Seminelí
Mōsaia 7–8: Ko e Kau Palōfita ʻa e ʻEikí ʻi Heʻenau Hoko ko e Kau Tangata Kikité


“Mōsaia 7–8: Ko e Kau Palōfita ʻa e ʻEikí ʻi Heʻenau Hoko ko e Kau Tangata Kikité,” Tohi ʻa Molomoná – Tohi Lēsoni ʻa e Faiakó (2024)

“Mōsaia 7–8,” Tohi ʻa Molomoná – Tohi Lēsoni ʻa e Faiakó

Mōsaia 7–8

Ko e Kau Palōfita ʻa e ʻEikí ʻi Heʻenau Hoko ko e Kau Tangata Kikité

ʻĪmisi
Palesiteni Russell M. Nelson

Hangē pē ko hono maʻu ʻe he Fakamoʻuí ha ngaahi huafa ʻokú ne akoʻi kitautolu fekauʻaki mo Iá, ʻoku maʻu ʻe he kau tamaioʻeiki ʻa e ʻEikí ha ngaahi hingoa ʻe tokoni ke mahino kiate kitautolu honau ngaahi fatongia ʻi he palani ʻa e Tamai Hēvaní. ʻI he taimi naʻe kole tokoni ai ʻa e Tuʻi ko Limihaí ʻi ha ngāue naʻe ʻikai ke ne ʻilo pe ʻe kakató, naʻe fakahinohinoʻi ia ʻe ha tangata ko ʻĀmoni ki he palōfitá. Naʻe toe fakamatalaʻi foki ʻe ʻĀmoni ki he tuʻí ha ngaahi moʻoni mahuʻinga fekauʻaki mo e fatongia ʻo e kau palōfitá, kau tangata kikité, mo e kau tangata maʻu fakahaá. ʻE lava ke tokoni atu ʻa e lēsoni ko ʻení ke mahino kiate koe ʻa e mahuʻinga ʻo e hoko ʻa e kau palōfitá ko e kau tangata kikite ʻi he palani ʻa e Tamai Hēvaní.

Ko hono fakahoko ha fakamoʻoni ki he kau palōfita moʻuí. Fekumi ki ha ngaahi faingamālie ke vahevahe ai hoʻo fakamoʻoni ki he ngaahi lea ʻa e kau palōfita moʻuí. Naʻe akoʻi ʻe ʻEletā Tiini M. Teivisi (1951–2021) ʻo e Kau Fitungofulú, “ʻI heʻetau fanongo mo tokanga ki he kau palōfita moʻuí, ʻe ʻi ai ha ngaahi ola matuʻaki lelei moʻoni ʻi heʻetau moʻuí. ʻOku fakamālohia kitautolu. ʻOku tau ongoʻi pau ange mo loto-falala ki he ʻEikí. ʻOku tau ongoʻi e folofola ʻa e ʻEikí.” (“Mou Omi, ʻo Fanongo ki he Leʻo ʻo e Palōfitá,” Ensign pe Liahona, Nōvema 2018, 36).

Teuteu ʻa e tokotaha akó: Fakakaukau ke fakaafeʻi e kau akó ke nau fakakaukau pe ko e hā haʻanau tali kapau ʻe fehuʻi ange ʻe ha taha pe ko e hā ʻoku nau tui ai ki he kau palōfitá.

Ngaahi ʻEkitivitī Ako ʻOku Ala Fakahokó

Ngaahi Fehuʻi fekauʻaki mo e kau palōfitá

Fakakaukau ke fakaafeʻi e kau akó ke fakatātaaʻi hono tali e ʻuluaki fehuʻi ʻe tolu ʻo e ngaahi fehuʻi ko ʻení. Te nau lava foki ʻo tali ʻa e fehuʻi fika faá kapau ʻoku nau ongoʻi fiemālie ke fai ia.

Fakakaukauloto kuo ʻilo ʻe haʻo maheni ʻokú ke tui ki he kau palōfita ʻo onopōní. ʻOku nau fakaofi atu kiate koe mo fehuʻi atu ʻeni:

  • Ne u fanongo ʻoku ʻi ai ha palōfita homou siasí. Ko e hā ʻene ngāue ʻoku faí?

  • Ko e hā ʻoku tau fiemaʻu ai ha palōfita he ʻaho ní?

