Ol Seminari mo Ol Institiut
Samfala Tingting blong Ol Defren Wei mo Ples blong Tij mo blong Ol Defren Pipol we Oli Stap Lan


“Samfala Tingting blong Ol Defren Wei mo Ples blong Tij mo blong Ol Defren Pipol we Oli Stap Lan,” Tij Folem Wei blong Sevya: Blong Evriwan we Oli Tij Insaed long Hom mo Insaed long Jos (2022)

“Samfala Tingting blong Ol Defren Wei mo Ples blong Tij mo blong Ol Defren Pipol we Oli Stap Lan,” Tij Folem Wei blong Sevya

Pikja
ol man oli stap tijim famli

Samfala Tingting blong Ol Defren Wei mo Ples blong Tij mo blong Ol Defren Pipol we Oli Stap Lan

Ol prinsipol blong stap tij folem wei blong Sevya oli save yusum long eni janis blong stap tij—long hom, long Jos mo eni narafala ples. Be, evri janis ia i kam wetem ol spesel nid blong olgeta. Seksen ia i givim sam moa tingting speseli blong ol defdefren pipol we oli stap lan mo ol defren ples mo wei blong tij.

Hom mo Famli

Hom I Nambawan Ples blong Stap Tij mo Stap Lanem Gospel

Presiden Russell M. Nelson i bin tijim se hom i mas kam “senta blong lanem gospel,” (“Blong Kam Ol Lata-dei Sent we I Givim Eksampol,” Liahona, Novemba 2018, 113). Ol tijing we oli stap tekem ples long jos o long seminari oli impoten mo i nid blong hapen, be oli hapen blong sapotem ol tijing we oli stap hapen long hom. Mein ples—mo bes ples—blong lanem gospel, blong tugeta, yumi wanwan mo ol famli blong yumi, hem i hom.

Be hemia i no minim se fasin blong stap lanem gud gospel long hom i isi; i nidim hadwok oltaem. Presiden Nelson i talem se yu nid blong “jenisim” o “jenisim hom blong yu i kam wan senta blong lanem gospel”—i no nidim blong brekem ol wol o putum wan niufala flo insaed long haos, be yu save skelem hamas taem spirit i stap insaed long hom blong yu (“Blong Kam Ol Lata-dei Sent we I Givim Eksampol,” 113). Eksampol, tingting long miusik, ol vidio mo media insaed long hom blong yu; ol pikja long wol; mo wei we ol memba blong famli blong yu oli toktok o tritim wanwan long olgeta. ?Ol samting ia oli invaetem paoa blong Tabu Spirit? ?Yu stap putum taem blong stap lanem gospel yuwan mo wetem famli? ?Ol memba blong famli oli filim se oli lavem olgeta, oli filim sef, mo filim kolosap long God taem oli stap long hom blong yu?

Bae yu save filim se yu no gat kontrol ova long wanem we i stap go raon long saed blong spirit insaed hom blong yu. Sapos hemia i tru, traehad blong stap olsem wan gudfala eksampol long ol narawan mo askem help long Lod. Hemia bae i i givim ona long hadwok blong yu we oli stret mo gud. Taem yu traem blong tij mo lanem gospel, iven sapos wanem we yu wantem blong kasem i no kam kwiktaem, yu stap mekem wan gudfala samting finis.

Fasin blong Stap Lan long Hom I Stat Wetem Ol Rilesensip

“Lavem olgeta we yu stap tijim olgeta” i blong yusum long evri ples we oli tijim gospel, be long hom, lav i wan filing we i mas stap oltaem mo filing ia i mas bigwan. Iven sapos hom blong yu i no gud evriwan, be hem i senta blong tijim gospel from se, ples ia nao hem i ples we oli bildim ol rilesensip blong yumi we oli stap blong oltaem. Ol tija aotsaed long hom oli save gat moa eksperiens o trening olsem wan tija, be oli neva save kopi o riplesem ol rilesensip blong lav, we oli no save finis, we i stap finis long wan hom. So, fidim gud ol rilesensip ia. Spenem taem mo efot we yu nidim blong lisin long ol memba blong famli blong yu mo bildim tras mo andastanem olgeta. Hemia bae i help blong krietem wan strong fandesen blong ol hadwok blong yu blong tij mo lanem gospel long hom.

