Mōsaia 21–24, Konga 1: Ko Hono ʻIlo e Ngaahi Taumuʻa ʻa e ʻEikí ki Hotau Ngaahi ʻAhiʻahí mo e Faingataʻá
“Mōsaia 21–24, Konga 1: Ko Hono ʻIlo e Ngaahi Taumuʻa ʻa e ʻEikí ki Hotau Ngaahi ʻAhiʻahí mo e Faingataʻá,” Tohi ʻa Molomoná – Tohi Lēsoni ʻa e Faiakó (2024)
“Mōsaia 21:24, Konga 1,” Tohi ʻa Molomoná – Tohi Lēsoni ʻa e Faiakó
Ko Hono ʻIlo e Ngaahi Taumuʻa ʻa e ʻEikí ki Hotau Ngaahi ʻAhiʻahí mo e Faingataʻá
Te ke fakamatalaʻi fēfē ki ha taha e ʻuhinga ʻoku fakaʻatā ai ʻe he ʻEikí ke tau aʻusia e ngaahi ʻahiʻahí mo e faingataʻá? ʻOku fakamatalaʻi ʻe he Mōsaia 21–24 ʻa e ngaahi meʻa naʻe hoko ki he kakai ʻo Limihaí mo e kakai ʻo ʻAlamaá, ʻa ia naʻa nau fakatou fehangahangai mo ha ngaahi faingataʻa. ʻOku fakataumuʻa ʻa e lēsoni ko ʻení ke tokoniʻi koe ke ke ongoʻi ha falala lahi ange ki he Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisi ʻi he taimi ʻokú ke aʻusia ai ʻa e ngaahi ʻahiʻahí mo e ngaahi faingataʻá ʻi hoʻo moʻuí.
Ngaahi ʻEkitivitī Ako ʻOku Ala Fakahokó
Ko e fuesia ʻo e ngaahi kavengá
Fakakaukauloto ʻoku fakafofongaʻi ho ngaahi ʻahiʻahí, kavengá, mo e faingataʻá ʻe he fanga foʻi maka kuo pau ke ke faʻo ʻi ha kato pe kato āfei.
Ko e hā ha niʻihi ʻo e ngaahi ʻahiʻahi pe kavenga ʻe ala aʻusia ʻe he toʻu tupú ʻe lava ke nau ongoʻi hangē ha fanga foʻi maka mamafa ʻi ha kató?
Ko e hā ha ngaahi fehuʻi ʻoku maʻu ʻe he kakaí fekauʻaki mo e ngaahi kavenga ʻoku nau fuesiá?
ʻI hoʻo ako he ʻaho ní, kumi ʻa e ngaahi moʻoni ʻe lava ʻo tokoni atu ke mahino lelei ange kiate koe ʻa e ʻuhinga ʻe lava ke fakaʻatā ai koe ʻe he ʻEikí ke ke aʻusia e ngaahi ʻahiʻahi ko ʻení.
Ko e kakai ʻo Limihaí mo e kakai ʻo ʻAlamaá
ʻOku tau ako ʻi he Mōsaia 21–24, ki ha faʻahinga kakai ʻe ua naʻa nau aʻusia ha ngaahi ʻahiʻahi mo ha ngaahi faingataʻa lahi. Naʻe nofo ʻa e kulupu ʻuluakí ʻi he fonua ko Nīfaí pea naʻe taki kinautolu ʻe Limihai ko e foha ʻo e Tuʻi ko Noá. Naʻe nofo ʻa e kulupu hono uá ʻi he fonua ko Heilamí pea naʻe taki kinautolu ʻe ʻAlamā.
Ko e kakai ʻo Limihai
Hili hono fakasītuʻaʻi ʻe he kakai Nīfaí, ʻa ia kuo hoko ʻeni ʻa e Tuʻi ko Limihaí ko honau taki, e ngaahi akonaki mo e ngaahi fakatokanga ʻa ʻApinetaí, naʻe ʻave pōpula kinautolu ʻe he kau Leimaná ʻi he fonua ko Nīfaí pea naʻe tuʻutuʻuni ke nau totongi ha ngaahi tukuhau mamafa (vakai, Mōsaia 19:15). Hangē ko hono kikiteʻi ʻe he palōfita ko ʻApinetaí (vakai ki he Mōsaia 12:5), naʻe fakamālohiʻi ʻe he kau Leimaná e kakai ʻo Limihaí ke nau tauhi kiate kinautolu mo fuesia ha ngaahi kavenga mamafa (vakai ki he Mōsaia 21:3).
