Seminelí
1 Tesalonika 4–5


1 Tesalonika 4–5

Ko e Taimi ʻe Liuaki Mai ai ʻa Kalaisi ki he Māmaní

ʻĪmisi
“Te Ne Toe Hāʻele Mai ke Pule mo Pule Fakatuʻi”, tā fakatātaaʻi ʻe Mary R. Sauer ʻOku hāʻele hifo ʻa Sīsū Kalaisi ki he Māmaní ʻi Heʻene Hāʻele ʻAnga Ua Maí. ʻOku takatakaiʻi ia ʻe ha kakai tangata, kakai fefine, mo ha fānau. ʻOkú Ne tui ha pulupulu kulokula pea ʻokú Ne vakai hifo kiate kinautolu ʻoku fakatahataha maí.

Ko e hā ha ngaahi fehuʻi pe fakakaukau ʻokú ke maʻu ʻi hoʻo fakakaukau ki he Hāʻele ʻAnga Ua Mai ʻa Sīsū Kalaisí? ʻI he ʻuluaki tohi ʻa e ʻAposetolo ko Paulá ki he kakai Tesaloniká, vahe 4–5, naʻá ne akoʻi ai ha ngaahi fakaikiiki mahuʻinga fekauʻaki mo e Hāʻele ʻAnga Ua Mai ʻa e Fakamoʻuí mo e founga ʻe lava ke tau mateuteu ai ki aí. ʻOku fakataumuʻa e lēsoni ko ʻení ke tokoni ke mahino kiate koe ʻa e meʻa ʻe hokó mo e founga te ke lava ai ʻo teuteu ki he taimi ʻe liuaki mai ai ʻa Sīsū Kalaisi ki he māmaní.

Ko e ngaahi fehuʻi fekauʻaki mo e Hāʻele ʻAnga Ua Mai ʻa Sīsū Kalaisí

Tuku ha kiʻi taimi ke ke sio ai ki he fakatātā ʻi he kamataʻanga ʻo e lēsoní peá ke fakakaukau leva ki hoʻo tali ki he ngaahi fehuʻi ko ʻení:

  • Ko e hā ha ngaahi meʻa ʻokú ke ʻiloʻi fekauʻaki mo e Hāʻele ʻAnga Ua Mai ʻa Sīsū Kalaisí?

  • Ko e hā ha ngaahi meʻa ʻokú ‘ikai ke ke ‘ilo?

Naʻe maʻu foki ʻe he Kāingalotu Tesaloniká ha ngaahi fehuʻi fekauʻaki mo e Hāʻele ʻAnga Ua Mai ʻa e Fakamoʻuí. Makatuʻunga ʻi he ngaahi akonaki ʻa Paula ʻi he ngaahi vahe ko ʻení, mahalo naʻa nau fai ha ngaahi fehuʻi hangē ko e, “Ko e fē taimi ʻe toetuʻu ai hotau ngaahi ʻofaʻanga kuo pekiá?,” “Ko e fē taimi ʻe hoko ai e Hāʻele ʻAnga Ua Mai ʻa Sīsū Kalaisí?,” pe “Te tau teuteuʻi fēfē kitautolu ki he Hāʻele ʻAnga Ua Mai ʻa Sīsū Kalaisí?” Mahalo kuó ke maʻu ha ngaahi fehuʻi tatau. ʻOku tali ʻe he ngaahi ʻekitivitī ako ko ʻení e ngaahi fehuʻi ko ʻení.

1. Fili ha ʻekitivitī ako ʻe ua pe lahi ange ke fakakakato ki he lēsoni ʻo e ʻaho ní. Muimui he ngaahi fakahinohino ki he ʻekitivitī ʻokú ke filí.

‘Ekitivitī Ako 1: Ko e hā ʻe hoko ki he kakai moʻuí mo e kau pekiá ʻi he Hāʻele ʻAnga Ua Mai ʻa Sīsū Kalaisí?

Lau ʻa e 1 Tesalonika 4:13–18, ʻo kumi ki ha ngaahi fakakaukau fekauʻaki mo e meʻa ʻe hoko ki he kau māʻoniʻoní ʻi he taimi ʻe toe hāʻele mai ai ʻa Sīsuú. Fakatokangaʻi ange ʻa e faikehekehe ʻi he meʻa ʻe hoko kiate kinautolu kuo pekiá mo kinautolu ʻoku kei moʻui ʻi he Hāʻele ʻAnga Ua Maí. (ʻOku ʻuhinga ʻa e foʻi lea “mohe” ʻi he ngaahi veesi ko ʻení kiate kinautolu kuo pekiá.) Mahalo ʻe tokoni ke lau ʻa e Liliu ʻa Siosefa Sāmita ki he 1 Tesalonika 4:15.  