Blong Stap Lanem Samting long Hom Oli Save Mekem Plan From be Tu I No blong Fosem.

Kolosap plante long o klas we oli stap hapen wan taem long wan wik wetem wan taemtebol blong stat mo en, be hemia i no situesen we i stap hapen oltaem long hom. Yu save putum taem blong gat lesen blong haos naet, o famli skripja stadi be ol janis blong tij insaed long famli, i save stap hapen oltaem, we i no gat plan from, evri taem blong dei—taem yu stap kakae, mekem ol wok long haos, stap pleiplei wan gem, wokbaot i go long wok o skul, ridim wan buk o wajem wan muvi tugeta. Long taem we i gat strong win mo ren, i save kam wan janis blong tokbaot olsem wanem Sevya i save sevem yumi long ol strong win long saed blong spirit. Wan yangfala we i mas mekem wan had desisen, i save rere blong lanem abaot revelesen we i blong hemwan. Wan pikinini we i stap fraet, i save winim fraet tru long testemoni blong yu abaot Spirit blong Givhan. Ol pikinini we oli stronghed o stap tritim nogud wanwan long olgeta oli save tijim olgeta abaot fasin blong sakem sin mo fogivnes.

From se, ol taem olsem, oli no stap mekem plan from, yu no save mekem yuwan i rere from olgeta long sem wei we bae yu save mekem yuwan i rere from wan nomol lesen. Be, yu save mekem yuwan yu rere, taem yu stap lisin long Spirit mo stap traehad blong “oltaem … rere blong givim ansa long olgeta” (1 Pita 3:15). Eni taem i save kam wan taem blong stap tij o lanem samting.

Blong Stap Lan long Hom I Tekem Ol Smol, Simpol mo Ol Hadwok we Oli Stap Hapen Oltaem.

Samtaem ol papa mo mama oli stap slakem tingting taem oli traem plante taem blong tijim gospel long hom be i no wok gud nomo. Spos yu lukluk long wan singgel samting, olsem wan singgel haos naet, skripja stadi sesen o wan gospel storian, bae yu luk se hemia i no stap mekem wan samting i gud nomo. Be taem putum tugeta ol smol mo simpol hadwok ia, mo oltaem stap ripripitim plante taem, i save gat moa paoa mo mekem yufala i kam moa strong bitim wan bigfala taem nomo, o wan lesen we i bigwan. “Bae evri samting i mas kam blong hapen long stret taem blong olgeta,” Lod i bin talem. “Taswe, yufala i no taed blong mekem gud samting, from we yufala i stap putum fandesen blong wan bigfala wok. Mo aot long ol smol samting, ol samting we oli bigwan oli kamaot.” (Doktrin mo Ol Kavenan 64:32–33; luk tu long Alma 37:6–7). So, no givap, mo no wari se yu no stap kasem wan gudfala samting evri taem. Be stap gohed blong mekem olsem oltaem long ol hadwok blong yu.

Long Hom, Fasin blong Stap Lan mo Stap Laef, Tufala I No Save Seperet

Gospel i kam wan ril samting insaed long hom. Long ples ia, ol pipol we yu stap lanem gospel wetem olgeta, oli ol pipol ia we bae yu laef wetem—evri dei. I tru, hamas taem we yumi stap laef folem gospel i soem olsem wanem yumi lanem gospel. So taem yu lanem mo tijim gospel long hom, lukaotem ol wei blong konektem wanem we yu stap lanem wetem wanem we yu stap mekem. Long hom blong yu, letem gospel i wan samting we yu traehad blong laef wetem, be i no wan samting we yu tokbaot nomo.

Pikja
woman i stap tijim ol pikinini

Ol janis blong tij insaed long wan famli oli save stap hapen oltaem we i no wan gat plan from, hemia long evri dei laef.

Stap Tijim Ol Pikinini

Ol Pikinini Oli Nidim Ol Defren Samting

Evri pikinini oli defren, mo taem oli stap develop, ol nid blong olgeta bae oli jenis. Blong stap jenisim ol wei blong tij blong yu bae i helpem yu blong luksave ol defdefren nid blong olgeta. Eksampol, tingting blong yusum hemia:

  • Ol stori Ol stori oli helpem ol pikinini blong luk olsem wanem blong yusum gospel long laef blong yumi evri dei. Yusum ol stori aot long ol skripja, aot long laef blong yu, aot long histri blong famli blong yu, o ol stori we oli stap long ol magasin blong Jos, speseli ol stori abaot Sevya. Mekem plan long ol wei blong mekem ol pikinini oli pat long stori—taem yu soem ol pikja, stap ripripitim ol sentens o aktem sam pat blong stori.

