Seminelí
ʻEta 1: “Tangi ki he ʻEikí”


“ʻEta 1: ʻTangi ki he ʻEikí,’” Tohi ʻa Molomoná – Tohi Lēsoni ʻa e Faiakó (2024)

“ʻEta 1,” Tohi ʻa Molomoná – Tohi Lēsoni ʻa e Faiakó

ʻEta 1

“Tangi ki he ʻEikí”

ʻĪmisi
finemui ‘oku lotu

ʻOku liliu fēfē hoʻo fetuʻutaki mo e ʻEikí ʻi he taimi ʻokú ke fehangahangai ai mo e ngaahi faingataʻá? ʻI he taimi naʻe feinga ai ʻa e kakai faiangahalá ke langa ha taua ke aʻu ki he langí, naʻe veuveuki ʻe he ʻEikí ʻenau leá koeʻuhí ke ʻoua naʻa nau feʻilongaki (vakai, Sēnesi 11:1–9). Naʻe tangi ʻa e tokoua ʻo Sēletí ki he ʻEikí, ʻo kole ke Ne fakahaofi hono fāmilí mo e kaungāmeʻá mei he puputuʻu ko ʻení (vakai, ʻEta 1:34–37). Naʻe tali ʻe he ʻEikí ʻa ʻene lotu fakamātoató ʻaki ʻa e manavaʻofa mo e ʻaloʻofa. ʻOku fakataumuʻa ʻa e lēsoni ko ʻení ke ueʻi fakalaumālie koe ke ke lotu fakamātoato ange pea mo lotu maʻu pē.

Ko hono akoʻi ʻa e ngaahi tefitoʻi fakakaukaú. Mahalo ʻe faʻa fanongoa ʻe he kau akó fekauʻaki mo e ngaahi tefitoʻi fakakaukau ʻi he ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí (hangē ko e lotú). ʻI hono tokoniʻi ʻa e kau akó ke nau ʻiloʻi ʻa e founga ʻe lava ke faitāpuekina ai ʻe he ngaahi tefitoʻi fakakaukau ko ʻení ʻenau moʻuí, ʻe ala tokoni ia ke nau femoʻuekina maʻu pē ʻi he ngaahi lēsoni ʻoku akoʻi ai ʻa e ngaahi tefitoʻi fakakaukau ko ʻení.

Teuteu ʻa e tokotaha akó: Fakaafeʻi ʻa e kau akó ke lau ʻa e ʻEta 1:34–37 pea fakaʻilongaʻi ʻa e kupuʻi lea “tangi ki he ʻEikí.” Kole ange ke nau omi mateuteu ke vahevahe ʻa e ʻuhinga kiate kinautolu ʻa e kupuʻi lea ko ʻení pea mo e founga ʻe kehe ai ia mei he ngaahi founga ʻoku tau faʻa lotu aí.

Ngaahi ʻEkitivitī Ako ʻOku Ala Fakahokó

Ngāue fakamātoato pea hokohoko

Fakakaukau ke fakaʻaliʻali pe hiki ʻi he palakipoé ʻa e ngaahi fakamatala ko ʻeni ke fakafonu ʻa e konga ʻataá. Fakaafeʻi ʻa e kau akó ke nau tauhoa pe fakakulupu iiki pea vahevahe ʻa e founga te nau lava ai ʻo fakafonu ʻa e konga ʻoku ʻataá.

Fakakaukau ki ha ngāue ʻoku lelei ke fai, hangē ko e ako, fakamālohisino, pe tokoniʻi ʻa e niʻihi kehé. Fakaʻaongaʻi ʻa e ngāue ko iá ʻi he ngaahi fakamatala ko ʻení, pea fakakakato ʻa e ngaahi kupuʻi leá ʻi he founga totonú.

  • Kapau ʻoku faʻa (ngāue) ha taha, pea .

  • Kapau ʻoku (ngāue) fakamātoato ha taha pea hokohoko ʻi ha taimi lōloa, pea .

  • Te ke fakakakato fēfē ʻa e ongo fakamatala tatau pē ko ʻení ʻo fakaʻaongaʻi ʻa e lotú?

    Fakakaukau ke hiki ʻa e tali ʻa e kau akó ki he fehuʻi ko ʻení ʻi he palakipoé.

