Seminelí
3 Nīfai 20–22: “Te u Tānaki Fakataha ʻa Hoku Kakaí”


“3 Nīfai 20–22: ʻTe u Tānaki Fakataha ʻa Hoku Kakaí,’” Tohi ʻa Molomoná – Tohi Lēsoni ʻa e Faiakó (2024)

“3 Nīfai 20–22,” Tohi ʻa Molomoná – Tohi Lēsoni ʻa e Faiakó

3 Nīfai 20–22

“Te u Tānaki Fakataha ʻa Hoku Kakaí”

ʻĪmisi
ko Sīsū Kalaisi ʻoku mafao mai Hono toʻukupú

Te ke lava nai ʻo fakakaukau ki ha taimi ʻi hoʻo moʻuí naʻe ʻaonga ai hoʻo feohi mo e kakai kehé? ʻOkú ke pehē ko e hā naʻe toutou fakahinohinoʻi ai ʻe he ʻEikí Hono kakaí ke nau tānaki fakatuʻasino mo fakalaumālié? Lolotonga ʻa e ngāue fakafaifekau ʻa e Fakamoʻuí ʻi he lotolotonga ʻo e kau Nīfaí, naʻá Ne folofola ʻe manatua ʻe he Tamai Hēvaní ʻEne fuakava ke tānaki fakataha ʻa ʻIsileli kuo fakamoveteveteʻí. Naʻá Ne fakahā mai ha ngaahi fakaʻilonga ke tokoni ke tau ʻiloʻi ʻa e taimi kuo kamata ai ʻa e tānaki fakatahá ʻi he ngaahi ʻaho kimui ní. ʻE lava ke tokoniʻi koe ʻe he lēsoni ko ʻení ke ke kau ʻi hono tānaki fakataha ʻo ʻIsilelí.

Ko hono tokoniʻi ʻo e kau akó ke nau ongoʻi ʻoku fakamahuʻingaʻi kinautolu. Kumi ha ngaahi founga lelei ke fakamālōʻia ʻaki ʻa e tokoni ʻa e kau akó. Fakahaaʻi hoʻo loto-houngaʻiá ʻi he taimi ʻoku kau ai ʻa e kau akó ʻi he akó, pea tokoniʻi ʻa e kau akó kotoa ke nau ongoʻi malu ʻi heʻenau vahevahe ʻenau ngaahi fakakaukaú mo e ongó.

Teuteu ʻa e tokotaha akó: Fakaafeʻi ʻa e kau akó ke nau fakakaukau ʻi he lolotonga ʻenau lau folofola fakaʻahó ki ha ngaahi founga kuo tokoniʻi ai kinautolu ʻe he Tohi ʻa Molomoná ke nau ofi ange kia Sīsū Kalaisi.

Ngaahi ʻEkitivitī Ako ʻOku Ala Fakahokó

Ko hono tānakí

Ke kamatá, puke hake ha foʻi vaʻakau ʻe taha, vaʻakau ʻaisipoloka, pe kiʻi vaʻakau heu nifo (toothpick). Fakahinohino ki he kau akó ke fakahoko ʻa e ngaahi meʻá ni.

Fakaʻaongaʻi ha kiʻi taimi ke ke fakakaukau ai ki ha ngaahi tūkunga naʻá ke ongoʻi taʻelata, ʻikai malu, pe hangē ʻoku ʻikai ke ke kaú.

Tānaki atu ʻa e vaʻakau ʻe tahá, vaʻakau ʻaisipoloká, pe vaʻakau heu nifó ki ha kiʻi kulupu siʻisiʻi ʻo e meʻa tatau pē.

  • ʻE tokoni fēfē nai ʻa e kau ki ha kulupú ki he ngaahi meʻa ko ʻeni ʻoku fai ki ai ʻa e hohaʻá?

    Fakakaukau ke fakaʻaliʻali ʻa e founga ʻe faingofua ke fesiʻi ai ha vaʻakau pe vaʻakau heu nifo pē ʻe taha, ka ʻoku faingataʻa ange ke fesiʻi ha falukunga vaʻakaú.