  • Ol tul blong help we oli save luk. Ol pikja, ol vidio mo ol samting blong yusum long taem blong klas oli save helpem ol pikinini blong andastanem mo tingbaot ol prinsipol blong gospel. Yu save faenem plante pikja mo ol vidio long Media Library long ChurchofJesusChrist.org.

  • Miusik. Ol hym mo ol narafala tabu singsing oli save helpem ol pikinini blong filim lav blong God, filim Spirit mo lanem ol trutok blong gospel. Ol tiun, ol bit mo ol simpol saon oli save helpem ol pikinini blong tingbaot ol trutok blong gospel blong ol yia we i stap kam. Taem yu singsing wetem ol pikinini, helpem olgeta blong faenemaot mo andastanem ol prinsipol we singsing i stap tokbaot.

Plante long ol pikinini oli lanem gud ol samting taem oli yusum ol plante defren samting we bodi blong olgeta i save mekem. Faenem ol wei blong helpem ol pikinini blong oli yusum ol ae, ol sora, mo ol han blong olgeta taem oli stap lanem samting. Long sam situesen, yu save faenem ol wei blong oli save yusum nus blong smelem samting, mo maot blong testem samting.

Ol Pikinini Oli Save Mekem Gud Samting

Taem yu invaetem ol pikinini blong dro, bildim, kala o raetem wan samting we i go wetem wan prinsipol blong gospel, yu stap helpem olgeta blong andastanem gud moa prinsipol ia, mo yu givim olgeta wan samting we oli save holem blong tingbaot wanem we oli bin lanem. Oli save yusum tu wanem we oli krietem blong serem wanem we oli bin lanem wetem ol narawan. Wanwan namba blong Fren magasin i gat tu ol naesfala aktiviti blong ol pikinini.

Ol Pikinini, Oli Wantem blong Luk mo Save Evri Samting

Taem ol pikinini oli askem ol kwestin, tekem olsem ol janis be i no wan samting we i distebem yu. Ol kwestin blong ol pikinini oli wan saen blong talem se oli rere blong lanem samting, mo ol kwestin blong olgeta oli givim long yu ol impotem niu tingting i kam long wanem we oli stap tingting long hem mo filim. Helpem olgeta blong luk se ansa long ol kwestin blong olgeta long saed blong spirit, oli save faenem insaed long ol skripja mo ol toktok blong ol profet we oli stap laef.

Ol Pikinini Oli Nidim Lav, Iven Sapos Oli Stap Distebem.

Samtaem, wan pikinini i mekem sam samting long wan wei we bae i stopem ol narawan blong lanem samting. Plante long ol fasin we i distebem wan narawan i develop from we oli no helpem olgeta long nid blong olgeta. Taem hemia i hapen, gat longfala tingting, gat lav, mo andastanem olgeta from ol jalenj we maet pikinini ia i stap fesem. Pikinini ia i nidim nomo plante janis blong tekpat long wan lesen long wan gudfala wei—eksampol, tru taem oli holem wan pikja, droem wan samting o ridim wan skripja.

Sapos wan pikinini i gohed blong stap distebem wan narawan, i nidim blong toktok long hemwan blong helpem hem. Long wan spirit blong lav mo fasin blong gat longfala tingting, i gud blong yu eksplenem ol samting we yu wantem, mo tras blong yu se hem i save mekem. Presem pikinini taem hem i mekem wan gudfala joes.

