Seminelí
1 Kolinitō 15:32–54


1 Kolinitō 15:32–54

Ngaahi Sino Fakasilesitialé, Fakatelesitialé mo e Fakatilesitialé

ʻĪmisi
Tā ʻo ha Finemui ʻi he huelo ngingila ʻo e laʻaá.

Ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ke muimui ʻia Sīsū Kalaisi neongo kapau ʻoku ngali maʻu ʻe he niʻihi kehé ʻa e fiefiá ʻi he angahalá? Naʻe fakamatalaʻi ʻe Paula ha taha ʻo e ngaahi ʻuhingá ʻaki hono akoʻi e kakai Kolinitoó fekauʻaki mo e ngaahi tuʻunga kehekehe ʻo e nāunaú ʻi he Toetuʻú. ʻE lava ke tokoniʻi koe ʻe he lēsoni ko ʻení ke ke fāifeinga ke moʻui taau mo ha toetuʻu fakasilesitiale ʻo fakafou ʻia Sīsū Kalaisi.

Ngaahi tāpuaki ʻi he kahaʻú ʻi he palani ʻa e ʻOtuá

  • Kapau naʻá ke ʻiloʻi ʻe fakapaleʻi ʻe hoʻo faiakó ʻa e tokotaha kotoa pē naʻá ne tui ha lanu pau he ʻahó ni, te ne liliu nai e vala te ke fili ke tuí?

  • Te ke loto-mamahi nai kapau te ke toki ʻilo ki ai kuo tōmuí? Ko e hā hono ʻuhingá?

Koeʻuhí ʻoku ʻofa e Tamai Hēvaní ʻiate kitautolu, kuó Ne fakahā mai ai ʻa e meʻa ʻoku hoko hili ʻa e moʻuí ni pea mo e ngaahi fili ʻe fakaiku ki he fiefiá pe fakaʻiseʻisá. ʻI hoʻo ako e folofolá ʻi he ʻaho ní, fekumi ki he ngaahi moʻoni te nau tokoniʻi koe ke ke fai e ngaahi fili ʻoku fakatau ki he fiefia taʻengatá.

1. Fakakakato ʻa e ʻekitivitī tā fakatātā ko ʻení pea tali ʻa e ngaahi fehuʻi ko ʻení ʻi hoʻo tohinoa akó.

Tā ha fakatātā faingofua pe fakatātā ʻo e meʻa kuó ke ʻosi ʻilo fekauʻaki mo e palani ʻo e fakamoʻui ʻa e ʻOtuá. Fakakau e feituʻu ne tau ʻi ai kimuʻa pea fāʻeleʻi kitautolú, moʻui ʻi he māmaní, mo e meʻa ʻoku hoko hili ʻa e maté. ʻI hoʻo tā fakatātaá, fakapapauʻi ʻokú ke fakakaukau ki he fatongia ʻo Sīsū Kalaisí ʻi he kotoa ʻo e palani ʻa ʻetau Tamaí.

  • ʻE liliu fēfē nai ʻe he mahino ʻo e palani ʻa e Tamai Hēvaní maʻatautolu hili ʻa e maté ʻa e ngaahi fili ʻokú ke fai ʻi he moʻui fakamatelié?

  • ʻOku hoko fēfē nai ʻa Sīsū Kalaisi ko e uho ʻo e palaní?

Naʻe fakatonutonu ʻe he ʻAposetolo ko Paulá ʻi he 1 Kolinitō 15:1–29 ʻa e tui hala ko ia “[he] ʻikai ha toetuʻu mei he maté” (1 Kolinitō 15:13). Naʻá ne fakatokanga leva ki he kakai Kolinitoó ke ʻoua naʻa kākaaʻi kinautolu ʻe he tōʻonga fakakaukau ʻa e kakai ʻoku nau pehē, “Ke tau kai mo inu; he te tau mate ʻapongipongi” (1 Kolinitō 15:32), ʻa ia ʻokú ne fakahaaʻi ʻa e tui hala ʻoku ʻikai ha moʻui hili ʻa e maté, pea ʻoku ʻikai mahuʻinga ʻa e meʻa ʻoku tau fai ʻi he moʻui ko ʻení.

