Kakai Fefiné
Fakaʻosí


Fakaʻosí

Fakataha Lotu Fakaemāmani Lahi ʻa e Fineʻofá 2024

Sāpate, 17 Māʻasi 2024

Ngaahi tokoua, ʻoku tau hū ki he hala ʻo e fuakavá ʻi he papitaisó. “[ʻOku tau] hū kakato … ki ai ʻi he [fale ʻo e ʻEikí].”1

ʻOku mau fakaafeʻi kimoutolu takitaha ke mou teuteu atu mo maʻu ʻa e ngaahi tāpuaki ʻo e ʻenitaumení ʻi he fale ʻo e ʻEikí. ʻE lava ʻa e houʻeiki fafine moʻui taau ʻoku fakaʻamu ke maʻu honau ʻenitaumení ʻo maʻu ia kapau ʻoku nau taʻu 18 pe lahi ange; ʻosi fakakakato pe ʻikai toe ako ʻi he ako māʻolungá, pe ako tatau mo iá; ʻosi e taʻu kakato ʻe taha mei hono hilifakinimá; pea ʻoku nau ongoʻi ha holi ke maʻu mo tauhi ʻa e ngaahi fuakava ʻo e temipalé ʻi hono kotoa ʻenau moʻuí.2

Kuo pehē foki ʻe Palesiteni Nalesoni:

“Kapau ʻe lava ke u talanoa mo e tangata pe fefine kotoa ʻoku fie mali ka ʻoku teʻeki maʻu hono hoa taʻengatá, te u tapou atu ke ʻoua te ke tali kae ʻoua kuó ke mali ka ke toki maʻu ʻenitaumeni ʻi he fale ʻo e ʻEikí. Kamata he taimí ni ke ke ako mo aʻusia ʻa e ʻuhinga ʻo e fakamahafu ʻaki e mālohi ʻo e lakanga fakataulaʻeikí.”3

ʻOku ou tuku atu ʻeku fakamoʻoni ko Palesiteni Nalesoní ko e tangata lea ia ʻa e ʻEikí ʻi māmani ʻi he ʻahó ni. Kuó ne toutou lea ʻaki mo fakamahino mai, ʻi he taimi ʻoku tau haʻi ai kitautou kia Sīsū Kalaisi ʻo fakafou ʻi he ngaahi fuakava toputapu ʻo e lakanga fakataulaʻeikí ʻi he fale ʻo e ʻEikí, te tau lava ʻo fakaʻaongaʻi e mālohi ʻo e ʻOtuá pea he ʻikai ke tau teitei ongoʻi tuenoa!

Ngaahi tokoua, kapau kuo maʻu homou ʻenitaumení, moʻui taau ke hū ki he temipalé ʻaki hono maʻu maʻu pē ha lekomeni temipale ʻoku kei ʻaongá pea ʻalu maʻu pē ki he fale ʻo e ʻEikí. ʻOku fakafaingamālieʻi lahi ange ʻe he ʻEikí Hono ngaahi temipalé ki Heʻene fānau ʻo e fuakavá.

Kuo fakaafeʻi kitautolu ʻe hotau palōfita ʻofeiná ke tau fai ʻa e ngāue ʻoku “fakaivia fakalaumālié” ko e “ngāue mo e Laumālié”4 ke mahino e founga ke tau maʻu ai ʻa e mālohi ʻo e ʻOtuá—ʻa e mālohi ʻo e lakanga fakataulaʻeikí—ke tokoni ki hotau ngaahi fāmilí mo kinautolu ʻoku tau ʻofa aí. ʻOku ou toe fakaongo atu ʻi he loto-fakatōkilalo ʻa e fakaafe ko iá mo tānaki atu ʻeku fakamoʻoní ki he fakamoʻoni ʻa Palesiteni Nalesoní ʻe “tupulaki homou mālohí ʻi hoʻomou tokoniʻi e niʻihi kehé. ʻE fakaava e ngaahi langí kiate kimoutolu ʻi hoʻomou ngaahi lotú, ʻaukaí, lau folofolá mo e tokoni ʻi he ngāue fakatemipalé mo e hisitōlia fakafāmilí.”5