Ol Pikinini Oli Gat Plante Samting blong Serem

Taem ol pikinini oli laenem wan niufala samting, i nomol se bae oli wantem blong serem wetem ol narawan. Leftemap tingting blong olgeta long saed blong hemia, taem yu stap givim ol janis long ol pikinini blong tijim ol prinsipol blong gospel long olgeta wanwan, long ol memba blong famli blong olgeta, mo ol fren blong olgeta. Askem olgeta blong serem ol tingting blong olgeta, ol filing mo ol eksperiens blong olgeta wetem yu, we i go wetem ol prinsipol we yu stap tijim. Bae yu faenem se oli gat ol niu tingting we oli simpol, klin mo fulap long paoa

Ol Pikinini Oli Save Filim Spirit be Bae Oli Save Nidim Help blong Luksave Paoa blong Hem

Iven ol pikinini we oli no kasem yet presen ia we i Tabu Spirit, oli save filim paoa blong Hem, speseli taem oli stap lanem samting abaot Jisas Kraes mo gospel blong Hem. Taem oli mekem ol stret mo gud joes, oli save filim se Sevya i agri, tru long Spirit. Tijim long ol pikinini abaot ol defdefren wei we Spirit i save toktok wetem yumi. Helpem olgeta blong haremsave voes blong Hem taem Hem i stap toktok long olgeta. Hemia bae i helpem olgeta blong developem wan fasin blong stap lukaotem mo stap tekem aksen folem revelesen blong olgetawan truaot long laef blong olgeta.

Stap Tijim Ol Yut

Ol Yut Oli Gat Bigfala Paoa

Ol yut oli gat paoa blong mekem ol gudgudfala samting insaed long seves blong Lod. Plante eksperiens we oli raetemdaon long ol skripja oli soem se God i gat tras long fasin blong olgeta blong save mekem samting long saed blong spirit. Sapos ol yut oli filim se yu trastem olgeta, bae tras blong olgeta long tabu paoa ia we oli save kasem bae i gro, mo bambae oli mekem sapraes long yu wetem wanem oli save mekem. Helpem olgeta tru long bigfala lav blong yu, blong oli luk wanem we Papa long Heven i save long saed blong huia bae oli save kam. Folem eksampol blong Sevya taem yu stap gohed blong lavem mo leftemap tingting blong olgeta, wetem longfala tingting blong stap wok wetem olgeta, mo neva givap long olgeta.

Ol Yut Oli Stap Lanem Samting Abaot Olgetawan

Ol yut we yu stap tijim, oli stap bildimap fandesen blong testemoni blong olgeta. Oli stap long rod blong faenemaot ol bilif mo ol testemoni blong olgeta. Oli stap mekem ol desisen we bae i jenisim rod blong laef blong olgeta. Blong stap sef long saed blong spirit long ol hadtaem ia, mo blong mekem misin we Lod i gat blong olgeta, i hapen, ol yut we yu stap tijim bae oli nid blong save olsem wanem blong faenem paoa long taem blong ol tes blong laef blong olgeta, faenem ansa long ol kwestin blong olgeta, blong gat strong paoa long tingting blong “stanap olsem ol witnes blong God” (Mosaea 18:9).

Ol yut oli gat wan strong filing we i stap gro insaed long hat, blong lanem ol samting taem oli wokemaot ol samting mo taem oli gat eksperiens bitim taem we oli talem nomo ol samting long olgeta. Hemia i minim se blong stap tijim ol yut i nidim ol gudfala skil blong stap lisin. Taem ol yut oli filim se i gat man we i andastanem olgeta, bae oli filim moa open blong kasem kaonsel mo kasem help. Givim hop long olgeta se Lod i save olgeta mo bae i helpem olgeta taem oli stap faet wetem ol kwestin mo ol hadtaem. Oli save praktisim fet blong olgeta long Hem taem oli developem wan evri dei fasin blong prea mo stadi skripja mo blong stap givim seves long ol narawan. Leftemap tingting blong ol yut blong tekpat insaed long ol klas blong Jos mo stadi blong olgetawan, i save helpem olgeta blong eksperiensem blong olgetawan, we bae i bildim testemoni blong olgeta blong kasem tabu hom blong olgeta.

Plante Yut Oli Filim Gud Moa Taem Oli Stap Yusum Teknoloji

Sapos ol yut we yu tijim oli gat ol lektrik tul blong olgetawan, tingbaot ol ol tul ia oli blong mekem fasin blong stap lan i kam antap. Tijim olgeta olsem wanem blong yusum lektrik skripja mo ol nara ples blong faenem Gospel Laebri. Yu save sendem tu ol mesej mo ol link i go long ol yut blong helpem olgeta rere from ol lesen we oli stap kam yet.

Pikja
Sandei Skul klas

Yu nidim blong andastanem se Papa long Heven i save se oli save kam.

