Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au
12–18 ʻAokosi. Loma 7–16: ‘Ikuna ʻa e Koví ʻaki ʻa e Leleí’


“12–18 ʻAokosi. Loma 7–16: ‘Ikuna ʻa e Koví ʻaki ʻa e Leleí’” Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Fakafoʻituituí mo e Ngaahi Fāmilí: Fuakava Foʻou 2019 (2019)

“12–18 ʻAokosi. Loma 7–16,” Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Fakafoʻituituí mo e Ngaahi Fāmilí: 2019

ʻĪmisi
Loma

12–18 ʻAokosi

Loma 7–16

“Ikuna ʻa e Koví ʻaki ʻa e Leleí”

Ko ha niʻihi pē ʻo e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo e ongoongoleleí ʻi he Loma 7–16 ʻoku fakakau ʻi he fokotuʻutuʻu ko ʻení, ʻoua naʻá ke fakangatangata pē ki he meʻa ʻoku fakamatalaʻi hení. Tokanga ki he ueʻi fakalaumālie ʻokú ke maʻu lolotonga hoʻo akó.

Lekooti e Ngaahi Ongo ʻOkú ke Maʻú

ʻI he kamataʻanga ʻo e ʻipiseli ʻa Paula ki he kakai Lomá, naʻá ne fakafeʻiloaki e kāingalotu ʻo e Siasí ʻi Lomá ʻaki ʻene ui kinautolu ko e “ʻofeina ʻe he ʻOtua” ʻa ia naʻe “ui ke māʻoniʻoni.” Naʻá ne pehē naʻe “ongoongoa [ʻenau] tuí ʻi māmani kotoa pē” (Loma 1:7–8). Neongo ko e konga lahi ʻo ʻene ʻipiselí naʻe fakaʻaongaʻi ia ki hono fakatonutonu ʻo e ngaahi fakakaukau halá mo e ngaahi tōʻonga fehalākí, ka naʻe hangē naʻá ne toe fakaʻamu pē ke fakapapauʻi ki he kau Kalisitiane ului foʻou ko ʻení naʻa nau hoko moʻoni ko e Kāingalotu naʻe ʻofeina ʻe he ʻOtuá. ʻI hano fakahā loto-fakatōkilalo ʻo e ʻofá, naʻe pehē ai ʻe Paula naʻá ne ongoʻi hangē ha “tangata malaʻiá” ʻi he taimi ʻe niʻihi (Loma 7:24), ka naʻe hanga ʻe he ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí ʻo ʻoange ha mālohi ke ne ikunaʻi ʻa e angahalá (vakai, Liliu ʻa Siosefa Sāmitá, Loma 7:22–27 [ʻi he Fakahinohino ki he Ngaahi Folofolá]). Naʻá ne hoko atu leva ke vahevahe ha faleʻi manavaʻofa kiate kitautolu kotoa ʻoku fefaʻuhi ke ongoʻi ʻofeiná mo ngali taukakapa ʻa e anga māʻoniʻoní. Naʻá ne pehē, “ʻOua naʻa ikunaʻi koe ʻe he koví,”—ʻa e kovi ʻi he māmaní mo e kovi ʻiate kitautolú—“kae ikuna ʻa e koví ʻaki ʻa e leleí” (Loma 12:21).

ʻĪmisi
personal study icon

Ngaahi Fakakaukau ki hono Ako Fakataautaha ʻo e Folofolá

Loma 7–8

Kapau te u muimui ki he Laumālié, te u lava ʻo ikunaʻi ʻa e angahalá pea teuteu ke u maʻu ha tofiʻa mo e ʻOtuá.

Neongo ne ʻosi kamata ha “moʻui foʻou” ʻi he ouau ʻo e papitaisó (Loma 6:4), kae mahalo naʻá ke ongoʻi ʻa e loto-fakakikihi ne fakamatalaʻi ʻe Paula ʻi he Loma 7—ʻa e “tauʻi” ʻi he vahaʻa ʻo e tangata fakakakanó mo ʻetau ngaahi holi māʻoniʻoní (Loma 7:23). Ka naʻe toe lea foki ʻa Paula fekauʻaki mo e ʻamanaki leleí ʻi he Loma 8:23–25. Ko e hā ha ngaahi ʻuhinga ʻo e ʻamanaki lelei ko ʻení ʻokú ke maʻu ʻi he vahe 8? Te ke lava foki ʻo fekumi ki he ngaahi tāpuaki ʻoku maʻu mei he “nofoʻia [koe] ʻe he Laumālie ʻo e ʻOtuá” (Loma 8:9). Te ke lava fēfē ke fekumi kakato ange ki he takaua ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní ʻi hoʻo moʻuí?

Loma 8:17–39

Ko e nāunau taʻengata ʻokú ne talitali ʻa e kakai ʻoku tui faivelengá ʻoku hulu ange ia ʻi he ngaahi faingataʻa ʻo e moʻui fakamatelié.

