Seminelí
Mātiu 27:24–66; Maʻake 15:15–38


Mātiu 27:24–66; Maʻake 15:15–38

ʻĪmisi
Jesus is on the cross between two malefactors, there is a crowd below that are watching. Outtakes include a sponge on a stick lifted up to Jesus by a Roman soldier, different views of the three me on the crosses, soldiers gambling and parting his clothes, Jesus walking wearing crown of thorns and covered in blood, and Caiaphas.

Lolotonga e aʻusia ʻe he Fakamoʻuí ʻa e mamahi lahi fau ʻo e tautau ʻi he kolosí, naʻe manukiʻi Ia ʻe Hono ngaahi filí mo pehē kiate Ia ke Ne fakahaofi Ia mei he fakamamahí. Ka naʻá Ne kātekina ʻi he māʻoniʻoni, ʻo hokohoko atu ʻEne mamahi maʻatautolú. ʻE lava ke tokoniʻi koe ʻe he lēsoni ko ʻení ke mahino lelei ange mo ke fakahoungaʻi ʻa e mamahi mo e pekia ʻa e Fakamoʻuí ʻi he funga kolosí ko ha konga mahuʻinga ʻo ʻEne Fakaleleí.

Naʻe foaki ʻe Sīsū Kalaisi ʻEne moʻuí maʻatautolu.

Te ke ako ʻi he lēsoni ko ʻení fekauʻaki mo e pekia ʻa Sīsū Kalaisí. Fakaʻaongaʻi ha kiʻi taimi ke fakalaulauloto ai ki he meʻa ʻokú ke ʻilo fekauʻaki mo e pekia ʻa e Fakamoʻuí mo e anga hoʻo ongo ki aí. ʻOkú ke tui nai naʻá Ne pekia ke fakahaofi koe? Kapau ko ia, te ke fakahaaʻi fēfē hoʻo houngaʻia ʻi Heʻene feilaulaú? ʻI hoʻo akó, fekumi ki he fakahinohino ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní ke tokoni atu ke ke tali e ngaahi fehuʻi ko ʻení.

Ko Hono Tutuki ‘o Sīsū Kalaisí

Hili hono fakamaauʻi e Fakamoʻuí ʻe he kau Siú pea hoko atu kia Hēlota mo Pailató, naʻe fakamamahiʻi Ia pea ʻomi ki Kolokota (ʻa ia ne ʻiloa ko Kalevalé) ke tutuki.

Fakakaukau ke fakaʻilongaʻi ʻa e kupuʻi lea “Pea naʻa nau tutuki ia” ʻi he Mātiu 27:35 . Lau ʻa e fakamatala ʻi he Fakahinohino ki he Ngaahi Folofolá ki he “Tutukí” ke ʻiloʻi pe ko e hā naʻe fekauʻaki mo e ngāue ko ʻení.

ʻĪmisi
Jesus Christ and the two thieves depicted during the Crucifixion. The Apostle John is standing below the cross of Christ. Mary, the mother of Christ is standing beside John. Two other women are kneeling at the base of the cross. There are Roman soldiers and Jews standing in the background.

Lau e ngaahi veesi ko ʻení fekauʻaki mo hono Tutuki ʻo e Fakamoʻuí. Fakaʻilongaʻi e ngaahi fakaikiiki ʻokú ke ongoʻi ʻoku mahuʻingá.

  • Mātiu 27:27–31 . Naʻe manukiʻi ʻe he kau sōtia Lomá ʻa e Fakamoʻuí.

  • Mātiu 27:35–44 . Naʻe manukiʻi ʻa e Fakamoʻuí ʻi he kolosí.

  • Mātiu 27:45–46, 50 . Naʻe mamahi mo pekia e Fakamoʻuí ʻi he kolosí. Fakatokangaʻi ange: Naʻe tutuki ʻa Sīsū ʻi he “houa hono tolú” (9:00 a.m.; vakai, Maʻake 15:25). ʻOku ʻuhinga ʻa e “houa hono onó” ki he 12:00 hoʻatā; ʻoku ʻuhinga ʻa e “houa hono hivá” ki he 3:00 p.m.