Ko ha tui hala ʻe taha, neongo pe ko e hā ʻetau ngaahi filí, ʻe foaki ʻe he ʻOtuá ki he tokotaha kotoa pē ʻa e ngaahi tāpuaki ʻo e moʻui taʻengatá (vakai, 2 Nīfai 28:8; ʻAlamā 1:4).

  • ʻE uesia fēfē nai ʻe he tui hala ʻoku ʻikai ha moʻui hili ʻa e maté pe ko e foaki ʻe he ʻOtuá ʻa e ngaahi tāpuaki ʻo e moʻui taʻengatá ki he tokotaha kotoa peé ʻa ʻetau ngaahi filí mo e tōʻongá? Ko e hā hono ʻuhingá?

Ko ha potufolofola fakataukei fakatokāteline ʻa e 1 Kolinitō 15:40–42. Fakakaukau ke fakaʻilongaʻi ʻa e ngaahi potufolofola fakataukei fakatokāteliné ʻi ha founga makehe koeʻuhí ke faingofua ange hoʻo maʻu kinautolú. Te ke ako lahi ange fekauʻaki mo e potufolofola fakataukei fakatokāteline ko ʻení ʻi he lēsoni hokó.

Lau ʻa e 1 Kolinitō 15:40–42 ʻo kumi ʻa e ngaahi akonaki ʻa Paula fekauʻaki mo e toetuʻú ʻi he palani ʻa e Tamai Hēvaní. ʻOku tokoni ke ʻiloʻi ʻoku ʻuhinga foki ʻa e Liliu ʻa Siosefa Sāmita ʻo e 1 Kolinitō 15:40 ki he ngaahi sino fakatilesitialé.

  • Ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ke ʻiloʻi ʻa e foʻi moʻoni ko ia ʻi he palani ʻa e Tamai Hēvaní, ʻoku ʻi ai ha ngaahi tuʻunga kehekehe ʻo e nāunaú ki he ngaahi sino kuo toetuʻú?

Ngaahi tuʻunga ʻo e nāunaú

ʻĪmisi
Tā fakatātā ʻo e ngaahi nāunau ʻe tolú. ʻOku ʻasi ha laʻā, māhina mo ha ngaahi fetuʻu ʻi he taá. ʻOku fakaʻaliʻali ʻe he fanga kiʻi siana ʻakau ʻi laló ha ngaahi tuʻunga kehekehe ʻo e huelo ngingilá.

2. Fakakakato ʻa e ʻekitivitī ko ení ʻi hoʻo tohinoa akó.

ʻOku ʻomi ʻe he fakahā ʻoku fakafou ʻi he kau palōfita ʻo onopōní ha toe ngaahi fakakaukau ki he ngaahi akonaki ʻa Paulá. Ako ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 76:50–52, 62–64, 69–70, 71–76, 81–85; 88:21–24 pea lau ʻa e fakamatala ko ʻeni ʻa Palesiteni Tōmasi S. Monisoní (1927–2018). Kumi ʻa e tali ki he ngaahi fehuʻi ʻe tolu ʻoku hoko atu ʻi he fakamatalá.

ʻĪmisi
Laʻitā fakaʻofisiale ʻo Palesiteni Tōmasi S. Monisoni, 2008.

Te tau toetuʻu kotoa tuʻunga ʻi hono ikuna ʻe Kalaisi ʻa e faʻitoká. Ko hono huhuʻi ʻeni ʻo e laumālié. Naʻe tohi ʻe Paula: “ʻOku ʻi ai … ʻa e ngaahi sino [fakasilesitiale], mo e ngaahi sino [fakatelesitiale]: ka ʻoku taha pē ʻa e nāunau [fakasilesitialé], pea ko e [fakatelesitialé] ʻoku taha kehe ia” (1 Kolinitō 15:40).

Ko e nāunau fakasilesitialé ʻoku tau feinga ki aí. Ko e ʻafioʻanga ʻo e ʻOtuá ʻoku tau fakaʻamu ke tau nofo aí. Ko e fāmili taʻengatá ʻoku tau fiemaʻú. ʻOku ngāueʻi ʻa e ngaahi tāpuaki peheé ʻi he moʻuí kotoa ʻi he feinga, fekumi, fakatomala pea faifai pē ʻo tau ikuna.