    Ke fakatātaaʻi ʻa e fehuʻi hokó, tānaki atu ha konga papa matolu, ko ha foʻi faʻo fōlahi, pe ko ha konga ukamea ki he kulupú.

  • Ko e hā ha ngaahi lelei ʻo e kau ki ha kulupu mo e ʻEikí pea mo kinautolu ʻoku muimui kiate Iá?

    Fakakaukau ke fakaʻaliʻali ʻa e ngaahi fakamatala ko ʻení pea ʻoange ki he kau akó ha kiʻi taimi fakalongolongo ke nau fakalaulauloto mo vakaiʻi fakataautaha ai kinautolu.

Fakalaulauloto ki he fakamatala ko ‘ení. Fakafuofuaʻi pe ʻoku fenāpasi fēfē ʻa e ngaahi fakamatala ko ʻení mo koe, ʻo fakaʻaongaʻi ʻa e “lahi taha,” “taimi ʻe niʻihi,” pe “tātātaha.”

  • ʻOku ou ongoʻi ʻoku ʻi ai hoku vā fetuʻutaki mo e ʻEikí pea ʻokú Ne maluʻi, huhuʻi, mo ʻofa ʻiate au.

  • ʻOku ou ʻiloʻi ʻa e ngaahi founga ʻoku fakaafeʻi ai au ʻe he ʻEikí ke u haʻu kiate Ia pea maʻu ʻa e ngaahi tāpuaki ko ʻení.

  • ʻOku ou feinga ke tokoni ki he niʻihi kehé ke tānaki ki he ʻEikí pea nau ongoʻi malu mo ongoʻi ʻoku nau kau mai.

ʻI hoʻo ako ʻa e lēsoni ko ʻení, fakakaukau ki he ngaahi founga ʻoku feinga ai ʻa e ʻEikí ke tānaki malu ai koe mo e niʻihi kehé kiate Ia mo Hono Siasí. Fakalaulauloto ki he founga te ke lava ai ʻo tokoni ki he ʻEikí ʻi Heʻene ngāue toputapu ʻo e tānaki fakatahá.

“Te u tānaki fakataha”

ʻI he ʻaho hono ua ʻo e ʻaʻahi ʻa e Fakamoʻuí ki he ongo ʻAmeliká, hili ia hono lotua mo tāpuakiʻi ʻe he Fakamoʻuí ʻa e kakaí, naʻá Ne tufaki ʻa e sākalamēnití ʻi he mana kiate kinautolu. Naʻá Ne kikite leva fekauʻaki mo Hono kakai fuakava ʻi he ngaahi ʻaho kimui ní. ʻOku mahuʻinga ke manatuʻi ʻa e ngaahi meʻá ni, ke mahino ʻa ʻEne ngaahi kikité:

  • Naʻe talaʻofa ʻe he ʻEikí kimuʻa kia ʻĒpalahame mo hono hakó, kau ai ʻa Sēkope (naʻe ui foki ko ʻIsilelí), te nau lava ʻo maʻu ʻa e ngaahi tāpuaki kotoa ʻo e ongoongoleleí mo e lakanga fakataulaʻeikí (vakai ki he ʻĒpalahame 2:6–11).

  • Naʻe fakamoveteveteʻi ʻa e hako ʻo ʻIsilelí, kau ai ʻa e kau Nīfaí, ʻi he funga ʻo e māmaní. Naʻe talaʻofa ʻe he ʻEikí te Ne toe tānaki fakataha kinautolu ke nau maʻu ʻa e ngaahi tāpuaki ʻo e ongoongoleleí.

  • ʻOku ohi ki ʻIsileli ha faʻahinga taha pē ʻoku kau ki he Siasí ʻoku ʻikai ko ha hako totonu ʻo ʻIsilelí, pea ʻe lava ke ne maʻu kotoa ʻa e ngaahi tāpuaki tatau.

Lau ʻa e 3 Nīfai 20:11–13:18, 22, ʻo kumi ʻa e meʻa naʻe talaʻofa ʻe he ʻEikí te Ne faí. ʻE ala tokoni ke ʻiloʻi ʻa e ngaahi meʻa ko ʻení:

  • Ko e ngaahi haʻinga uité (3 Nīfai 20:18) ko ha haʻinga kēleni kuo toli.

