Seminelí
ʻEta 2: “Fakahinohinoʻi … Maʻu Ai Pē ʻe he Toʻukupu ʻo e ʻEikí”


“ʻEta 2: ʻFakahinohinoʻi … Maʻu Ai Pē ʻe he Toʻukupu ʻo e ʻEikí,’” Tohi ʻa Molomoná – Tohi Lēsoni ʻa e Faiakó (2024)

“ʻEta 2,” Tohi ʻa Molomoná – Tohi Lēsoni ʻa e Faiakó

ʻEta 2

“Fakahinohinoʻi … Maʻu Ai Pē ʻe he Toʻukupu ʻo e ʻEikí”

ʻĪmisi
ko e toʻukupu faifakahinohino ʻo e Fakamoʻuí

Kuó ke fehangahangai nai mo ha fili pe palopalema faingataʻa peá ke puputuʻu ai ʻi he meʻa ke faí? ʻI hono foʻu ʻe he tokoua ʻo Sēletí mo hono kakaí ha ʻū vaka lafalafa ke nau kolosi ai ʻi he tahí, naʻa nau fehangahangai mo ha ngaahi palopalema lalahi. Naʻe ngāue ʻa e tokoua ʻo Sēletí ʻi he tui ki he ʻEikí mo fekumi ki Heʻene fakahinohinó ʻi he faingataʻa takitaha. ʻE lava ke tokoni atu ʻa e lēsoni ko ʻení ke ke ʻiloʻi ʻa e founga ke fekumi ai ki he tokoni ʻa e ʻEikí ʻi hono fakaleleiʻi hoʻo ngaahi palopalemá.

ʻOange ha ngaahi faingamālie ki he kau akó ke nau fekumi ai ki ha fakahā fakataautaha. Naʻe akonaki ʻa Palesiteni Tāleni H. ʻOakesi ʻo e Kau Palesitenisī ʻUluakí ʻo pehē, “ʻe tokoni ʻa e ngaahi folofolá ke fakaleleiʻi ʻetau ngaahi fehuʻi fakatāutahá he ko hono lau iá ʻoku tau fakaafeʻi ai mo fakafeʻungaʻi kitautolu ki he ngaahi ueʻi ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní, ʻa ia te ne tataki kitautolu ki he moʻoni kotoa pē” (“Studying the Scriptures,” BYU–Hawaii devotional address [Mar. 14, 1986], 18–21). Kumi ha ngaahi faingamālie ke tokoniʻi ai ʻa e kau akó ke nau fekumi ki he tokoni ʻa e ʻEikí ʻi heʻenau ngaahi palopalema fakatāutahá lolotonga ʻenau ako ʻa e folofolá.

Teuteu ʻa e tokotaha akó: Fakaafeʻi ʻa e kau akó ke nau omi mateuteu ke vahevahe ha ngaahi aʻusia ʻa ia ne nau maʻu ai, pe ko ha niʻihi kehe ʻoku nau ʻiloʻi, ʻa e tokoni ʻa e ʻEikí ke fakaleleiʻi ʻa e ngaahi palopalemá.

Ngaahi ʻEkitivitī Ako ʻOku Ala Fakahokó

Ngaahi palopalemá mo e ngaahi filí

Fakaafeʻi ʻa e kau akó ke nau ngāue fakafoʻituitui, tauhoa, pe ʻi ha fanga kiʻi kulupu tokosiʻi ke fai ʻa e ʻekitivitī ko ʻení.

Ko e founga ʻe tahá, ʻe lava ke vahevahe ʻe he kau akó ʻi ha fanga kiʻi laʻipepa, ʻo ʻikai tohi ai honau hingoá, ʻa e ngaahi palopalema mo e ngaahi meʻa fakamafasia ʻoku nau foua mo honau toʻú. Kapau ʻe ʻaonga, fakakaukau ke lisi ʻi he palakipoé ʻa e ngaahi palopalema angamahení, pe kole ki he kau akó ke nau hiki ʻa e meʻa ʻoku nau ongoʻi ko e ngaahi palopalema lalahi taha ia ʻe tolu ʻoku nau fehangahangai mo iá.

Fakakaukauloto naʻe faʻu ʻe ha taha ʻi he mītia fakasōsialé ha lisi ʻo e meʻa naʻá ne pehē ko e ngaahi palopalema mo e ngaahi fakamafasia lahi taha ia ʻe tolu ʻoku fehangahangai mo e toʻu tupú he ʻaho ní. Naʻe lisi ʻe he tokotahá ni ʻa e ngaahi meʻa ko ʻení:

  • Ko e teke mālohi ke sai ʻa e akó

  • Ko e vālelei mo e ngaahi kaungāmeʻá

  • Palani ki he kahaʻú

  • ʻOkú ke poupou nai ki he ngaahi fili ʻa e tokotaha ko ʻení? Ko e hā hono ʻuhingá?

