Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au
29 Siulai–4 ʻAokosi. Ngāue 22–28: ‘Ko e Faifekau mo e Fakamoʻoni’


“29 Siulai–4 ʻAokosi. Ngāue 22–28: ‘Ko e Faifekau mo e Fakamoʻoni’” Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Fakafoʻituituí mo e Ngaahi Fāmilí: Fuakava Foʻou 2019 (2019)

“29 Siulai–4 ʻAokosi. Ngāue 22–28,” Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Fakafoʻituituí mo e Ngaahi Fāmilí: 2019

ʻĪmisi
Paula ʻi he fale fakapōpulá

29 Siulai–4  ʻAokosi

Ngāue 22–28

“Ko e Faifekau mo e Fakamoʻoni”

Ko e ngaahi ongo mei he Laumālie Māʻoniʻoní ʻoku faʻa leʻosiʻi pē pea mo ʻasi pē pea mole atu. ʻI hoʻo hiki hoʻo ngaahi ongó ʻokú ke lava ai ʻo fakakaukau ʻo toe loloto ange kiate kinautolu. ʻI hoʻo lau ʻa e Ngāue 22–28, hiki ʻa e ngaahi fakakaukau mo e ongo ʻokú ke maʻú pea tuku haʻo taimi ke ke fakalaulauloto ki ai.

Lekooti e Ngaahi Ongo ʻOkú ke Maʻú

Naʻe talaʻofa mai ʻe Palesiteni Thomas  S. Monson, “Ko e taimi ʻoku tau ʻi he ngāue ai ʻa e ʻEikí, ʻoku ʻi ai ʻetau totonu ki he tokoni ʻa e ʻEikí” (“Ke Ako, Ke Fakahoko, Ke Aʻusia,” Ensign pe Liahona, Nōv. 2008, 62). Ka ʻoku ʻikai ke tau maʻu ha totonu ki ha moʻui taʻe ha ʻahiʻahi mo ha lavameʻa taʻe hano ngataʻanga. Ki hano fakamoʻoniʻi ʻo e meʻá ni, ʻoku fie maʻu ke tau vakai pē ki he ʻAposetolo ko Paulá. Ko ʻene ngāue mei he Fakamoʻuí ke “fakahā hoku huafá ki he kau Senitailé, mo e ngaahi tuʻí, pea mo e fānau ʻa ʻIsilelí” (Ngāue 9:15). ʻOku tau vakai ʻi he vahe 22–28 ʻo e tohi Ngāué, ki hono fakahoko ʻe Paula ʻa e ngāue ko ʻení peá ne fehangahangai ai mo ha fakafepaki lahi—ʻū sēini, tuku pōpula, ngaohikovia fakaesino, tukuvakā, pea aʻu ki hano ʻohofi ʻe ha ngata. Ka ʻoku tau toe vakai foki naʻe “tuʻu ʻo ofi mai kiate ia ʻa e ʻEikí, mo Ne pehē, Paula ke ke fiemālie” (Ngāue 23:11). ʻOku hoko ʻa e ngaahi aʻusia ʻa Paulá ko ha fakamanatu fakalaumālie ʻi he taimi ʻoku tali ai ʻe he kau tamaioʻeiki ʻa e ʻEikí ʻa ʻEne ui ke “ʻalu … ʻo fakalotuʻi ʻa e ngaahi puleʻanga kotoa pē” te Ne fakahoko ʻEne talaʻofa kiate kinautolú: “Vakai, ʻoku ou ʻiate kimoutolu maʻu ai pē, ʻo aʻu ki he ngataʻanga ʻo māmaní” (Mātiu 28:19–20).

ʻĪmisi
personal study icon

Ngaahi Fakakaukau ki hono Ako Fakataautaha ʻo e Folofolá

Ngāue 22:1–21; 26:1–29

ʻOku vahevahe loto-toʻa ʻe he kau ākonga ʻa Sīsū Kalaisí ʻenau ngaahi fakamoʻoní.

