Seminelí
ʻAlamā 23: “Naʻe ʻIkai Ke Nau Toe Hē”


“ʻAlamā 23: ‘Naʻe ʻIkai Ke Nau Toe Hē,’” Tohi ʻa Molomoná – Tohi Lēsoni ʻa e Faiakó (2024)

“ʻAlamā 23,” Tohi ʻa Molomoná – Tohi Lēsoni ʻa e Faiakó

ʻAlamā 23

“Naʻe ʻIkai Ke Nau Toe Hē”

ʻĪmisi
kulupu ʻo ha toʻu tupu faivelenga

Fakakaukau ki he ngaahi mālohi lahi ʻi he māmaní he ʻahó ni ʻoku feinga ke fakaʻauha hoʻo tuí mo tohoakiʻi koe mei he ʻEikí. Ko e hā te ke lava ʻo fai ke tuʻu maʻu mo taʻofi ai ʻeni mei heʻene hokó? Te tau lava ʻo ako mei he ngaahi sīpinga ʻa e kau Leimana ʻe lauafe naʻa nau “ului ki he ʻEikí” pea “ʻikai ke nau toe heé” (ʻAlamā 23:6). Ko e taumuʻa ʻo e lēsoni ko ʻení ke tokoniʻi koe ke ke maʻu ʻa e loto-holi ke ului kakato ange ki he ʻEikí mo ʻiloʻi ha faʻahinga fakafeʻātungia pē ki he ului ko iá.

Ko e poupouʻi ʻo e kau akó ke faifeinga ke muimui kia Sīsū Kalaisí. Tokoni ke mahino ki he kau akó ko e taimi ʻoku nau feinga ai ke moʻui ʻaki e ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí, te nau lava ʻo tatau ange mo e Fakamoʻuí pea maʻu ha fiefia lahi ange ʻi heʻenau moʻui fakaākongá.

Teuteu ʻa e tokotaha akó: Fakaafeʻi e kau akó ke nau omi mateuteu ke vahevahe ʻenau fakakaukau ki he ʻuhinga ʻo e “ului ki he ʻEikí” (ʻAlamā 23:6) pea mo e ʻuhinga ʻoku mātuʻaki mahuʻinga ai ʻa e ului kiate Iá. ʻE lava ke nau vakai ki he Fakahinohino ki he Ngaahi Folofolá ʻi he “Fakauluí” kapau ʻoku nau fiemaʻu tokoni.

Ngaahi ʻEkitivitī Ako ʻOku Ala Fakahokó

Tuʻu mālohi

ʻE lava ke ngāue fakataha ʻa e lēsoni ko ʻení mo e lēsoni ʻi he ʻAlamā 24 ke tokoniʻi e kau akó ke fakaloloto ʻenau uluí. ʻE lava ke tokoniʻi ʻe he lēsoni ko ʻení ʻa e kau akó ke nau ʻiloʻi e ngaahi fakafeʻātungia ki honau fakauluí; ʻoku fakataumuʻa ʻa e lēsoni hokó ke tokoniʻi kinautolu ke ikunaʻi e ngaahi fakafeʻātungia ko iá.

Fakakaukau ke fakaafeʻi ha toko ua te na loto-fiemālie ke fakahoko ʻa e ʻekitivitī ko ʻení. Fakamanatu ange ke ʻoua naʻá na teke ʻo fuʻu mālohi.

Kapau ʻe lava, tuʻu vaʻe taha ʻi ha sekoni ʻe 30. Fakakaukau ki hono faingataʻa ke tuʻu maʻú kapau ʻe tekeʻi kita ʻe ha taha lolotonga ʻete tuʻu vaʻe tahá.

Tuʻu he taimí ni ʻaki ho ongo vaʻé fakatouʻosi pea fakakaukau pe ʻe faingofua fēfē ange ke te tuʻu mālohi kapau naʻe tekeʻi kita ʻe ha taha.

ʻOku fakafehoanaki ʻe he folofolá he taimi ʻe niʻihi ʻa e faivelenga ki he ʻEikí ki he tuʻu maʻú (vakai, Mōsaia 4:11; ʻAlamā 1:25) mo e tafoki mei he ʻEikí ki he hingá (vakai, 2 Nīfai 18:15; Hilamani 5:12).

  • Ko e hā ha ngaahi ʻuhinga ʻoku hē ai ʻa e kakaí meia Sīsū Kalaisi mo Hono Siasí?

Mahalo te ke fie fakaʻaliʻali e ngaahi fehuʻi ko ʻení ke lava ʻa e kau akó ʻo fakalaulauloto ki ai.

Fakalaulauloto ki he ngaahi fehuʻi ko ʻení:

  • Kapau te ke hokohoko atu ke moʻui ʻi he tuʻunga ʻokú ke lolotonga ʻi ai he taimi ní, ʻokú ke ongoʻi nai te ke toe ofi ange ki he ʻEikí mo Hono Siasí pe kamata ke hē atu? Ko e hā hono ʻuhingá?