  • Ko e hā nai ha ngaahi palopalema pe fakamafasia kehe te ke fakakau ʻi he lisí? Ko e hā hono ʻuhingá?

Fakaafeʻi ʻa e kau akó ke nau fakalaulauloto fakalongolongo ki he ngaahi fehuʻi ko ʻení: ʻE ala tokoni ke lau māmālie ʻa e ngaahi fehuʻí.

  • Ko e hā hoʻo ngaahi mafasia mo e palopalema lahi tahá?

  • ʻOkú ke fekumi nai ki he tokoni ʻa e ʻEikí ʻi he ngaahi meʻá ni? ʻI he founga fēfē?

  • Ko e hā hono lahi hoʻo loto-falala te ke lava ʻo ikunaʻi hoʻo ngaahi mafasiá mo e palopalemá ʻi he tokoni ʻa e ʻEikí?

Fili ha taha ʻo e ngaahi palopalema pe ngaahi fili naʻá ke fakakaukau te ke fiemaʻu ai ʻa e tokoni ʻa e ʻEikí. ʻI hoʻo akó, fekumi ki ha ngaahi moʻoni ʻe ala tataki koe ke ke maʻu ha tokoni mei he Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisi ʻi he palopalema naʻá ke filí.

Teuteu ki he tokoni ʻa e ʻEikí

Naʻe muimui ʻa e kau Sēletí ki he fakahinohino ʻa e ʻEikí ʻo foʻu ha ʻū vaka lafalafa ke “folau atu ai ʻi he ngaahi vai lahí” (ʻEta 2:6) kae ʻoua kuo nau tūʻuta ʻi he matātahi ʻo e “fuʻu tahi lahí” (ʻEta 2:13). Naʻe fekauʻi leva kinautolu ʻe he ʻEikí ke nau toe foʻu ha ʻū vaka lafalafa “ʻo fakatatau ki he sīpinga ʻo e ngaahi vaka ʻa ia kuo [nau] faʻu ki muʻa atú” (ʻEta 2:16) ke kolosi ʻi he “fuʻu tahi lahí” ki he fonua ʻo e talaʻofá. Naʻe fehangahangai ʻa e tokoua ʻo Sēletí mo ha ngaahi faingataʻa lahi ʻi heʻene feinga ke muimui ki he ngaahi fakahinohino ʻa e ʻEikí ki ha fononga lōloa pehē.

Fakakaukau ke tā ʻa e saati ko ʻení ʻi he palakipoé pe fakaafeʻi ʻa e kau akó ke nau tā ia ʻi heʻenau tohinoa akó. Mahalo naʻa ʻaonga ke vahevahe tautau toko ua pe fakakulupu iiki ʻa e kau akó ke nau lau ʻa e ʻEta 2:16–25; 3:1, 4, 6 pea fakafonu fakataha ʻa e sātí. Pe fakakaukau ke fakaafeʻi ʻa e kau akó ke nau lau ʻa e ngaahi potufolofolá pea fakafonu ʻa e sātí ʻiate kinautolu pē pea fakafehoanaki mo ha hoa pe kulupu tokosiʻi.

Ko e hā ʻa e meʻa naʻe fai ʻe he tokoua ʻo Sēletí mo hono kakaí?

Ko e hā ha ngaahi fehuʻi pe meʻa naʻe hohaʻa ki ai ʻa e tokoua ʻo Sēletí?

Naʻe tali fēfē ʻe he ʻEikí ʻene ngaahi fehuʻí?

  • ʻOku kaunga fēfē nai ʻa e ngaahi veesi ko ʻení ki heʻetau moʻuí?

Fakakaukau ke hiki ‘a e moʻoni ko ʻení ʻi he palakipoé, pea fakaafeʻi ‘a e kau akó ke nau hiki ia ʻi heʻenau tohinoa akó.

Ko e tefitoʻi moʻoni ʻe taha te tau lava ʻo akó ko e taimi ʻoku tau ui ai ki he Tamai Hēvaní ʻi he lotu pea fai hotau fatongiá ke fakaleleiʻi ʻetau ngaahi palopalemá, te tau lava ʻo maʻu ʻa e tokoni ʻa e ʻEikí.

  • Ko e hā ha ngaahi founga kehekehe ʻoku tali ʻaki ʻe he ʻEikí ʻa e ngaahi fehuʻi ʻa e tokoua ʻo Sēletí? (Vakai, ʻEta 2:19–23.)