  • Ko e hā naʻe makehe kiate koe ʻi he veesi ko ʻení?

Hokó, lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 88:96–98, ʻo kumi ha toe ngaahi fakakaukau fekauʻaki mo e ngaahi meʻa ko ʻeni naʻe hokó. (Mahalo te ke fie lau foki ʻa e veesi 99–101 ke ako fekauʻaki mo e meʻa ʻe hoko kiate kinautolu naʻe ʻikai ke nau tali ʻa Sīsū Kalaisi ʻi he moʻui ko ʻení.)

  • Ko e hā ha ngaahi ʻilo foʻou naʻá ke maʻu?

Mahalo ko e moʻoni ʻe taha kuó ke ʻiló ko e Kāingalotu faivelenga ko ia ʻoku mate kimuʻa ʻi he Hāʻele ʻAnga Ua Maí te nau toetuʻu ʻi he taimi ʻe toe hāʻele mai ai ʻa Kalaisí.

ʻOku ʻuhinga ʻa e foʻi lea “toʻo hake” (1 Tesalonika 4:17) ki he kau fakataha ʻa e kau māʻoniʻoní ke feʻiloaki mo e Fakamoʻuí ʻi Heʻene hāʻele maí. ʻOku fakaʻaongaʻi ʻe ha kau Kalisitiane tokolahi ʻa e foʻi lea ko e punakakimei ha foʻi lea faka-Latina ko hono ʻuhingá ko e “tuʻu hake”) ʻi he taimi ʻoku ʻuhinga ai ki he taimi ko ʻení.

Naʻe vahevahe ʻe ʻEletā Niila L. ʻEnitaseni ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻa e meʻa ni fekauʻaki mo e meʻa toputapu ko ʻeni ʻe hokó:

ʻĪmisi
Laʻitā fakaʻofisiale ʻo ʻEletā Niila L. ʻEnitaseni ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá, 2010, ʻAokosi.

ʻOku ʻikai ha meʻa te ne fakaʻaiʻai ʻeku loto-holi ke lea ʻo kau kia Kalaisí ka ko ʻeku fakakaukauloto ki Heʻene liuaki maí. Neongo ʻoku ʻikai ke tau ʻiloʻi ʻa e taimi te Ne hāʻele mai aí, ka ʻe fakaholomamata ʻa e ngaahi meʻa ʻe hoko ʻi Heʻene liuaki maí! Te Ne hāʻele mai ʻi he ngaahi ʻao ʻo e langí ʻi he fakaʻeiʻeiki mo e nāunauʻia fakataha mo ʻEne kau ʻāngelo māʻoniʻoní. ʻO ʻikai ko ha kau ʻāngelo pē ʻe niʻihi ka ko e kotoa ʻEne kau ʻāngelo māʻoniʻoní. ʻOku ʻikai ko e selupimi kouʻahe-pahapaha ʻeni naʻe tā fakatātaaʻi ʻe Lafaele ʻi he ʻū kaati Valenitainé. Ko e kau ʻāngelo ʻeni ʻo e ngaahi senitulí, ko e kau ʻāngelo naʻe fekauʻi ke nau tāpuni ʻa e ngutu ʻo e fanga laioné, ke fakaava e ngaahi matapā ‘o e fale fakapōpulá, ke fanongonongo ʻa Hono ʻaloʻí, ʻa ia kuo fuoloa e tatali ki aí, ke fakafiemālieʻi Ia ʻi Ketisemaní, ke fakapapau ki Heʻene kau ākongá ʻi Heʻene Hāʻele Haké, pea mo fakaava ʻa hono fakafoki nāunauʻia mai ʻo e ongoongoleleí.

Te ke lava nai ʻo fakakaukauloto ki haʻo feʻiloaki mo Ia ʻi he moʻuí ni pe ko e tafaʻaki ʻe taha ʻo e veilí? Ko ʻEne talaʻofa ia ki he kakai angatonú. ʻE tākiekina ʻe he aʻusia fakaofo ko ʻení ʻa hotau laumālié ʻo taʻengata.