ʻI he taimi naʻe vahevahe ai ʻe Paula ʻa e ngaahi fakamoʻoni mālohi ne lekooti ʻi he Ngāue 22 mo e 26, naʻe lolotonga tuku pōpula ia ʻe he kau sōtia Lomá. Naʻe maʻu ʻe he kakai naʻá ne lea ki aí ʻa e mālohi ke faituʻutuʻuni ki heʻene maté. Ka neongo iá, naʻá ne fili ke fakamoʻoni loto-toʻa kia Sīsū Kalaisi mo e meʻa “naʻe hā mai mei he langí” (Ngāue 26:19). Ko e hā ʻa e meʻa ʻokú ne ueʻi fakalaumālie koe fekauʻaki mo ʻene ngaahi leá? Fakakaukau ki he ngaahi faingamālie ke ke vahevahe ai hoʻo fakamoʻoní. Hangē ko ʻení, ko e fē nai e taimi fakamuimuitaha naʻá ke tala ai ki ho fāmilí pe niʻihi kehé ʻa e founga naʻá ke maʻu ai hoʻo fakamoʻoni ki he ongoongoleleí?

Ngāue 22:1–21; 26:9–20

Ko e hā ʻoku kehekehe ai e ngaahi fakamatala ʻe tolu ki he vīsone ʻa Paula kia Sīsū Kalaisí?

ʻOku hā ʻi he tohi ʻa Ngāué ha fakamatala ʻe tolu ki he vīsone fakaofo ʻa Paula ʻi he hala ki Tāmasikusí (vakai, Ngāue 9:3–20; 22:1–21; 26: 9–20). ʻOku kehekehe ʻa e fakamatala takitaha, pea ʻoku fakaikiiki ange e fakamatala ʻe niʻihi ʻi he niʻihi. Koeʻuhí naʻe fakamatalaʻi ʻa e talanoá ki he haʻofanga kakai kehekehe ki ha ngaahi ʻuhinga kehekehe, ʻoku malava ke pehē naʻe fili ʻe Paula ke fakamamafaʻi ʻa e ʻū konga kehekehe ʻo e meʻa ne hokó ki he haʻofanga takitaha.

ʻO hangē pē ko hono lekooti ʻe Siosefa Sāmita ʻa e ngaahi fakamatala kehekehe ʻo ʻene ʻUluaki Mata Meʻa-Hā-Maí. Naʻe fai ʻa e ngaahi fakamatalá ki ha haʻofanga kakai kehekehe ki ha ngaahi ʻuhinga kehekehe pea mo ʻomi ha ngaahi fakakaukau ne ʻikai ke mei maʻu kapau naʻe taha pē ʻa e fakamatalá.

Ngāue 23:10–11; 27:13–25, 40–44

ʻOku ʻafio ʻa e ʻEikí ʻi he tafaʻaki ʻo kinautolu ʻoku nau feinga ke tauhi kiate Iá.

Hangē ko ia ʻoku fakahā mahino ʻe he ngāue fakafaifekau ʻa Paulá, ʻoku ʻikai hoko ʻa e ngaahi faingataʻa ʻi heʻetau moʻuí ko ha fakaʻilonga ʻoku ʻikai ke hōifua ʻa e ʻOtuá ki he ngāue ʻoku tau faí. Ko hono moʻoní, ʻi he taimi ʻe niʻihi ʻoku tau ongoʻi ʻEne poupou mālohi tahá lolotonga e ngaahi faingataʻá. Mahalo ʻe mahuʻinga ka toe vakaiʻi ʻa e meʻa kuó ke lau fekauʻaki mo e ngāue fakafaifekau ʻa Paulá pea hiki ha niʻihi ʻo e ngaahi meʻa naʻá ne kātekiná (hangē ko ʻení, vakai, Ngāue 14:19–20; 16:19–27; 21:31–34; 23:10–11; 27:13–25, 40–44). Ko e hā ʻa e founga naʻe ʻafio ai ʻa e ʻEikí ʻi hono tafaʻakí, pea ko e hā ʻoku akoʻi mai heni fekauʻaki mo hoʻo fua fatongia ʻi he ngāue ʻa e ʻEikí?