Fakatatau ki he lea ʻa Palesiteni Hāloti B. Lií (1899–1973), ko e fehuʻi ʻa e ʻEikí ʻi he ʻEta 2:23, “Ko e hā ʻa e meʻa ʻokú ke loto ke u fai ke mou maʻu ai ha maama ʻi homou ngaahi vaká?,” naʻe tatau ia mo e lea ʻo pehē:

“Ko e hā te ke fokotuʻu mai ʻoku totonu ke ta fai ke maʻu ai ha māmá?” …

… Hangē pē naʻe folofola ange ʻa e ʻEikí kiate iá, “Vakai, ne u foaki atu kiate koe ha ʻatamai ke ke fakakaukau ʻaki, pea ne u ʻoatu mo e tauʻatāina ke filí ke ke ngāue ʻaki ia. Taimi ní fai ʻa ia kotoa pē te ke lavá ke tokoniʻi koe ʻi he palopalemá ni; pea ka hili hoʻo fai kotoa ʻa ia ʻokú ke lavá, te u tokoniʻi leva koe.” …

… Kapau ʻokú ke fie maʻu ʻa e tāpuakí, ʻoua te ke tūʻulutui pē ʻo lotua iá. Teuteuʻi koe ʻi ha founga ʻokú ke fakakaukau te ke lava ʻo fakafeʻungaʻi ai koe ke maʻu ʻa e tāpuaki ʻokú ke fekumi ki aí. (Harold B. Lee, Stand Ye in Holy Places [1974], 243–44)

  • Ko e hā ka ʻomi ai ʻe he ʻEikí ha fakahinohino pau ʻi ha ngaahi tūkunga ʻe niʻihi ka ko e taimi ʻe niʻihi ʻokú Ne finangalo ke tau fokotuʻu ange ha solovaʻanga pea kumia ʻEne tokoní ke solova ʻetau ngaahi palopalemá?

  • Ko e hā nai hono ʻuhinga ka fiemaʻu ai ʻe he ʻEikí ʻetau ngaahi fakakaukaú mo e ngaahi ngāué fakataha mo ʻetau ngaahi lotú?

  • ʻE tokoni fēfē nai ʻa e ngaahi founga ʻoku tali ʻaki ʻe he ʻEikí ʻetau ngaahi fehuʻí mo e ngaahi meʻa ʻoku tau hohaʻa ki aí ke tau tupulakí?

Fakakaukau pe ko e fē ʻi he ngaahi ʻekitivitī ko ʻení ʻe lelei taha maʻá e kau akó, pe tuku ke nau fili ha ʻekitivitī ʻe taha.

Ke tokoni ke ke fakalaulauloto ki he founga ʻe lava ke fakaʻaongaʻi ai ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení kiate kitautolu ʻi hotau kuongá, fai ha taha ʻo e ongo ʻekitivitī ko ʻení:

  1. Tohi fekauʻaki mo e founga naʻe fakahoko ai ʻe he ʻEikí ha tali kiate koe pe ko ha taha ʻokú ke ʻiloʻi ʻaki ha ngaahi fakahinohino pau ke solova ʻaki ha palopalema pe ko e founga naʻá Ne finangalo ai ke ke fokotuʻu ange ha solovaʻangá pea fekumi ki Heʻene tāpuakí. Lekooti ʻa e meʻa naʻá ke ako mei he aʻusia ko iá.

  2. Fili ʻa e meʻa ʻokú ke pehē ko e taha ia ʻo e ngaahi palopalema pe fakamafasia lahi taha ki he toʻu tupú he ʻaho ní. Fakakaukau ki he meʻa ʻe lava ke fai ʻe ha taha ke ikunaʻi ʻaki ʻa e palopalema ko ʻení pea mo e founga te ne fekumi ai ki he tokoni ʻa e ʻEikí.

Kapau ʻoku ʻi ai ha ngaahi sīpinga ʻo hono fakahoko ʻo e tefitoʻi moʻoni ko ʻení ʻi he kuongá ni, fakaafeʻi ke nau vahevahe ia. Fakakaukau ke vahevahe foki mo haʻo sīpinga.

Fakaʻaongaʻi fakatāutahá

Fakakaukau ki he palopalema pe fili naʻá ke fili ʻi he kamataʻanga ʻo e lēsoní. Tānaki atu ʻeni ki hoʻo sātí:

Ko e hā ha meʻa kuó u fai pe ʻe lava ke u fai ke solova pe ikunaʻi ai ʻeku palopalemá?

Ko e hā ha ngaahi fehuʻi pe meʻa ʻoku ou hohaʻa ki ai ʻe lava ke u ʻave ki he ʻEikí?

Ko e hā ha ngaahi founga ʻoku tokoni pe tali ai ʻa e ʻEikí kiate aú?

Fakaafeʻi ʻa e kau akó ke nau fakakaukauloto pe vahevahe ʻenau teuteu ki he kalasí. Hili iá pea poupouʻi ke nau fai ʻa e meʻa ko ʻení.

Fekumi ki he tokoni ʻa e Tamai Hēvaní ʻo fakafou ʻi he Laumālie Māʻoniʻoní ke ke ʻiloʻi ʻa e meʻa ʻoku totonu ke ke faí. Manatuʻi ʻa e meʻa ʻokú ke ʻilo fekauʻaki mo e Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisí ʻokú ne ʻoatu ʻa e loto-falala ke ke kumia ʻEna tokoní?