Seminelí
Mōsaia 21–24, Konga 1: Ko Hono ʻIlo e Ngaahi Taumuʻa ʻa e ʻEikí ki Hotau Ngaahi ʻAhiʻahí mo e Faingataʻá


“Mōsaia 21–24, Konga 1: Ko Hono ʻIlo e Ngaahi Taumuʻa ʻa e ʻEikí ki Hotau Ngaahi ʻAhiʻahí mo e Faingataʻá,” Tohi ʻa Molomoná – Tohi Lēsoni ʻa e Faiakó (2024)

“Mōsaia 21:24, Konga 1,” Tohi ʻa Molomoná – Tohi Lēsoni ʻa e Faiakó

Mōsaia 21–24, Konga 1

Ko Hono ʻIlo e Ngaahi Taumuʻa ʻa e ʻEikí ki Hotau Ngaahi ʻAhiʻahí mo e Faingataʻá

ʻĪmisi
ko ha toʻu tupu ʻoku fakalaulauloto, ʻoku hā ngali loto-mamahi

Te ke fakamatalaʻi fēfē ki ha taha e ʻuhinga ʻoku fakaʻatā ai ʻe he ʻEikí ke tau aʻusia e ngaahi ʻahiʻahí mo e faingataʻá? ʻOku fakamatalaʻi ʻe he Mōsaia 21–24 ʻa e ngaahi meʻa naʻe hoko ki he kakai ʻo Limihaí mo e kakai ʻo ʻAlamaá, ʻa ia naʻa nau fakatou fehangahangai mo ha ngaahi faingataʻa. ʻOku fakataumuʻa ʻa e lēsoni ko ʻení ke tokoniʻi koe ke ke ongoʻi ha falala lahi ange ki he Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisi ʻi he taimi ʻokú ke aʻusia ai ʻa e ngaahi ʻahiʻahí mo e ngaahi faingataʻá ʻi hoʻo moʻuí.

ʻEke ha ngaahi fehuʻi ʻokú ne fakaʻaiʻai ʻa e fealēleaʻakí. ʻOku hoko e ngaahi fealēleaʻaki fakakalasi ʻoku ʻuhingamālié ʻi he taimi ʻoku fengāueʻaki ai e kau faiakó mo e kau akó pea mo e fengāueʻaki ʻa e kau akó ʻiate kinautolú. Fai ha ngaahi fehuʻi ʻoku felāveʻi mo maʻu ai ʻe ha kau ako tokolahi ha ngaahi faingamālie ke nau fakahoko ha talí. Te ke lava foki ʻo poupouʻi ʻa e fealēleaʻakí ʻaki hono kole ki he kau akó ke nau tali e ngaahi fakamatala ne fai ʻe honau kaungāakó.

Teuteu ʻa e tokotaha akó: ʻE lava ke fakaafeʻi e kau akó ke nau fakakaukau ki ha ʻahiʻahi pe faingataʻa he kuohilí naʻá ne tokoniʻi kinautolu ke nau aʻusia ha tupulaki pe ʻunu ofi ange ki he ʻEikí. Poupouʻi e kau akó ke nau haʻu mateuteu ke vahevahe e meʻa ne nau akó pe founga naʻe tākiekina lelei ai kinautolu ʻe he faingataʻa ko ʻení.

Ngaahi ʻEkitivitī Ako ʻOku Ala Fakahokó

Ko ʻuluaki lēsoni ʻeni ʻo ha lēsoni ʻe ua ʻoku fakatefito ʻi he Mōsaia 21–24. ʻE nofotaha ʻa e konga 1 ʻi he ʻuhinga ʻe fakaʻatā ai ʻe he ʻEikí ke tau aʻusia ʻa e ngaahi ʻahiʻahí, pea ʻe nofotaha ʻa e konga 2 ʻi he founga te tau lava ai ʻo falala ki he Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisi ke tokoniʻi kitautolu ʻi he ngaahi ʻahiʻahi ko ʻení. Kapau ʻoku fakangatangata e taimi kalasí pea ko e lēsoni pē ʻe taha ʻi he Mōsaia 21–24 ʻe lava ke akoʻí, fakakaukau ki he founga ʻe lava ke fakatahaʻi lelei ai e ongo lēsoní.

Ko e fuesia ʻo e ngaahi kavengá

ʻĪmisi
tokotaha ʻokú ne fafa ha kato mamafa

Fakakaukauloto ʻoku fakafofongaʻi ho ngaahi ʻahiʻahí, kavengá, mo e faingataʻá ʻe he fanga foʻi maka kuo pau ke ke faʻo ʻi ha kato pe kato āfei.