Tijim Ol Adalt

Ol Adalt Oli Responsibol long Fasin blong Olgeta blong Stap Lanem Samting

Ol adalt we oli stap lan oli save tekem aksen blong olgetawan long eni ples we oli stap lanem gospel (luk long 2 Nephi 2:26). Invaetem olgeta blong rere from ol toktok blong gospel tru long stadi from wan samting bifo taem ia, mo leftemap tingting blong olgeta blong serem wanem we oli stap lanem tru long Spirit. Yu save askem tu long olgeta se wijwan ol prinsipol blong gospel nao oli laekem blong spenem taem blong stap lanem olgeta tugeta.

Ol Adalt Oli Talem Ol Eksperiens blong Olgeta Taem Oli Stap Lan

Job i talemaot, “Yes, ol olfala oli gat waes, mo oli save luksave ol samting” (Job 12:12). I nomol se, waes tingting mo save long saed blong spirit oli kam tru long plante yia blong eksperiens. Taem yu stap tijim ol adalt, invaetem olgeta blong serem ol eksperiens we i bin bildimap fet blong olgeta long Papa long Heven mo Jisas Kraes. Hemia bae i givim ol janis long olgeta blong testifae abaot olsem wanem nao oli bin kam blong save ol prinsipol blong gospel we oli stap stadi long ol olgeta, se oli tru. Blong stap serem ol eksperiens bae i bildim tu rilesensip bitwin olgeta we yu tijim, blong stap helpem “evriwan [blong] leftemap tingting tugeta” (Doktrin mo Ol Kavenan 88:122).

Ol Adalt Oli Lukaotem Praktisim Wanem We Oli Lanem

Ol adalt we yu tijim, oli save gat plante long ol wok mo ol responsabiliti long ol wok blong olgeta, komuniti, ol koling blong Jos mo ol famli. Taem oli stadi long gospel, oli stap tingbaot olsem wanem, wanem we oli stap lanem i save helpem olgeta long ol wok ia. Invaetem olgeta blong luk olsem wanem toktok blong God i stret sapot long ol wanwan situesen blong olgeta. Yu save mekem hemia, taem yu stap askem olgeta long olsem wanem ol prinsipol blong gospel oli gat bigfala mining mo oli save yusum long laef blong olgeta.

Ol Adalt Oli Save Tingting long Plante Defdefren Wei

From se tru long eksperiens mo save blong olgeta, ol adalt oli save i no oltaem i gat ol isi ansa long ol kwestin blong gospel. Oli save glad se wan skripja sentens i save gat plante mining, mo oli save yusum wan prinsipol blong gospel long ol defdefren situesen blong laef. Invaetem olgeta blong tingting hevi long olsem wanem ol prinsipol blong gospel oli go stret wetem wanwan long olgeta mo long wanem we i stap hapen long laef blong olgeta. Leftemap tingting ia blong oli mas tekpat mo toktokraon, mekem se oli save lanem aot long olgeta wanwan, ol defren wei blong tingting.

Pikja
woman i stap tijim klas

Ol adalt oli save serem plante eksperiens we bin bildimap fet blong olgeta long Papa long Heven mo Jisas Kraes.

Tijim Ol Pipol we Oli Disebol

Helpem Wanwan Man O Woman blong Groap mo Progres

Josef Smit i bin tijim se: “Evri maen mo spirit we God i stap sendem i kam long wol ia, oli save kam antap mo kam blong save moa” (Teachings of Presidents of the Church: Joseph Smith [2007], 210). Tingting se evri pikinini blong God oli save stap kam antap long save mo fasin blong progres. Askem Lod blong i helpem yu blong save olsem wanem blong helpem wanwan man o woman.

Lanem abaot Ol Spesel Nid

Toktok long olgeta we oli stap lan o papa mo mama hemia we i lukaot long olgeta. Faenemaot wanem i bes wei we wanwan i save lanem samting mo wanem nao ol teknik we i help moa. Yu save kaonsel tu wetem ol nara lida mo ol tija we oli gat eksperiens mo ol niu tingting blong serem. Blong kasem ol teknik we i save help, luk long disabilities.ChurchofJesusChrist.org.

