Seminelí
Hilamani 11–12: Ko e Siakale ʻo e Loto-Hīkisiá


“Hilamani 11–12: Ko e Siakale ʻo e Loto-Hīkisiá,” Tohi ʻa Molomoná – Tohi Lēsoni ʻa e Faiakó (2024)

“Hilamani 11–12,” Tohi ʻa Molomoná – Tohi Lēsoni ʻa e Faiakó

Hilamani 11–12

Ko e Siakale ʻo e Loto-Hīkisiá

ʻĪmisi
talavou ʻoku fekumi ʻi he loto fakatōkilalo ki he ʻOtuá

Ko e taha ʻo e ngaahi sīpinga ʻi he kotoa ʻo e Tohi ʻa Molomoná ko e ngalo ʻi he kakaí ʻa e ʻOtuá pea nau hīkisia ʻi he taimi ʻoku lelei ai ʻa e ngaahi meʻá maʻanautolú. ʻI he tafaʻaki ʻe tahá, ʻoku fakahehema ʻa e kakaí ke fakavaivaiʻi kinautolu pea tafoki ki he ʻOtuá ʻi he taimi ʻoku faingataʻa aí. Kuó ke fakatokangaʻi nai ʻa e sīpinga ko ʻení ʻi he sōsaietí pe ʻi hoʻo moʻuí? ʻE lava ke tokoni ʻa e lēsoni ko ʻení ke ke ongoʻi ha holi lahi ange ke tupulaki ʻi he loto-fakatōkilalo ki he ʻOtuá.

Tokoni ki he kau akó ke nau ako mei he ngaahi sīpinga fakafolofolá. ʻOku ʻi ai ha ngaahi sīpinga ʻi he folofolá ʻo e ngaahi tōʻongá mo e ʻulungāngá, ngaahi kaveinga fakatokāteliné, mo e lea fakafolofolá. ʻI hoʻo fakamamafaʻi ʻa e ngaahi sīpinga ko ʻení, te ke lava ai ʻo tokoni ki he kau akó ke fakatokangaʻi ʻa e tokāteline mo e ngaahi tefitoʻi moʻoni mahuʻingá. Poupouʻi kinautolu ke nau fakaʻaongaʻi ʻa e meʻa ʻoku nau akó fakataha mo e tokoni ʻa e ngaahi sīpinga ko ʻení.

Teuteu ʻa e tokotaha akó: Fakakaukau ke fakaafeʻi ʻa e kau akó ke nau lau ʻa e lea ʻa Palesiteni ʻĒselā Tafu Penisoni ʻi he konifelenisi lahi ʻo ʻEpeleli 1989 ko e “Tokanga Telia ʻa e Hīkisiá.” ʻE lava ke maʻu ʻa e lea ko ʻení ʻi he Gospel Library pe ʻi he Ensign, May 1989, 7–12.

Ngaahi ʻEkitivitī Ako ʻOku Ala Fakahokó

Ngaahi Sīpingá

Vakai ki he ngaahi fika ko ʻení. ʻI ha sekoni ʻe 30, kumi ki he lahi taha ʻo e ngaahi mataʻifika te ke lavá ʻi he hokohoko fakamataʻifiká, ʻo kamata mei he “1.”

ʻOku fakataumuʻa ʻa e ʻekitivitī ko ʻení ke fakatātaaʻi ʻa e mahuʻinga hono ʻiloʻi ha ngaahi sīpingá. Fakaʻaliʻali ʻa e fakatātaá pe hiki ʻa e ngaahi mataʻifiká ʻi he palakipoé, ʻo muimui ʻi he sīpinga ʻoku fakamatalaʻi atu ʻi laló.

ʻĪmisi
feituʻu ʻo ha ngaahi mataʻifika 1 ki he 50
  • Ko e mataʻifika ʻe fiha naʻá ke lava ʻo maʻu ʻi he sekoni ʻe 30? Naʻá ke fakatokangaʻi nai ha sīpinga ʻi he feituʻu ʻoku tuʻu ai ʻa e ngaahi mataʻifiká?

Kapau naʻe fakatokangaʻi ʻe he kau akó ha sīpinga, fakaafeʻi ke nau vahevahe ia. Kapau naʻe ʻikai fakatokangaʻi ʻe he kau akó ʻa e sīpinga naʻe fakamatalaʻi ʻi he palakalafi ko ʻení, akoʻi ia kiate kinautolu. Fakamahinoʻi ange ʻa e hokohoko ʻo e ngaahi ʻuluaki mataʻifiká ko ha ngaahi sīpinga.

