Seminelí
ʻĪnosi: ʻE Lava ke ʻOmi ʻe he Tui kia Sīsū Kalaisí ha Fakamolemole ʻo e Ngaahi Angahalá


“ʻĪnosi: ʻE Lava ke ʻOmi ʻe he Tui kia Sīsū Kalaisí ha Fakamolemole ʻo e Ngaahi Angahalá,” Tohi ʻa Molomoná – Tohi Lēsoni ʻa e Faiakó (2024)

“ʻĪnosi,” Tohi ʻa Molomona – Tohi Lēsoni ʻa e Faiakó

ʻĪnosi

ʻE Lava ke ʻOmi ʻe he Tui kia Sīsū Kalaisí ha Fakamolemole ʻo e Ngaahi Angahalá

ʻĪmisi
Lotu ʻa ʻĪnosí

Kuó ke fifili nai ki ha founga ke maʻu ai ha fakamolemole ʻo hoʻo ngaahi angahalá? Naʻe lotu ʻa ʻĪnosi, ko e foha ʻo Sēkopé mo e mokopuna ʻo Līhaí, ki he ʻOtuá “ʻi he fuʻu lotu fakamātoato” (ʻĪnosi 1:4) ki ha fakamolemole ʻo ʻene ngaahi angahalá. ʻOku fakataumuʻa ʻa e lēsoni ko ʻení ke tokoniʻi koe ke ke ngāue ʻaki ʻa e tui kia Sīsū Kalaisí pea fakatomala ke ke maʻu ha fakamolemole.

Lotu. Fakakaukau ke lotu ki he Tamai Hēvaní ʻo kole kiate Ia ke Ne tokoniʻi hoʻo kau akó, ko ha konga ia hoʻo teuteu ke akoʻi e ngaahi lēsoní. ʻOku taau ke lotua kinautolu ke nau ʻilo ʻa e meʻa ke fai ke fakamālohia ai ʻenau tui kia Sīsū Kalaisí pea mo tokoniʻi kinautolu ke nau fakafanongo ki he ngaahi ueʻi mei he Laumālie Māʻoniʻoní.

Teuteu ʻa e tokotaha akó: Fakaafeʻi e kau akó ke lau ʻa e ʻĪnosi 1:1–8 kimuʻa he kalasí, ʻo fakakaukau ki he ongo naʻe maʻu ʻe ʻĪnosí mo e meʻa naʻá ne ako fekauʻaki mo e ʻEikí pea mo hono fakamolemoleʻi ʻo ʻene ngaahi angahalá. Fakakaukau ke kole ki he kau akó ke nau fakalaulauloto ki he founga ʻoku nau pehē naʻe liliu ai ʻe he aʻusia ko ʻení ʻa e moʻui ʻa ʻĪnosí.

Ngaahi ʻEkitivitī Ako ʻOku Ala Fakahokó

Fakakaukau ki he ʻuhinga ʻo e fakamolemolé kiate koé

Fakakaukau ke fakahoko e ʻekitivitī ko ʻení ke tokoniʻi e kau akó ke nau teuteu ke ako fekauʻaki mo ʻĪnosi mo e fakamolemolé.

Fakakaukauloto ʻoku ʻi ai haʻo kaungāmeʻa ʻoku fehuʻi atu fekauʻaki mo e fakatomalá mo e fakamolemolé. Fakakaukauʻi pe te ke tali fēfē e ngaahi fehuʻi ko ʻení:

  • Te ke ʻilo fēfē ʻoku fiemaʻu ke fakamolemoleʻi koe ʻi ha faʻahinga meʻa?

  • Te ke lava fēfē ʻo maʻu ha fakamolemole ʻo e ngaahi angahalá?

  • ʻE lava fēfē ke ʻilo ʻe ha taha pe kuo fakamolemoleʻi ia hili ʻene feinga ke fakatomalá?

Fakalaulauloto ki ha tali te ke ala fakahoko ki ho kaungāmeʻá? Fakakaukau ki he meʻa ʻokú ke ʻilo pea kuó ke aʻusia ʻi he fekumi ki ha fakamolemolé, kae pehē ki ha meʻa te ke fie ʻilo lahi ange ki ai.