  • ʻI he ngaahi ʻaho fakaʻosí, ʻe fakaʻauha ʻe he ʻEikí ʻi Heʻene fakamaau totonú ʻa e kau faiangahala he ʻikai ke nau fakatomalá (vakai ki he 3 Nīfai 20:15–17, 19–20), pea ʻe fakataha ʻa e Kāingalotú ki ha feituʻu ʻoku ui ko e Selusalema Foʻou ʻi he Ongo ʻAmeliká (vakai ki he Ngaahi Tefito ʻo e Tuí 1:10).

  • Ko e hā e meʻa naʻá ke ʻiló?

Fakafanongo fakalelei ki he kau akó. ʻI heʻenau vahevahé, fakaafeʻi ke nau fakamahinoʻi ha faʻahinga kupuʻi lea pe ngaahi moʻoni naʻe mahuʻinga kiate kinautolu.

Ko e moʻoni ʻe taha te tau lava ʻo ako mei he ngaahi veesi ko ʻení ʻe fakahoko ʻe he ʻOtuá ʻa ʻEne fuakava ke tānaki fakataha ʻa e fale ʻo ʻIsilelí ʻi he ngaahi ʻaho fakaʻosí.

Fakakaukau ʻi he faʻa lotu ki he founga te ke ala tokoniʻi ai hoʻo kau akó ke nau fakatokangaʻi ʻa e ngaahi ngāue ʻa e ʻEikí ke tānaki fakataha kinautolú. Fakakaukau ke fakaʻaliʻali ʻa e fakatātā mei he kamataʻanga ʻo e lēsoní, pea ʻeke ha ngaahi fehuʻi hangē ko ʻení:

  • Ko e hā ha ngaahi founga ʻe niʻihi ʻoku ʻomi ai kitautolu ʻe he ʻEikí “ki he ʻiloʻi ʻo e ʻEikí … ʻa ia kuó ne huhuʻi ʻa [kitautolú]”? (3 Nīfai 20:13).

  • Neongo ʻe fakahoko ʻa e ngaahi kikite fekauʻaki mo e Selusalema Foʻoú ʻi he Nofotuʻí, ka ʻoku maʻu fēfē ʻe kinautolu ʻoku muimui ki he Fakamoʻuí ʻa e “ngaahi mālohi ʻo e langí … ʻi [honau] lotolotongá” ʻi he taimi ní? (3 Nīfai 20:22). Ko e hā ha ngaahi founga te tau lava ai ʻo maʻu ʻa e ʻEikí “ʻi [hotau] lotolotongá”? (3 Nīfai 20:22).

  • ʻE tokoniʻi fēfē kitautolu ʻe he ngaahi tāpuaki ko ʻení ʻi heʻetau moʻuí (kau ai ʻa e taimi ʻoku tau ongoʻi tuenoa, ʻikai malu, pe hangē ʻoku ʻikai ke tau kaú)?

Ngaahi fakaʻilonga ʻo e tānaki fakatahá ʻi he ngaahi ʻaho kimui ní

Naʻe talaʻofa ʻe he ʻEikí ha ngaahi fakaʻilonga ʻi hotau kuongá ke fakahaaʻi kuó Ne kamata tānaki fakataha Hono kakaí.

Fakakaukau ke fakaʻaliʻali pe ʻoange ki he kau akó ha tatau ʻo e ‘ekitivitī fakatauhoa ko ‘ení. Fakaafeʻi ʻa e kau akó ke nau ngāue tauhoa pe fakakulupu iiki ke fakakakato ia. Ko e ngaahi talí ko e 1-f, 2-e, 3-a.

  1. 3 Nīfai 20:25–27

  1. “Ko ha fuʻu ngāue maʻongoʻonga mo fakaofo,” pe ko hono Fakafoki Mai ʻo e Siasi ʻo Kalaisí ʻo fakafou ʻi Heʻene tamaioʻeiki ko Siosefa Sāmitá, ko ha fakaʻilonga ia ʻo e tānaki fakatahá.