  • Ko e hā ʻokú ke ʻilo fekauʻaki mo e ʻEikí mo Hono Siasí ʻokú ne ʻai koe ke ʻoua naʻá ke loto ke hē atú?

ʻI hoʻo ako fekauʻaki mo e kakai “naʻe ʻikai ke nau toe heé” (ʻAlamā 23:6), kumi ha ngaahi fakakaukau pea fekumi ki ha fakahinohino ki hoʻo moʻuí ʻo fakafou ʻi he lotu ki he Tamai Hēvaní mo e ueʻi ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní.

Ului ki he ʻEikí

Hili e ului ʻa e tuʻi ʻo e kau Leimaná, naʻá ne fanongonongo ʻa e tauʻatāina fakalotú ʻi he fonuá koeʻuhí ke lava ʻe he ngaahi foha ʻo Mōsaiá ʻo malanga ʻaki e ongoongoleleí ʻi he malu.

Lau ʻa e ʻAlamā 23:3–5, ʻo kumi e ola ʻo e malanga ko iá ʻi he kakaí.

Fakakaukau ke ʻeke ange pe ko e hā ha ngaahi kupuʻi lea naʻe makehe ki hoʻo kau akó.

ʻOku toutou ʻasi he taimi ʻe niʻihi ʻi he folofolá ha ngaahi kupuʻi lea ʻoku mahuʻinga ke mahino kiate kitautolu. Lau ʻa e ʻAlamā 23:6–13, 15, ʻo kumi e ngaahi kupuʻi lea ʻokú ne fakahaaʻi ʻa e ʻuhinga naʻe “ʻikai … toe hē” ai ʻa e kau papi ului ʻe lauafe ko ʻení (veesi 6). Fakakaukau ke fakaʻilongaʻi e ngaahi kupuʻi lea ʻoku toutou fakaʻaongaʻí.

Fakaafeʻi e kau akó ke vahevahe ʻa e meʻa ne nau maʻú. ʻOku toutou ʻasi ʻa e “ului ki he ʻEikí” ʻi he ʻAlamā 23:6, 8, 13, mo e “naʻa nau tuku hifo ʻa e ngaahi mahafu naʻa nau angatuʻu ʻakí” pea mo e “naʻa nau tuku hifo ʻa e ngaahi mahafu tau ʻa ia naʻa nau angatuʻu ʻakí” ʻi he ʻAlamā 23:7, 13.

Ko e moʻoni ʻe taha te tau lava ʻo ako mei he ngaahi veesi ko ʻení ko e taimi ʻoku tau ului ai ki he ʻEikí mo tuku hifo ʻa e ngaahi mahafu ʻoku tau angatuʻu ʻakí, te tau lava maʻu pē ʻo faivelenga kiate Ia.

  • Ko e ʻuhinga ki he hā ke “ului ki he ʻEikí”? (ʻAlamā 23:6). (Kapau ʻe tokoni, fakakaukau ke ako ʻa e “Fakauluí” ʻi he Fakahinohino ki he Ngaahi Folofolá).

  • Ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ke ului “ki he ʻEikí” kae ʻikai ki ha faifekau pe ko ha akonaki pau?

Fakaʻaliʻali ha fakatātā ʻo e Fakamoʻuí ʻi hoʻo fakaafeʻi e kau akó ke fakahoko ʻení.

ʻĪmisi
ko e Fakamoʻuí

Fakakaukau ki he meʻa ʻokú ke ʻilo fekauʻaki mo e Fakamoʻuí pea fakalaulauloto ki he ʻuhinga ʻokú ke fie hoko mo ului ai kiate Ia ʻi he kotoa hoʻo moʻuí. Fakakaukau ke lau ha niʻihi ʻo e ngaahi veesi ko ʻení ke tokoni atu kiate koe:

Fakaafeʻi e kau akó ke vahevahe ʻenau ngaahi fakakaukaú pea mo e meʻa ne nau maʻú.

  • Ko e hā ha meʻa kuó ne tokoniʻi koe mo e niʻihi kehe ʻokú ke ʻiló ke mou ului lahi ange ki he ʻEikí?

Ko hono tuku hifo ʻetau ngaahi mahafu ʻo e angatuʻú

Ke tau ului moʻoni ki he ʻEikí pea ʻikai toe heé, kuo pau ke tau loto-fiemālie ke tuku hifo ʻetau ngaahi mahafu ʻoku tau angatuʻu ʻakí. Ko e mahafu naʻe angatuʻu ʻaki ʻe he kau Leimaná naʻa nau angatuʻu ʻaki ha ngaahi mahafu moʻoni mo ha mahafu fakataipe. Ka kiate kitautolú, ko e ngaahi mahafu ko ʻení ʻoku ngalingali fakataipe pē.