ʻOku ʻi ai ha sīpinga ʻi he ngaahi fika ʻi he sātí. Kapau te ke fakahū ha laine vetikolo mo e holisonitale ʻi lotomālie ʻi he sātí ke faʻu ha konga tapafā tatau ʻe fā, te ke ʻilo ai ʻoku muimui ʻa e vilo takai ʻa e ʻū mataʻifiká mei he mataʻú ki he hemá, ʻo hangē ko e tuhu ʻa e taó. Hangē ko ʻení, ʻoku tuʻu ʻa e “1 ʻi he tafaʻaki toʻohema taupotu taha ki ʻolungá, ʻoku tuʻu ʻa e “2” ʻi he tafaʻaki toʻomataʻu ʻi ʻolungá, pea fai pehē atu ai pē.

ʻĪmisi
feituʻu ʻo e ngaahi mataʻifika 1 ki he 50 mo e sīpinga ʻoku fakahaaʻi atú

Fakaʻaongaʻi ha toe sekoni ʻe 30 ke toe fakahoko ʻa e ʻekitivitií pea vakai ki he faikehekehe ʻoku hoko ʻi he muimui ki he sīpingá.

Mahalo te ke fie fakaafeʻi ʻa e kau akó ke vahevahe pe naʻe ʻi ai ha fakalakalaka pea ko e hā hono lahí.

  • Ko e hā hono mahuʻinga ʻo e feinga ke ʻiloʻi ʻa e ngaahi sīpinga pehení?

Ko e lava ko ia ke ke ʻiloʻi ʻa e ngaahi sīpingá, ko ha taukei ia te ne lava ʻo fakatupulaki hoʻo ako folofolá. ʻE lava ke tokoni hoʻo fai iá ke toe lelei ange ai hoʻo fakaʻaongaʻi ʻa e meʻa ʻoku ʻi he folofolá ki hoʻo moʻuí.

ʻI he lēsoni ʻo e ʻaho ní, te ke ako ai ki ha sīpinga ʻoku faʻa ui ko e siakale ʻo e loto-hīkisiá. ʻI hoʻo akó, fakakaukau ki he founga ʻe lava ke hoko ai ʻa e sīpinga ko iá ʻi hoʻo moʻuí mo e meʻa te ke lava ʻo fai ke fakaʻehiʻehi ai mei he hīkisiá pea tupulaki ʻi he loto-fakatōkilaló.

Ko e siakale ʻo e loto-hīkisiá

Mahalo te ke manatuʻi naʻe faivelenga ʻa e palōfita ko Nīfaí pea feinga ke fakahoko ʻataʻatā pē ʻa e finangalo ʻo e ʻEikí. Ko hono olá, naʻe tāpuakiʻi ia ʻe he ʻEikí ʻaki ha mālohi lahi mo talaʻofa ange “ʻe fai ʻa e meʻa kotoa pē kiate [ia] ʻo fakatatau mo [ʻene] leá” (Hilamani 10:5). ʻE lava ke tokoniʻi kitautolu ʻe he ngaahi meʻa naʻe hoko hili hono foaki kia Nīfai ʻa e mālohi ko ʻení, ke tau sio ki ha sīpinga ʻo e siakale ʻo e loto-hīkisiá ʻi he lotolotonga ʻo e kau Nīfaí.

Fakakaukau ke fakaʻaliʻali ʻa e fakatātā ko ʻení pea fakaafeʻi ʻa e kau akó ke tā ha meʻa faitatau mo ia ʻi heʻenau tohinoa akó.

ʻĪmisi
fakatātā ʻo e siakale ʻo e loto-hīkisiá

Fakakaukau ke vahevahe ʻa e kau akó ki ha ngaahi kulupu tautau toko fā. ʻAi ke fakakakato ʻe he tokotaha ako takitaha ʻa e ʻekitivitī ko ʻení ki ha taha ʻo e ngaahi tūkunga ʻo e siakale ʻo e loto-hīkisiá. ʻE lava leva ke vahevahe ʻe he kau akó ʻa e ngaahi meʻa naʻa nau maʻú mo e kau mēmipa ʻo e kulupú pea fakaʻilongaʻi ʻenau folofolá ʻi he tūkunga takitaha ʻo e siakale ʻo e loto-hīkisiá. ʻE lava foki ke aleaʻi ʻe he ngaahi kulupú ʻa e fehuʻi ʻoku muimui maí.