(Neil L. Andersen, “ʻOku Mau Lea ʻia Kalaisi,” Liahona, Nōvema 2020, 91)

Kapau naʻá ke fili ʻa e ʻekitivitī ako ko ʻení, lekooti hoʻo tali ki he ngaahi fehuʻi ko ʻení:

Tuku ha kiʻi taimi ke ke fakakaukauloto pe naʻe mei fēfē hano lau koe ʻi he lotolotonga ʻo e kau māʻoniʻoní ʻi he hāʻele mai ʻa e Fakamoʻuí.

  • Ko e hā ha ngaahi fakakaukau pe ongo te ke maʻu ʻi he ʻaho ko iá? Ko e hā hoʻo ongoʻi ʻi hoʻo ʻiloʻi ʻoku finangalo ʻa e Fakamoʻuí ke ke kau mo Ia ʻi Heʻene hāʻele maí? ʻOku tākiekina fēfē koe he ʻahó ni ʻe hoʻo fakakaukauloto ki he ʻaho ko ia he kahaʻú?

ʻI he 1 Tesalonika 4:18, naʻe poupouʻi ai ʻe Paula ʻa e Kāingalotú ke nau “fefakafiemālieʻaki ʻa kimoutolu ʻi he ngaahi leá ni.”

  • ʻOku ʻoatu fēfē ʻe he ngaahi akonaki ʻa Paulá ha fakafiemālie kiate koe? Te nau lava fēfē ʻo ʻomi ha fakafiemālie ʻi he ngaahi tūkunga ʻi he kahaʻú te ke ala fehangahangai mo iá?

‘Ekitivitī Ako 2: ‘E hoko fakakū nai ‘a e Hāʻele ‘Anga Ua Mai ‘a Sīsū Kalaisí?

Kuó ke fifili nai ki he taimi ʻe hoko ai e Hāʻele ʻAnga Ua Mai ʻa Sīsū Kalaisí pe te ke mateuteu nai? ʻOku ngalingali naʻe maʻu ʻe he Kāingalotu Tesaloniká ʻa e ngaahi fehuʻi tatau mo iá.

Lau ʻa e 1 Tesalonika 5:1–3, pea kumi ki he ngaahi lea fakatātā naʻe fakaʻaongaʻi ʻe Paula ke fakamatalaʻi ʻaki ʻa e taimi ʻe liuaki mai ai ʻa Sīsū ki he māmaní.

  • Ko e hā e meʻa naʻá ke maʻú?

  • Ko e hā ʻoku akoʻi atu ʻe he ngaahi lea fakatātā ʻa Paula ki ha tangata kaihaʻa ʻi he poʻulí mo e fefine feitamá, fekauʻaki mo e Hāʻele ʻAnga Ua Mai ʻa e Fakamoʻuí?

Lau ʻa e 1 Tesalonika 5:4–6 pea kumi ki he ngaahi moʻoni naʻe akoʻi ʻe Paula fekauʻaki mo e mateuteu ki he Hāʻele ʻAnga Ua Maí. Fakafehoanaki e ngaahi akonaki ko ʻení mo e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 106:4–5.

  • Ko e hā ha ngaahi fakakaukau naʻá ke maʻu?

Ko e moʻoni ʻe taha te tau lava ʻo ako mei he ngaahi akonaki ʻa Paulá kapau te tau feinga ke hoko ko e “fānau ʻo e māmá” ʻaki ʻetau muimui kia Sīsū Kalaisí, te tau mateuteu ʻi Heʻene liuaki maí.

Kapau naʻá ke fili ʻa e ʻekitivitī ako ko ʻení, lekooti e lisi ʻokú ke faʻú ʻo hangē ko e fakahinohino ʻi he palakalafi hoko maí.

Lau ʻa e 3 Nīfai 18:24; Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 50:23–25; 88:67–68 ke ʻilo lahi ange ki he ngaahi founga kehekehe ʻoku fakaafeʻi ai kitautolu ʻe he ʻEikí ke tau hoko ko e fānau ʻo e māmá. Hiki ʻi hoʻo tohinoa akó ʻa e meʻa ʻokú ke maʻu ʻoku tokoni ke mahino kiate koe ʻa e founga ke ke hoko ai ko ha fānau ʻo e māmá.

  • ʻOkú ke fakaafeʻi fēfē mai e maama ʻa e ʻEikí ki hoʻo moʻuí? Te ke fakaafeʻi fēfē ʻEne māmá ke lahi ange ʻi hoʻo moʻuí?

‘Ekitivitī Ako 3: Te tau teuteuʻi fēfē kitautolu ki he Hāʻele ‘Anga Ua mai ‘a Sīsū Kalaisi?