  • Naʻá ku lau ʻi he ʻinitanetí naʻe liliu ʻe Siosefa Sāmita ha tohi fakakuongamuʻa. Kuo fai nai ia ʻe ha kau palōfita fakakuongamuʻa pe fakaonopooni kehe?

  • Ko e hā ʻokú ke ʻilo fekauʻaki mo e kau palofita?

ʻE ala tokoni ke ʻeke ki he kau akó pe ʻoku ʻi ai haʻanau ngaahi fehuʻi fekauʻaki mo e kau palōfitá. Fakakaukau ke hiki e ngaahi fehuʻi ko ʻení ʻi he palakipoé.

ʻOku ʻi he Tohi ʻa Molomoná ha ngaahi akonaki lahi fekauʻaki mo e kau palōfitá, kau ai e founga ʻoku fakaʻaongaʻi ai kinautolu ʻe he Tamai Hēvaní ke tokoniʻi kitautolú. ʻI hoʻo akó, fakalaulauloto ki he ngaahi fehuʻi ʻi ʻolungá pea feinga ke fakamālohia hoʻo fakamoʻoni ki he kau palōfitá. Kumi foki ha ngaahi tali ki ha toe ngaahi fehuʻi te ke ala maʻu fekauʻaki mo e kau palōfitá.

Fononga ʻe tolu

Fakakaukau ke fakaʻaliʻali ʻa e fakatātā ko ʻení pea fakamatalaʻi. (Mahalo naʻa fiemaʻu ke ke hiki ha tatau ʻo e fakatātaá ki he palakipoé pea tuku ia ai ko ha maʻuʻanga tokoni lolotonga e ngaahi kalasi ka hokó.) Pe ko hoʻo ʻoange ki he kau akó e ngaahi potufolofola ʻi he ongo palakalafi ko ʻení pea fakaafeʻi kinautolu ke lau e ngaahi potufolofolá pea fakamatalaʻi fakanounou ʻa e meʻa ʻoku nau akó.

ʻĪmisi
tā fakatātā ʻo e fononga ʻa e kau Nīfaí ke toe maʻu ʻa e fonua ko Nīfaí

ʻI he taimi naʻe hoko ai e tamai ʻa e Tuʻi ko Penisimaní (Mōsaia) ko e tuʻí, naʻe mavahe ha tangata ko hono hingoá ko Sēnifi mei Seilahemala mo ha falukunga kakai ke toe maʻu ʻa e fonua ko Nīfaí (vakai, Mōsaia 9:3–4). Naʻe ʻikai toe ʻi ai ha ongona mei he kulupu ʻa Sēnifí ʻi ha ngaahi taʻu lahi, ko ia naʻe fekauʻi atu ʻe he tuʻi hono hokó, ʻa Mōsaia (foha ʻo e Tuʻi ko Penisimaní), ha kulupu naʻe taki ʻe ʻĀmoni ke nau fekumi kiate kinautolu (vakai, Mōsaia 7:1–3). Naʻa nau ʻilo e kakai ʻo Sēnifí, ʻa ia naʻe taki ʻe he mokopuna tangata ʻo Sēnifí, ko e Tuʻi ko Limihaí. Naʻe pōpula e kakai ʻo Limihaí ki he kau Leimaná “koe meʻa ʻi heʻenau ngaahi hiá” (Mōsaia 7:20).

Naʻe fakahā ange ʻe he Tuʻi ko Limihaí kia ʻĀmoni kuó ne fekauʻi atu ha kulupu fekumi ke kumi ʻa Seilahemala, ka naʻe ʻikai ola lelei. Ka ne nau foki mo ha ngaahi meʻa mei he fonua fakatokelaú, kau ai ha lekooti naʻe hiki ʻi ha ʻū lauʻi peleti koula ʻe 24 (vakai, Mōsaia 8:7–9). Naʻe ʻamanaki e Tuʻi ko Limihaí ʻe lava ʻe ʻĀmoni ʻo liliu ʻa e lekōtí pe ʻilo ha taha te ne lava ʻo liliu (vakai, Mōsaia 8:6, 11–12).

Lau ʻa e Mōsaia 8:13–14, ʻo kumi pe ko hai naʻe pehē ʻe ʻĀmoni te ne lava ʻo liliu ʻa e lekōtí mo hono ʻuhingá.

  • Ko e hā e meʻa naʻá ke maʻú?