ʻI he ngaahi māhina lahi kuohilí, ne u maʻu ai ha faingamālie fakaʻofoʻofa ke lea ʻi ha konifelenisi ʻa e houʻeiki fafiné ʻi Kōlea Tonga. Naʻe meimei aʻu ki ha kau Fineʻofa ʻe toko 1,400 naʻe fakataha mai ki he polokalamá, ʻa ia naʻe fakaʻosi ʻaki ha fakataha lotu peá u vahevahe ai ha pōpoaki meia Palesiteni Nalesoni, ko kimoutolú, kau fefine ʻofeina, ʻoku ʻofaʻi kimoutolu ʻe he Tamai Hēvaní, Sīsū Kalaisi, pea mo e palōfitá; pea ʻoku mou mahuʻinga ki hono teuteuʻi ʻo e māmaní ki he Hāʻele ʻAnga Ua Mai ʻa e Fakamoʻuí; pea ko e ngaahi ʻofefine mahuʻinga kimoutolu ʻo e ʻOtuá.

ʻI he ʻosi ʻeku leá naʻá ku mavahe mai ʻo tangutu fakataha mo hoku ngaahi tokouá ʻo mau fiefia ʻi hono mamataʻi ha foʻi vitiō ʻo e hiva tukú ko e “Fānau Au ʻa e ʻOtuá.” ʻI he ʻosi pē ʻa e fakatahá, naʻe kole mai e fefine naʻe tangutu ʻi hoku tuʻá pe ʻe lava ke mau faitā peá ne fanafana mai, “ʻOkú Ne ʻofeina koe!” Ko ha momeniti fakaʻofoʻofa ia naʻe fakamanatu mai ai kiate au ʻa e foʻi moʻoni mahuʻinga ko iá. Pea naʻá ku mavahe fakavave atu leva ke maʻu ʻeku vakapuná.

Hili ha uike ʻe taha mei ai, naʻá ku maʻu ha tohi mei hoku kaungāmeʻa foʻoú, ʻa ia naʻá ne fakamatala mai naʻe ʻalu ange ki he konifelenisi ʻa e houʻeiki fafiné ʻokú ne lolotonga fefaʻuhi mo ha ngaahi fakakaukau mo e ngaahi manatu tamaki. ʻI he taimi naʻá ku lea aí, naʻe haʻu ha fakakaukau kiate ia ʻoku ou fiemaʻu ke ongoʻi e ʻofa ʻa e ʻOtuá maʻakú. Naʻá ne fakamatala mai, “Naʻá ku toutou fakakaukau pē ʻoku finangalo ʻa e ʻEikí ke ke fanongo ʻokú Ne ʻofa ʻiate koe.”

“ʻOku faʻa faingofua ange kiate au ke u ongoʻi e ʻofa ʻa e ʻEikí ki ha taha kehé ʻi haʻaku ongoʻi ia maʻaku. Mahalo ko e ʻuhinga ia naʻe hoko kotoa ai ʻení—koeʻuhí naʻá Ne ʻafioʻi ko e founga ia te u ongoʻi ai ʻEne ʻofá. Mahalo naʻá ku fiemaʻu lahi ange ia ʻiate koe. Ka neongo iá, naʻá ku maʻu ha ongo mālohi—ʻo hangē ʻoku finangalo e ʻEikí ke u talaatu ʻokú Ne ʻofa ʻiate koe.

“Neongo ʻoku ʻikai ke u momou ki he ngaahi ueʻí, ka naʻe hangē ha meʻa fakamā haʻaku talaatu ia. Ko ha fefine pē au ʻe taha ʻi ha fuʻu haʻohaʻonga tokolahi … ka naʻe fakaʻohovale hoʻo tangutu ʻi muʻa ʻiate aú! Ko ia naʻá ku kole atu ke fai ha faitā ʻi he tuku ʻa e fakatahá, pea neongo naʻá ke fakavavevave ki malaʻe vakapuna, ka naʻá ke angalelei ke ta faitā. Pea naʻá ku maʻu ha taimi ke fāʻofua atu mo fafana atu mo e ʻamanaki te ke lava ʻo ongoʻi e ʻofa ʻa e ʻEikí kiate koé ʻo mālohi tatau pē mo hoʻo tokoni ke mau ongoʻi kotoa ʻEne ʻofá.

