Seminelí
ʻEta 4–5: “Fofola Mai Kiate Kinautolu ʻa ʻEku Ngaahi Fakahā Kotoa Pē”


“ʻEta 4–5: ʻFofola Mai Kiate Kinautolu ʻa ʻEku Ngaahi Fakahā Kotoa Pē,’” Tohi ʻa Molomoná – Tohi Lēsoni ʻa e Faiakó (2024)

“ʻEta 4–5,” Tohi ʻa Molomoná – Tohi Lēsoni ʻa e Faiakó

ʻEta 4–5

“Fofola Mai Kiate Kinautolu ʻa ʻEku Ngaahi Fakahā Kotoa Pē”

ʻĪmisi
ko e ʻū lauʻi peleti koulá

ʻOkú ke ongoʻi mateuteu nai ke ako lahi ange mei he ʻEikí? Kapau ʻoku ʻikai, ko e hā ha meʻa te ke lava ʻo fai? Naʻe fekau ‘e he ‘Eikí kia Molonai ke fakamaʻu ʻa e ngaahi lekooti ʻa e tokoua ʻo Sēletí peá Ne folofola ko e ngaahi tohi ko ʻení ʻe toki fakahā ia ʻi he taimi ʻe tui ai ʻa e kakaí ʻo hangē ko ia naʻe fai ʻe he tokoua ʻo Sēletí. ʻOku fakataumuʻa ʻa e lēsoni ko ʻení ke tokoni ke mahino kiate koe ʻa e meʻa te ke lava ʻo fai ke maʻu ai ha fakahā lahi angé.

Tokoni ke maʻu ʻe he kau akó ha ʻuhinga fakataautaha ʻi he folofolá. Poupouʻi ʻa e kau akó ke nau fakaʻaongaʻi ha ngaahi taukei ako kehekehe ke fakatupulaki ʻa e mahino ʻoku nau maʻu ki he folofolá. ʻE lava ke kumi ʻe he kau akó ha ngaahi fakaikiiki ʻi he talanoá, fai ha ngaahi fakafehoanaki mo ha ngaahi fakafehokotaki ʻi he ngaahi talanoá mo ʻenau moʻuí, pea fakapapauʻi ʻa e founga te nau fakaʻaongaʻi ai ʻa e meʻa kuo nau akó.

Teuteu ʻa e tokotaha akó: Fakaafeʻi ʻa e kau akó ke lau ʻa e ʻEta 4 ko ha konga ʻo ʻenau ako fakaʻaho ʻa e folofolá, ʻo kumi ʻa e ngaahi moʻoni ʻe ala tokoni kiate kinautolu ke maʻu ha toe fakahā lahi ange mei he ʻEikí.

Ngaahi ʻEkitivitī Ako ʻOku Ala Fakahokó

ʻI heʻetau mateuteú

Fakakaukau ki ha meʻa ʻoku mātuʻaki mahuʻinga kiate koe pe ko hoʻo fāmilí.

Hangē ko ʻení, mahalo te ke fie fakaʻaliʻali pe fakamatalaʻi ha meʻa ʻoku mahuʻinga kiate koe.

  • Neongo te ke saiʻia ke vahevahe ʻa e meʻa ko ʻení mo e niʻihi kehé, ko e hā hono ʻuhinga ka ke ka mātuʻaki tokanga ai ʻi hono ʻave ia ke pukepuke ʻe ha fānau īkí?

  • Ko e hā ʻa e meʻa ʻe fiemaʻu ke ako pe fai ʻe ha fānau kimuʻa peá ke falala ke ʻoange ʻa e meʻa ko iá ki aí?

Ko e founga tatau pē ʻoku mokoi ai ʻa e ʻEikí ke fakahā mai ʻa e ngaahi moʻoní kiate kitautolú, ka ʻokú Ne tatali kae ʻoua kuo tau mateuteu ke maʻu ia (vakai, ʻAlamā 12:9–11).

Ko e konga ʻo e Tohi ʻa Molomoná kuo fakamaʻú

Ko ha sīpinga ʻo e tatali ʻa e ʻEikí ke fakahā ʻa e moʻoní kae ʻoua kuo tau mateuteú, ko e konga ʻo e Tohi ʻa Molomoná kuo fakamaʻú. Naʻe fekau kia Siosefa Sāmita ke ʻoua naʻá ne fakaava pe liliu ʻa e konga ko iá (vakai, ʻEta 5:1). ʻOku ʻi ai ha lekooti ʻo e meʻa-hā-mai naʻe fakahā ki he tokoua ʻo Sēletí.

Ke tokoni atu ke ke ako fekauʻaki mo e konga ʻo e Tohi ʻa Molomoná kuo fakamaʻú, fakaʻaongaʻi ʻa e ngaahi potufolofola ʻoku haʻi atú ke tali ʻaki ʻa e ngaahi fehuʻi moʻoni pe hala ko ʻení.

