi Maʻuʻanga Tokoni ki he Takí mo e Kalaké.

8.2.2.3

Ngaahi Fiemaʻu Taimi Lōloá mo e Moʻui Fakafalala pē Kiate Kitá

Fakatatau mo hono fokotuʻutuʻu ʻe he pīsopé, ʻe tokoniʻi ʻe he kau palesitenisī ʻo e kōlomu e kaumātuʻá mo e Fineʻofá ʻa e kāingalotú ʻi he ngaahi fiemaʻu taimi lōloá mo e moʻui fakafalala pē kiate kitá. Te nau akoʻi ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo e moʻui fakafalala pē kiate kita fakatuʻasino mo fakalaumālié. Vakai, vahe 22 mo e “Moʻui Fakafalala Pē Kiate Kitá” ʻi he Gospel Library app.

Kapau ʻoku fie maʻu tokoni ha taha pe fāmili, ʻe talanoa ʻa e palesiteni ʻo e kōlomu e kaumātuʻá mo e palesiteni ʻo e Fineʻofá, ʻo fakatatau mo hono fakafekauʻaki ʻe he pīsopé, ki he founga ke tokoniʻi aí (vakai, 22.4).

ʻE tokoni ʻa e palesiteni ʻo e kōlomu e kaumātuʻá, palesiteni ʻo e Fineʻofá, pe ko ha toe taki pē, ki he tokotahá pe fāmilí ke faʻu ha Palani Moʻui Fakafalala Pē Kiate Kita. ʻE toe lava foki ʻa e houʻeiki tangata pe fafine ngāue fakaetauhí ke tokoni ʻi he palaní. ʻOku faʻa maʻu ʻe he kau mēmipa ʻo e kōlomu e kaumātuʻá mo e Fineʻofá ha ngaahi pōtoʻi ngāue pe taukei ʻe lava ʻo tokoni. Ko kinautolu kotoa ʻoku tokoní he ʻikai ke nau fakahāhāholo e fakamatalá. Ke ma‘u ha fakamatala lahi ange, vakai, 22.3.3 mo e 22.8.

8.2.2.4

Ko e Taimi ʻOku Mate ai Ha Mēmipa ʻo e Uōtí

Ko e taimi ʻoku mate ai ha mēmipa ʻo e uōtí, ʻe fakahoko ʻe he kau palesitenisī ʻo e kōlomu e kaumātuʻá mo e kau palesitenisī ʻo e Fineʻofá ha fakafiemālie mo ha tokoni. Te nau lava ʻo tokoni ʻi he meʻafakaʻeikí, ʻi he malumalu ʻo e fakahinohino ʻa e pīsopé.

Kapau ʻe lava, ʻe telio pe fakamomofi ʻa e kāingalotu pekia kuo ʻosi maʻu ʻenitaumení ʻi he vala temipalé. ʻE lava ke teuteuʻi e sino ʻo ha tangata ʻe hono uaifí pe ko ha mēmipa tangata ʻo e fāmilí kuo ʻosi maʻu ʻenitaumeni. Kapau ʻoku ʻikai maʻu ha mēmipa ʻo e fāmilí pe ʻikai loto ia ke ne fakahoko hono teuteuʻí, ʻe lava ke kole ʻe he pīsopé ki he palesiteni ʻo e kōlomu e kaumātuʻá ke ne fakaafeʻi ha tangata kuo ʻosi maʻu ʻenitaumeni ke ne teuteuʻi e sinó pe tokangaʻi hono teuteuʻí. Ke maʻu ha fakamatala lahi ange, vakai, 38.5.8.

ʻE hokohoko atu pē kau palesitenisī ʻo e kōlomu e kaumātuʻá mo e kau palesitenisī ʻo e Fineʻofá, houʻeiki tangata mo fafine ngaūe fakaetauhí, pea mo ha niʻihi kehe ke fai ha fakafiemālie mo ha tokoni ʻi he ʻosi ʻa e meʻafakaʻeikí.