Ne hili pē ha ngaahi taʻu siʻi mei hono tohi ʻe Paula ʻa e ʻipiseli ko ʻení, naʻe fehangahangai ʻa e Kāingalotu ʻi Lomá mo ha fakatanga faingataʻa. Ko e hā ha meʻa ʻokú ke maʻu ʻi he Loma 8:17–39 ne mei tokoni ki he Kāingalotu ko ʻení ʻi he taimi ne hoko ai ʻa e fakatangá? ʻE ʻaonga fēfē nai ʻa e ngaahi lea ko ʻení kiate koe mo e ngaahi faingataʻa ʻokú ke lolotonga fehangahangai mo iá?

Fekumi ki ha fehokotaki ʻi he ngaahi veesi ko ʻení mo e faleʻi ko ʻeni meia Sisitā Linitā S. Liivi: “ʻOku ʻikai ke u ʻiloʻi pe ko e hā ʻoku lahi pehē ai hotau ngaahi ʻahiʻahí, ka ʻoku ou ongoʻi ʻoku mahulu hake ʻa e palé, ʻoku taʻengata pea mo lauikuonga, ʻo fakafiefia pea mahulu hake ia heʻetau mahinó, he ko e ʻaho ʻe foaki ai ʻa e palé, te tau fie lea ki heʻetau Tamai ʻaloʻofa mo manavaʻofá ʻo pehē, ‘Ko e meʻa kotoa pē ʻena naʻe fie maʻú?’ ʻOku ou tui kapau te tau manatuʻi mo ʻiloʻi fakaʻaho e loloto ʻo e ʻofa ʻetau Tamai Hēvaní mo hotau Fakamoʻuí kiate kitautolú, te tau loto fiemālie ke fai ha faʻahinga meʻa pē ke tau toe foki ai ki Hona ʻaó, ʻo ʻākilotoa ai kitautolu ʻe Heʻena ʻofa taʻengatá. Ko e hā ka toe lau ai ʻetau mamahi hení, kapau ʻe aʻu ki he ngataʻangá ko e ngaahi ʻahiʻahi ko iá te ne fakafeʻungaʻi kitautolu ki he moʻui taʻengatá mo e hakeakiʻi ʻi he puleʻanga ʻo e ʻOtuá mo ʻetau Tamaí mo e Fakamoʻuí?” (“Taau mo Hotau Ngaahi Tāpuaki Kuo Talaʻofa Maí,” Ensign pe Liahona, Nōv. 2015, 11).

Fili ʻa e meʻa te ke fai ke “manatuʻi mo ʻiloʻi fakaʻaho” ʻa e ʻofa ʻa e ʻOtuá kiate koé.

Loma 8:29–30; 9–11

Ko e hā ʻa e ʻuhinga ʻa Paula ki he “tuʻutuʻuni,” “fili” mo e “tomuʻa ʻilo”?

Naʻe fakaʻaongaʻi ʻe Paula ʻa e ngaahi lea ko ʻení ke akoʻi naʻe tuʻutuʻuni, pe tomuʻa fili, ha niʻihi ʻo e fānau ʻa e ʻOtuá ke nau maʻu ʻa e ngaahi tāpuaki mo e fatongia makehe, koeʻuhí kae lava ke nau tāpuekina ʻa e ngaahi puleʻanga kotoa pē ʻo e māmaní (vakai ki he Fakahinohino ki he Ngaahi Folofolá, “Fili”). Naʻe makatuʻunga ʻeni ʻi he tokaimaʻananga ʻa e ʻOtuá ki he loto-fiemālie ʻa ʻEne fānaú ke nau muimui ʻia Sīsū Kalaisi pea hoko ʻo hangē pē ko Iá (vakai foki, ʻEfesō 1:3–4; 1 Pita 1:2). Ka naʻe fakamamafaʻi ʻe Paula ʻi he Loma 9–11 ʻoku tatau ai pē pe ko e hā e founga ne tau haʻu ai ki he fale ʻo ʻIsilelí—pe hoko ko ha mēmipa ʻo e Siasí—kuo pau ke maʻu ʻe he kakai kotoa pē ʻa e fakamoʻuí fakafoʻituitui ʻi he tui kia Sīsū Kalaisi mo e talangofua ki Heʻene ngaahi fekaú.

Loma 12–16

ʻOku fakaafeʻi au ʻe Paula ke u hoko ko ha tokotaha Māʻoniʻoni mo ha muimui moʻoni ʻo Sīsū Kalaisi.

ʻOku ʻi he vahe fakamuimui ʻe nima ʻo e tohi Lomá ha fakahinohino pau ki he tōʻonga moʻui ʻoku totonu ke maʻu ʻe he Kāingalotú. Mahalo he ʻikai te ke lava ʻo moʻui kotoa ʻaki ia ʻi he taimi pē ko iá, ka ke fakafanongo ki he Laumālié, pea te Ne lava ʻo tokoniʻi koe ke ke ʻiloʻi ha meʻa ʻe taha pe ua te ke lava ʻo kamata ngāue ki ai he ʻahó ni. Vahevahe hoʻo ngaahi fakaʻamú ki hoʻo Tamai Hēvaní ʻi he lotu, pea kolea ʻEne tokoní.