“Pea naʻá ku ongoʻi ʻEne ʻafioʻi mo ʻofa ʻiate aú, neongo ʻeku fefaʻuhi mo e ngaahi fakakaukau naʻe ʻikai leleí. …

“ʻOkú Ne ʻafioʻi lelei au.

“Naʻá Ne loto-fiemālie ke u tokoni atu ke u lava ʻo toe ongoʻi lelei ange ʻEne ʻofá. ʻOku ou lotua ke liunga ua atu ʻa e ʻaloʻofa ongongofuá, pea naʻá ke ongoʻi mālohi ʻEne ʻofá ʻo hangē ko ia ne u ongoʻí.”

Naʻe ʻomai ʻe hoku kaungāmeʻa foʻoú, ʻa hoku tokoua he Fineʻofá ʻoku nofo ʻi Kōlea Tongá, ha fakafiemālie fakalaumālie kiate au ʻi hono fakahoko mai e ʻofa ʻa Sīsū Kalaisí pea ne tāpuekina ai ia ke ne maʻu ʻene fiemālié ʻiate Ia, ko hano fakapapauʻi e ʻofa tuʻuloa ʻa e Fakamoʻuí maʻaná.

Ko ia ai, ʻi he taimi ʻoku tau ʻomi ai e fakafiemālie ʻa e Fakamoʻuí ki he niʻihi kehé, ʻoku tau maʻu ai ʻe kitautolu ʻa e fiemālié.

ʻI heʻetau kumi ha ngaahi faingamālie ke fai ai ha tokoní pea ngāueʻi ʻa e faingamālie ko iá—ʻi heʻetau feinga ke faʻifaʻitaki kiate Iá—ʻe tupulaki leva ʻetau holi ki ha vā fetuʻutaki fakafuakava mo Iá. ʻE toe lahi ange ʻetau ʻilo ki he founga ke maʻu ai e mālohi ʻo Hono lakanga fakataulaʻeikí ʻi heʻetau ʻomi ʻEne fakafiemālié ki he niʻihi kehé.

Kuo akoʻi mai ʻe Palesiteni Nalesoni ke “fakahoko ha fefuakavaʻaki mo e ʻOtuá ʻo haʻi kitautolu kiate Ia ʻi ha founga te ne ʻai ke faingofua ange e meʻa kotoa ʻo e moʻuí.” Naʻe ʻikai ke ne talamai ʻe faingofua ʻa e moʻuí ʻi hono fakahoko ʻa e ngaahi fuakavá. “Ka ʻoku ʻuhinga hoʻo ngāue fakataha mo e Fakamoʻuí ke ke maʻu faingamālie ki Hono iví mo e mālohi huhuʻí.”6

Ngaahi tokoua, ʻoku ou tuku atu ʻeku fakamoʻoní, mo ʻeku ʻiloʻi fakapapau ko Palesiteni Lāsolo M. Nalesoní, ko ha palōfita ia ʻa e ʻOtuá pea ʻokú ne lea maʻá e Fakamoʻuí, ko Hono Siasí ʻokú ne tatakí. Kātaki ʻo fanongo ki heʻene ngaahi leá, tali ʻene ngaahi fakaafé, pea maʻu ʻa e ʻamanaki lelei mo e mālohi mei heʻene ngaahi palōmesí.

ʻOku mau fakamoʻoni ko e ngaahi ʻofefine ʻofeina kitautolu ʻo e ʻOtuá.

ʻI heʻetau hoko ko ha houʻeiki fafine mo e kau mēmipa ʻo e Fineʻofá ʻoku ʻi ai hotau fatongia mahuʻinga ke fakahoko ʻi hono teuteuʻi ʻo e māmaní ki he Hāʻele ʻAnga Ua Mai ʻa Sīsū Kalaisí. ʻOku malava ke tau maʻu ʻa e mālohi ʻo e ʻOtuá—ʻa e mālohi ʻo e lakanga fakataulaʻeikí—ki hono fakahoko ʻo e ngāue fakalangi ko ia kuo tuku maí. ʻOku laka tahataha pē ʻa e ngāué ki muʻa. Pea ko Sīsū Kalaisi ʻa e fakafiemālié.

ʻI he huafa toputapu ʻo hotau Fakamoʻui ko Sīsū Kalaisí, ʻēmeni.