2011
Rebecca Swain Williams: ‘Teimatoa n nene ao n Aki Kakai Kamwaeaki’
Eberi 2011


Rebecca Swain Williams: Teimatoa n nene ao n Aki Kakai Kamwaeaki

N aki taraa aia kairiribai ana utu nakon te Ekaretia, te tia rairaki aei e tiku ni kakaonimaki ao ni bane nanona nakon te mwakuri.

N Tuun 1834 te tina ae te kairake are e kaitara ma kabaneakina iroun tamana e korea te reta ae turu raoi n riinga te nano n tibwa aron rairakina n te koaua ae manga kaokaki. E ngae ngke e a tia n ataia bwa e bon aki kona ni bita ana iango tamana, Rebecca Swain Williama e bon aki tei ni matoa ni kaitara n tokin kawaina are e kantaningaia. E kaotia nakon tamana, Isac, bwa Ana Boki Moomon ao te Ekaretia a koaua, n aron naba te Burabeti Iotebwa Timiti ngke e kabwarabwaraa, ao bwa e a tia n ongo irouia Taan Kakoaua aika Teniman “katanoataa nakoia te botannaomata bwa a tia n nooria Anera aika mimitong n ruo mai karawa ao a [uotii] bwaatua, ao ni kawenei imataia.”1

Ana koaua Rebecca e aki tii riinga te nano ibukin te korakora are e kaotia ma ibukina naba ana koaua ae e aki kamwaingiingaki ao nanona ae e aki kona n taonaki. E ngae ngke e totoko ana karo ao n te koaua kainnabana, Frederick G. Williams, e aki rootaki n te Ekaretia n te tai anne, Rebecca e aki kariaia ana onimaki bwa e na bitaki. N aki kukua ao n aki bwerengaki, Rebecca e tei bwa te katooto nakoira n te bong aei n aron ae ti kona n tiku ni matoa n nene ao n aki kakai kamwaeaki ni kaitarai kakaewenako aika korakora, riki ngkana naake a kaan riki nakoira a kona ni katinanikua ara onimaki ao ni kanakoira.

Te Rairaki nakon te Ekaretia

Bungiaki i Pennsylvania, USA, n 1798, Rebecca Swain bon te bina irouia 10 naati.2 Ngke tao ruaiwa ana ririki, ana utu a mwaing nako Niagara, irarikin United States–n iaontia ma Canada. A uakaan nakon Fort Niagara ngkai a kona n ongo rebwen katii ngkana a buaka n tain te Buaka n 1812. E ngae ngke bon te kairake n ataeinnaine Rebecca e kaotia bwa e aki mamaku. N te taina, ngke e mwananga ibuakonikai, e kaitibo n itaramata ma te bea iaon kawain te turein. E taua inanon baina te kiaba, e kaukia ao manga kainna tabeua te tai imatan te bea, ao e a birinako naba.3

Ngke 17 ana ririki Rebecca, e rinuukan te Karaanga Ontario ni kawara tarina i Detroit. Iaon kawaina e kaitara ma te bwairati n te kaibuke ae abwabwaki, ni matarooroo, Fredirick Granger Williams. Kakaitibooia e waekoa ni bitaki nakon te kareke tangira, ao a mareaki ni banen 1815. Te taanga ae Williams a mwamwaing n te Western Reserve ae korakora i Ohio, USA, imwain tekatekaia raoi i Kirtland inanon 1828. Kainnabana e kakaraoi bwainnaoraki ao e rangi n ataaki ibukin ana konabwai, ao Rebecca e reireinna ni buokia ni karaoana. A karikii natiia aika aman.

N tain bwakan baan kaai n 1830, moan mitinare n te Moomon a roko i Kirtland. Rebecca e ongora irouia ma nanona ae bane iai ao n irii ni kabane aia bootaki mitinare; e uotiia naba natina. Frederick e iri n tabetai ni mwawan ana tai. Ni kauoman a kona ni kamatebwai, maroro, ao n uaia n reirei, ma Frederick e aki bati n roroko ibukin tabena. N te tai ae uarereke Rebecca e a rairaki nanona ni koauan raoi te euangkerio.

Te tia korea rongorongon te utu e kabwarabwaraa rimwii Rebecca n ai aron Ewa n te Onaroka are Eten: “bon te moan n noora te riai” n rin inanon te iraorao ae bwanin n te berita ae tabu n te euangkerio.4 E bwabetitoaki n Okitobwa 1830.