Lau ʻa e ngaahi potufolofola ʻi he fakatātaá, ʻo kamata ʻi he Hilamani 10:13–15. Kumi ha ngaahi foʻi lea pe ngaahi kupuʻi lea ʻoku nau fakamatalaʻi ʻa e tūkunga ʻo e siakale ʻo e loto-hīkisiá ʻa ia naʻe ʻi ai ʻa e kakaí. Fakakaukau ke fakaʻilongaʻi ʻa e ngaahi foʻi lea mo e ngaahi kupuʻi lea ko iá pea hiki ʻa e hingoa ʻo e tūkungá ʻi he tafaʻaki hoʻo folofolá ʻo ofi ki he ngaahi veesi ʻoku fekauʻaki mo iá.

  • Ko e hā ʻe lava ke ʻaonga ai kiate kitautolu ʻetau ʻilo ʻa e sīpinga ko ʻení?

Fakakaukau ki he tūkunga ʻokú ke vakai ai kiate koe ʻi he sīpinga ko ʻení. ʻI he hokohoko atu hoʻo akó, fakakaukau ki he founga te ke lava ai ʻo tupulaki ʻi he loto-fakatōkilalo mo e falala ki he ʻEikí.

Ako mei he siakale ʻo e loto-hīkisiá

Makehe mei hono fakamatalaʻi fakanounou ʻo e ngaahi veesi ko ʻení, te ke lava ʻo fakaafeʻi ha niʻihi ʻe loto-fiemālie ke lau leʻolahi kinautolu ki he kalasí.

Hili hono taʻofi ʻe he ʻEikí ʻa e hongé, naʻe tuʻumālie ʻa e kakaí. Ka neongo ia, ʻi ha ngaahi taʻu siʻi pē mei ai, naʻe toe hīkisia ʻa e kakaí pea nau aʻusia ʻa e taú mo e faingataʻá (vakai, Hilamani 11:21–33). Naʻe ueʻi hake kinautolu ke nau manatuʻi ʻa e ʻOtuá ka naʻe vave ʻenau toe tō ki he hīkisiá mo e faiangahalá (vakai, Hilamani 11:34–38).

Mahalo naʻá ke fakatokangaʻi mei hoʻo ako ʻa e Tohi ʻa Molomoná ʻoku ʻi ai ha ngaahi taimi naʻe kiʻi tuʻu ai ʻa e fakamatala ʻa e palōfita ko Molomoná ki ha ngaahi meʻa pau ke ʻiloʻi e ngaahi lēsoni te tau lava ʻo akó. Naʻá ne faʻa fakaʻaongaʻi ʻa e ngaahi kupuʻi lea hangē ko e “ko ia ʻoku tau vakai” pe “ko ia ʻoku tau lava ʻo vakai.”

Hiki ʻa e kupuʻi lea Pea ko ia ʻoku tau lava ʻo vakaí … ʻi he palakipoé. Fakaafeʻi ha kau ako ke vahevahe ʻenau ngaahi tali ki he fehuʻi ko ʻení.

  • Makatuʻunga ʻi he meʻa kuó ke ako kau ki he kau Nīfaí ʻi he Hilamani 11, te ke fakakakato fēfē nai ʻa e fakamatala ko ʻení: “Pea ko ia ʻoku tau lava ʻo vakai …”?

Lau ʻa e Hilamani 12:1–6, ʻo kumi ha niʻihi ʻo e ngaahi aofangatuku naʻe fai ʻe Molomona hili ʻene vahevahe ʻa e fakamatala ko ʻení.

  • ʻOkú ke pehē ko e hā ʻoku faʻa ngalo ai ʻi he taimi ʻe niʻihi ʻi he kakai tuʻumālié ʻa e ʻEikí?

  • ʻE lava fēfē nai ʻe ha taha ʻo fakaʻehiʻehi pe hiki fakalaka mei he ongo konga ʻo e hīkisiá mo e faingataʻaʻiá ʻi he siakale ʻo e loto-hīkisiá (puha 1 mo e 2)?