Ngāue 24:24–27; 26:1–3, 24–2927

Te u lava ʻo fili ke tali pe fakafisingaʻi ʻa e ngaahi lea ʻa e kau tamaioʻeiki ʻa e ʻOtuá.

Naʻe vahevahe ʻe Paula ha fakamoʻoni mālohi kia Sīsū Kalaisi mo ʻEne ongoongoleleí, lolotonga ʻene ngāue fakafaifekaú. Naʻe tokolahi ʻa e kakai naʻa nau tali ʻene fakamoʻoní, ka naʻe ʻikai tali ia ʻe he tokotaha kotoa pē. ʻI hoʻo lau ʻa e Ngāue 24:24–27 mo e Ngāue 26:1–3, 24–29, hiki e ngaahi lea mo e kupuʻi lea ʻokú ne fakahaaʻi ʻa e founga naʻe tali ʻaki ʻe he kau pule Loma ko ʻeni ʻi Siuteá ʻa e ngaahi akonaki ʻa Paulá:

Filike

Fesito

Tuʻi ko ʻAkilipá

Lolotonga ʻene folau tahi ki Loma ke fakamaauʻi ʻe Sisá, naʻe kikiteʻi ʻe Paula ʻe hoko mai ʻa e “tuʻutāmaki mo kovi lahi” ki he vaká mo hono kau pāsesé (Ngāue 27:10). Lau ʻa e vahe 27 ke ʻiloʻi pe naʻe tali fēfē ʻe he kaungāfolau vaka ʻa Paulá ʻa ʻene ngaahi fakatokangá. ʻOkú ke ako nai ha lēsoni mei he meʻa ne nau aʻusiá?

Kuo ʻi ai nai ha taimi kuó ke tali tatau ai mo kinautolu ʻi he taimi ʻokú ke fanongo ai ki he ngaahi akonaki ʻa e kau taki ʻo e Siasí? Ko e hā nai ha ngaahi nunuʻa ʻo e founga tali ko ʻení? Ko e hā ʻokú ke ako mei he ngaahi fakamatala ko ʻení fekauʻaki mo e talangofua ki he faleʻi ʻa e ʻEikí ʻo fakafou ʻi Heʻene kau tamaioʻeikí?

Vakai foki, 2 Nīfai 33:1–2; Siosefa Sāmita—Hisitōlia 1:24–25; D. Todd Christofferson, “Ko e Leʻo ʻo e Fakatokangá,” Ensign pe Liahona, Mē 2017, 108–11.

ʻĪmisi
family study icon

Ngaahi Fakakaukau ki he Ako Fakafāmili e Folofolá mo e Efiafi Fakafāmili ʻi ʻApí

ʻI hoʻo lau mo ho fāmilí e folofolá, ʻe lava ke tokoniʻi koe ʻe he Laumālié ke ke ʻiloʻi ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni ke fakamamafaʻi mo aleaʻí kae lava ke feau e ngaahi fie maʻu ho fāmilí. Ko ha ngaahi fokotuʻu fakakaukau ʻeni:

Ngāue 24:16

Kimuʻa pea ului ʻa Paulá, naʻe tā tuʻo lahi ʻene angakovi ki he ʻOtuá. Ka koeʻuhí ko ʻene loto-fiemālie ke fakatomalá, naʻe lava ai ke ne pehē, “Pea ko ʻeni ia ʻoku ou ngāue ai ʻe au, ke u maʻu maʻu ai pē ʻa e loto taʻehalaia ki he ʻOtuá, pea mo e kakaí” (vakai foki, TF 135:4). ʻE lava fēfē ke tau maʻu ʻa e loto taʻehalaia ki he ʻOtuá mo e niʻihi kehé?