Frederick e tuai naba n reke ana koaua. N tabetai e tangiria n aki irekereke ma te Ekaretia ma n te tokina e aki kona ibukina e namakina katikana n oki nakon te bwai are e tabu, koroboki aika tabu ae boou: Ana Boki Moomon ae tabu. Ngke e a mwakuri te Tamnei ma ngaia, e a ataa koauan te euangkerio ao e ira ana banna ni katooto Rebecca ni bwabetitoaki.

Ibuobuoki ae Bane Nanona Iai

Ngke e waekoa ni boboto te Ekaretia nakoia Frederick ao Rebecca bwa maiuia, e waekoa n roota aia utu. Frederick e katabuaki bwa te unimwane imwiin bwabetitoakina ao kamatoakina. Bon te bong are imwiina, e kukurei nanona ni butimwaea tibwangana n nako inanon tabeua te wiiki ni karaoa ana mition ma Oliver Cowdery. N aia katautau ao tabeua e na toki inanon teniua te wiiki; ao te bwai ae riki ea riki bwa te mwananga ae 10 te namwakaina nako Missouri. Nakona ae e abwabwaki man mwengana bon te moan n taai ae maan iroun Rebecca. Ibukin ana mwakuri ni mitinare Frederick ao weteakina nakon te Moan Beretitentii, e nanako ni katoatai. Rebecca, n aroia aine n taai akekei ae aine te Moomon, e kabanea namwakaina aika abwabwaki ni kamatoai mwengaia ao ni karikirakeia natiia n akean ana buoka buuna.

N aki tara te mwakuri, Rebecca e reitinako ni kakaonimaki ao ni beku ma ingaingan nanona. Te Burabeti Iotebwa Timiti ao ana utu a tiku ni mwengaia William n te tai anne ngke te Smith a moan mwaing nako Kirtland. Rebecca e kakoaua ana akoi nakon te Burabeti ao ana utu ngk e tararuaia man te tai teuana nakon teuana. N te taina ngke a roko taan ioawa ni katobibia te mwenga ni kakaea Iotebwa. Rebecca e karaba Iotebwa ni bwarana ao oneana. Iotebwa e a kona ni kiitana te auti ao n ribuakon te koraki ni kamanoa.

Inanon Maati n 1832, Rebecca e manga karekea naba te ibuobuoki nakon te Burabeti ngke taan ioawa a rinnako inanon ana onnaroka Hiram, i Ohio, ao ni karawataa Iotebwa Timiti ao Sidney Rigdon. Imwiin taibaoan Sidney ni katiraa ao a kataia ni kabwaroa te boitin i buuan Iotebwa, taan ioawa a kabwaroa te koorota ao ni kaonrakea te Burabeti ni buraniman. Ngke e noora buuna Emma Smith, e arana te koorota bwa te raraa ao e tong.5 Rebecca ao Frederick a kabanea te tairiki anne ni kuota te koorota mai iaon rabwatan Iotebwa are ea raraa man nananga ao a tararuaia natin te Smith. Aia buoka e rangi n ibuobuoki, bwa ngke e reke marurungin Iotebwa ao e kabwarabwara n te ingabong are imwiina.

Tibwauan te Euangkerio ma te nano n Onimaki

Teuana mai ibuakon ana kariaria Rebecca bon ana utu, riki tamana, bwa e na butimwaea te euangkerio are e kaokaki ao ni karekea te kakabwaia ae kakukurei n te onimaki. E reke irouna, n aron Riaai, e katoonga ana tangira te Atua ao e tangiria n tibwaia ma naake e kaan riki nakoina (taraa 1 Nibwaai 8:12). Ma anne n am iango, Rebecca e koroboki nakoia ana utu ma ingainga n nano n taekan rairakina ao ana koaua ao te kukurei ae korakora are e a tia n namakinna ngkai e kaina te Ekaretia.

E ngae n anne, rairakin Rebecca e kauna nanon tamana. Inanon ana kaeka n eerake e kairoroa neiei bwa e na kiitana te Ekaretia. Ma Rebecca e aki mweuti iai. E kaeka, n aron are e kabwarabwaraa te tia kororongorongo, bwa “ea rangini kamatoaaki riki nakon are mai imwaina ni koauan ana reirei Moomon” ao e kaira naba ana koaua ae matoatoa.6 Irouna e rangi n nanokaawaki ni kaekaan ana reta are e kantaningaia. E kakamakua tamana bwa e na kabanea ao e motika roona man ana reitaki ma ngaia ngkana e aki kiitana te Ekaretia.