ʻĪmisi
family study icon

Ngaahi Fakakaukau ki he Ako Fakafāmili e Folofolá mo e Efiafi Fakafāmili ʻi ʻApí

ʻI hoʻo lau mo ho fāmilí e folofolá, ʻe lava ke tokoniʻi koe ʻe he Laumālié ke ke ʻiloʻi ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni ke fakamamafaʻi mo aleaʻí kae lava ke feau e ngaahi fie maʻu ho fāmilí. Ko ha ngaahi fokotuʻu fakakaukau ʻeni:

Loma 7:23

Ke tokoni ke mahino lahi ange ki ho fāmilí ʻa e “tauʻi” naʻe fakamatalaʻi ʻe Paula ʻi he veesi ko ʻení, fakakaukau ke vahevahe ʻa e talanoa fekauʻaki mo e fanga ulofí ʻi he lea ʻa ʻEletā Shayne  M. Bowen ko e “Agency and Accountability” (New Era, Sept. 2012, 8–9).

Loma 9:31–32

ʻE ala tokoni ʻa e pōpoaki ʻa ʻEletā Wilford  W. Andersen “Ko e Hiva ʻo e Ongoongoleleí” (Ensign pe Liahona, Mē 2015, 54 – 56) ke fakatātaaʻi ʻa e meʻa ʻoku akoʻi ʻe Paula fekauʻaki mo e fonó, ngaahi ngāué, mo e tuí. Mahalo naʻa saiʻia ho fāmilí ke nau aleaʻi ʻene leá mo feinga ke hulohula ki ha mūsika pe taʻe ha mūsika. ʻOku faitatau fēfē ʻa e hulohula taʻe ha mūsiká mo e talangofua ki he ongoongoleleí taʻe maʻu ha tuí?

ʻĪmisi
hulohula ha tamai mo ha ʻofefine

Naʻe akoʻi ʻe ʻEletā Wilford  W. Andersen ʻo pehē, “Ko e fasi ʻo e ongoongoleleí [ko ha] ongoʻi fakalaumālie fiefia.”

Loma 10:17; 15:4

Kuo ʻomi fēfē ʻe hono ako ʻa e folofola ʻa e ʻOtuá ʻa e ngaahi tāpuaki naʻe fakamatalaʻi ʻi he ngaahi veesi ko ʻení? Mahalo ʻe lava ke vahevahe ʻe he kau mēmipa ʻo e fāmilí ha niʻihi ʻo e potufolofola ʻoku nau manako taha aí (vakai foki, 2 Nīfai 25:26).

Loma 12

ʻOku ʻuhinga ki he hā ke tau ʻoatu kitautolu ko ha “feilaulau moʻui, mo māʻoniʻoni, mo lelei ki he ʻOtuá”? (Loma 12:1.)

Loma 14:13–21

ʻE lava ke ʻaonga ke ako ʻe homou fāmilí ʻa e faleʻi ʻa Paula kau ki he fakamaau mo e fakafekiki fekauʻaki mo e ngaahi fie maʻu fakataautaha ʻa e niʻihi kehé. Mahalo te mou lava ʻo aleaʻi e ngaahi founga ʻoku taau ke mou tali ʻaki e taimi ʻoku kehe ai e ngaahi fili ʻa e niʻihi kehé mei homou filí. Te tau lava fēfē ke toe tokanga ange ki he founga ʻoku uesia ai heʻetau ngaahi filí ʻa e niʻihi kehé?

Ki ha ngaahi fakakaukau lahi ange ki hono ako’i ‘o e fānaú, vakai ki he lesoni ʻo e uike ko ‘eni ʻi he Haʻu, ‘o Muimui ʻIate Au— Ki he Palaimeli.

Fakatupulaki ʻEtau Akoʻí

Tuku ke fakahaaʻi ʻe he fānaú ʻenau mohu foungá. “ʻI hoʻo fakaafeʻi ʻa e fānaú ke nau faʻu ha meʻa ʻoku fekauʻaki mo ha tefitoʻi moʻoni ʻo e ongoongoleleí, ʻokú ke tokoni ai ke mahino lelei ange kiate kinautolu ʻa e tefitoʻi moʻoní. … Tuku ke nau faʻu, tā fakatātaaʻi, valivali, tohi pe mohu founga” (vakai, Ko e Faiako ʻi he Founga ʻa e Fakamoʻuí, 26).

ʻĪmisi
Ko e mafao atu e toʻukupu ʻo Kalaisí

Nofomaʻu ʻIate Au, tā ʻa Del Parson