8.2.3

Ko Hono Fakaafeʻi ʻo e Tokotaha Kotoa ke nau Tali ʻa e Ongoongoleleí

ʻOku ʻi ai ha fatongia ʻo e kau maʻu Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisētekí ke fakaafeʻi ʻa e taha kotoa ke nau maʻu ʻa e ngaahi tāpuaki ʻo e ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí (vakai, Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 53:3). Te nau fakahoko ʻeni ʻaki hono vahevahe ʻo e ongoongoleleí, fakamālohia ʻo e kāingalotu foʻoú, pea mo tokoniʻi kinautolu ʻoku māmālohí.

ʻE aleaʻi ʻe he kau palesitenisī ʻo e kōlomu e kaumātuʻá ʻi he ngaahi fakataha fakapalesitenisií mo fakakōlomú ʻa e ngaahi founga ʻe lava ai ʻe he houʻeiki tangatá ke fakaafeʻi ʻa e taha kotoa ke nau maʻu ʻa e ngaahi tāpuaki ʻo e ongoongoleleí.

ʻE vahe ʻe he palesiteni ʻo e kōlomu e kaumātuʻá ha mēmipa ʻo e kau palesitenisií ke tokoni ʻi hono taki e ngāue fakafaifekau ʻa e kāingalotú ʻi he uōtí. Te ne ngāue mo e mēmipa ʻo e kau palesitenisī ʻo e Fineʻofá kuo vahe angé ʻi hono fakafekauʻaki ʻo e ngaahi ngāue ko ʻení.

ʻE lava ke fakahoko ʻe he mēmipa ko ʻeni ʻo e kau palesitenisī e kōlomu ʻo e kaumātuʻá ʻa e fatongia ʻo e taki faifekau fakauōtí. Kapau kuo ui ʻe he kau pīsopelikí ha taki faifekau fakauooti, ʻe tokangaʻi leva ʻe he mēmipa ko ʻeni ʻo e kau palesitenisií ʻene ngāué. Vakai, 23.5.1 mo e 23.5.3.

Ko e taki faifekau fakauōtí, ʻa ia ʻe lava pē ko ha mēmipa ʻo e kau palesitenisī ʻo e kōlomu e kaumātuʻá, te ne tataki e ngaahi fakataha fakafekauʻaki fakauiké. Ko e taumuʻa ʻo e ngaahi fakataha ko ʻení ke fakafekauʻaki hono fakaafeʻi ʻo e taha kotoa ke ne maʻu ʻa e ngaahi tāpuaki ʻo e ongoongoleleí. ʻE kau ʻi he ngaahi fakatahá ni ʻa e kau mēmipa ʻo e kau palesitenisī ʻo e Fineʻofá mo e kōlomu ʻo e kaumātuʻá ne ʻosi vahe ki aí, kau faifekau fakauōtí, ko ha ʻasisiteni ʻi he kōlomu ʻo e kau taulaʻeikí, ko ha mēmipa ʻo e kau palesitenisī ʻo e kalasi lalahi taha ʻo e Kau Finemuí, mo e kau faifekau taimi kakató.

8.2.4

Ko Hono Fakatahaʻi ʻo e Ngaahi Fāmilí ke Taʻengatá

ʻE poupouʻi ʻe he kau maʻu Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisētekí ʻa e kāingalotú ʻi hono fakatahaʻi ʻo e ngaahi fāmilí ke taʻengatá. ʻOku kau heni ʻa e:

  • Fakahoko ha ngaahi fuakava mo e ʻOtuá ʻaki hono maʻu e ngaahi ouaú, kau ai e ʻenitaumeni ʻi he temipalé.

  • Ko hono fakahoko ʻo e ngāue fakatemipalé mo e hisitōlia fakafāmilí (vakai, 1.2.4).

ʻE aleaʻi ʻe he kau palesitenisī ʻo e kōlomu e kaumātuʻá ʻi he ngaahi fakataha fakapalesitenisií mo e kōlomú ʻa e ngaahi founga ʻe lava ai e houʻeiki tangatá ʻo kau ʻi he ngaahi ngāué ni.