Mahalo ʻe tokoni ke ʻiloʻi naʻe fakatou maʻu ʻe Mōsaia mo Siosefa Sāmita ha ngaahi meʻangāue makehe naʻe ui ko e ʻŪlimí mo e Tūmemí naʻe teuteuʻi ʻe he ʻOtuá ke tokoni kiate kinaua ʻi hono liliu e ngaahi lekooti fakakuongamuʻá. (Vakai, Mōsaia 28:13–14; Siosefa Sāmita—Hisitōlia 1:35. Kapau ʻokú ke fie ʻilo ki ha meʻa lahi ange, kumi ʻa e “ʻŪlimí mo e Tūmemí” ʻi he Fakahinohino ki he Ngaahi Folofolá.)

Ko e fatongia ʻo ha tangata kikite

Lau ʻa e Mōsaia 8:15–18 ke ʻilo pe ko e hā ʻa e kau tangata kikite mo e ʻuhinga kuo ʻomi ai ʻe ha Tamai Hēvani ʻofa ha kau tangata kikite maʻatautolú.

  • Ko e hā e meʻa naʻá ke akó?

ʻE ala tokoni ke haʻu ʻa e kau akó ki he palakipoé ʻo hiki ki he lahi tahá ʻa e ngaahi moʻoni te nau maʻú. Kapau ʻe hiki ʻe he kau akó ha fakamatala ʻoku ʻikai tonu, tokoniʻi kinautolu ke liliu ʻa e fakamatalá ke tonu. ʻE lava ke tokoni hono fai iá ke toe vakaiʻi ʻe he kau akó ʻenau ngaahi fakakaukau pē ʻanautolú mo fakamahinoʻi e meʻa ʻoku nau akó. Ko e moʻoni ʻe taha ʻoku fakahaaʻi mai ʻe he fakamatala ko ʻení ʻoku ʻomi ʻe he ʻEikí ha kau palōfita, kau tangata kikite, mo ha kau tangata maʻu fakahā ke ʻaonga ki he faʻahinga ʻo e tangatá. Mahalo te ke fie fakaafeʻi e kau akó ke nau fakaʻilongaʻi e ngaahi foʻi lea pe kupuʻi lea ʻokú ne akoʻi ʻa e moʻoni ko ʻení pe tohi e foʻi moʻoni ko ʻení ʻo ofi ki he ngaahi veesi ʻokú ne akoʻi iá.

ʻOku fakamatalaʻi ʻe he Fakahinohino ki he Ngaahi Folofolá ʻa e fatongia ʻo ha tangata kikite ʻo hangē ko ʻení:

Ko ha tokotaha kuo fakamafaiʻi ʻe he ʻOtuá ke ne mamata ʻaki ʻa e fofonga fakalaumālié ki he ngaahi meʻa kuo fufuuʻi ʻe he ʻOtuá mei he māmaní (Mōsese 6:35–38). ʻOkú ne hoko ko ha tokotaha maʻu fakahā mo ha palōfita (Mōsaia 8:13–16). Naʻe akoʻi ʻe ʻĀmoni ʻi he Tohi ʻa Molomoná ʻo pehē, ko e tangata kikité pē te ne lava ʻo ngāue ʻaki ʻa e ngaahi meʻa liliu lea makehé, pe ʻŪlimí mo e Tūmemí (Mōsaia 8:13; 28:16). ʻOku ʻiloʻi ʻe he tangata kikité ʻa e kuohilí, lolotongá, mo e kahaʻú. Naʻe faʻa ui ʻa e palōfita ʻi he kuonga muʻá ko e tangata kikite (1 Samuela 9:9; 2 Samuela 24:11).

Ko Siosefa Sāmita ʻa e tangata kikite maʻongoʻonga ʻo e ngaahi ʻaho fakaʻosí (T&F 21:1; 135:3). ʻI hotau kuongá, ʻoku hikinimaʻi ʻa e Kau Palesitenisī ʻUluakí mo e Fakataha Alēlea ʻo e Toko Hongofulu Mā Uá ko ha kau palōfita, kau tangata kikite, mo ha kau tangata maʻu fakahā. (Fakahinohino ki he Ngaahi Folofolá, “Tangata Kikite,” scriptures.ChurchofJesusChrist.org)

  • Ko e hā naʻá ke ako fekauʻaki mo e fatongia ʻo e palōfitá ʻi heʻene hoko ko ha tangata kikité?

