Valaauga o le Misiona
Punaoa mo le Puleaina o Manaoga Faaletino


Punaoa mo le Puleaina o Manaoga Faaletino

O le soona atuatuvale e mafai ona aafia ai lo tatou soifua maloloina, le gafatia e moe ai, ma le gafatia e taulima ai faaosoosoga. O le taumafa i meaai paleni ma le faamalositino e fesoasoani lea ia i tatou e puleaina lelei atili ai le atuatuvale. Afai o loo e feagai ma ni luitau faaletino, ia filifili ma le agaga tatalo se fautuaga se tasi pe lua lea e foliga e fetaui mo oe. E le o fautuaga uma lava o le a aoga mo tagata uma, ae o le tele o manatu e tatau ona faataitaiina ia le itiiti ifo ma le lua i le tolu vaiaso e amata ai ona aoga. Tagai i le vaega o le “Mataupu Faavae Lautele mo le Puleaina o le Atuatuvale” i le itulau 17–22 mo nisi fautuaga.

Ata
Young men running.

A

Aoao e galue malosi

  • Faataape ia galuega tetele pe faigata i lalo i ni vaega laiti atu. Afai o loo faigata pea, ia toe faalaiti atili. Ona galue loa lea. Afai e te faatalitali seia “tau lagonaina” le fia galue a o lei amataina, atonu la ua fai si umi o e faatali. Ia amata, ma o le a sosoo ai ma le uunaiga.

  • Fuafua lelei lou saoasaoa. Fesuisuiai le galuega e te faia, ma aua e te galue umi tele i se gaoioiga se tasi. Faamanatu ia te oe lava: E na o le pau le mea e ao ona ou faia i le taimi nei o le ______.

  • Ia lava le moe, meaai maloloina, vai, ma faamalositino e maua ai le malosi e te manaomiaina.

  • Saili mo le lagolagosua ma talia le lagolagosua, fautuaga, ma le faamalosiauga mai i isi. Ia lagolago ma faamalosiau atu foi i isi.

  • Faailoa atu le loto faafetai. Ia loto faafetai e le gata mo ou faamanuiaga ae mo ou luitau ma faigata ma mea e mafai ona e aoaoina mai ai. O le a tatalaina ai e lenei mea le faitotoa mo le Alii e faamanuia mai ai ia te oe ma fesoasoani mai.

E

Faatumauina o le Soifua Maloloina ma le Malosi

  • Suesue ma faaaoga le Mataupu Faavae ma Feagaiga 89.

  • Talosaga atu mo se faamanuiaga faaleperisitua.

  • Mulimuli i le Taiala mo le Soifua Maloloina o le Faifeautalai e faamalosia ai le puipuiga o lou tino. Moe i le taimi sao. Inu ia ipu vai mama e 6–12 i le aso, e faalagolago i le tau. Aua nei faamisia ia taumafataga, aemaise lava le malu taeao sei vagana lava pe a anapogi. Aloese mai mea suamalie. Ia taumafa vaitamini i aso uma. Taumafa ni nai polotini i aso taitasi (mo se faataitaiga, nati, tofu, pi, susu, yogurt, sisi, fuamoa, i’a, moa, aano manu fasi). Ia fufulu soo ou lima pe faaaoga le vailaau fufululima, aemaise lava pe afai o loo gasegase lau soa. Aua nei faataatia soloa ni meaai e tatau ona tuu i le pusa aisa—a le mautinoa, ia tiai i fafo.

  • Ia faamalositino soo. O le faamalositino e tolu sefulu minute i aso taitasi e faamalosia ai le puipuiga o lou tino, faateleina ai lou malosi, ma faatoafilemu ai ou lagona. Afai e te savali pe tietie uila i le aso atoa, ia fai se isi faamalositino e ese ai. (Tagai Talai La’u Talalelei, viii.)

  • Lavalava mo le tau. Afai e le masani ai ona vevela pe mafanafana tele, ia fai se va i a oulua gaoioiga faamisiona ina ia mafai ai ona faaalu sina 30–60 minute i le paolo po o se potu ea malumalu. Faasusu ou tapulima po o lou ua i se vai malulu e faamalulu ai, ma fai ni kulimi e puipui ai mai le la atoa ai ma ni lavalava manifinifi. Afai e malulu, fai ni ofu mafanafana, totigilima, ma se pulou (o le tele o le vevela o le tino e alu ese mai le ulu). I se tulaga lautele, mulimuli i le faatonuga na e maua mai lau peresitene o le misiona e faatatau i le tau o loo e galue ai.

  • Ia faatumauina le mama ma le leai o se pefu o lou fale mautotogi. E taua tele le mea lenei pe afai e te maua soo i le fūlū po o ni mea e te aafia gofie ai. Tata soo ia solo ma ieafu e faaitiitia ai mea e aafia gofie ai. O se fale mautotogi mama o le a siitia ai foi o oulua agaga.