Fakakaukau ke fakaafeʻi ha kau ako ʻe niʻihi ke vahevahe e meʻa te nau ala lea ʻakí.

ʻI hoʻo ako e fakamatala kia ʻĪnosi ʻi he lēsoni ko ʻení, kumi ʻa e meʻa naʻá ne fai ke maʻu ai ha fakamolemole ʻo ʻene ngaahi angahalá mo e founga ʻe lava ke fakaʻaongaʻi ai ia ʻi hoʻo moʻuí.

ʻOku kamata ʻa e fakamolemolé ʻi ha fetuʻutaki mālohi ʻiate koe mo e ʻOtuá

Naʻe lotu ʻa ʻĪnosi, ko e foha ʻo Sēkope mo e mokopuna ʻo Līhaí, ki he ʻOtuá “ʻi he fuʻu lotu fakamātoato” ki ha fakamolemole ʻo e ngaahi angahalá.

Lau ʻa e ʻĪnosi 1:1–8 pea fakaʻilongaʻi e ngaahi foʻi lea mo e ngaahi kupuʻi lea ʻoku tokoni ke mahino lelei ange kiate koe ʻa e founga ke fekumi mo maʻu ai ha fakamolemolé.

Fakakaukau ke fakaafeʻi e kau akó ke nau hiki ʻi he palakipoé e ngaahi kupuʻi lea naʻe makehe kiate kinautolú.

ʻE lava ke hoko hono tuku ha taimi ke fakalaulauloto ai ki he ngaahi kupuʻi lea mahuʻingá ko ha taukei ako folofola ʻaonga. ʻOkú ne fakaʻatā ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní ke ne ueʻi koe ʻaki ha mahino lahi ange. Ke fakalaulaulotó, mahalo te ke fakakaukau ki he ʻuhinga ʻo ha kupuʻi lea pea kumi ha ngaahi foʻi lea ʻokú ke fakaʻamu ke mahino lelei ange ʻi he Fakahinohino ki he Ngaahi Folofolá. Mahalo te ke fakalaulauloto ki he ʻuhinga naʻe fakaʻaongaʻi ai ʻe ʻĪnosi ha kupuʻi lea pau pea kapau kuó ke aʻusia ha meʻa tatau.

Fili ha niʻihi ʻo e ngaahi kupuʻi lea ko ʻení pe ngaahi kupuʻi lea kehe naʻá ke ʻilo pea tuku ha taimi ke ke fakalaulauloto ai ki he meʻa te ke lava ʻo ako meiate kinautolú.

Fakakaukau ke tānaki atu ha taha ʻo e ngaahi kupuʻi lea ko ʻení ʻi he palakipoé. ʻI hono vahevahe ʻe he kau akó e ngaahi kupuʻi lea ko ʻení, mahalo te ke fai ha ngaahi fehuʻi vakaiʻi ʻo hangē ko e “ʻOkú ke pehē ko e hā e ʻuhinga ʻa ʻĪnosi ki he kupuʻi lea ʻnaʻe holi tuʻu ʻa hoku laumālié’?” “ʻE fakatupu fēfē ʻe he fakakaukauloto ki he ngaahi akonaki fekauʻaki mo e moʻui taʻengatá mo e fiefia ʻa e Kau Maʻoniʻoní ha holi tuʻu ʻi he laumālie ʻo ha taha?” “Ko e hā ʻoku fakatupu ai ʻe he angahalá ke tau ongoʻi maha fakalaumālié?” “Ko e hā ʻoku hoko ai ʻa e fāingá ko ha foʻi lea lelei ke fakamatalaʻi ʻetau feinga ke fakatomalá?”