Naʻe fakaʻosi ʻe Paula ʻene ʻuluaki tohi ki he kakai Tesaloniká ʻaki ʻene vahevahe ʻa e faleʻi fekauʻaki mo e founga ʻe lava ke mateuteu lelei ange ai ʻa e Kāingalotú ke feʻiloaki mo e Fakamoʻuí ʻi Heʻene Hāʻele ʻAnga Ua Maí.

Lau ʻa e 1 Tesalonika 5:14–22 pea sio pe ko e hā ha ngaahi fakakaukau ʻokú ke maʻu fekauʻaki mo e mateuteú. Mateuteu ki he ngaahi fakakaukau pe ko e fē ʻa e ngaahi akonaki ʻe ʻaonga taha kiate koé.

Kapau naʻá ke fili ʻa e ʻekitivitī ako ko ʻení, tali e ngaahi fehuʻi ko ʻení pea lekooti ʻa e potufolofola fakafekauʻaki naʻá ke filí.

  • Ko e fē ʻi he ngaahi akonaki ko ʻení ʻoku mahuʻingamālie taha kiate koé? Ko e hā hono ʻuhingá?

Kumi ha potufolofola ʻe taha pe ua ʻe tokoni ke fakaloloto hoʻo mahino ki he akonaki naʻá ke filí. (Te ke lava ʻo kumi ha kaveinga ʻi he Fakahinohino ki he Ngaahi Folofolá ke tokoni atu ke kumi ha potufolofola ʻoku fekauʻaki mo iá.)

  • Kuo tokoniʻi fēfē koe ʻe Sīsū Kalaisi, pe te Ne tokoniʻi fēfē koe, ke ke mateuteu ki Heʻene Hāʻele ʻAnga Ua Maí? Ko e hā te ke lava ʻo ako fekauʻaki mo Ia mei hení?

Fakakaukau ki he ngaahi moʻoni kuó ke ako he ʻaho ní mo e ngaahi ngāue naʻá ke ongoʻi naʻe ueʻi koe ke ke fai ʻa ia te ne tokoniʻi koe ke ke mateuteu mo vēkeveke ange ke toe feʻiloaki mo e Fakamoʻuí. Hiki hoʻo ngaahi fakakaukaú ʻi hoʻo tohinoa akó.

Fili Pē: Fie Ako Lahi Ange?

1 Tesalonika 5:2. ʻE lava fēfē ke fakafehoanaki ʻa e taimi ʻo e Hāʻele ʻAnga Ua Mai ʻa e Fakamoʻuí ki ha taha kaihaʻa ʻi he poʻulí?

Naʻe fakamatalaʻi ʻe ʻEletā Pulusi R. Makongikī (1915–85) ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ko e kaihaʻa ʻi he poó ʻoku faʻa hoko “taʻeʻamanekina [mai ia] pea ʻikai ha fakatokanga” (Doctrinal New Testament Commentary [1973], 3:54). ʻOku fokotuʻu mai ʻe he talanoa fakatātā ko ʻení ʻe hoko e Hāʻele ʻAnga Ua Mai ʻa e Fakamoʻuí ko ha meʻa fakaʻohovale ki ha niʻihi.

1 Tesalonika 5:21. Naʻe ʻuhinga ki he hā ʻa Paula ʻi heʻene pehē “ʻahiʻahiʻi ʻa e ngaahi meʻa kotoa pē; puke ke maʻu ʻa ia ʻoku leleí”?

Naʻe fakaafeʻi ʻe Paula e Kāingalotu ʻi Tesaloniká ke nau “ʻahiʻahiʻi ʻa e ngaahi meʻa kotoa pē”—ʻo ʻuhinga ke siviʻi pe vakaiʻi kinautolu kae lava ke mahino kiate kinautolu pe ʻoku nau lelei pe kovi—pea ke “puke maʻu ʻa ia ʻoku leleí.” ʻI heʻetau hoko ko e kāingalotu ʻo e Siasí, ʻoku ʻikai ngata pē ʻi hono akoʻi kitautolu ke tau ako ʻa e ongoongoleleí, ka ke tau fakalaulauloto, lotua, pea maʻu ha mahino lelei ki ai (vakai, 3 Nīfai 17:1–3; Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 68:25–26). ʻOku fiemaʻu leva ke tau tuʻumaʻu mo faivelenga ki he lelei ʻoku mahino kiate kitautolú.