Naʻe fakamatalaʻi ʻe ʻEletā Sefilī R. Hōlani ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻa e ʻuhinga naʻe fehuʻi ai ʻe he Fakamoʻuí, “[ʻE] hoku ʻOtua, [ʻe] hoku ʻOtua, ko e hā kuó ke liʻaki ai aú?” (Mātiu 27:46).

Vakai ki he “Naʻe ʻIkai ʻIate Ia ha Taha,” lava ke maʻu ʻi he ChurchofJesusChrist.org, mei he taimi 9:00 to 12:46, pe lau ‘a e fakamatala ko ‘eni.

ʻĪmisi
Official Portrait of Elder Jeffrey R. Holland. Photographed January 2018.

ʻOku ou fakamoʻoni ʻaki ʻa e kotoa ʻo e tui mateaki ʻo hoku lotó … naʻe ʻikai liʻaki ʻe ha Tamai Haohaoa ʻa Hono ʻAló ʻi he mōmeniti ko iá. Ko ʻeku tui fakafoʻituituí ia, ne ʻikai ha taimi ʻe toe ofi ange ai ʻa e Tamaí ki Hono ʻAló, lolotonga ʻEne ngāue ʻi he māmaní, ka ko e ngaahi mōmeniti fakaʻosi ko ʻeni ʻo ʻEne mamahiʻiá. Ka neongo iá, … naʻe toʻo taimi nounou ʻe he Tamaí [meia Sīsū] ʻa e fakafiemālie ʻa Hono Laumālié, ʻa e poupou ko ia ʻo ʻEne ʻi ai pea mo Iá. [Ko e moʻoni, naʻe mahuʻinga ki he Fakaleleí, ke ʻafioʻi ʻe ʻe he ʻAlo haohaoa ko ʻeni kuo teʻeki ke ne lea kovi pe fai hala pe ala ki ha meʻa taʻemaʻá, ʻa e ongo ʻe maʻu ʻe he toenga ʻo e faʻahinga ʻo e tangatá—ʻa kitautolu, ʻa kitautolu kotoa—ʻi he taimi te tau fakahoko ai ha faʻahinga angahala peheé.] Ke taʻefakangatangata mo taʻengata ʻEne Fakaleleí, naʻe fiemaʻu ke Ne ongoʻi pe ʻoku fēfē ʻa e mate fakatuʻasinó mo fakalaumālié, ke Ne ongoʻi ʻa e mavahe ʻa e Laumālie ʻo e ʻOtua fakalangí, kae tuku ha taha ke ongoʻi mātuʻaki liʻekina moʻoni ʻi he tuʻunga taupotu mo kakato tahá ʻo siva ʻa e ʻamanakí.

(Jeffrey R. Holland, “None Were with Him,” Ensign pe Liahona, Mē 2009, 87–88)

  • Ko e hā naʻe tokoni atu ʻa ʻEletā Hōlani ke mahino lelei ange kiate koe fekauʻaki mo e Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisí?

  • Ko e hā ʻoku makehe taha kiate koe fekauʻaki mo Sīsū Kalaisi mei he ngaahi meʻa ne hoko ko ʻení? Ko e hā hono ʻuhingá?

Ngaahi potufolofola fakafekauʻakí

Naʻe maʻu ʻe he Fakamoʻuí ʻa e mālohi ke fakahaofi Ia mei he aʻusia fakamā mo fakamamahi ʻi he kolosí (vakai, Mātiu 26:52–54), ka naʻe ʻikai ke Ne fai ia.