  • Ko e hā ha ngaahi ʻuhinga ʻe niʻihi ʻoku ʻikai ke tau faʻa lotu fakamātoato pe lotu hokohoko ai ʻo hangē ko ʻetau fakaʻamú?

Fakaafeʻi ʻa e kau akó ke nau fakalaulauloto ʻenau tali ki he ngaahi fehuʻi ʻi he palakalafi ko ʻení. ʻOua naʻá ke fakaafeʻi ke nau vahevahe ʻenau ngaahi talí.

Fakaʻaongaʻi ha kiʻi taimi ke ke fakalaulauloto ai ki hoʻo ngaahi lotú. Ko e hā ha meʻa ʻokú ne tokoniʻi koe ke ke ngāue fakamātoato pea hokohokó? Ko e hā ha meʻa te ne taʻofi koe mei hoʻo ngāue fakamātoato pea hokohokó? Ko e hā e ʻuhinga ka ke ka fakaʻamu ai ke fakalakalaká?

ʻI hoʻo ako ʻa e lēsoni ko ʻení, kumi ʻa e ngaahi moʻoni ʻe ala tokoni atu kiate koe mo hoʻo ngaahi lotú.

Ko e tohi ʻa ʻEtá

ʻI he tuʻunga ko ʻení ʻi he Tohi ʻa Molomoná, naʻe fakakau ai ʻe Molonai ʻa e tohi ʻa ʻEtá. ʻOku kau heni ʻa e talanoa ki he kakai Sēletí. Naʻe liliu ia mei he ʻū lauʻi peleti koula ʻe 24 naʻe maʻu ʻe he kakai naʻe fekauʻi mai ʻe Limihaí (vakai, Mōsaia 8:7–11; ʻEta 1:1–2). ʻOku kamata ʻaki ʻa e tohí ni ʻa e talanoa ki he tokoua ʻo Sēletí pea mo ʻene ngaahi lotu ki he ʻEikí. Vakai ki he fakahokohoko ʻo e ngaahi meʻa ne hokó (ko e ngaahi ʻahó ko ha fakafuofua pē) ke ʻiloʻi ʻa e taimi naʻá ne moʻui aí ʻo fakafehoanaki ki he kakai kehe kuó ke ako ki ai ʻi he Tohi ʻa Molomoná he taʻu ní:

Fakakaukau ke fakaʻaliʻali ʻa e fakahokohoko ʻo e ngaahi meʻa naʻe hokó ke tokoni ke mahino ki he kau akó ʻa e taimi naʻe moʻui ai ʻa e kakai Sēletí. ʻE lava ke tokoni hono maʻu ha mahino ki he puipuituʻa ko ʻeni ʻo e folofolá ke maʻu ai ʻe he kau akó ha ʻilo lahi ange ʻi heʻenau akó.

ʻĪmisi
fakahokohoko ʻo e kakai ʻi he Tohi ʻa Molomoná mei he 3000 BC ki he 400 AD

Lau ʻa e ʻEta 1:33 ke ʻiloʻi ʻa e meʻa naʻe hokó ʻi he kamata ko ia ʻa e talanoa ki he kakai Sēletí.

  • Ko e hā ha meʻa ʻokú ke ʻilo fekauʻaki mo e “taua māʻolungá” pea mo e “veuveuki ʻe he ʻEikí ʻa e lea ʻa e kakaí” (ʻEta 1:33)?

Fakafanongo ki he ngaahi tali ʻa e kau akó pea fakamatalaʻi fakanounou ʻa e talanoa ko ʻení pe sio ʻi he vitiō ko ʻení kapau ʻe ʻaonga.

Kapau ʻoku ʻikai ke ke maheni mo e talanoa ko ʻení, fakakaukau ke ke sio ʻi he foʻi vitiō “Ko e Taua ʻo Pēpelí” (0:58), ʻoku maʻu ʻi he ChurchofJesusChrist.org, pe lau ʻa e Sēnesi 11:1–9 (vakai foki ki he palakalafi hono ua ʻo e peesi talamuʻaki ʻo e Tohi ʻa Molomoná).

  • Naʻe mei ongo fēfē nai ke moʻui ʻi he kuonga ko ʻení?