ʻE toe palani foki ʻe he kau mēmipa ʻo e kau palesitenisií ha ngaahi founga ke tokoniʻi ai ʻa e kāingalotú ke fakatupulaki ʻenau mahino mo e holi ke maʻu ʻa e ngaahi ouau toputapú mo fai ha ngaahi fuakava mo e ʻOtuá ʻi he temipalé. Te nau poupouʻi ʻa e houʻeiki tangatá ke nau lotu maʻu pē ʻi he temipalé ʻi he feituʻu ʻoku lava aí.

ʻE poupouʻi ʻe he kau palesitenisií ʻa e kau mēmipa ʻo e kōlomú ke nau ako ki honau hisitōlia fakafāmilí. Te nau tokoniʻi ʻa e kāingalotu foʻou mo foki maí, kaumātuʻa ne toki fakanofó, pea mo e kau faifekau ne toki uiuiʻi foʻoú ke nau kumi mo teuteuʻi ʻa e ngaahi hingoa ʻo ʻenau ngaahi kuí ki he ngaahi ouau fakatemipalé.

ʻE vahe ʻe he palesiteni ʻo e kōlomu e kaumātuʻá ki ha mēmipa ʻo e kau palesitenisií ke tokoni ʻi hono taki e ngāue fakatemipalé mo e hisitōlia fakafāmilí ʻi he uōtí. Te ne ngāue mo e mēmipa ʻo e kau palesitenisī ʻo e Fineʻofá kuo vahe ki aí ke fakafekauʻaki e ngaahi ngāué ni.

ʻE lava ʻa e mēmipa ko ʻeni ʻo e kau palesitenisī ʻo e kōlomu ʻo e kaumātuʻá ʻo fakahoko ʻa e fatongia ʻo e taki fakauooti ki he temipalé mo e hisitōlia fakafāmilí. Kapau kuo ʻosi ui ʻe he kau pīsopelikí ha taki ki he temipalé mo e hisitōlia fakafāmilí, ʻe tokangaʻi ʻe he mēmipa ko ʻeni ʻo e kau palesitenisií ʻa ʻene ngāué. Vakai, 25.2.2.

Ko e taki fakauooti ki he temipalé mo e hisitōlia fakafāmilí, ʻa ia ʻe lava pē ko ha mēmipa ia ʻo e kau palesitenisī ʻo e kōlomu ʻo e kaumātuʻá, te ne tataki e ngaahi fakataha fakafekauʻaki ki he temipalé mo e hisitōlia fakafāmilí (vakai, 25.2.7). Ko e ngaahi fakataha ko ʻení ʻoku toutou fakahoko maʻu pē. Te na fakakau foki ki ai ha mēmipa ʻo e kau palesitenisī ʻo e Fineʻofá ne vahe ki ai, ko ha ʻasisiteni ʻi he kōlomu ʻo e kau taulaʻeikí, mēmipa ʻo e kau palesitenisī ʻi he kalasi motuʻa taha ʻa e Kau Finemuí, mo e kau faifaleʻi ki he temipalé mo e hisitōlia fakafāmilí.

ʻĪmisi
kau tangata ʻoku sio ki ha laʻitā

8.3

Kau Taki e Kōlomu ʻo e Kaumātuʻá

8.3.1

Kau Palesitenisī Fakasiteikí mo e Pīsopé

ʻOku taliui fakahangatonu pē ʻa e palesiteni ʻo e kōlomu ʻo e kaumātuʻá ki he kau palesitenisī fakasiteikí. Te ne fakataha maʻu pē mo ha mēmipa ʻo e kau palesitenisií ke maʻu ha fakahinohino mo lipooti ʻi hono ngaahi fatongiá.