Lau ha potufolofola ʻe tolu pe lahi ange ke ʻiloʻi hono ʻuhingá. Fakakaukau ke faʻu ha saati hangē ko ʻení ke fokotuʻutuʻu hoʻo ngaahi fakakaukaú mo e ongó. Te ke lava foki ʻo fakafehokotaki pe fakafekauʻaki ʻa e ngaahi potufolofola ko ʻení ki he Mātiu 27:26 pe faʻu ha fakaʻilonga ʻaki e ngaahi fakamoʻoni fakafolofola ko ʻení mo ha hingoa te ke fili.

ʻUhinga naʻe afeitaulalo ai ʻa e Fakamoʻuí ki he tutukí

Ngaahi tāpuaki ʻoku malava ke tau maʻu koeʻuhí ko ʻEne fakahoko iá

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 35:2

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 76:40–42

Loma 5:6–9

2 Kolinitō 5:21

Kolose 1:20

1 Pita 2:24

3 Nīfai 27:13–14

  • Ko e potufolofola fē naʻe mahuʻingamālie taha kiate koé? Ko e hā hono ʻuhingá?

  • Ko e hā naʻá ke ako fekauʻaki mo e ʻuhinga naʻe finangalo ai ʻa e Fakamoʻuí ke tutuki ia maʻatautolú?

  • Ko e fē ʻi he ngaahi tāpuaki ʻoku hiki ʻi he ngaahi potufolofola ko ʻení ʻokú ke houngaʻia taha aí? Ko e hā hono ʻuhingá?

ʻOku mahuʻinga ke mahino naʻe tutuki ʻa Sīsū Kalaisi koeʻuhí ko e ngaahi angahala ʻo e māmaní, ko ha konga ʻo ʻEne Fakaleleí. Ko e mamahi ‘a e Fakamoʻuí naʻe kamata ʻi he Ngoue ko Ketisemaní, naʻe fakakakato ia ʻi he funga kolosí ʻi Kolokota. Kapau naʻe ʻikai pekia e Fakamoʻuí koeʻuhí ko ʻetau ngaahi angahalá, he ʻikai ke tau lava ʻo toe foki ki heʻetau Tamai ʻi Hēvaní.

  • Te ke fakamatalaʻi fēfē ki ha taha ʻa e founga ʻoku hoko ai hono Tutuki ʻo e Fakamoʻuí ko ha konga ʻo ʻEne Fakaleleí? Te ke fakamatalaʻi fēfē ʻa e ʻuhinga ʻoku ʻuhingamālie ai kiate koé?

Naʻe fakamatalaʻi ‘e Pīsope Sēleti Kōsei ʻa e founga ʻoku fakataautaha ai e Fakalelei ʻa e Fakamoʻuí kiate kitautolu takitahá.

ʻĪmisi
Official Portrait of Bishop Gerald Causse. Photographed in March

Neongo e taʻefakangatangata mo fakaemāmani lahi e Fakalelei ʻa e ʻEikí, ka ko ha meʻaʻofa fakataautaha mo vāofi ia kuo fakafeʻungaʻi mo kitautolu fakafoʻituitui. Hangē ko hono fakaafeʻi ʻe Sīsū e kau ākonga Nīfaí kotoa ke ala ki Hono ngaahi mataʻikafó, naʻá Ne pekia maʻatautolu takitaha, fakataautaha ʻo hangē ko koe pē pe ko au ʻoku ʻi he māmaní. ʻOkú Ne fai mai ha fakaafe fakataautaha kiate kitautolu ke tau haʻu kiate Ia pea maʻu ʻa e ngaahi tāpuaki fakaofo ʻo ʻEne Fakaleleí.

(Gérald Caussé, “Ko ha Fakamoʻoni Moʻui ʻo e Kalaisi Moʻuí,” Ensign pe Liahona, Mē 2020, 40)

  • Ko e hā ʻokú ke ongoʻi ai ʻoku mahuʻinga ke fakatokangaʻi e natula fakataautaha ʻo e Fakalelei ʻa e Fakamoʻuí?