  • Ko ʻeku “fāinga ʻi he ʻao ʻo e ʻOtua” (veesi 2)

  • “Naʻe tō mamafa ia ki hoku lotó” (veesi 3)

  • “Naʻe holi tuʻu ʻa hoku laumālié” (veesi 4)

  • “Lotu fakamātoato mo e kole tāumaʻu” (veesi 4)

  • “Kuo fakamolemoleʻi hoʻo ngaahi angahalá” (veesi 5)

  • “Naʻe matafi atu ʻa ʻeku ongoʻi halaiá” (veesi 6)

  • “ʻE ʻEiki, ʻoku fai fēfeeʻi ia?” (veesi 7)

  • “Ko e meʻa ʻi hoʻo tui kia Kalaisí” (veesi 8)

Fakakaukau ke vahevahe e kau akó ke nau tauhoa pea fakaafeʻi kinautolu ke vahevahe ʻa e meʻa kuo nau akó. ʻE lava ke nau tali fakataha ʻa e ngaahi fehuʻi ko ʻení:

  • Ko e hā ʻa e ngaahi foʻi lea mo e ngaahi kupuʻi lea naʻe makehe kiate koé? Ko e hā hono ʻuhingá?

  • Ko e hā naʻá ke ako ʻi hoʻo fakalaulauloto ki he ngaahi kupuʻi lea ko ʻení?

  • Ko e hā ʻokú ke ongoʻi ʻoku akoʻi atu ʻe he ʻOtuá kiate koe mei he aʻusia ʻa ʻĪnosí?

Kapau naʻe tali ʻe he kau akó e ngaahi fehuʻi ko ʻení ʻi ha fanga kiʻi kulupu iiki, fakaafeʻi ha niʻihi ʻo e kau akó ke vahevahe mo e kalasí ʻa e meʻa ne nau akó pe meʻa ne nau saiʻia ai ne nau fanongo ai mei honau hoá. ʻI heʻenau vahevahe e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻoku moʻoní, fakakaukau ke hiki kinautolu ʻi he palakipoé.

Kapau ʻoku faingataʻaʻia e kau akó ke vahevahe ha ngaahi moʻoni, fakakaukau ke fai ha fehuʻi hangē ko ʻení: “Ko e hā ha ʻuhinga naʻe ʻomi ʻe ʻĪnosi ki hono tafiʻi atu ʻene ongoʻi halaiá?” “Ko e hā naʻe ako ʻe ʻĪnosi mei he ʻEikí fekauʻaki mo e ʻuhinga naʻe fakamolemoleʻi ai ia koeʻuhí ko ʻene ngaahi angahalá?”

Ko e tefitoʻi moʻoni mahuʻinga ʻe taha ʻoku tau ako ʻia ʻĪnosí ko e taimi ʻoku tau fakatomala ai mo ngāue ʻaki ʻetau tui kia Sīsū Kalaisí, ʻe lava ke fakamolemoleʻi ʻetau ngaahi angahalá, pea ʻe lava ke ngaohi kitautolu ke tau kakato. Mahalo te ke fie hiki e tefitoʻi moʻoni ko ʻeni ʻi hoʻo tohinoa akó.

Lau e fakamatala ko ʻeni meia ʻEletā Tieta F. ʻUkitofa ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá:

Ko ʻetau fakatomala moʻoní pē, ʻe toʻo atu leva ʻe Kalaisi ʻa e mafasia ʻo e ongoʻi halaia ʻi heʻetau angahalá. Te tau lava ʻo ʻiloʻi ʻiate kitautolu pē kuo fakamolemoleʻi mo fakamaʻa kitautolu. ʻE fakapapauʻi mai ʻe he Laumālie Māʻoniʻoní kiate kitautolu; ko Ia ʻa e Tokotaha Fai-fakamāʻoniʻoní. He ʻikai mo ha toe fakamoʻoni pe fakamolemole ʻe lelei ange ai. (Dieter F. Uchtdorf, “Point of Safe Return,” Ensign pe Liahona, May 2007, 101)