Fakakaukau ke fakaafeʻi ʻa e kau akó ke kumi ʻa e tali ki he ngaahi fehuʻi moʻoni pe hala ko ʻení ʻi ha fanga kiʻi kulupu tokosiʻi. Pe, te ke lava ʻo fakaafeʻi ʻa e kau akó ke nau lau ʻa e fakamatalá pea mateʻi ʻa e talí, pea lau leva ʻa e ngaahi vēsí ke vakai pe naʻe tonu.

Ko e ngaahi ʻuluaki tali ʻe tolú ʻoku moʻoni ia, ka ko e ongo tali fakamuimuí ʻoku hala ia.

  1. Naʻe fakahā ʻe he Fakamoʻuí Ia ki he tokoua ʻo Sēletí pea naʻá Ne ngāue fakaetauhi kiate ia (ʻEta 3:20).

  2. Naʻe fakahā ʻe he ʻEikí ki he tokoua ʻo Sēletí ʻa e kakai kotoa pē ʻi he māmaní, ʻi he kuohilí mo e kahaʻú, ʻo ʻikai toe taʻotaʻofi ha meʻa meiate ia (ʻEta 3:25; 4:4).

  3. Naʻe fekau ‘e he ‘Eikí ki he tokoua ‘o Sēletí ke ne lekooti ‘a e ngaahi meʻa kuó ne mamata ki aí pea fakamaʻu ‘a e lekōtí. Naʻe [tohi] ia ʻi ha lea naʻe veuveuki ʻe he ʻEikí pea he ʻikai lava ke lau ia taʻe kau ai ha kau liliu lea fakalangi (ʻEta 3:21–22, 24, 27; 4:1).

  4. Naʻe foaki ʻe he ʻEikí ki he tokoua ʻo Sēletí ha foʻi maka ʻe tolu ʻe lava ke fakaʻaongaʻi ke liliu ʻaki ʻa e lekōtí (ʻEta 3:23–24, 28).

  5. Kuo teʻeki ke lau ʻe ha taha ʻa e lekooti ʻa e tokoua ʻo Sēletí (ʻEta 4:2–5).

Ko e maʻu ha fakahā lahi angé

Naʻe fakahā ʻe he ʻEikí ʻo fakafou ʻia Molonai ,ʻa e meʻa kuo pau ke tau fai ke haʻu kiate Iá, maʻu ʻa e fakahā, mo teuteuʻi kitautolu ke maʻu ʻa e fakahā lahi ange ʻoku ʻi he konga ʻo e Tohi ʻa Molomoná kuo fakamaʻú.

Hiki ʻi he palakipoé ʻa e tefitoʻi moʻoni taʻekakato ʻoku lisi atu ʻi laló.

Lau fakalelei ʻa e ʻEta 4:5–15, ʻo kumi ha ngaahi founga ke fakakakato ʻaki ʻa e foʻi moʻoni ko ʻení. ʻOku ʻuhinga ʻa e kupuʻi lea “ngaahi meʻá ni” ʻi he veesi 8 mo e 11 ki he Tohi ʻa Molomoná. Ko e veilí, ʻo hangē ko e sīpinga ʻoku ʻomi ʻi he veesi 15, ko ha puipui pe konga tupenu ʻoku fakaʻaongaʻi ke ʻufiʻufiʻi pe fūfuuʻi ha meʻa.

  • ʻE tāpuekina kitautolu ʻe he ʻEikí ʻaki ha toe fakahā lahi ange ʻi heʻetau …

Fakaafeʻi ʻa e kau akó ke nau hiki ʻi he palakipoé ʻa e ngaahi kupuʻi lea mei he folofolá te ne lava ʻo fakakakato totonu ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení. ʻE lava foki ke nau fakakau ai ʻa e ngaahi veesi naʻa nau maʻu ai ʻa e ngaahi kupuʻi lea ko iá. Ko ha ngaahi sīpinga ʻeni ʻe niʻihi:

  • “fakatomala … pea hoko ʻo maʻa ʻi he ʻao ʻo e ʻEikí” (ʻEta 4:6)

  • “ngāue ʻaki ʻa e tuí” (ʻEta 4:7)

  • “tui ki he ngaahi meʻá ni” (ʻuhinga ki he meʻa kuo ʻosi fakahā ʻe he ʻEikí, tautautefito ki he Tohi ʻa Molomoná) (ʻEta 4:8, 11)

  • “haʻu [ki he Fakamoʻuí]” (ʻEta 4:13–15)

  • lotu “ʻi he loto-mafesifesi mo e laumālie fakatomalá” (ʻEta 4:15)