  • ʻOkú ke pehē ko e hā ka foaki ai ʻe he Tamai Hēvaní e ngaahi meʻá ni ki he Kau Palesitenisī ʻUluakí mo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá?

  • ʻOku hoko fēfē ʻa e kau palōfitá, kau tangata kikité, mo e kau tangata maʻu fakahaá ko ha fakamoʻoni ʻo e ʻofa ʻa e ʻOtuá ʻiate koé?

Ko e mahuʻinga ʻo e kau tangata kikité ʻi hotau kuongá

Ko e hā ha ʻekitivitī ako ʻe lava ʻo tokoni ki hoʻo kau akó ke fakaloloto ʻenau tui ko e Kau Palesitenisī ʻUluakí mo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ko e kau palōfita, kau tangata kikite, mo e kau tangata maʻu fakahā? Ko ha ngaahi fakakaukau ʻeni ʻe niʻihi: Fili ha meʻa ʻe taha pe lahi ange, pe faʻu haʻo ngaahi fakakaukau pē ʻaʻau. ʻE lava ke ngāue toko taha pē ʻa e kau akó pe ngāue mo ha hoa.

  • Fakakaukau ki ha ngaahi tūkunga ʻe tolu pe lahi ange ʻa ia ʻe hoko ai hono ʻiloʻi ko e kau palōfita ʻa e Tamai Hēvaní ko ha kau tangata kikité ko ha tokoni ia ke ke faivelenga maʻu ai pē ki he ʻEikí. Lekooti e ngaahi tūkunga ko ʻení.

  • Ako ha lea ʻi he konifelenisi lahi fakamuimuitahá mei ha mēmipa ʻo e Kau Palesitenisī ʻUluakí pe Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá. Lekooti e ngaahi sīpinga ʻokú ne fakahaaʻi ko ha kau tangata kikite kinautolú.

  • Fakaafeʻi e kau akó ke lau ʻa e “Pōpoaki mei he Kau Palesitenisī ʻUluakí,” ʻoku maʻu ʻi muʻa ʻi he kiʻi tohi Ki Hono Fakamālohia ʻo e Toʻu Tupú (2022, 2). Lekooti e anga hoʻo fakakaukau ki hono fakahaaʻi ʻe he pōpoaki ko ʻení mo e ngaahi tuʻunga moʻui ʻoku fakakau ʻi he kiʻi tohi tufa ko ʻení ko ha kau tangata kikite ʻa e kau mēmipa ʻo e Kau Palesitenisī ʻUluakí.

  • Lekooti e ngaahi lelei kuó ke aʻusia pe ko ho fāmilí mei he muimui ki he kau tangata kikité ni.

Fakaafeʻi e kau akó ke vahevahe ʻa e meʻa naʻa nau ako mo teuteú.

Mahalo ʻe tokoni ke ke ʻilo naʻe liliu lea ʻe he Tuʻi ko Mōsaiá ʻa e ngaahi lekōtí (vakai, Mōsaia 28:11–19). Te ke lava ʻo lau ha konga ʻo e ngaahi lekooti ko iá ʻi he taimi te ke ako ai ʻa e tohi ʻa ʻEtá.

Naʻa mo e kimuʻa pea liliu e ngaahi lekōtí, naʻe ofo ʻa e Tuʻi ko Limihaí ʻi heʻene ʻilo ʻoku lava ʻa e Tuʻi ko Mōsaiá ʻo liliu leá. Lau ʻa e Mōsaia 8:19–20, ʻo kumi e meʻa naʻe fai ʻe he Tuʻi ko Limihaí ʻi he taimi naʻá ne ʻilo ai ʻoku ui ʻe he ʻOtuá ha kau palōfita, kau tangata kikite, mo ha kau tangata maʻu fakahaá.

  • Naʻe liliu fēfē ʻe he ʻilo ko ʻení ʻa Limihaí?

Fakalaulauloto ki he ongo ʻokú ke maʻu ʻi hono ʻomi ʻe he Tamai Hēvaní ha kau palōfita, kau tangata kikite, mo e kau tangata maʻu fakahā ke tataki kitautolu he ʻaho ní. ʻE lava ke ke lekooti hoʻo ngaahi fakakaukaú ʻi hoʻo tohinoa akó.

Vahevahe hoʻo fakamoʻoni ki he mahuʻinga ʻo e kau palōfitá mo e founga kuo nau tāpuekina ai hoʻo moʻuí.