  1. 3 Nīfai 21:1–2, 7

  1. Ko hono ʻomi ʻo e Tohi ʻa Molomoná, “ʻa e ngaahi meʻá ni ʻa ia [naʻe fakahā ʻe he ʻEikí],” ko ha fakaʻilonga ia ʻoku tānaki fakataha ʻe he ʻEikí ʻa e fale ʻo ʻIsilelí.

  1. 3 Nīfai 21:9–11

  1. “[ʻE] monūʻia … ʻa e ngaahi faʻahinga kotoa pē ʻo e māmaní,” ʻo fakafou ʻiate kinautolu kuo nau fai ha ngaahi fuakava mo e ʻEikí.

  • ʻOkú ke pehē ko e hā ʻoku finangalo ai ʻa e ʻEikí ke tau fakatokangaʻi ʻa e ngaahi fakaʻilonga ʻo ʻEne tānaki fakatahá?

Kuo tānaki fēfē koe [ʻi he ului ki he ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí]?

  • Kuo tokoni fēfē ha taha ʻo e ngaahi meʻá ni ke tānaki koe ki he ʻEikí mo fiefia ʻi he ngaahi tāpuaki ʻokú Ne foakí?

    • Kāingalotu ʻo e Siasí ʻoku nau tauhi ʻenau ngaahi fuakavá

    • Ko e Tohi ʻa Molomoná

    • Ko e Siasí

Poupouʻi ʻa e kau akó ke vahevahe ʻenau ngaahi fakakaukaú mo ʻenau ngaahi aʻusiá. Fakakaukau ke vahevahe foki mo hoʻo ngaahi fakakaukaú mo hoʻo ngaahi aʻusiá.

“ʻE monūʻia … ʻa e ngaahi faʻahinga kotoa pē ʻo e māmaní”

ʻI heʻetau hoko ko e kāingalotu fuakava ʻo e Siasí, ko hotau fatongiá ke tokoni ke “monūʻia … ʻa e ngaahi faʻahinga kotoa pē ʻo e māmaní” ʻo fakafou ʻi he ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí (3 Nīfai 20:27). ʻE lava ke tokoni ʻa e ngaahi ʻekitivitī ko ʻení ke ke fakalaulauloto ki he founga ke ke tokoni ai ki he ʻEikí ʻi Heʻene tānakí.

  1. Lau ʻa e Tohi ʻa Molomoná ʻi ha ngaahi miniti siʻi, ʻo kumi ʻa e ngaahi veesi pe kupuʻi lea ʻokú ne tokoniʻi koe ke ke haʻu ki he ʻEikí, ongoʻi ʻEne ʻofá, mo maʻu ʻa e ngaahi tāpuaki ʻokú Ne foakí. Hiki ʻa e ngaahi potufolofolá pe ngaahi kupuʻi lea mahuʻingá ʻi hoʻo tohinoa akó. Fakakaukau ki ha ngaahi founga te ke lava ai ʻo vahevahe ʻa e ngaahi veesi ko ʻení mo e niʻihi kehé.

  2. Teuteuʻi ha meʻa te ke ala lea ʻaki pe tohi ke vahevahe ʻa e Tohi ʻa Molomoná mo ha taha. Fakakau ai hoʻo ngaahi ongo fekauʻaki mo e tohí mo e founga ʻokú ke pehē ʻe tokoni ai ke nau toe ofi ange ki he Fakamoʻuí.

  3. Teuteuʻi ʻa e meʻa te ke lava ʻo lea ʻaki ke fakaafeʻi ha taha ke mo maʻulotu pe ke mo kau fakataha ki ha ʻekitivitī ʻa e siasí. Fakakau ai hoʻo ngaahi fakakaukau ki he founga ʻe ala tokoni ai kiate kinautolú, tautautefito ki he founga ʻe lava ke tokoniʻi ai kinautolu ke nau ofi ange ki he ʻEikí.

ʻI hoʻo ako he uike ní, fili ʻi he faʻa lotu ha founga ʻe taha te ke lava ai ʻo tokoni ki hono tānaki ʻo ʻIsilelí. ʻE ʻoatu mo ha ngaahi fakakaukau kehe ʻi he ngaahi lēsoni he kahaʻú. Fekumi ki he tataki ʻa e ʻEikí ke ke ʻiloʻi pe ko fē ʻa e meʻa ʻe lelei taha ke ke faí.