“Ko ha Fu‘u Liliu Lahi ʻo e Lotó,” Ki Hono Fakamālohia ‘o e Toʻu Tupú, Fēpueli 2021, 12–13.
Lesoni Fakataumuʻa Efiafi ʻi ʻApí
Ko Ha Fuʻu Liliu Lahi ʻo e Lotó
‘Oku akoʻi fēfē kitautolu ‘e ha foʻi moa ki hono mahu‘inga ʻo ha fu‘u liliu lahi ʻo e lotó?
ʻOku lahi ha ngaahi meʻa ʻoku feliliuaki ʻi hotau ʻātakaí. ‘Oku liliu ʻa e fa‘ahitaʻu momokó ki he fa‘ahitaʻu failaú. ʻOku liliu e ngaahi pongipongi la‘alaʻaá ki ha ngaahi ho‘atā ʻuho‘uha. ‘Oku lava ke liliu e mahoa‘á, ʻīsité mo e vaí ki ha foʻi mā ‘oku ngaohi ʻi ‘api! ‘Oku fakamatala ʻa e folofolá fekau‘aki mo e fie maʻu ke ‘i ai “ha fuʻu liliu lahi ʻi loto ‘iate [kitautolu], pe ʻi [hotau] lotó” (Mōsaia 5:2), ka ʻoku ʻuhinga nai ia ki he hā?
Te ke lava ʻo akoʻi ho fāmilí ‘aki e lēsoni fakataumuʻa ko ‘ení ʻi ha efiafi ʻi api ki he ʻuhinga ʻoku finangalo ai e Tamai Hēvaní ke liliu hotau lotó, pea te ke ako‘i ʻa e tefito‘i moʻoní ʻaki hano heu ʻo e ngeʻesi foʻi moá ʻi ha vinika.
Meʻa ke Fakahokó
-
‘E lava ke hoko vave ʻaupito ʻa e liliú, hangē ko ha liliu fakafokifā ‘i he ʻeá pe liliu ‘a e ngaahi meʻatokoní ki ha me‘akai. ‘Oku totonu ke tau manatuʻi ‘oku lava ke kiʻi fuoloa pea toki liliu hotau lotó, mahalo ʻe aʻu ki he kotoa ʻo e moʻuí. Naʻe ako‘i ʻe ‘Eleta Tēvita A. Petinā ʻo e Kōlomu ‘o e Kau ʻAposetolo ‘e Toko Hongofulu Mā Uá ʻoku “māmālie pea ‘ikai faʻa fakatokanga‘i ʻa e liliu ko ʻení. … ʻOku fie maʻu ʻi he konga ko ʻeni ʻo e liliú ha taimi, vilitaki, mo e faʻa kātaki.”1
ʻOku hangē pē hotau ngaahi lotó ko e foʻi moá, ʻe fie maʻu ha taimi ke liliu ai. Te ke lava ʻo ʻeke ki ho fāmilí pe ko e hā e ngaahi liliu ʻoku nau fakakaukau ʻe hoko ki he foʻi moá ʻi hono tuku ʻi he viniká. Faʻo ‘a e foʻi moá ki he hina sioʻatá. Huaʻi ha vinika feʻunga ke puli ai e foʻi moá, hili pē ʻa e tāpuní ʻi he hiná, pea tuku ai ʻi ha houa ʻe 24. Neongo ‘oku fie maʻu ke fakavai ‘a e foʻi moá ʻi ha taimi nounou, ka te ke lava ʻo vakaiʻi ia pea sio ki he pulia ʻa e nge‘esí.
-
Hili e tatali he houa ʻe 24, ʻomi fakataha ho fāmilí ke nau vakai ki he liliu ʻoku hoko ki he foʻi moá. To‘o ʻa e tāpuní, pea huaʻi māmālie ki tuʻa e viniká mo fakapapauʻi ke ʻoua naʻa tō e foʻi moá. Tuku e foʻi hiná ki he tafa‘akí pea lau fakataha ‘a e Mōsaia 5:1–2.
Hangē pē ko e kakai ‘a e Tuʻi ko Penisimaní, te tau lava foki ʻo a‘usia ha liliu ʻo e lotó ʻaki ʻetau ako ke fakafanongo ki he Tamai Hēvaní mo tauhi ‘Ene ngaahi fekaú. Kuo ‘i ai nai ha taimi ʻi ho‘o moʻuí kuó ke ongo‘i ai ʻa e “‘ikai … toe maʻu ha holi ke faikovi, kā ke failelei ma‘u ai pē” (Mōsaia 5:2)?
-
Hanga he taimí ni ʻo unu e foʻimoá he vaí pea toʻo e ngeʻesi ʻoku kei toé. Fakatokangaʻi e hamolemole mo e molū ʻa e foʻimoá! ‘Ave takai holo ia, pea tuku ke ongoʻi ʻe he mēmipa takitaha ‘o e fāmilí ‘a e liliú. Hangē pē ko hono liliu ʻe he viniká e fo‘i moá, ‘e lava ke liliu ʻe he ‘Eikí hotau lotó. ‘E molū hotau lotó ʻi he‘etau fakafanongo kiate Ia mo muimui ʻi he ngaahi ueʻi ‘a e Laumālie Māʻoni‘oní. Kapau te tau fili ke ʻoua ʻe fanongo ki he Tamai Hēvaní pea tafoki meiate Ia ‘e lava ke fakafefeka hotau lotó ʻo hangē ko e nge‘esi foʻi moá, pea taʻofi ai ʻetau ongoʻi ‘a e Laumālie Māʻoni‘oní.
-
‘Ai ke hiki ho fāmilí ‘i ha laʻipepa ha me‘a ʻe taha te nau lava ‘o fakahoko lelei ange ke molū ai honau lotó. Te ke lava nai ʻo fakaʻaongaʻi ha taimi lahi ange ‘i he folofolá pe ko hono toe vakaiʻi ‘o e konifelenisi lahí? Mahalo ʻokú ke ongoʻi ne ueʻi koe ke ke fakafanongo lelei ange lolotonga hoʻo lotú? Tuku ha taimi ke ke fakakaukauʻi lelei ha founga ‘e lava ke ke ngāue ai ke fakamolū ho lotó.
Te ke toe fie ʻahiʻahi ha me‘a ʻe taha? Tuku ha fo‘i moa foʻou ‘i ha ngaahi meʻa huhuʻa kehekehe ke vakai pe te ke lava ʻo maʻu ai ha ola tatau. Ko e hā ‘e hoko kapau te ke tuku e foʻi moá ʻi ha inu lēmani, kapa inu, vai, hu‘akau pe inu ʻāpele?