Ngāue 26:16–18

ʻI he ngaahi veesi ko ʻení, ko e hā e meʻa naʻe folofola ʻe he ʻEikí kia Paula ke ne faí? Ko e hā ha ngaahi faingamālie ʻoku tau maʻu ke fai ʻa e meʻa tatau?

Ngāue 28:1–9

ʻOku ʻi ai nai ha taha ʻi ho fāmilí ʻoku saiʻia he fanga ngatá? Te ke lava ʻo kole ki he tokotaha ko iá pe ko ha taha kehe ʻi he fāmilí ke ne fai ʻa e talanoa ʻi he Ngāue 28:1–9. Mahalo ʻe fiefia hoʻo fānaú ke nau tā ha fakatātā ʻo e ʻū talanoa ko ʻení pe fakafaivaʻi ia. Ko e hā ha ngaahi lēsoni te tau lava ʻo ako mei he ngaahi fakamatala ko ʻení? Ko ha lēsoni ʻe taha ko e fakahoko ʻe he ʻEikí ʻa ʻEne ngaahi talaʻofa ki Heʻene kau tamaioʻeikí. Hangē ko ʻení, te ke lava ʻo fakafehoanaki ʻa e ngaahi talaʻofa naʻe fakahoko ʻi he Maʻake 16:18 mo hono fakakakato ia ʻi he ngaahi aʻusia ʻa Paulá. Te ke lava foki ʻo maʻu ha talaʻofa naʻe fai ʻe ha tamaioʻeiki ʻa e ʻEikí ʻi ha lea ʻi he konifelenisi lahi kimuí ni maí—mahalo ko ha lea ‘oku mahuʻingamālie ki ho fāmilí—pea fakaʻaliʻali ia ʻi homou ʻapí. Te tau fakahaaʻi fēfē ʻetau tui ʻe fakahoko ʻa e talaʻofa ko ʻení?

ʻĪmisi
ngata

Naʻe maluʻi ʻe he ʻOtuá ʻa Paula ʻi he taimi naʻe huhu ai ia ʻe ha ngata huhu kona.

Ngāue 28:22–24

ʻO hangē pē ko hono faʻa fai ha ngaahi “lea kovi” ki he Siasí ʻi he kuonga ní, naʻe pehē pē mo e Siasí ʻi he kuonga ʻo Paulá (naʻe ui ko e “faʻahinga” ʻi he veesi 22). ʻI he taimi naʻe lea kovi ai ʻa e kakaí ki he Fakamoʻuí mo Hono Siasí, naʻe founga fēfē e tali ʻa Paulá? Ko e hā te tau lava ʻo ako mei he aʻusia ʻa Paulá?

Ki ha ngaahi fakakaukau lahi ange ki hono ako’i ‘o e fānaú, vakai ki he lesoni ʻo e uike ko ‘eni ʻi he Haʻu, ‘o Muimui ʻIate Au— Ki he Palaimeli.

Fakatupulaki ʻEtau Akoʻí

Tokanga taha ki he ngaahi tefitoʻi moʻoni te ne faitāpuekina ho fāmilí. ʻI hoʻo ako e folofolá, fehuʻi pē kiate koe, “Ko e hā ʻoku ou ʻiloʻi heni ʻe mahuʻingamālie ki hoku fāmilí?” (Vakai Ko e Faiako ʻi he Founga ʻa e Fakamoʻuí, 17.)

ʻĪmisi
Ko Paula ʻi he ʻao ʻo e Tuʻi ko ʻAkilipá

Loto-toʻa ʻi he Fakamoʻoni kia Sīsū Kalaisí, tā ʻa Daniel A. Lewis. Ko Paula ʻi he ʻao ʻo e Tuʻi ko ʻAkilipá.