Mahalo te ke fakakaukau ke ʻomi ha kato āfei mo ha ngaahi meʻa mamafa ʻokú ne fakafofongaʻi e ngaahi kavenga mafasiá ki he kalasí. Fakaafeʻi ha tokotaha ako ʻe loto-fiemālie ke ne fafa e kató kae fakahingoa ʻe he kau mēmipa ʻo e kalasí ha ngaahi ʻahiʻahi kehekehe pea faʻo e ngaahi meʻá ʻi he kató. Fakapapauʻi ʻoku ʻikai fuʻu mamafa e kató ke ʻoua naʻa fakalaveaʻi e tokotaha ako ʻokú ne tui iá. Kapau ʻe lava, ʻe lava ke hokohoko atu hono fafa ʻe he tokotaha akó ʻa e kató kae aleaʻi ʻe he kalasí e ongo fehuʻi ko ʻení.

Fakakaukau ke hiki ʻi he palakipoé e tali ʻa e kau akó ki he ngaahi fehuʻi ko ʻení.

  • Ko e hā ha niʻihi ʻo e ngaahi ʻahiʻahi pe kavenga ʻe ala aʻusia ʻe he toʻu tupú ʻe lava ke nau ongoʻi hangē ha fanga foʻi maka mamafa ʻi ha kató?

  • Ko e hā ha ngaahi fehuʻi ʻoku maʻu ʻe he kakaí fekauʻaki mo e ngaahi kavenga ʻoku nau fuesiá?

Fakakaukau ke ʻoange ha taimi ki he kau akó ke nau lisi ai ha niʻihi ʻo ʻenau ngaahi ʻahiʻahi fakatāutahá pea lekooti ʻenau ngaahi fakakaukaú, fehuʻí, mo e ngaahi ongo fekauʻaki mo e ngaahi ʻahiʻahi ko iá ʻi heʻenau tohinoa akó. ʻE lava ke tokoni ʻeni ke teuteuʻi lelei ange kinautolu ke nau maʻu ha aʻusia fakataautaha ʻi heʻenau ako e folofolá.

ʻI hoʻo ako he ʻaho ní, kumi ʻa e ngaahi moʻoni ʻe lava ʻo tokoni atu ke mahino lelei ange kiate koe ʻa e ʻuhinga ʻe lava ke fakaʻatā ai koe ʻe he ʻEikí ke ke aʻusia e ngaahi ʻahiʻahi ko ʻení.

Ko e kakai ʻo Limihaí mo e kakai ʻo ʻAlamaá

Ke tokoni ki he kau akó ke nau manatuʻi e puipuituʻa ʻoku fekauʻaki mo e kakai ʻo Limihaí pea mo e kakai ʻo ʻAlamaá, fakakaukau ke fakaʻaliʻali pe tā ʻa e fakatātā ko ʻení pea fakamahinoʻi e feituʻu ne ʻi ai ʻa e falukunga kakai takitaha lolotonga hoʻo talanoa ki aí.

ʻOku tau ako ʻi he Mōsaia 21–24, ki ha faʻahinga kakai ʻe ua naʻa nau aʻusia ha ngaahi ʻahiʻahi mo ha ngaahi faingataʻa lahi. Naʻe nofo ʻa e kulupu ʻuluakí ʻi he fonua ko Nīfaí pea naʻe taki kinautolu ʻe Limihai ko e foha ʻo e Tuʻi ko Noá. Naʻe nofo ʻa e kulupu hono uá ʻi he fonua ko Heilamí pea naʻe taki kinautolu ʻe ʻAlamā.

ʻĪmisi
fakatātā ʻo e ngaahi feituʻu ʻi he Mōsaia 21–24

Fakaafeʻi ha niʻihi ʻe loto-fiemālie ke vahevahe ʻa e meʻa ʻoku nau ʻilo fekauʻaki mo e ngaahi tūkunga naʻe iku ai ki he nofo pōpula ʻa e kakai ʻo Limihaí mo e kakai ʻo ʻAlamaá. ʻO ka fiemaʻu, fakaʻaongaʻi e ngaahi fakamatala fakanounou ko ʻení.