Fakakaukau ke hiki e ngaahi fakamatala ko ʻení ʻi he palakipoé.

Naʻe akoʻi ʻe ʻEletā Tēvita A. Petinā ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻe lava ke kau ʻi he ngaahi mahafu ʻoku tau angatuʻu ʻakí ʻa e “siokitá, hīkisiá, mo e talangataʻá” (“Ului ki he ʻEikí,” Ensign pe Liahona, Nōvema 2012, 108). Naʻe akoʻi ʻe ʻEletā Teili G. Lenilani ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻe lava ke hoko ʻetau ngaahi meʻataú ko ha “ngaahi holi fakafoʻituitui ʻoku fehangahangai [mo e] fakamaʻu ki he Fakamoʻuí pea [mo e] muimui ʻi he hala ʻo e fuakavá” (“Tukupā Taʻeueʻia kia Sīsū Kalaisí,” Ensign pe Liahona, Nōvema 2019, 22).

Ko e taumuʻa ʻo e ʻekitivitī ko ʻení ke tokoniʻi e kau akó ke nau ʻiloʻi e ngaahi sīpinga ʻo e ngaahi mahafu ʻoku tau angatuʻu ʻakí ʻa ia ʻoku felāveʻi mo hotau kuongá ni. Fakakaukau ke vahevahe e kalasí ki ha fanga kiʻi kulupu iiki. Hili ha taimi feʻunga, fakaafeʻi ʻa e kulupu takitaha ke fili ha mēmipa ke haʻu ki he palakipoé ʻo tā mo fakahingoa ha mahafu ʻoku tau angatuʻu ʻaki, kae fakamatalaʻi nounou ʻe ha mēmipa ʻe taha ha niʻihi ʻo e ngaahi tali ʻa e kulupú ki he ongo fehuʻi ko ʻení. ʻI heʻenau vahevahé, kumi ha ngaahi founga ke fakahikihikiʻi ai e kau akó ʻi hono fakafehokotaki mai e folofolá ki hotau kuongá ni, pea fakamālōʻia kinautolu ʻi heʻenau feingá.

Tā ʻi hoʻo tohinoa akó pe ʻi ha laʻipepa ha ongo meʻatau faingofua (heletā, tao, pe ko ha meʻatau kehe). Tohi ʻi he tafaʻakí pe ʻi he meʻataú takitaha ha sīpinga pau mo moʻoni ʻo ha tōʻonga pe ngāue ʻoku fehangahangai mo e ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí ʻa ia ʻoku ala maʻu ʻe ha toʻu tupu ʻi hotau kuongá ni. Hangē ko ʻení, mahalo he ʻikai fanongo ha taha ʻoku fefaʻuhi mo e hīkisiá ki he faleʻi ʻa ʻene ongomātuʻá pe lava ke ne ongoʻi ʻoku motuʻa mo ʻolokuonga ʻa e kau palōfitá. Pe, mahalo ʻoku fakahoko ʻe ha taha kehe ha ngaahi angahala pau koeʻuhí ʻokú ne fakakaukau ʻoku fuʻu mamafa ʻa e ngaahi fekau ʻa e ʻOtuá.

  • ʻE uesia fēfē nai ʻe he ngaahi tōʻonga fakakaukau pe ngaahi ngāue ko ʻení ʻa e ului ʻa e tokotahá ni ki he ʻEikí?

  • ʻE tokoni fēfē ʻa hono tuku hifo pe siʻaki e ngaahi tōʻonga fakakaukau pe ngāue ko ʻení ki ha taha ke ne ului lahi ange ki he ʻEikí?

Ko e ngaahi mahafu ʻoku mou angatuʻu ʻakí

Fakakaukau ke fakaafeʻi e kau akó ke fakahoko ʻa e ʻekitivitī ko ʻení ʻi heʻenau ʻū tohinoa akó.

Ke fakaʻosi ʻa e lēsoni ko ʻení, fekumi ki he tokoni ʻa e Tamai Hēvaní ʻo fakafou ʻi he Laumālie Māʻoniʻoní ke ke ʻiloʻi ʻa e ngaahi mahafu ʻokú ke angatuʻu ʻakí. Kapau te ke ʻiloʻi ha [mahafu ʻe] taha, fakakaukau ke hiki ia ʻi hoʻo tohinoa akó pea tā ha meʻatau ʻi hono tafaʻakí.

Fakalaulauloto ki he meʻa te ke lava ʻo fai ke tuku hifo ai ʻa e ngaahi mahafu ʻokú ke angatuʻu ʻakí pea mo e founga ʻe ala tokoniʻi ai koe ʻe he tukupā ko iá ke ke ului ki he ʻEikí pea ʻikai ke ke teitei heé.

Fakakaukau ke fakahoko hoʻo fakamoʻoni ki he ngaahi tefitoʻi moʻoni naʻe akoʻi ʻi he lēsoni ko ʻení.