(Thomas S. Monson, “Ko e Pue ʻo e Moʻuí,” Liahona, Mē 2012, 93)

  • Ko e hā e fatongia ʻo e Fakamoʻuí ʻi heʻetau fononga ki he nāunau fakasilesitialé?

  • Ko e hā ʻoku fie maʻu ke tau fai ke maʻu e nāunau fakasilesitialé?

  • Ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ʻetau ngāué ki hono maʻu e nāunau fakasilesitialé kae ʻikai ko e nāunau fakatelesitialé pe fakatilesitialé?

Fakalaulauloto ki he tuʻunga ʻokú ke ʻi ai ʻi he hala ki he puleʻanga fakasilesitialé. ʻOkú ke fakafalala nai ki he Fakamoʻuí ke tokoni atu ke ke moʻui ʻi ha founga ʻe lava ke ke maʻu ai e ngaahi tāpuaki ko ʻení?

Te tau lava nai ʻo aʻusia moʻoni ʻa e nāunau fakasilesitialé?

ʻOku ongoʻi lotofoʻi ha kakai ʻe niʻihi ʻi heʻenau ʻiloʻi ʻoku nau tāumamaʻo mei hono moʻui ʻaki e moʻui fakasilesitialé ʻi he māmaní. Lau ʻa e meʻa naʻe akoʻi ʻe ʻEletā Tieta F. ʻUkitofa ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá fekauʻaki mo ʻetau fakalakalaka taʻengatá, pe mamata ʻi he vitiō “ʻOku ʻIate Kitautolu ʻa e ʻOtuá,” mei he taimi 5:01 ki he 6:58, ʻoku maʻu ʻi he ChurchofJesusChrist.org.

ʻĪmisi
Laʻitā fakaʻofisiale ʻo ʻEletā Tieta F. ʻUkitofa ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá, 2006. Naʻe uiuiʻi ko e Tokoni Ua ʻi he Kau Palesitenisī ʻUluakí, ʻi he ʻaho 3 ʻo Fēpueli 2008. Laʻitā fakaʻofisiale ʻi he 2008 ʻo fetongi ʻa e tā naʻe faitaaʻi ʻi he 2004.

ʻOku fonu mahuohua hoku lotó ʻi he houngaʻia ki heʻeku Tamai Hēvaní. ʻOku ou ʻiloʻi kuo ʻikai ke Ne tuku ʻa ʻEne fānaú ke nau faingataʻaʻia ʻi he moʻui fakamatelié ʻo ʻikai ha ʻamanaki lelei ki ha kahaʻu lelei mo taʻengatá. Kuó Ne ʻomi ha ngaahi fakahinohino ʻoku fakahā ai e hala ke foki kiate Iá. Pea ʻi he uho ʻo e meʻa kotoa ko iá ʻoku ʻi ai Hono ʻAlo ʻOfaʻanga, ko Sīsū Kalaisí, pea mo ʻEne feilaulau maʻatautolú. …

Ko e pēpē valevale kotoa kitautolu ʻi hono fakafehoanaki ki he tokotaha nāunauʻia mo maʻongoʻonga ʻoku fakataumuʻa ke tau aʻusiá. ʻOku ʻikai ha faʻahinga ʻo e tangatá ʻe hiki fakalaka pē mei he totoló ki he lué pea ki he lelé ʻo ʻikai ke ne toutou humu, tūʻulu, pea mo mamulumulu. Ko e founga ia ʻoku tau ako aí.

(Dieter F. Uchtdorf, “ʻOku ʻIate Kitautolu ʻa e ʻOtuá,” Liahona, Mē 2021, 8–9)

  • Ko e hā ʻoku tokoni atu e fakamatala ʻa ʻEletā ʻUkitofá ke mahino kiate koe fekauʻaki mo e Tamai Hēvaní?

  • ʻOku tākiekina fēfē nai ʻe he meʻa ko iá hoʻo ongo kiate Iá mo ho vā fetuʻutaki mo Iá?

  • Ko e hā ʻa e ongo ʻokú ke maʻú ʻa ia ʻokú ne ueʻi koe ke ke fakahoko koeʻuhí ko e meʻa naʻá ke ako ʻi he ʻaho ní?