ʻE toe maʻu foki ʻe he palesiteni ʻo e kōlomu e kaumātuʻá ha fakahinohino mei he pīsopé, ko e maʻu mafai pule ia ʻi he uōtí. Te na fakataha maʻu pē. Te na aleaʻi ʻenau ngaahi feinga ʻi he ngāue ʻa e ʻOtuá ki he fakamoʻuí mo e hakeakiʻí, kau ai mo e ngāue ʻa e kau tangata ngāue fakaetauhí. Te na toe aleaʻi foki e (1) fakalakalaka pea mo e ngaahi fiemaʻu ʻa e kāingalotu ʻo e uōtí mo e (2) ngaahi fakataha, fakahinohino, mo e ngaahi ʻekitivitī ʻa e kōlomu ʻo e kaumātuʻá.

8.3.2

Alēleaʻanga Māʻolungá

ʻE vahe ʻe he kau palesitenisī fakasiteikí ha aleaʻanga māʻolunga ke ne fakafofongaʻi kinautolu ʻi he ngaahi kōlomu ʻo e kaumātuʻá. ʻOku fakamatalaʻi atu hono ngaahi fatongiá ʻi he 6.5.

8.3.3

Kau Palesitenisī ʻo e Kōlomu ʻo e Kaumātuʻá

8.3.3.1

Ko Hono Ui ha Kau Palesitenisī ʻo e Kōlomu ʻo e Kaumātuʻá

Hili haʻane talanoa mo e pīsopé, ʻe ui leva ʻe he palesiteni fakasiteikí ha kaumātuʻa pe taulaʻeiki lahi ke hoko ko e palesiteni ʻo e kōlomu ʻo e kaumātuʻá.

Kapau ʻoku tokolahi feʻunga ʻa e ʻiunití, ʻe fokotuʻu leva ʻe he palesiteni ʻo e kōlomu e kaumātuʻá ki he palesiteni fakasiteikí ha kaumātuʻa ʻe toko taha pe toko ua pe ongo taulaʻeiki lahi ke na hoko ko hono ongo tokoni. Te ne fakahoko ʻeni ʻi haʻane talanoa ki ai mo e pīsopé. ʻE fakakaukauʻi ʻe he kau palesitenisī fakasiteikí ʻa e ngaahi fokotuʻú. ʻE fakahoko ʻe ha mēmipa ʻo e kau palesitenisī fakasiteikí pe aleaʻanga māʻolungá ʻa e uiuiʻí.

ʻE fie maʻu ke fakangofua mai mei he kau palesitenisī fakasiteikí mo e fakataha alēleaʻanga māʻolungá ʻa e ngaahi fokotuʻu kotoa pē ki hano uiuiʻi ʻo e kau mēmipa ʻo e kau palesitenisī ʻo e kōlomu e kaumātuʻá.

ʻE fakahā ʻe ha mēmipa ʻo e kau palesitenisī fakasiteikí ʻa e kau mēmipa ʻo e kau palesitenisī ʻo e kōlomu ʻo e kaumātuʻá ʻi ha houalotu sākalamēniti ke hikinimaʻi. ʻE toe lava pē foki ʻe he kau palesitenisī fakasiteikí ke vahe ki ha aleaʻanga māʻolunga ke ne fakahoko ʻeni.

ʻE fakahā ʻe ha mēmipa ʻo e kau palesitenisī ʻo e kōlomu e kaumātuʻá ʻa e houʻeiki tangata kuo ui ki ha ngaahi fatongia kehe he kōlomú ke hikinimaʻi ʻi ha fakataha fakakōlomu (vakai, 8.3.4. mo e 8.3.5).

ʻE vaheʻi ʻe he palesiteni fakasiteikí ʻa e palesiteni ʻo e kōlomu e kaumātuʻá mo foaki kiate ia ʻa e ngaahi kī ʻo hono uiuiʻí. Ke maʻu ha fakamatala lahi ange fekauʻaki mo e ngaahi kī ʻo e lakanga fakataulaʻeikí, vakai, 3.4.1. ʻE vaheʻi leva ʻe ha mēmipa ʻo e kau palesitenisī fakasiteikí pe ʻe ha aleaʻanga māʻolunga ʻa e ongo tokoní.