Ko e kakai ʻo Limihai

Hili hono fakasītuʻaʻi ʻe he kakai Nīfaí, ʻa ia kuo hoko ʻeni ʻa e Tuʻi ko Limihaí ko honau taki, e ngaahi akonaki mo e ngaahi fakatokanga ʻa ʻApinetaí, naʻe ʻave pōpula kinautolu ʻe he kau Leimaná ʻi he fonua ko Nīfaí pea naʻe tuʻutuʻuni ke nau totongi ha ngaahi tukuhau mamafa (vakai, Mōsaia 19:15). Hangē ko hono kikiteʻi ʻe he palōfita ko ʻApinetaí (vakai ki he Mōsaia 12:5), naʻe fakamālohiʻi ʻe he kau Leimaná e kakai ʻo Limihaí ke nau tauhi kiate kinautolu mo fuesia ha ngaahi kavenga mamafa (vakai ki he Mōsaia 21:3).

Ko e kakai ‘o ʻAlamaá

Hili e pekia ʻa ʻApinetaí, naʻe hola ʻa ʻAlamā mo hono kau muimuí ki he Ngaahi Vai ʻo Molomoná, ʻa ia ne nau papitaiso aí (vakai ki he Mōsaia 17:1–4; 18:1–14). Naʻa nau hola kimui ange ke maluʻi kinautolu pea langa honau nofoʻanga māʻoniʻoní ʻi he fonua ko Heilamí (vakai ki he Mōsaia 18:32–34; 23:1–4, 19–20). Naʻe faifai pea ʻiloʻi mo ʻave pōpula e kakai ʻo ʻAlamaá ʻe he kau Leimaná (vakai ki he Mōsaia 23:25–29, 36–37). Naʻe maʻu ʻe ʻAmulone, ʻa ia naʻe hoko ko e taha ʻo e kau taulaʻeiki faiangahala ʻa Noá, ha mafai kiate kinautolu pea kamata ke ne fakatangaʻi ʻa ʻAlamā mo hono kakaí (vakai ki he Mōsaia 24:8–9).

ʻUhinga ʻoku fakaʻatā ai ʻe he ʻEikí ʻa e ngaahi ʻahiʻahí

Fakakaukau ke vahevahe e kalasí ki ha fanga kiʻi kulupu iiki pea tuku ki he vaeua ʻo e ngaahi kulupú ke nau ako ki he kakai ʻo Limihaí pea ako ʻe he vaeua ʻe tahá ki he kakai ʻo ʻAlamaá.

Lau e ngaahi potufolofola ko ʻení, ʻo kumi e ngaahi akonaki ʻe lava ʻo tokoni ke mahino kiate koe ʻa e ʻuhinga ʻoku fakaʻatā ai ʻe he ʻEikí ke tau foua e ngaahi ʻahiʻahí mo e faingataʻá. Mahalo te ke fie fakaʻilongaʻi e ngaahi foʻi lea mo e ngaahi kupuʻi lea ʻoku makehe kiate koé.

Kapau naʻe ako ʻe he kau akó e ngaahi veesi ko ʻení ʻi ha fanga kiʻi kulupu iiki, fakaafeʻi ha niʻihi mei he kulupu takitaha te nau loto-fiemālie ke fakamatalaʻi fakanounou ʻa e meʻa ne nau ako mei he ngaahi veesi ne nau akó. ʻE lava ke tokoni e ngaahi fehuʻi ko ʻení ki he kau akó ke nau aleaʻi ʻa e meʻa ne nau ako mei he ngaahi veesi ko ʻení.

  • Ko e hā ha ngaahi faitatau mo ha ngaahi faikehekehe naʻá ke fakatokangaʻi ʻi he vahaʻa ʻo e ongo kakaí mo e meʻa naʻa nau aʻusiá?

  • Ko e hā ha fakamoʻoni naʻá ke mamata ki ai ʻi he ngaahi fakamatala ko ʻeni ʻo e ʻofa mo e tokanga ʻa e ʻEikí ki he kakaí?

    ʻI he tali ki he fehuʻi kimuʻá, mahalo ʻe fakamahinoʻi atu ʻe he kau akó ha ngaahi kupuʻi lea hangē ko e “naʻe ʻafio ʻa e ʻEikí ki heʻenau ngaahi tangí” (Mōsaia 21:15), “naʻa nau fakaʻau ke tuʻumālie māmālie” (Mōsaia 21:16), “Te u fakamaʻamaʻa foki ʻa e ngaahi kavenga kuo hilifaki ki homou ngaahi umá,” pe “Ko au, ko e ʻEiki ko e ʻOtuá, ʻoku ou tāpuakiʻi hoku kakaí ʻi honau ngaahi faingataʻaʻiá” (Mōsaia 24:14).