Kapau naʻe hiki ʻe he kau akó e tefitoʻi moʻoní ʻi heʻenau tohinoa akó, fakakaukau ke fakaafeʻi kinautolu ke siakaleʻi ha konga ʻo e tefitoʻi moʻoni te nau loto ke mahino lelei ange kiate kinautolú. Hili iá pea kole ange leva ke nau vahevahe ʻa e meʻa ne nau siakaleʻí. Kole ki he kau ako kehé ke vahevahe ʻa e meʻa ʻoku nau ʻilo ʻe ala tokoni ki honau kaungāakó. ʻE lava ke nau fakaʻaongaʻi e ngaahi folofolá, ngaahi aʻusiá pe ngaahi fakamatala mei he kau taki ʻo e Siasí ke tokoni. ʻE lava foki ke toe ʻaonga mo e ngaahi fehuʻi ko ʻení:

  • ʻOkú ke pehē ko e hā ʻe hoko kapau ʻe feinga ha taha ke fekumi ki ha fakamolemole taʻe te ne fakatomala mo ngāue ʻaki e tui kia Sīsū Kalaisí? Ko e hā hono ʻuhingá?

  • Ko e hā ha ngaahi founga naʻe feinga ai ʻa ʻĪnosi ke fakatomala mo ngāue ʻaki ʻa e tui kia Sīsū Kalaisí?

  • ʻOkú ke pehē ʻoku ʻuhinga ki he hā ʻa e ngaohi ke kakató?

Mahalo ʻe ʻaonga ke ke vakaiʻi pe ko e hā ha ngaahi fehuʻi mei he tūkunga ko iá ʻi he kamataʻanga ʻo e lēsoní te ke lava ʻo tali ʻaki hono fakaʻaongaʻi e fakamatala ʻa ʻĪnosí.

Te tau lava ʻo maʻu ha ngaahi aʻusia hangē ko ʻĪnosí he ʻahó ni

ʻOku ʻikai maʻu ʻe he tokolahi taha ʻo e kakaí ha fakamolemole ʻi ha founga vave mo fakaofo ʻo hangē ko ʻĪnosí. Ka neongo ia, ʻi heʻetau feinga ke ngāue ʻaki ʻa e tui kia Sīsū Kalaisí mo fakatomala ʻo hangē ko ia naʻe fai ʻe ʻĪnosí, te tau lava foki mo kitautolu ʻo maʻu ha fakamolemole mo ngaohi kitautolu ke tau kakato.

Tokoni ki he kau akó ke nau fakalaulauloto ki he founga te nau lava ai ʻo ngāue ʻaki e tui kia Sīsū Kalaisí mo fakatomalá. Te ke lava ʻo fakaʻaliʻali e ngaahi fakakaukau ko ʻení pe ngaahi fakakaukau kehe te ke lava ʻo fakakaukau ki ai ke tokoniʻi e kau akó.

  • Fakalaulauloto ki he meʻa ʻokú ke ʻilo fekauʻaki mo Sīsū Kalaisi mo ʻEne finangalo ke fakamolemoleʻi mo tokoniʻi koé. Ko e hā ʻokú ke ongoʻi ʻokú Ne finangalo ke ke fai ke fakaʻaongaʻi ai hoʻo tui kiate Iá mo fakatomalá?

  • Fakakaukau ki he taimi fakamuimuitaha naʻá ke ongoʻi ai hangē naʻá ke ngāue ʻaki hoʻo tui kia Sīsū Kalaisí pea mo fakatomalá. Kuo hoko nai ia kimuí ni mai? Ko e hā hono ʻuhingá?

  • Fakakaukau ke palani ha taimi ke ke lotu ai ʻi ha tui lahi ange kia Sīsū Kalaisi. ʻE kehe fēfē nai haʻo fakahoko hoʻo lotú mei he founga angamaheni ʻokú ke faʻa fakahoko ʻakí? Te ke fakahaaʻi fēfē ʻokú ke holi tatau mo ʻĪnosi ki he fakamolemole ʻa e ʻEikí?

Fakakaukau ke fakaafeʻi e kau akó ke vahevahe e ngaahi ongo mo e fakamoʻoni ki he Fakamoʻui ko Sīsū Kalaisí pea mo e meʻa ne nau ako meia ʻĪnosí. Fakakaukau ke vahevahe hoʻo ngaahi fakakaukaú mo hoʻo fakamoʻoní foki.