8.3.3.2

Ngaahi Fatongiá

ʻOku ʻa e palesiteni ʻo e kōlomu ʻo e kaumātuʻá ʻa e ngaahi fatongia ko ʻení. ʻE tokoni kiate ia ʻa hono ongo tokoní.

  • Kau ʻi he fakataha alēlea ʻo e uōtí. Te ne hoko (1) ko ha mēmipa ʻo e fakataha alēleá, ʻa ia ʻoku tokoni ʻi hono feau e ngaahi fiemaʻu ʻa e uōtí pea mo kumi ha ngaahi solovaʻangá pea (2) ko ha fakafofonga ia ʻo e kōlomu e kaumātuʻá (vakai, 29.2.5).

  • Taki ʻa e ngaahi ngāue ʻa e kōlomú ke kau ʻi he ngāue ʻa e ʻOtuá ki he fakamoʻuí mo e hakeakiʻí (vakai, vahe 1).

  • Fokotuʻutuʻu mo tokangaʻi ʻa e ngāue ʻa e kau tangata ngāue fakaetauhí. Fakafekauʻaki ʻa e ngaahi ngāue fakaetauhí mo e kau palesitenisī ʻo e Fineʻofá, pea fakahoko fakakuata e fakatahá. Kolea e fakangofua ʻa e pīsopé ʻi he ngaahi fatongia ngāue fakaetauhí. Fakahoko e ngaahi ʻinitaviu ʻo e ngāue fakaetauhí tuʻo taha pe toe lahi ange ʻi he kuata. Vakai, vahe 21.

  • Fealēleaʻaki mo e kau mēmipa lalahi ʻo e uōtí, ʻo fakatatau mo e fakahinohino ʻa e pīsopé. Ko e pīsopé pē ʻokú ne faleʻi ʻa e kāingalotu ʻo e uōtí fekauʻaki mo e tuʻunga moʻui tāú, ngaohikoviá, mo e fakangofua ke fakaʻaongaʻi ʻo e paʻanga ʻaukaí. Vakai, Ngaahi Maʻuʻanga Faleʻí.

  • Tokoni fakataha mo e kau palesitenisī ʻo e Fineʻofá ʻi hono taki e ngaahi ngāue ʻi he uōtí ke fakaafeʻi ʻa e taha kotoa ke nau maʻu e ngaahi tāpuaki ʻo e ongoongoleleí (vakai, 8.2.3 mo e 9.2.3). Tokangaʻi e taki faifekau fakauōtí kapau kuo ui ha taha.

  • ʻE tokoni fakataha mo e kau palesitenisī ʻo e Fineʻofá ʻi hono taki e ngāue fakatemipalé mo e hisitōlia fakafāmilí ʻi he uōtí (vakai, 8.2.4 mo e 9.2.4). Tokangaʻi ʻa e taki fakauooti ki he temipalé mo e hisitōlia fakafāmilí, kapau kuo ui ha taha.

  • Fakafekauʻaki e ngaahi ngāue ʻa e kōlomu ʻo e kaumātuʻá ke fakamālohia ʻa e kakai tangata lalahi ʻoku kei talavoú, ʻo fakatou tatau pē ki he niʻihi teʻeki malí mo e ʻosi malí. ʻE lava ke vahe ha tokoni ʻe taha ke ngāue mo e kau taautaha kei talavoú (vakai ki he 14.1.2.2).

  • Talanoa fakafoʻituitui mo e mēmipa takitaha ʻo e kōlomú ʻo ʻikai toe siʻi ange he tuʻo taha ʻi he taʻu. Aleaʻi e ngaahi fatongia fakataulaʻeikí pea mo e tuʻunga lelei ʻo e mēmipá mo hono fāmilí.

  • Akoʻi e kau mēmipa ʻo e kōlomú ʻi honau ngaahi fatongia fakataulaʻeikí (vakai, Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 107:89). ʻOku kau heni hano akoʻi kinautolu ʻi he founga ke ngāue ʻaki ai honau lakanga fakataulaʻeikí ki hono fakahoko ʻo e ngaahi ouaú mo e ngaahi tāpuakí.