Fakakaukau ke fehuʻi ki he kau akó pe ʻoku ʻi ai haʻanau fehuʻi fekauʻaki mo e ngaahi kupuʻi lea ko ʻení. Kapau ʻoku ʻi ai, fai ʻa e ʻekitivitī ko ʻení:

Kapau ʻe tokoni ke mahino lelei ange kiate koe ha taha ʻo e ngaahi kupuʻi lea ko ʻení, kumi ʻa e ngaahi foʻi lea mahuʻingá ʻi he Fakahinohino ki he Ngaahi Folofolá, pe ko e Polokalama Gospel Library. Hangē ko ʻení, ʻe ala tokoni ke kumi ʻa e “loto-mafesifesí” ʻi he Fakahinohino ki he Ngaahi Folofolá.

Ke tokoni ke mahino mo ongoʻi ʻe he kau akó ʻa e mahuʻinga ʻo e ngaahi ngāue ko ʻení, fakaafeʻi ke nau fai ha taha ʻo e ongo meʻá ni:

  1. Fakakaukau ki ha sīpinga mei he folofolá pe sīpinga fakaonopooni ʻo ha taha ʻokú ne fai ʻa e ngaahi ngāue ko ʻení. Hiki ʻa e founga naʻe iku ai ʻa e ngaahi ngāue ko ʻení ke maʻu ha tokoni mo e fakahā mei he ʻEikí.

  2. Fakakaukau ki ha taimi naʻe iku ai hono fai ha taha pe lahi ange ʻo e ngaahi ngāue ko ʻení ki ha tali pe fakahinohino mei he ʻEikí ʻi hoʻo moʻuí. (Ko ha sīpinga ʻe taha ko e fakalaulauloto ki he meʻa kuó ke ako mo tui ki ai ʻi hoʻo ako ʻa e Tohi ʻa Molomoná mo e founga kuó ne tataki ai koe ke maʻu ha fakahā ʻi hoʻo moʻuí.)

Fakaafeʻi ʻa e kau akó ke vahevahe ʻenau ngaahi sīpingá mo e aʻusiá.

  • ʻOkú ke pehē ko e hā ʻe tāpuakiʻi ai kitautolu ʻe he ʻEikí ʻaki ha fakahā lahi ange ʻi heʻetau moʻui ʻi he founga naʻá Ne fakamatalaʻi ʻi he veesi 5–15?

  • Ko e hā ka hoko ai ʻa e taʻe-malava ke hoko ko e faʻahinga kakai naʻe fakamatalaʻi ʻe he ʻEikí ke tau taʻe-mateuteu ai ke maʻu ha fakahā lahi angé?

  • Ko e hā e meʻa ʻoku akoʻi atu ʻe he meʻá ni fekauʻaki mo e ʻEikí mo e faʻahinga kakai ʻokú Ne finangalo ke tau aʻusiá?

ʻE fakahā ʻe he ʻEikí ʻa e konga ʻo e Tohi ʻa Molomoná kuo fakamaʻú ʻi he “taimi ʻokú [Ne] loto ki aí” (2 Nīfai 27:21) ʻi he taimi te tau ngāueʻi ai ʻa e tui tatau mo ia naʻe maʻu ʻe he tokoua ʻo Sēletí (vakai, ʻEta 4:7). ʻOku malava ke ʻi ai mo ha fakahā lahi ange ʻoku tatali ʻa e ʻEikí ke ʻoatu kiate koe ʻi he founga tatau pē. Ke fakaʻosi ʻa e lēsoni ko ʻení, fai ʻa e meʻá ni:

  • Toe fakamanatu ʻa e fakamatala ʻi he ngaahi veesi ko ʻení fekauʻaki mo e kakai ʻoku nau ngāueʻi ʻa e tuí pea fakamāʻoniʻoniʻí, fakalaulauloto ki he ngaahi founga ʻokú ke tatau ai mo kinautolú pea mo e ngaahi founga ʻe fiemaʻu ke ke fakaleleiʻí.

  • Fakalaulauloto mo lotua ke ʻiloʻi ʻa e meʻa ʻoku finangalo ʻa e ʻEikí ke ke fai ke maʻu ai ha fakahā lahi ange meiate Iá. Hiki ʻi hoʻo tohinoa akó hoʻo ngaahi fakakaukaú mo e ngaahi ongó.

Fakaafeʻi ha kau ako ʻe niʻihi ke vahevahe ʻenau ngaahi fakakaukau mo e ongo fekauʻaki mo e meʻa ne nau ako he ʻaho ní, kapau ʻoku ʻikai ke fuʻu fakataautaha ia. Vahevahe foki mo hoʻo ngaahi fakakaukaú mo e fakamoʻoní.