Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au
23–29 Tīsema. Fakahā 12–22: ‘Ko Ia ia ʻe Ikuná, ʻe Maʻu ʻe Ia ʻa e Ngaahi Meʻa Kotoa Pē’


“23–29 Tīsema. Fakahā 12–22: ‘Ko Ia ia ʻe Ikuná, ʻe Maʻu ʻe Ia ʻa e Ngaahi Meʻa Kotoa Pē’” Haʻu ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Fakafoʻituituí mo e Ngaahi Fāmilí: Fuakava Foʻou 2019 (2019)

“23–29 Tīsema. Fakahā 12–22,” Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Fakafoʻituituí mo e Ngaahi Fāmilí: 2019

ʻĪmisi
Talitali fakafeʻiloaki ʻe Sīsū Kalaisi ʻa e kakaí ʻi Heʻene Hāʻele ʻAngaua Maí

Ko e Kolo Taʻengatá, tā ʻa Keith Larson

23–29 Tīsema

Fakahā 12–22

“Ko Ia ia ʻe Ikuná, ʻe Maʻu ʻe Ia ʻa e Ngaahi Meʻa Kotoa Pē”

ʻI hoʻo lau ʻa e Fakahā 12--22, fekumi ki ha ngaahi faitatau ʻi he meʻa naʻe mamata ki ai ʻa Sioné mo e meʻa ʻokú ke mamata ki ai ʻi he māmaní he ʻaho ní. Fekumi ki ha tataki fakalaumālie ke ne tokoniʻi koe ke ke maʻu ha ngaahi lēsoni fakataautaha ʻi hoʻo fakafemoʻuekinaʻi koe ʻi he ngaahi lea fakatātā ʻa Sioné.

Lekooti e Ngaahi Ongo ʻOkú ke Maʻú

Fakakaukauloto ki ha fefine ʻoku “langā pea faingataʻaʻia ke fāʻele.” Fakakaukauloto leva ki ha “fuʻu ngata lahi naʻe kulokula, kuo fitu hono ʻulú pea naʻe ʻi ai ʻa e nifo ʻe hongofulu” ʻokú ne ngaolo ʻi he tafaʻaki ʻo e fefiné, mo teuteu pē ke “fanauʻi leva ʻene tamasiʻí, ke ne kai ʻo ʻosi ia” (Fakahā 12:2–4). Ke mahino ʻa e ngaahi veesi ko ʻeni ʻo e fakahā ʻa Sioné, manatuʻi ʻoku fakafofongaʻi ʻe he ngaahi fakatātā ko ʻení ʻa e Siasí mo e puleʻanga ʻo e ʻOtuá mo e fakatamaki te nau fehangahangai mo iá. Naʻe hangē ne ngali taukakapá ki he Kāingalotu ne nau aʻusia ʻa e fakatanga lahi ʻi he kuonga ʻo Sioné ke nau ikunaʻi ʻa e koví. ʻE lava foki ke faingataʻa ke tomuʻa ʻiloʻi ʻa e ikuna ko ʻení ʻi hotau kuongá, ʻi he taimi ʻoku hanga ai ʻe he filí ʻo “tauʻi ʻa e kakai māʻoniʻoní” pea ʻokú ne “pule ki he ngaahi faʻahinga, mo e ngaahi lea, mo e ngaahi puleʻanga kotoa pē” (Fakahā 13:7). Ka ʻoku fakahaaʻi ʻi he fakaʻosinga ʻo e fakahā ʻa Sioné ʻe ikuna kafakafa ʻe he leleí ʻa e koví. ʻE tō ʻa Pāpilone. ʻE pule ʻa Sīsū Kalaisi ko e Tuʻi ʻo e Ngaahi Tuʻi. “ʻE holoholo ʻe he ʻOtuá ʻa e loʻimata kotoa pē,” pea ʻe pule fakataha mo Ia ʻa e kakai tui faivelengá pea te nau “maʻu ʻe [kinautolu] ʻa e ngaahi meʻa kotoa pē” (Fakahā 21:4, 7).

ʻĪmisi
personal study icon

Ngaahi Fakakaukau ki hono Ako Fakataautaha ʻo e Folofolá

Fakahā 12:7–17

ʻOku hoko atu ʻa e Tau ʻi he Langí ʻi māmani.

ʻOku ʻikai ke lahi ʻetau ʻilo ki he Tau ʻi he Langí, ka ʻoku ʻi ai ha fakamatala mahino mo nounou fekauʻaki mo ia ʻi he Fakahā 12:7–11. ʻI hoʻo lau ‘a e ngaahi veesi ko ʻení, fakakaukauloto ʻokú ke kau ʻi he fakakikihi ko ʻeni ʻi he maama fakalaumālié. Ko e hā ʻoku akoʻi mai ʻe he ngaahi veesi ko ʻení fekauʻaki mo e founga naʻá ke ikunaʻi fakataha ai mo e ʻOtuá mo e fānau faivelenga kehé ʻa Sētané? Ko e hā ʻoku fakahā mai heni fekauʻaki mo e founga te ke lava ai ʻo ikunaʻi ia ʻi hotau kuongá ʻi heʻene hoko atu ke tauʻi ʻa kinautolu ʻoku maʻu ʻa e “fakamoʻoni ʻo Sīsū Kalaisí”? (veesi 17).