E teimatoa, Rebecca e aki mweuti ao e reitinako n ana konaa n tibwa te euangkerio. Inanon 1834 e korea ana reta teuana—ti teuana are e kona ni kuneaki—nakon tamana, ni kaota nanon ana onimaki ao te maraki are e namakinna ngkai e aki butimwaea te bwai teuana mai irouia kain te Moomon.

Tamana e a tia ni wareki rongorongo n te nutibeebwa n taekan bwainikiriinan te Ekaretia, riki ni kaineti nakon Ana Boki Moomon ao aia kakoaua Taan kakoaua ake Teniman ao ni kataia ni kabwaraa nanon Rebecca n rongorongo aikai.

“E kammarakai n ongo bwa e uruaki am iango n taekan Ana Boki Moomon,” e koreia. Ni korei kiibu man koroboki aika tabu man Ana Boki Moomon ao man ana kaotioti ae boou Iotebwa Timiti, Rebecca e tibwa ana kakoaua man Ana Boki Moomon. E kabwarabwara naba bwa te boki e taekinaki n taetae ni burabeti n rineaia taan kakoaua ake teniman nako iai. Ni bwaai ni kakoaua, e korea ana taeka te burabeti ae Ita, are e kangai bwa “man wiia taan kakoaua aika teniman” “e na kateaki” koauan te boki (Ita 5:4).7

Rebecca e kabwarabwara imwiina aron noorakiia Taan Kakoaua Ake Teniman—David Whitmer, Martin Harris, ao Oliver Cowdery—ao n ongo irouia ni kakoaua noorakin te anera ao bwatua aika koora. Imwiin katanakin aia kakoaua ao aroia, e butiia tamana bwa e na kakae riki te mwakuri. Bwa e koreia nakon tamana, ko riai “ngkoe ao tinau n atai bwaai ngkai ti atai ni kaineti ma te mwakuri aei, I ataia bwa ko na kakoaua.”8

N rimwiin ana berita Moronai ni banen ana Boki Moomon, Rebecca e bubuti bwa ana utu a na butiia te Atua ngkana “e kona ni kaukii nano[ia] ni kawain te koaua.” Ao imwiina e baireia ni kanakoia mitinare “aika a kona n reirei te Euangkerio n aroia ake n ana tai Iesu,” ibukin riki buokaia.9 N tokina tamana ai bon akea te bwai ae e kona ni karaoia riki ma ngaia.

Ai aron naba ana reta nakon mwanena Tiaon—are e kaan riki nakon Rebecca—a kaokaki n aki kaukaki. I akuun teuana ana reta are e oki, Tiaon e koreia, “Tamau e boaai bwa nna wareka am reta, ke ni koroboki nakoim. Tiabo ao E na kakabwaiako te Atua n tainako. Mwanem, Tiaon.”10

E ngae n anne, ana mwakuri ni mitinare Rebecca e tokanikai irouin tarina te ikawai, Sarah Swain Clark. Sarah e kaina te Ekaretia i Michigan n 1832. Natin Sarah te aine e kaina naba te Ekaretia ao a kakaonimaki inanon maiuia.

Kakaonimaki ni ua te Toki

N aki tabe ma te maraki n nano ao te maraki are e namakinna man ana rinerine tamana, e bon tangiria naba. E koreia: “E tang nanou ibukiia au koraki n te iriko. … I tataro bwa te Uea e na kamanoko n te kabanea ni bong ma Tamneina ae Raoiroi ao a na riki bwa am bong aika tamaroa. … Au kantaninga bwa am iango e na rau ni kaineti nakon te mwakuri aei. Kakoaua bwa ti namakina te matoatoa n ataakina bwa te Uea e kairiira.”11

Rebecca e aki tii un ma ana aki kakoaua tamana ma ana kanganga kainnabana ni kabaeana nakon ana onimaki. Inanon 1837 ao 1838, kainnabana, Frederick, imwiina te membwa n te Moan Beretitentii, e kauntaba ni katoatai ma taan kairiiri ake tabeman n te Ekaretia. E kitana te Ekaretia n te tai anne ao e a kamaunaaki arana. E ngae n anne, e aki maan imwina, Frederick e nanorinano, ni manga kaina te Ekaretia, ao ni mate inanon te iraorao ae bwanin. E aki reke ana namakin Rebecca n te tai anne, ma e aki nanokawaki n arona n ikerekere ma Aika Itiaki ao e teimatoa ni kabaeaki n arona.