  • Tokangaʻi mo tokoni ke fakaleleiʻi ʻa e faiako ʻi he kōlomú (vakai, vahe 17).

  • Palani mo tataki ʻa e ngaahi fakataha fakakōlomú.

  • Tokangaʻi e ngaahi ʻekitivitī ʻa e kōlomu ʻo e kaumātuʻá (vakai, 8.2.1.3).

  • Tokoniʻi e kau talavoú mo e kau teuteu kaumātuʻá ke nau teuteu ke maʻu e Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisētekí (vakai, 8.4).

  • Tokangaʻi ʻa e ngaahi lekooti, ngaahi lipooti, mo e ngaahi meʻa fakapaʻanga ʻa e kōlomú (vakai, LCR.ChurchofJesusChrist.org). ʻE lava ke tokoni ha sekelitali (vakai, 8.3.4.).

ʻE akoʻi ʻe he kau palesitenisī fakasiteikí mo ha kau mēmipa ʻo e fakataha alēleaʻanga māʻolungá ne vahe ki ai, ʻa e kau palesitenisī ʻo e kōlomu ʻo e kaumātuʻá kau ki he ngaahi fatongiá ni. Te nau lava ʻo fakahoko ʻeni ʻi he lolotonga ʻo e ngaahi fakataha fakatakimuʻa ʻo e lakanga fakataulaʻeikí he siteikí, ngaahi fakataha ʻa e kau palesitenisī fakakōlomú, pea mo e talanoa fakataautaha mo e kau palesiteni ʻo e kōlomu ʻo e kaumātuʻá (vakai, 29.3.3).

ʻE poupouʻi ʻe he ngāue ʻa e palesiteni ʻo e kōlomu e kaumātuʻá ʻa e pīsopé ʻi he tokanga taha ki he toʻu tupú mo e ngaahi fatongia makehe ʻa e pīsopé.

8.3.3.3

Fakataha Fakapalesitenisií

ʻE fakataha maʻu pē ʻa e kau palesitenisī ʻo e kōlomu e kaumātuʻá mo e sekelitalí. ʻE tataki ʻe he palesitení e ngaahi fakataha ko ʻení. ʻE kau ki ai ʻa e aleaʻanga māʻolunga naʻe vahe ki aí, ʻi ha ngaahi taimi.

ʻE lava ke kau ʻi he ʻasenitá ʻa e ngaahi meʻa ko ʻení:

  • Palani ha founga ke fakamālohia ai ʻa e kau mēmipa ʻo e kōlomú mo honau ngaahi fāmilí (kau ai mo e kau teuteu kaumātuʻá).

  • Palani ha founga ke tokoni ai ke fakahoko ʻa e ngāue ʻa e ʻOtuá ki he fakamoʻuí mo e hakeakiʻí.

  • Fakafekauʻaki e ngāue fakafaifekaú, ngāue fakatemipalé mo e hisitōlia fakafāmilí.

  • Ngāue ki he faleʻi mo e ngaahi ngāue naʻe vahe mei he pīsopé mo e kau taki fakasiteikí.

  • Ngāue ki he ngaahi ngāue naʻe vahe mei he ngaahi fakataha alēlea fakauōtí.

  • Fakakaukauʻi ʻi he faʻa lotu ʻa e ngaahi ngāue fakaetauhi naʻe vahé.

  • Toe vakaiʻi e fakamatala mei he ngaahi ʻinitaviu ʻo e ngāue fakaetauhí. Palani ha ngaahi founga ke ʻiloʻi ai e mālohingá mo tokoni ke feau ʻa e ngaahi fiemaʻú. (Vakai, vahe 21.)

  • Fakakaukauʻi ha houʻeiki tangata ke nau ngāue ʻi he ngaahi uiuiʻí mo e ngaahi ngāue ke faí.

  • Palani e ngaahi fakataha mo e ngaahi ʻekitivitī fakakōlomú.

8.3.4.