I

Puleaina o le Tiga o le Ulu, Manava, po o Maso

  • Faataitai le faato’amalieina faaletino. E mafai ona fesoasoani le mea lenei e faaitiitia faailoga faaletino e pei o le ulu tiga, manava tiga, manava tata, tiga o le tua, tiga o sooga o ivi, tatavale o le fatu, tau puni o le manava, po o lagona o le popolevale. Ina ia toleni lou tino ia maua le to’amalie, faatino le faamalositino e faatoafilemu ai le mafaufau (itulau 19) po o le faamalositino o le mānava (itulau 18) i aso uma ia le itiiti ifo ma le tolu vaiaso. Ma le isi, a e maua i ni faailoga po o le lagonaina o le soona atuatuvale, faaaoga tomai nei e faaitiitia ai le malō o le tino ma lagona ai le to’afilemu atili.

  • Faataape lau galuega i ni vaega laiti, ma fai taitasi galuega i le taimi e tasi. I laasaga taitasi, faamanatu ia te oe lava, “E na o le pau le mea e ao ona ou faia i le taimi nei o le ______.” Mo se faataitaiga, “E na o le pau le mea e ao ona ou faia i le taimi nei o le valaau atu i le taitai misiona a le uarota” po o le “E na o le pau le mea e ao ona ou faia i le taimi nei o le fai o lavalava mo le aso.”

  • Tausi se faamaumauga mo se vaiaso. O le a fesoasoani lenei mea ia te oe e iloa ai le taimi e tupu ai faailo faaletino (tagai i le faataitaiga o i luga). Tagai mo ni mamanu. Mo se faataitaiga, atonu e te matauina ua foliga mai o le a e ma’i:

    • I lalo o tulaga patino (e pei o Aso Sa, pe afai o e faatasi ma taitai, pe e te lei taumafa foi mo ni nai itula).

    • Pe a e mafaufau i se ala patino, (e pei o lou mafaufau i siitaga pe mafaufau foi sa tatau ona sili atu se mea e te faia).

    • Pe a e mauaina ni lagona patino (e pei o le popole i le faia o se valaau i le telefoni po o lou ita e te le fia manao e talanoaina).

    Tagai pe o i ai se auala e suia ai le tulaga (e pei o le tauave o ni meaai mama maloloina), suia o ou mafaufauga (tagai “Talanoa Atu i Mafaufauga Le Lelei” i le itulau 21), po o le faafilemu o ou lagona (tagai “Tali Atu ma le Lelei i le Atuatuvale” i le itulau 17). Saili nisi fautuaga o loo i lalo o le “Punaoa mo le Puleaina o Manaoga Faalelagona” i le itulau 29–34.

  • Saili atu i togafitiga faafomai. Afai e tumau pea faailoga ia pe ua e manua foi, ia feutagai ma lau peresitene o le misiona ina ia maua se fesoasoaniga faafomai.

  • Faagalo oe lava ia. Afai e te matauina ni manatu e pei o le “O le a galo ia te au mea e tau atu” po o le “Ua ou faamaasiasia au lava ia,” ia e faamanatu ia te oe lava ia e faia e tagata uma ni mea sese, ma ua filifili le Alii e galue i tagata vaivai ma faatauvaa (tagai MF&F 1:24–28).

O

Moe, Alu e Moe i le Taimi Sao

  • Ia toafilemu ma malolo lelei i le itula muamua o le aso. Tusitusi i se api talaaga, taumafa sina meaai mama e pei o le susu po o se fualaau aina suamalie, faalogologo i musika talafeagai, talanoa i lau soa, pe faataitai ni tomai e faatoafilemu ai le tino. Afai e tele lava ona i ai au galuega e fai i le itula lea, aumai se isi uati faailo ma seti mo le 30 minute ao lei tatau ona e alu e moe. A tatagi loa, ona tuu lea o au galuega. Amata ona faatoafilemu lou tino ma sauni e moe.

  • Aua nei faia sina au moe itiiti pe a faigata ona e moe. O le faia o lea mea o le a mafua ai ona e le vaivai ma e le moe ai i le po. Nai lo lena moe i le taimi sa’o. Afai e fai na o sina au moe, aua la nei e moe e sili atu ma le 20 minute.

  • Mulimulitai i se faiga masani i po uma. O le a toleni ai e lenei faiga lou tino o le taimi lea e ao ai ona moe. Mo se faataitaiga, faaaoga le faamalositino e faatoafilemu ai le mafaufau i le itulau e 19. Atonu e aoga le aloese mai le faia o soo se mea i le taimi e moe ai (e pei o le faitauina o se tusi po o le tausami) sei vagana ai le moe.

  • Tusi se lisi o mea e le o mafai ai ona maua sau moe. Ona tuu ese lea, ma faamalolo lou mafaufau ina ia leai se mea taua e galo ia te oe. Faamanatu ia te oe lava ia o le a e galueaiina ni fuafuaga patino i le taeao. Taulai atu au tatalo i po uma i le lotofaafetai ma le lipoti atu o mea na e aoaoina i lena aso.

  • Faamafanafana po o le Faamalulu. E sili atu ona faigata ona moe pe afai o loo e matua vevela lava pe maalili tele. Ia faamālū lelei pe aumai se isi palanikeke.

  • Aloese mai mea suamalie po o le faamalositino mo se itula a o lei moe.