Rongorongon ana kaitara Frederick e roko iroun taman Rebecca i New York, Issac e kantaningaia bwa Rebecca e na taenikai naba n ana onimaki. E ngae n anne, Rebecca e kanakoa nakoina te reta ni kabwarabwaraa nanona ni kakaonimaki ae reitinako. Imwiin warekan ana kaeka, Issac e karaurau n ioioa atuuna man taku, “Akea te taeka teuana n rairannano”12

Rebecca e teimatoa ni matoa ni katanan Iotebwa Timiti ao te Ekaretia are e kaokaki. N aki mweuti nakon anganano are e riki man rineakin te Ekaretia iaon tamana, Rebecca e reitinako ni karinea. E kakawaki irouna ana reirei tamana are e a tia n reireinna, ao e kaota ana tangira ao ana kakaitau nakoina. E kaina ana reta n 1834 ni koreia bwa e na “e uringa n tainako te kaetieti…I karekea mai iroun Tamau ae tangiraki.”13

N 1839 e mate taman Rebecca. Bon teniua te ririki imwiina e bua kainnabana. N aki mweuti ni kanganga aika kammaraki, ana onimaki Rebecca ao ninikoriana e teimatoa. Ngke Aomata Aika Itiaki a rianna nako maeao nako Utah, e mwananga neiei ma ana utu natina te mwaane Ezra ao e kaira oin ana tiim. E karekea te nakoa imwiina n tararuaa te onnaroka i Mill Creek. Ngke e a tia te Salt Lake Tabenaako ao Aomata Aika Itiaki a tuangaki bwa a na angamwane n aron are a kona, e anga neiei te buun te tirewa bwa e na kabonganaaki ni karaoan turee n te taibora n toa. Ao tokina n 1860, e ngae ngke e a rangi ni mamaara, ngke Beretitenti Brigham Young e weteia ana utu bwa ana maeka n te tabo ae raroa i Cache Valley, Utah, e angananona ni mwaing teuana riki te tai—ni manga kaira oin ana tiim.

Rebecca e mate i Smithfield, Utah, n Tebetembwa 25, 1861. E teimatoa ni koaua nakon ana iango, ana atatai n te koaua, ao te bwai are e a tia n rinanona. E tiku n “teimatoa n nene ao n aki kakai kamwaeaki” ni karokoa te toki (Motiaea 5:15).

Bwaai aika a na taraaki

  1. Rebecca Swain Williams to Isaac Fischer Swain, Tuun 4, 1834, Church History Library, Salt Lake City.

  2. Rongorongon maiuna e roko mai iroun Nancy Clement Williams, Kaitibo ma Dr. Frederick Granger Williams … ao Kainnabana Rebecca Swain Williams: Wareka Aia Karaki ae Koaua n taekan mai moan kabwarabwaraana—imwiin 100 te ririki (1951); ao Frederick G. Williams, “Frederick Granger Williams n te Moan Beretitentii n te Ekaretia,” BYU Studies, vol. 12, no. 3 (1972): 243–61.

  3. Williams, Katiboo ma Dr. Frederick Granger Williams, 5.

  4. Williams, Katiboo ma Dr. Frederick Granger Williams, 55.

  5. Rongorongon te Ekaretia,1:263.

  6. Williams, Kaitibo ma Dr. Frederick Granger Williams, 63.

  7. Taraa naba ana reta Rebecca Williams n Tuun 4, 1834.

  8. Ana reta Rebecca Williams n Tuun 4, 1834.

  9. Ana reta Rebecca Williams n Tuun 4, 1834.

  10. Ni Williams, Kaitibo ma Dr. Frederick Granger Williams, 63.

  11. Ana reta Rebecca Williams n Tuun 4, 1834.

  12. Ana reta George Swain, Maati 17, 1839, koroboki ake a taibinaki, Church History Library, Salt Lake City.

  13. Ana reta Rebecca Williams n Tuun 4, 1834.

Te koro tamnei iroun Richard Hull