Te ke lava ʻo fakaafeʻi ʻa e kau akó ke lau ʻa e ʻAlamā 62:48–51 ko ha konga ʻo hono aleaʻi ʻo e fehuʻi kimuʻá, pea fakatokangaʻi ʻa e founga naʻe lava ai ʻe ha kulupu ʻo ha kau Nīfai ʻo fakaʻehiʻehi mei he hīkisiá mo hono ngaahi nunuʻá.

Hiki ʻa e moʻoni ko ʻení ʻi he palakipoé. Te ke lava foki ʻo fakakaukau ke tā ha ngaahi foʻi tao ʻi he fakatātā ʻo e siakale ʻo e loto-hīkisiá ʻoku ʻalu mei he puha 4 ʻo foki ki he puha 3.

Ko ha foʻi moʻoni ʻe lava ʻo tokoni ke tau nofo maʻu ʻi he ngaahi konga lelei ange ʻo e siakale ko ʻení kapau te tau fili ke manatuʻi ʻa e ʻEikí, fakavaivaiʻi kitautolu, pea fakatomala, te tau lava ʻo fakaʻehiʻehi mei he hīkisiá mo hono ngaahi nunuʻá.

Fakaafeʻi ʻa e kau akó ke fakakaukau ki ha ngaahi tali ki he fehuʻi ko ʻení. Te ke lava ʻo ʻoange ki ha kau ako ʻe niʻihi ha foʻi peni maaka pea fakaafeʻi kinautolu ke hiki ha tali ʻe taha ʻi he palakipoé. Pe ʻe lava ʻe he kau akó ʻo hiki ha lisi ʻi heʻenau tohinoa akó pea vahevahe ʻenau ngaahi talí.

ʻE ala tokoni foki ke vahevahe ha niʻihi pe kotoa ʻo e ngaahi fakamatala ʻi he “Fakamatala Fakamahinó mo e Puipuituʻá” ko ha konga ʻo e fealēleaʻaki ko ʻení.

  • Ko e hā te tau lava ʻo fai ke tokoni ke tau manatuʻi ʻa e ʻEikí mo fakaʻehiʻehi mei he hīkisiá?

Sivisiviʻi koe

Fakakaukau ki he founga ʻoku mahuʻinga ai ʻa e ngaahi moʻoni kuó ke ako ʻi he ʻaho ní kiate koé. ʻE lava ke tokoni ʻa e siviʻi pē kita ko ʻení ʻi he meʻá ni. Fakafuofuaʻi hoʻo tuʻunga feinga ʻi he ngaahi tafaʻaki ko ʻení ʻi ha meʻafua 1 ki he 5, ʻa ia ko e 1 ko e “ʻikai ʻaupito” pea 5 ko e “maʻu pē.”

Te ke lava ʻo fakaʻaliʻali ʻa e ngaahi fehuʻí pea ʻoange ki he kau akó ha taimi fakalongolongo ke nau fakakaukau mo siviʻi ai kinautolu ʻi he fehuʻi takitaha ʻi heʻenau tohinoa akó. ʻE ala ʻaonga foki ki he kau akó ke nau faʻu ha ngaahi fehuʻi te nau lava ʻo fakaʻaongaʻi ke siviʻi ʻaki kinautolu fekauʻaki mo e hīkisiá. ʻOua naʻá ke kole ki he kau akó ke vahevahe ʻenau ngaahi talí.

  1. ʻOkú ke ongoʻi mo fakahaaʻi nai hoʻo houngaʻia ki he ʻOtuá mo e niʻihi kehé?

  2. ʻOkú ke fakaʻatā nai ha taimi maʻá e ʻOtuá ʻi he ʻaho takitaha?

  3. ʻOkú ke ongoʻi nai ko hoʻo ngaahi lavameʻá ko e ola ia ʻo e ngaahi ngāue pē ʻaʻau?

  4. ʻOkú ke fekumi nai ki he tokoni mo e tataki ʻa e ʻOtuá ʻi hoʻo moʻuí?

  5. ʻOkú ke angaʻofa nai mo fakaʻapaʻapa ki he niʻihi kehé?

  6. ʻOkú ke fakaangaʻi nai ʻa e niʻihi kehé pe fai ha fakamaau taʻe-māʻoniʻoni kiate kinautolu?