Ko e tangi ki he ʻOtuá ʻi he tuí

Ko e taimi ʻe niʻihi, ʻoku toutou ngāue ʻaki ʻi he folofolá ha ngaahi kupuʻi lea ke fakamamafaʻi lahi ange pe fakamahuʻingaʻi ai ʻa e ngaahi kupuʻi lea ko iá. ʻE lava ke tokoni ʻa e fekumi ki he ngaahi kupuʻi lea ko ʻeni ʻoku toutou ngāue ʻakí ke mahino lelei ange kiate kitautolu ʻa e meʻa naʻe feinga ʻa e tokotaha faʻu tohí ke akoʻí.

Lau ʻa e ʻEta 1:34–37 ke ʻiloʻi ʻa e founga naʻe feinga ai ʻa Sēleti mo hono tokouá ke fakaleleiʻi ʻena ngaahi palopalemá. Fakakaukau ke fakaʻilongaʻi ʻa e ngaahi kupuʻi lea ʻokú ne fakahaaʻi ʻa e founga naʻe lotu ai ʻa e tokoua ʻo Sēletí pea mo e founga tali ʻa e ʻEikí.

  • Ko e hā ha meʻa naʻá ke ako mei he ngaahi kupuʻi lea naʻá ke fakaʻilongaʻí?

Fakafanongo fakalelei ki he ngaahi tali ʻa e kau akó. Hiki ha faʻahinga tefitoʻi moʻoni pē ʻoku nau vahevahe ʻi he palakipoé.

Ko ha tefitoʻi moʻoni ʻe taha ʻoku tau ako mei he talanoa ko ʻení ko e taimi ʻoku tau tangi ai ki he ʻOtuá ʻi he tuí, te Ne ʻaloʻofa mai kiate kitautolu.

Fakaafeʻi ʻa e kau akó ke nau fakamanatu ʻenau teuteu ki he kalasí. Hili hono hiki ʻe he kau akó ʻenau ngaahi fakakaukau fekauʻaki mo e ngaahi ueʻi ko ʻení, fakakaukau ke ʻai ke nau tauhoa pea fakaafeʻi ke nau vahevahe ʻenau talí.

Hiki ʻa e founga te ke fakamatalaʻi ai ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení ki ha taha. Fakakau ʻa e ngaahi meʻa ko ʻení ʻi hoʻo fakamatalá:

  • Ko hoʻo fakakaukau ki he ʻuhinga ʻo e tangi ki he ʻEikí ʻi he tuí pea ʻoku kehekehe fēfē nai ʻeni mei he founga ʻoku tau faʻa lotu aí

  • Ko e meʻa ʻoku akoʻi atu ʻe he ngaahi tali ʻa e ʻEikí ki he tokoua ʻo Sēletí fekauʻaki mo Iá

  • Ngaahi founga ʻe niʻihi ʻe ala tali ʻaki ʻe he ʻEikí ʻetau ngaahi lotú ʻi he ʻaloʻofá

Ke vakai ki ha sīpinga fakaonopooni ʻo hono tali ʻe he ʻEikí ʻi he manavaʻofa ʻa e lotu ʻoku fakamātoato pea hokohokó, mamata ʻi he “Ngaahi Tali ki he Lotú” mei he taimi 2:17 ki he 4:32, ʻoku ʻi he ChurchofJesusChrist.org.

ʻOku mahuʻinga ke fakatokangaʻi ʻoku ʻikai ke tau ʻiloʻi pe ko e hā hono fuoloa pea toki maʻu ʻe he tokoua ʻo Sēletí ʻene ngaahi talí. Naʻe vahevahe ʻe ʻEletā Poloki P. Heili ʻo e Kau Fitungofulú ʻa e meʻá ni:

‘Oku ʻafioʻi kitautolu ʻe he Tamaí mo ʻetau ngaahi fiemaʻú, pea haohaoa ʻEne tokoniʻi kitautolú. ʻOku faʻa ʻomi e tokoni ko iá ʻi he taimi pē ko iá pe hili ha taimi nounou mei heʻetau kole ki ha tokoni fakalangí. Ko e taimi ʻe niʻihi ʻoku ʻikai tali ʻetau ngaahi holi angatonu mo vivili tahá ʻi he founga naʻa tau ʻamanaki atu ki aí, ka ʻoku tau ʻilo ʻoku ʻi ai ha ngaahi tāpuaki maʻongoʻonga ange ʻoku fakatatali mai ʻe he ʻOtuá. Pea ko e taimi ʻe niʻihi ʻoku ʻikai foaki mai ʻetau ngaahi holi māʻoniʻoní ʻi he moʻui ko ʻení. (Brook P. Hales, “Ngaahi Tali ki he Lotú,” Ensign pe Liahona, Mē 2019, 12)

  • ʻOkú ke pehē ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ke tau manatuʻi ʻa e ngaahi akonaki ko ʻení?