Sekelitalí

Ka fakangofua ʻe he pīsopé, ʻe lava leva ʻe ha mēmipa ʻo e kau palesitenisī ʻo e kōlomu e kaumātuʻá ʻo ui ha mēmipa ʻo e kōlomú ke hoko ko e sekelitali ʻo e kōlomú. Te ne fakahā ia ke hikinimaʻi ʻi ha fakataha ʻa e kōlomú pea vaheʻi ia.

ʻE lava ke kau ʻeni ʻi he ngaahi fatongia ʻo e sekelitalí:

  • Teuteu ʻa e ʻasenita ʻo e ngaahi fakataha fakapalesitenisií mo e ngaahi fakataha fakakōlomú.

  • Hiki e fakamatala ʻo e ngaahi fakatahá mo muimuiʻi ʻa e ngaahi ngāue ke faí.

  • Fakataimi-tēpileʻi e ngaahi ʻinitaviu ngāue fakaetauhí (vakai, 21.3).

  • Teuteuʻi mo fakahū e ngaahi lipooti fakakuata ʻo e maʻulotú pea mo e lahi ʻo e ngaahi ʻinitaviu ʻo e ngāue fakaetauhi naʻe fakahokó.

  • Tokoni ke teuteuʻi ha patiseti fakataʻu mo tauhi e lekooti ʻo e ngaahi fakamolé.

8.3.5

Ngaahi Uiuiʻi Kehe

ʻE ala ʻaonga ʻa e ngaahi uiuiʻi kehe ko ʻení. ʻE aleaʻi ʻe he palesiteni ʻo e kolomu e kaumatuʻá mo e pīsopé pe ʻoku fie maʻu nai pe ʻikai.

  • Ko ha kau faiako he kōlomu ʻo e kaumātuʻá ke nau faiako ʻi he ngaahi fakataha fakakōlomu he Sāpaté.

  • Ko ha kouʻōtineita ngāue tokoni ke tokoni ki hono palani mo fakahoko e ngāue tokoni ki he kakai faingataʻaʻiá (vakai, 8.2.2.2). ʻE lava foki ke ui ha kau tokoni mo ha kau mēmipa ki he kōmití.

  • Ko ha kouʻōtineita ʻekitivitī ke tokoni ki hono palani mo fakahoko e ngaahi ʻekitivitī ʻa e kōlomu ʻo e kaumātuʻá (vakai, 8.2.1.3). ʻE lava foki ke ui ha kau tokoni mo ha kau mēmipa ki he kōmití.

  • Ko ha kau tokoni sekelitali ke tokoni ki he sekelitali ʻo e kōlomu e kaumātuʻá.

  • Ko ha kau sekelitali ki he ngāue fakaetauhí ke nau fokotuʻutuʻu ʻa e ngaahi ʻinitaviu ʻo e ngāue fakaetauhí mo teuteu ʻa e ngaahi lipooti fakakuatá.

Kapau ʻe fie maʻu ʻa e ngaahi uiuiʻi ko ʻení pe ko ha toe ngaahi uiuiʻi kehe, ʻe fokotuʻu ʻe he kau palesitenisī ʻo e kōlomu ʻo e kaumātuʻá ʻa e houʻeiki tangata ke nau ngāue aí. Te nau fakahoko ʻa e ngaahi fokotuʻu ko ʻení ki he kau pīsopelikí. Kapau ʻe tali ʻe he kau pīsopelikí, ʻe ui leva kinautolu ʻe ha mēmipa ʻo e kau palesitenisī ʻo e kōlomú. Te ne fakahā kinautolu ke hikinimaʻi ʻi ha fakataha fakakōlomu pea vaheʻi kinautolu.

ʻO ka fie maʻu, ʻe lava pē ke vahe ʻe he kau palesitenisī ʻo e kōlomu e kaumātuʻá ha kau tangata ke nau tokoni ʻi ha ngaahi founga kehe ki he ngaahi ngāue ʻa e kōlomu ʻo e kaumātuʻá. ʻOku ʻikai fie maʻu ia ke uiuiʻi mo vaheʻi e houʻeiki tangata ʻoku ngāue taimi nounoú.