Krietem wan Gudfala Ples we I Gud Tumas

Mekem wan ples we i gud tumas, blong evriwan oli filim se oli sef mo oli lavem olgeta. Yu no mas ting se evri wan we oli stap lan mo oli disebol oli semmak, mo tritim wanwan wetem lav mo respek. Leftemap tingting blong ol narawan blong stap kaen mo akseptem ol narawan.

Mekemsua Se Evriwan Oli Save Tekpat

Yu save mekem ol smol jenis long ol aktiviti blong meksua se evri wan we oli save lanem samting, wetem tu olgeta we oli no save mekem tumas samting, o oli faenem i had blong lanem samting. Eksampol. Sapos i gat wan aktiviti we insaed, oli mas soem wan pikja, yu save singsing wan singsing we i go wetem pikja ia blong mekem se olgeta we oli stap lan we i no save luk samting, bae i save tekpat tu.

Setemap Ol Fasin mo Fasin blong Wok.

Wan wei blong stanemap wan fasin i blong krietem wan posta we i gat wan taemtebol. Long taemtebol, i gat ol prea, taem blong tij, mo taem blong aktiviti. Blong stap folem wan taemtebol i save help blong katemdaon ol filing blong no sua mo ol wari blong sam long olgeta we oli stap lan.

Andastanem From Wanem Ol Jalenj long Saed blong Fasin I Stap Hapen

Lanem abaot ol disabiliti o ol situesen we i save mekem se wan bae i no mekem samting i stret. Luklukgud long wanem i stap hapen taem ol fasin olsem oli stap kamap. Prea mo tingting long wei blong jenisim situesen blong save sapotem olgeta we oli stap lan.

Blong kasem moa infomesen abaot fasin blong tijim ol pipol we oli gat spesel nid, luk long disabilities.ChurchofJesusChrist.org.

Pikja
Ol Yang Woman Klas

Ol tija oli save krietem wan gudfala ples blong stap lanem samting, we ples ia evriwan oli akseptem olgeta mo lavem olgeta.

Stap Tij Onlaen

Kam blong Save Teknoloji

Bifo long wan klas o miting, spendem taem blong save gud ol teknoloji we bae yu yusum. Faenemaot sam long ol pikja blong hem, olsem, hao blong serem ol vidio o ol pikja. Tingting blong mekem wan “tes” wetem ol famli mo fren.

Plante long ol wod mo ol stek oli gat wan speselis blong teknoloji. Yu save save tu olgeta we oli gat eksperiens wetem onlaen miting. Askem ol advaes mo wan blong save lidim yu.

Katemaot Ol Samting we I Save Pulumaot Tingting

Spos i posibol fanem wan kwaet ples blong save holem miting long hem. Taem we i gat noes long bakgraon i no gud tumas. Leftemap tingting blong olgeta we oli stap Lan blong mekem semmak fasin mo putum ol maekrofon long saelen taem we oli no toktok.

Yusum Kamera

Spos i posibol, mekem kamera i on nomo blong olgeta we oli stap lan oli save luk fes blong yu. Invaetem (be no askem) olgeta we stap lan blong onem kamera blong olgeta. Hemia i save invaetem spirit blong yuniti mo strong sapot oltaem.

Yusum Onlaen Jat Pikja

Plante onlaen miting i save givim taem blong olgeta we i tekpat blong save raetem ol kwestin o komen insaed long jat windo . Sam i save invaetem olgeta we i tekpat blong leftemap han blong olgeta. I gud blong talemaot long olgeta we i stap tekpat blong save long ol samting ia. Yu save givim wan asaenmen long wan blong lukluk long ol han we oli leftemap o ol komen long jat, mekem se yu save lukluk nomo long wanem blong tokbaot.

Faenem Ol Wei blong Mekem Olgeta we Oli Stap Lan blong Tekpat

Blong lanem samting onlaen, samtaem i mekem i had blong pipol oli luk ol narawan mo harem olgeta. Traehad moa blong mekem efot blong mekem oli we oli wantem blong tekpat, oli tekpat. Samtaem hemia i minim blong krietem ol smosmol grup (eksampol, taem yu seraotem wan bigfala klas blong Sandei Skul). Samtaem i minim blong askem olgeta we oli stap lan bifo klas i stat, blong oli tekpat long wan spesel wei. Taem we i no gat teknoloji, no letem hemia i mekem se yu fogetem, o yu nomo lukluk long ol pipol we oli wantem tumas mo glad blong lanem samting.