  • Aua le popole fua i le le moe. Afai e te faamalolo ou maso ma mafaufauga, o le a e malolo e tusa lava pe e te le moe.

  • Poloka ese le tele o le malamalama e mafai ai, ma pupuni le pisapisao e ala i le faaola o se ili pe fai ni mea pupuni taliga. E oo lava i sina malamalama po o sina pisapisao e le momoe ai lava isi tagata.

U

Ala i Luga i le Taimi Sao

  • Muamua, alu e moe i le taimi sao. Afai e le o lava lau moe, vave alu e moe pe 30 minute mai le taimi masani. (Tagai Talai La’u Talalelei, viii.)

  • Ia faamalositino soo. A maea le tolu i le fa vaiaso o faamalositino tai 30 minute i le aso, atonu e te ono matauina o le a itiiti se moe e te manaomiaina. A o faasolo ina malosi atu lou tino, o le a tele atu se malosi ma faigofie atu ona faatoafilemu. (Tagai Talai La’u Talalelei, viii.)

  • Aloese mai mea suamalie a o lei moe. O le faia o lea mea e mafai ona fesoasoani ia te oe e te tau le lagonaina ai lelavā i taeao.

  • Fuafua lelei. I po taitasi i le ta o le 9:00, fuafua se taeao lelei ma mataalia ina ia mafai ona e lagonaina lou fiafia e tulimatai atu i ai. Iloilo lau fuafuaga faatasi ma le Alii i le tatalo. Tusi i lalo ni uunaiga po o ni manatu e oo atu i lou mafaufau a o e tatalo, ma saunia e faatino. O le faia o fuafuaga faaleaso e mafai ona faatagaina lou mafaufau ia toamalie atoatoa atili a o e moe.

  • Faapolokalama lou mafaufau. Tau ia te oe lava ia i le po a o lumanai le taeao, le taimi e te manao e ala ai i luga.

  • Aumai se uati ma faapipii i se moli. Seti le uati e ki ai le moli i le 15–20 minute a o lei oo i le taimi e te ala i i luga. E faailo atu e le moli i lou mafaufau ia ala i luga.

F

Taumafa i Meaai Maloloina

  • Aumai ni manatu mai taitai misiona. Fesili atu ia i latou e uiga i fua o mea ma meaai maloloina i la outou eria.

  • Fuafua a o lei faia ia faatauga. Fai se fuafuaga mo meaai ma meaai mama maloloina ae e te lei alu e faatau ni meaai.

  • Tausami i ni meaai eseese. Taulai atu e tausami ni fualaau aina suamalie ia le itiiti ifo ma le lima po o fualaau aina fai sua i aso taitasi, pe afai o maua.

  • Tausami i polotini i aso taitasi. O meaai e tele polotini e i ai e aofia ai nati, pi, tofu, susu, yogurt, sisi, fuamoa, i’a, moa, ma aano o manu fasi.

  • Faaitiitia le suka ma aloese mai le kafini (caffeine). O mea uma ia e lua e ala ai ona maitaita gofie tagata ma lelavava i se taimi faaumiumi.

  • Inu le vai ma isi mea inu lelei. Ia faatumauina le vai i le tino e ala i le inuina o ipu vai e 6–12 i le aso, e faalagolago i le tau.

  • Ia faasolosolo ona faaitiitia le mamafa. A taumafai e faaitiiti le mamafa, aua nei taumafai e [lusi] le silia ma le tasi pe lua pauna i le vaiaso (tasi kilokalama), ma inu ia lava le vai.

G

Ia Faaosofia e Faamalositino

  • Tatalo mo le manao e faamalositino pe afai e faafaigata ona faaosofia oe. Ona amata lea i le tauina ia te oe lava e na o le lima lava minute e te faia ai. O le uunaiga e masani lava ona sosoo ai ma le faatinoga. I se isi faaupuga, e faaosofia atili i tatou i le taimi lava tatou te amata ai.

  • Faamanatu ia te oe lava ia tulaga manuia o le faamalositino. Mafaufau i le mauaina o le puipuiga lelei o le tino, faateleina o le malosi, puleaina lelei o le atuatuvale, faaleleia o le maitaita gofie, ma le puleaina lelei o le mamafa o le tino. O nei tulaga manuia e oo mai foi i tagata e le fiafia tele e faamalositino.

  • Faia e pei o se taaloga. A o e faamalositino, fuafua se galuega fesoasoani faafiafiaina, faamalositino i musika ua faamaoniaina, pe faasoa atu ni tala o le misiona e te fiafia i ai i lau soa. Tausi se kata o togi ma tauia oe lava ia mo le ausia o au sini o faamalositino e ala i le faaaluina o se taimi o le aso o sauniuniga e alu ai i se paka, faleaiga, po o le faleoloa.

  • Sue se ituaiga o faamalositino e te fiafia ai (pe tau le fiafia foi i ai). Mo se faataitaiga, atonu e te savali i ni musika faamaoniaina, toleni ma lau soa, puna i le maea, faalolo, po o le faia o ni push-ups, sit-ups, po o le yoga.