Vakai foki, 1 Nīfai 14:12–14; ; Fakahinohino ki he Ngaahi Folofolá, “Maikeli,” “Tau ʻi he Langí.”

Fakahā 14:6–7

Ko hai ʻa e ʻāngelo naʻe mamata ki ai ʻa Sione naʻá ne malanga ʻaki ʻa e ongoongoleleí?

Naʻe fakahoko ha taha ʻo e kikite ʻi he ngaahi veesi ko ʻení ʻi he taimi naʻe hā mai ai ʻa Molonai kia Siosefa Sāmita ʻo tataki ia ki he ʻū lekooti ʻa ia naʻá ne liliu mo pulusi ʻo hoko ko e Tohi ʻa Molomoná. ʻOku ʻi he tohí ni ʻa e “ongoongolelei taʻengatá” ʻa ia ʻoku fakatukupaaʻi ʻaki kitautolu ke tau malanga ʻaki ki he “puleʻanga kotoa pē, mo e faʻahinga, mo e lea, mo e kakai” (Fakahā 14:6).

Fakahā 17–18

ʻOku fakaafeʻi au ʻe he ʻEikí ke u hola mei Pāpilone mo ʻene ngaahi angahalá.

ʻOku ʻi he Fakahā 17–18 ha ʻū fakatātā fakalilifu ʻo fakamatalaʻi ʻa e angahalá, ngaahi meʻa fakamatelié mo e ngaahi holi kovi ʻa Pāpiloné—ko ha fakataipe ʻo e ngaahi meʻa fakamāmaní mo e faiangahalá. Fakakaukau ki ha ngaahi tūkunga ʻi he māmaní ʻi he ʻahó ni ʻoku hangē ko Pāpiloné, pea fakalaulauloto ki he meʻa te ke lava ʻo fai ke muimui ai ki he faleʻi ke “haʻu [mei]” Pāpilone pea “ʻoua te mou kau ʻi heʻene ngaahi angahalá” (Fakahā 18:4).

Fakahā 20:12–15

ʻE fakamaauʻi ʻa e fānau kotoa pē ʻa e ʻOtuá mei he tohi ʻo e moʻuí.

Tau pehē pē ʻoku ʻofa mai ʻe ha tokotaha faʻu tohi ke ne hiki ha tohi fekauʻaki mo hoʻo moʻuí. Ko e hā ha fakaikiiki pe ngaahi aʻusia te ke fie fakakau ai? Kapau naʻá ke ʻiloʻi ʻe lekooti hoʻo ngaahi ngāue ʻi he kahaʻú, ʻe kehe nai e founga te ke fakahokoʻaki hoʻo moʻuí? Fakakaukau ki he meʻá ni ʻi hoʻo lau fekauʻaki mo e ʻAho ʻo e Fakamāú ʻi he Fakahā 20:12–15. Ko e hā ʻokú ke ʻamanaki ʻe tohi fekauʻaki mo koe ʻi he tohi ʻo e moʻuí?

Vakai foki, Fakahinohino ki he Ngaahi Folofolá, “Tohi ʻo e Moʻuí.”

Fakahā 21; 22:1–5

Kapau te u faivelenga, te u maʻu ʻa e nāunau fakasilesitialé.

ʻOku fakamatalaʻi ʻi he Fakahā 21–22 ʻa e nāunau fakasilesitiale ʻoku tatali mai ki he kau muimui faivelenga ʻo Kalaisí, ʻo fehangahangai ia mo e ngaahi fakamatala ki Pāpiloné. Ko e hā ha ngaahi fakatātā, kupuʻi lea, pe talaʻofa ʻi he ngaahi vahe ko ʻení ʻokú ne ueʻi fakalaumālie koe ke ke kei faivelenga pē neongo e faingataʻá?

Fakahā 22:18–19

ʻOku ʻuhinga nai ʻa e ngaahi veesi ko ʻení he ʻikai pē lava ke ʻi ai ha ngaahi folofola kehe, makehe mei he Tohi Tapú?

Kuo lea ʻaki ʻe he kakai ʻe niʻihi ʻa e Fakahā 22:18–19 ko ha ʻuhinga ia ke nau fakaʻikaiʻi ai ʻa e Tohi ʻa Molomoná mo e ngaahi folofola kehe ʻa e Siasí. Ka naʻe akonaki ʻe ʻEletā Jeffrey  R. Holand ʻo pehē:

“Ko ʻeni ʻoku mei loto tatau ʻa e kau tangata poto ʻi he ako fakatohitapú ʻoku ʻuhinga ʻa e vēsí ni ki he tohi Fakahaá pē, kae ʻikai ki he Tohi Tapú fakakātoa. ʻOku fakahā ʻe he meimei tangata ako Tohi Tapu kotoa pē ʻi hotau kuongá ni ha ‘ngaahi tohi,’ ʻi he Fuakava Foʻoú naʻe toki hiki pē hili ʻa e maʻu fakahā ʻa Sione ʻi he Motu ko Pātimosí. …