Fili Pē: Fie Ako Lahi Ange?

Fēfē kapau te tau feinga ke moʻui faivelenga ʻi he moʻui ko ʻení kae teʻeki pē ke tau haohaoa ʻi he taimi ʻoku tau mate aí?

Naʻe fakamatalaʻi ʻe he Palōfita ko Siosefa Sāmitá (1805–44) ʻo pehē:

ʻĪmisi
Tā vaeua ʻo e konga ki ʻolunga ʻo e Palōfita ko Siosefa Sāmita, ko e Siʻí. ʻOku hanga fakatafaʻaki ʻa e ʻulu ʻo Siosefá pea ko e vahefā pē ʻe tolu ʻoku tau lava ʻo sio ki aí, ko e nima toʻomataʻú ʻi he kongalotó pea nima toʻohemá ʻoku puke ha ʻū laʻipepa. ʻOku hā ai ʻokú ne tui ha suti lanu melomelo mo ha sote hina mo e hēkesi.

Kapau te ke kaka ʻi ha tuʻunga, kuo pau ke ke kamata hake mei lalo, ʻo kaka ai ki ʻolunga, kae ʻoua kuó ke aʻu ki he tumuʻakí; pea ʻoku pehē pē mo e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo e ongoongoleleí—kuo pau ke ke kamata mei he ʻuluakí, pea hokohoko atu ai kae ʻoua kuó ke ʻilo ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni] kotoa ʻo e hākeakiʻí. Ka ʻe fuoloa hili hoʻo [hū atu] ʻi he veilí, peá ke toki ʻilo[ʻi] kotoa kinautolu. ʻE ʻikai lava ke mahino kiate kitautolu ʻa e meʻa kotoa pē ʻi he māmani ko ʻení; ko e ngāue lahi ʻa ʻetau ako [ke ʻilo] hotau fakamoʻuí mo hotau hākeakiʻí ʻi he hili ʻo ʻetau maté.

(Ngaahi Akonaki ʻa e Kau Palesiteni ʻo e Siasí: Siosefa Sāmita [2007], 308)

Ko e hā ʻa e ʻuhinga ʻo e ʻoku “tutuuʻi ia ʻi he ʻauʻauha; ʻoku tupu hake ia ʻi he taʻe-faʻa-ʻauʻauha” (1 Kolinitō 15:42)?

Naʻe fakafehoanaki ʻe Paula ʻa e sino fakamatelié ki ha tengaʻi ʻakau ʻoku ʻikai haohaoa, pe kovi (vakai, 1 Kolinitō 15:37–38, 42). Hili ʻetau mate pea tanú (tutuuʻi pe tō), te tau toe tuʻu hake ʻi ha ʻaho mei he faʻitoká ʻo hangē ha fuʻu ʻakau ʻoku tupu mei he kelekelé. He ʻikai toe kovi hotau sino toetuʻú, ka ʻe fakahaohaoaʻi ia ʻo fakafou ʻi he mālohi ʻo e ʻOtuá.

Ko hai te ne maʻu ʻa e nāunau fakasilesitialé?

Ko e puleʻanga fakasilesitialé ko ha feituʻu ia kuo teuteuʻi maʻanautolu kuo nau “maʻu ʻa e fakamoʻoni ʻo Sīsuú” pea “kuo fakahaohaoaʻi ʻia Sīsū ko e fakalaloa ʻo e fuakava foʻoú, ʻa ia naʻá ne fakahoko ʻa e fakalelei haohaoa ko ʻení ʻi he lilingi hono taʻataʻa ʻoʻoná” (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 76:51, 69). Ke maʻu e meʻafoaki ko ʻení, kuo pau ke tau maʻu e ngaahi ouau ʻo e fakamoʻuí, tauhi e ngaahi fekaú, pea fakatomala mei heʻetau ngaahi angahalá. Ki ha fakamatala fakaikiiki fekauʻaki mo kinautolu te nau maʻu ʻa e nāunau fakasilesitialé, vakai, Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 76:50–70; 76:92–96.

(Ngaahi Tefito ʻo e Ongoongoleleí, “Ngaahi Puleʻanga ʻo e Nāunaú,” topics.ChurchofJesusChrist.org)