  • Ko e hā naʻá ke ako fekauʻaki mo e ʻuhinga ʻoku fakaʻatā ai ʻe he ʻEikí e kakaí ke nau fefaʻuhi mo e ngaahi ʻahiʻahí mo e ngaahi faingataʻá?

Fakakaukau ke fakaafeʻi e kau akó ke hiki ʻi he palakipoé ʻenau ngaahi tali ki he fehuʻi kimuʻá. Ko ha ngaahi sīpinga ʻeni ʻe niʻihi ʻo e ngaahi moʻoni naʻe maʻu ʻe he kau akó.

  • ʻOku tuku ʻe he ʻEikí ke tau foua e ngaahi ʻahiʻahí ke tokoniʻi kitautolu ke tau loto-fakatōkilalo mo falala lahi ange kiate Ia (vakai, Mōsaia 21:5–14).

  • ʻOku hoko mai ha ngaahi ʻahiʻahi mo e faingataʻa ʻe niʻihi tupu mei he talangataʻá (vakai, Mōsaia 21:15).

  • ʻE lava ke ʻomi ʻe hotau ngaahi ʻahiʻahí ha ngaahi faingamālie ke tau fekumi mo ongoʻi ai e mālohi ʻo e ʻEikí ʻi heʻetau moʻuí (vakai ki he Mōsaia 21:15–16; 24:14).

  • ʻOku valokiʻi ʻe he ʻEikí ʻa Hono kakaí mo siviʻi ʻenau kātakí mo ʻenau tuí (vakai ki he Mōsaia 23:21).

ʻOku fakakaukau ha kakai tokolahi ʻoku ʻuhinga tatau pē ʻa e valokiʻí (vakai ki he Mōsaia 23:21) mo e tauteaʻí. Naʻe fakamatala ʻa ʻEletā Lini G. Lōpini ʻo e Kau Fitungofulú ʻo pehē, “ʻOku haʻu e foʻi lea ko e tauteaʻí mei he foʻi lea faka-Latina ko e castus, ko hono ʻuhingá ko e ʻangamaʻa pe haohaoa,’ pea ʻoku ʻuhinga ʻa e tauteaʻí ʻke fakamaʻa’ [vakai, Merriam-Webster’s Collegiate Dictionary, 11th ed. (2003), “chasten”]” (“Ko e Fakamaau Māʻoniʻoní,” Ensign pe Liahona, Nōvema 2016, 97). Fakalaulauloto ʻi ha kiʻi taimi ki he founga ʻe lava ke fakamaʻa ai koe ʻe he ʻEikí ʻo fakafou ʻi ho ngaahi ʻahiʻahí mo e faingataʻá.

ʻE lava ke fakaʻaongaʻi e ngaahi fehuʻi ko ʻení (pe ngaahi fehuʻi kehe ʻokú ke fakakaukau ki aí) ke tokoni ke fokotuʻu ha meʻa ʻe lava ke fakafelāveʻi ki ai e kau akó. Mahalo te ke fakakaukau ke ʻoange ha taimi ki he kau akó ke hiki ʻenau ngaahi talí ʻi heʻenau tohinoá kimuʻa pea aleaʻi fakakalasi e ngaahi fehuʻí. Fakapapauʻi ke fakamālō ki he kau akó ʻi hono vahevahe ʻenau ngaahi fakakaukaú.

  • ʻE tākiekina fēfē ʻe he mahino ki he ngaahi moʻoni ko ʻení ʻa e anga hoʻo fakafōtunga ki ho ngaahi ʻahiʻahí?

  • Ko e hā ha ngaahi aʻusia kuó ne tokoniʻi koe ke ke vakai ki he ngaahi taumuʻa ʻa e ʻEikí ki hono fakaʻatā koe ke ke foua ʻa e ngaahi ʻahiʻahi?

    Ke fakaʻaliʻali ha sīpinga ʻokú ne fakatātaaʻi ʻa e fehuʻi kimuʻá, fakakaukau ke huluʻi ʻa e vitiō “Ko Kimoutolu ʻOku ou ʻOfa aí, ʻOku ou Valokiʻi mo Tauteaʻi” (fakafuofua ki he taimi 6:33–9:37), ʻa ia ʻoku maʻu ʻi he ChurchofJesusChrist.org.

  • Ko e hā kuó ke ako he ʻahó ni ʻe lava ʻo tokoni ke mahino lelei ange kiate koe ʻa e ngaahi ʻahiʻahi ʻokú ke fouá?

Fakamoʻoni ki he ngaahi moʻoni kuo mou aleaʻi he ʻaho ní.