    Kapau ʻe ʻaonga ki he kau akó ʻenau ako lahi ange fekauʻaki mo e founga ʻoku tali ai ʻe he ʻOtuá ʻa e ngaahi lotú, fakakaukau ke fai ʻa e ʻekitivitī fakalahi ʻoku ui ko e “Ngaahi tali ki he ngaahi lotú” ʻi he konga ko ʻeni ʻo e lēsoní.

Kapau ʻoku ʻikai fuʻu fakataautaha ʻenau talí, fakakaukau ke fakaafeʻi ʻa e kau akó ke nau vahevahe ha ngaahi founga kuo fakahaaʻi ai ʻe he ʻEikí ʻa e manavaʻofá kiate kinautolu ʻi heʻenau lotu kiate Iá. Te ke lava foki ʻo tānaki atu mo hoʻo ngaahi aʻusia pē ʻaʻaú.

Hokohoko atu ʻa e lotú

Lau ʻa e ʻEta 1:38–43; 2:5, 13–15, ʻo kumi ha toe ngaahi fakakaukau fekauʻaki mo e lotú pea mo e ngaahi tali ʻa e ʻEikí.

Fakaafeʻi ʻa e kau akó ke vahevahe ʻa e meʻa naʻa nau akó. Kapau ʻe ʻaonga, ʻeke ha konga ʻo e ngaahi fehuʻi ko ʻení:

  • Ko e hā ʻa e ngaahi kupuʻi lea ʻi he ʻEta 1:43 mo e 2:14 ʻokú ne fakahaaʻi ʻa e ongo ʻoku maʻu ʻe he ʻEikí fekauʻaki mo ʻetau lotu maʻu peé? ʻOkú ke pehē ko e hā e ʻuhinga ʻokú Ne finangalo ai ke tau lotu maʻu pē kiate Iá?

  • Naʻe ʻi ai ha taimi naʻe ʻikai ke hokohoko ai ʻa e lotu ʻa e tokoua ʻo Sēletí (vakai, ʻEta 2:14). Ko e hā ha ngaahi ʻuhinga ʻoku ʻikai ke hokohoko ai ʻetau lotú he ʻaho ní?

Ko e fakatupulaki ʻo e lotú

Fakakaukauloto ʻokú ke kau ʻi ha fealēleaʻaki ʻa e toʻu tupú fekauʻaki mo e founga ke tokoniʻi ai ʻa e toʻu tupú ke fakatupulaki ʻenau lotú.

Fakakaukau ke fakaafeʻi ha kau ako ʻe niʻihi ki muʻa ʻi he lokí ke fai ha fealēleaʻaki fakapēnolo. ʻE lava ke faʻu ʻe he kau akó haʻanau ngaahi fehuʻi pē ʻanautolu ki he pēnoló pe fakaʻaongaʻi ʻa e ngaahi fehuʻi ʻi laló.

  • Ko e hā ha meʻa kuó ke fai pe te ke lava ʻo fai ke ʻuhingamālie pe fakamātoato ange ai hoʻo lotú?

  • Ko e hā ha meʻa kuó ke fai ʻoku tokoni atu ke hokohoko hoʻo lotú? Ko e hā ha ngaahi meʻa kehe te ke lava ʻo fai?

  • ʻE tākiekina fēfē nai ʻe he fakakaukau ki hoʻo vā fetuʻutaki mo e Tamai Hēvaní ʻa e tuʻunga hokohoko mo e fakamātoato hoʻo lotú? (Vakai ki he Fakahinohino ki he Ngaahi Folofolá, “Lotú.”)

Fekumi ki he ueʻi ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní pea fakalaulauloto ki ha ngaahi liliu ʻokú ke ongoʻi ʻoku fiemaʻu ke ke fai ʻi hoʻo lotú. Fokotuʻu ha taumuʻa pau pea tukupā ke muimuiʻi ha faʻahinga ongo pē te ke maʻu.