ʻĪmisi
ongo tangata ʻokú na foaki ha tāpuaki ʻo e lakanga fakataulaʻeikí ki ha taha

8.4

Ko hono Tokoniʻi ʻo e Kau Teuteu Kaumātuʻá ʻi heʻenau Teuteu ke Maʻu e Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisētekí

Ko e taha teuteu kaumātuʻá ko ha mēmipa tangata ia ʻo e Siasí kuo teʻeki ke ne maʻu ʻa e Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisētekí pea (1) kuo ʻosi taʻu 19 pe motuʻa ange pe (2) kei siʻi ange ʻi he taʻu 19 ka kuo ʻosi mali.

Ko e tokoniʻi ko ia ʻo e kau teuteu kaumātuʻá ke nau teuteu ke maʻu e Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisētekí ko e taha ia ʻo e ngaahi meʻa mahuʻinga taha ʻoku fakamuʻomuʻa ʻe he kau palesitenisī ʻo e kōlomú. ʻE ʻoange ʻe he kau palesitenisií ha ngaahi faingamālie ki he kau teuteu kaumātuʻá ke nau ngāue mo vahevahe honau ngaahi mālohingá. ʻOku totonu ke vahe ha houʻeiki tangata ngāue fakaetauhi faivelenga ki he kau teuteu kaumātuʻá.

ʻE akoʻi ʻe he kau palesitenisī ʻo e kōlomú mo e houʻeiki tangata ngāue fakaetauhí ʻa e kau teuteu kaumātuʻá fekauʻaki mo e:

  • Fakapapau mo e fuakava ʻo e lakanga fakataulaʻeikí (vakai, Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 84:33–44).

  • Ngaahi fatongia ʻo ha kaumātuʻa, kau ai mo e fatongia ke ngāue fakaetauhí (vakai, Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 20:38–45; 42:44; 107:11–12). ʻE lava ke hoko ʻa e kau teuteu kaumātuʻa ʻoku kei akonaki pe taulaʻeikí ko ha kau tangata ngāue fakaetauhi.

  • Ngaahi taumuʻa ʻo e ngaahi ouau mo e ngaahi tāpuaki ʻo e lakanga fakataulaʻeikí pea mo e founga hono fakahoko kinautolú (vakai, vahe 18).

  • Founga ʻoku fengāueʻaki fakataha ai ʻa e houʻeiki tangatá mo e houʻeiki fafiné ke fakahoko e ngāue ʻa e ʻOtuá.

Ko e fakamatala fekauʻaki mo e ngaahi tefito ko ʻení, vakai, “Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisētekí,” “Lakanga Fakataulaʻeikí” mo e “Houʻeiki Fafine ʻi he Siasí” (Ngaahi Tefito ʻo e Ongoongoleleí, topics.ChurchofJesusChrist.org).

ʻE lava ke fakahoko fakafoʻituitui ʻa e fakahinohino ko ʻení pe ʻi ha kalasi ʻoku fakahoko mavahe mei he ngaahi fakataha angamaheni ʻo e Sāpaté.

Ko hono fakapapauʻi pē ʻe he pīsopé mo e palesiteni fakasiteikí kuo mateuteu mo taau ha tokotaha teuteu kaumātuʻa, ʻe lava ke fakanofo ia ko ha kaumātuʻa ʻi he Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisētekí.

8.5

Kāingalotu ʻOku Faingataʻaʻia Fakatuʻasinó

ʻE tokanga makehe ʻa e kau palesitenisī ʻo e kōlomu e kaumātuʻá ki he kāingalotu ʻoku faingataʻaʻia fakatuʻasinó. Ki ha fakamatala fekauʻaki mo hono akoʻi ʻo e kāingalotu ʻoku faingataʻaʻia fakatuʻasinó, vakai, disability.ChurchofJesusChrist.org; vakai foki, 38.8.27 ʻi he tohi tuʻutuʻuni ko ʻení.