Ko e kakai ‘o ʻAlamaá
Hili e pekia ʻa ʻApinetaí, naʻe hola ʻa ʻAlamā mo hono kau muimuí ki he Ngaahi Vai ʻo Molomoná, ʻa ia ne nau papitaiso aí (vakai ki he Mōsaia 17:1–4; 18:1–14). Naʻa nau hola kimui ange ke maluʻi kinautolu pea langa honau nofoʻanga māʻoniʻoní ʻi he fonua ko Heilamí (vakai ki he Mōsaia 18:32–34; 23:1–4, 19–20). Naʻe faifai pea ʻiloʻi mo ʻave pōpula e kakai ʻo ʻAlamaá ʻe he kau Leimaná (vakai ki he Mōsaia 23:25–29, 36–37). Naʻe maʻu ʻe ʻAmulone, ʻa ia naʻe hoko ko e taha ʻo e kau taulaʻeiki faiangahala ʻa Noá, ha mafai kiate kinautolu pea kamata ke ne fakatangaʻi ʻa ʻAlamā mo hono kakaí (vakai ki he Mōsaia 24:8–9).
ʻUhinga ʻoku fakaʻatā ai ʻe he ʻEikí ʻa e ngaahi ʻahiʻahí
Lau e ngaahi potufolofola ko ʻení, ʻo kumi e ngaahi akonaki ʻe lava ʻo tokoni ke mahino kiate koe ʻa e ʻuhinga ʻoku fakaʻatā ai ʻe he ʻEikí ke tau foua e ngaahi ʻahiʻahí mo e faingataʻá. Mahalo te ke fie fakaʻilongaʻi e ngaahi foʻi lea mo e ngaahi kupuʻi lea ʻoku makehe kiate koé.
Ko e hā ha ngaahi faitatau mo ha ngaahi faikehekehe naʻá ke fakatokangaʻi ʻi he vahaʻa ʻo e ongo kakaí mo e meʻa naʻa nau aʻusiá?
Ko e hā ha fakamoʻoni naʻá ke mamata ki ai ʻi he ngaahi fakamatala ko ʻeni ʻo e ʻofa mo e tokanga ʻa e ʻEikí ki he kakaí?
Ko e hā naʻá ke ako fekauʻaki mo e ʻuhinga ʻoku fakaʻatā ai ʻe he ʻEikí e kakaí ke nau fefaʻuhi mo e ngaahi ʻahiʻahí mo e ngaahi faingataʻá?
ʻOku tuku ʻe he ʻEikí ke tau foua e ngaahi ʻahiʻahí ke tokoniʻi kitautolu ke tau loto-fakatōkilalo mo falala lahi ange kiate Ia (vakai, Mōsaia 21:5–14).
ʻOku hoko mai ha ngaahi ʻahiʻahi mo e faingataʻa ʻe niʻihi tupu mei he talangataʻá (vakai, Mōsaia 21:15).
ʻE lava ke ʻomi ʻe hotau ngaahi ʻahiʻahí ha ngaahi faingamālie ke tau fekumi mo ongoʻi ai e mālohi ʻo e ʻEikí ʻi heʻetau moʻuí (vakai ki he Mōsaia 21:15–16; 24:14).
ʻOku valokiʻi ʻe he ʻEikí ʻa Hono kakaí mo siviʻi ʻenau kātakí mo ʻenau tuí (vakai ki he Mōsaia 23:21).
ʻOku fakakaukau ha kakai tokolahi ʻoku ʻuhinga tatau pē ʻa e valokiʻí (vakai ki he Mōsaia 23:21) mo e tauteaʻí. Naʻe fakamatala ʻa ʻEletā Lini G. Lōpini ʻo e Kau Fitungofulú ʻo pehē, “ʻOku haʻu e foʻi lea ko e tauteaʻí mei he foʻi lea faka-Latina ko e castus, ko hono ʻuhingá ko e ʻangamaʻa pe haohaoa,’ pea ʻoku ʻuhinga ʻa e tauteaʻí ʻke fakamaʻa’ [vakai, Merriam-Webster’s Collegiate Dictionary, 11th ed. (2003), “chasten”]” (“Ko e Fakamaau Māʻoniʻoní,” Ensign pe Liahona, Nōvema 2016, 97). Fakalaulauloto ʻi ha kiʻi taimi ki he founga ʻe lava ke fakamaʻa ai koe ʻe he ʻEikí ʻo fakafou ʻi ho ngaahi ʻahiʻahí mo e faingataʻá.
ʻE tākiekina fēfē ʻe he mahino ki he ngaahi moʻoni ko ʻení ʻa e anga hoʻo fakafōtunga ki ho ngaahi ʻahiʻahí?
Ko e hā ha ngaahi aʻusia kuó ne tokoniʻi koe ke ke vakai ki he ngaahi taumuʻa ʻa e ʻEikí ki hono fakaʻatā koe ke ke foua ʻa e ngaahi ʻahiʻahi?
Ko e hā kuó ke ako he ʻahó ni ʻe lava ʻo tokoni ke mahino lelei ange kiate koe ʻa e ngaahi ʻahiʻahi ʻokú ke fouá?