“Ka ʻoku ʻi ai ha tali faingofua ange. … Ko e Tohi Tapú ʻo hangē ko ia ʻoku tau ʻiló—ko hano fakatahatahaʻi pē ʻo ha ngaahi fakamatala ʻi ha tohi pē ʻe taha—naʻe teʻeki ai ke maʻu kinautolu he taimi naʻe hiki ai e veesi ko iá” (“[ʻOku] ʻIkai Ai pē ke Ngata … ʻEku Ngaahi Leá,“ Ensign pe Liahona, Mē 2008, 91).

ʻĪmisi
family study icon

Ngaahi Fakakaukau ki he Ako Fakafāmili e Folofolá mo e Efiafi Fakafāmili ʻi ʻApí

ʻI hoʻo lau mo ho fāmilí e folofolá, ʻe lava ke tokoniʻi koe ʻe he Laumālié ke ke ʻiloʻi ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni ke fakamamafaʻi mo aleaʻí kae lava ke feau e ngaahi fie maʻu ho fāmilí. Ko ha ngaahi fokotuʻu fakakaukau ʻeni:

Fakahā 12; 19; 21

Mahalo ʻe fiefia ha kau mēmipa ʻe niʻihi ke tā ha ʻū fakatātā ʻo e ngaahi meʻa-hā-mai ne fakamatalaʻi ʻi he tohi Fakahaá. Hangē ko ʻení, ʻe lava ke hoko ʻa e tā fakatātā mei he Fakahā 12 ke hoko ai ha ngaahi fealeaʻaki fekauʻaki mo e Tau ʻi he Langí (vakai, veesi 7–11). ʻE lava ke ueʻi ʻe he ngaahi tā fakatātā mei he Fakahā 21 ha fepōtalanoaʻaki fekauʻaki mo e puleʻanga fakasilesitialé. Te ke lava foki ʻo fakaʻaliʻali ʻa e fakatātā ʻoku ʻoatu fakataha mo e fokotuʻutuʻu ko ʻení pea kole ki he kau mēmipa ʻo e fāmilí ke nau fekumi ki he ngaahi veesi ʻi he Fakahā 19 ʻa ia ʻoku fakatātaaʻi ʻe he fakatātaá.

Fakahā 12:11

Ko e hā nai e ʻuhinga ʻo e kupuʻi lea “lea ʻo ʻenau fakamoʻoní”? ʻOku tokoni fēfē ʻetau fakamoʻoni kia Sīsū Kalaisí ke tau ikunaʻi mo e niʻihi kehé ʻa Sētane?

Fakahā 13:11–14

Ko e hā ha ngaahi fakakaukau ʻoku maʻu ʻe he kau mēmipa ho fāmilí fekauʻaki mo e manu fekai kākaá? Te tau ʻiloʻi mo fakaʻehiʻehi fēfē mei he ngaahi kākā ʻoku tau mamata ki ai ʻi he māmaní he ʻaho ní?

Fakahā 20:2–3

ʻOku tokoni fēfē ʻa e 1 Nīfai 22:26; Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 43:30–31 ke mahino kiate kitautolu ʻa e ʻuhinga ke “haʻi” ʻa Sētané?

Fakahā 22:1–4

Ko e hā nai ʻa e ʻuhinga ʻo e fakataipe ke fakaʻilongaʻi ʻa e huafa ʻo e Fakamoʻuí “ʻi [hotau] foʻi laʻé”? (Fakahā 22:4; vakai foki, Fakahā 13:16–17).

Ki ha ngaahi fakakaukau lahi ange ki hono ako’i ‘o e fānaú, vakai ki he lesoni ʻo e uike ko ‘eni ʻi he Haʻu, ‘o Muimui ʻIate Au— Ki he Palaimeli.

Fakatupulaki ʻEtau Akoʻí

Muimuiʻi e ngaahi fakaafe ke ngāué. “ʻI hoʻo muimui ʻi ha fakaafe ke ngāué, ʻokú ke fakahaaʻi ai ki [ho fāmilí] ʻokú ke tokanga kiate kinautolu mo e founga ʻoku faitāpuekina ai ʻe he ongoongoleleí ʻenau moʻuí. ʻOkú ke ʻoange foki ha ngaahi faingamālie ke nau vahevahe ʻenau aʻusiá, ʻo fakamālohia ai ʻenau moʻui mateakí pea lava ke nau fepoupouaki ai ʻi hono moʻui ʻaki ʻo e ongoongoleleí” (Faiako ʻi he Founga ʻa e Fakamoʻuí, 35).

ʻĪmisi
Ko e ʻafio ʻa Sīsū Kalaisi ʻi ha hoosi mei he langí ʻi Heʻene Hāʻele ʻAngaua Maí

Ko Kalaisi ʻi ha pulupulu kulokula ʻokú Ne ʻafio ʻi ha hoosi hinehina.