Jolomil ch’utub’aj-ib’
Ma nakanaw k’a’ut naq laa’in, jo’ aj Kristiano, ninpaab’ li Kristo?
Jolomil ch’utub’aj-ib’ re abril 2023

Ma nakanaw k’a’ut naq laa’in, jo’ aj Kristiano, ninpaab’ li Kristo?

Xb’aan li Elder Ahmad S. Corbitt

Re li Setenta

Ki’ajman ru naq li Jesukristo kixk’ul rahilal, kikam, ut kiwakli chi yo’yo re xtojb’aleb’ rix chixjunil li winq chiru li kamk sa’ tib’elej ut re xk’eeb’al li junelik yu’am rik’in li Dios.

Sa’ jun q’ojyin naq kinsutq’i chaq sa’ ink’anjel, k’iila chihab’ chaq, kinchap li kamioneet na’el chaq Nueva Jersey toj Nueva York. Li ixq li chunchu chink’atq kixk’e reetal li yookin chixtz’iib’ankil sa’ lin ulul ch’iich’ ut kixpatz’ we, “Ma nakapaab’ … li Kristo?” “Hehe’, ninpaab’!” chankin re. Naq yooko chi aatinak, kinnaw naq toje’ x’el chaq sa’ li xchaq’al ru tenamit aran Asia re xik chi k’anjelak aran Nueva York.

Kinpatz’ re, “Ma nakanaw k’a’ut naq laa’in, jo’ aj Kristiano, ninpaab’ li Kristo?” Kinixsume ajwi’ rik’in chaab’ilal ut kixpatz’ we naq tinye re k’a’ut. A’b’an naq yookin chi aatinak, kink’e reetal naq jwal naab’al li k’a’uxlej wan sa’ lin jolom sa’ li hoonal a’an. A’an xb’een sut naq ninch’olob’ “k’a’ru” xyaalal li wank choq’ aj Kristiano chiru jun kristiaan li ink’a’ mas naxnaw ru li Kristianil ut li nim ajwi’ xseeb’al. Ink’a’ naru ka’ajwi’ tinye, “Nintaaqe li Kristo xb’aan naq a’an kixk’ul rahilal ut kikam sa’ xk’ab’a’eb’ lin maak.” Maare tixpatz’ raj,” “Ma toj tento naq kikam raj li Jesus? Ma ink’a’ raj naru naq li Dios ka’ajwi’ raj naxkuy qamaak ut nokoxsaqob’resi raj chiruheb’ li qamaak wi ta naqapatz’ re?”

K’a’ raj chik ru kasume sa’ li hoonal a’an? Chan raj ru taach’olob’ a’in chiru junaq aawamiiw? Ex kok’al ut ex saaj: b’aanuhomaq usilal, patz’omaq reheb’ lee na’ eeyuwa’ malaj re junaq aj jolominel, “K’a’ut naq kikam li Jesus?” Ex was wiitz’in, wan jun na’leb’ tinjit wi’ wib’ cheru: us ta wan li k’a’ru nink’oxla naq ninnaw chirix li tzol’leb’, li resilal, lix tusulal ru li Iglees, ut wan chik xkomon, lix sumenkil li patz’om a’an li jayalinb’il wi’ li qapaab’aal ink’a’ kiwulak sa’ inch’ool sa’ junpaat. Chiru li kutan a’an kinsik’ ru xjayalinkil wib’ chi us sa’ li k’a’ru aajel ru choq’ re li junelik yu’am.

Jo’kan naq, kinye re li wamiiw ak’1 naq wan jun qamusiq’ ut jun qajunxaqalil re tib’ ut naq li Dios a’an xYuwa’ li qamusiq’.2 Kinye re naq koowan chaq rik’in li qaChoxahil Yuwa’ rub’elaj naq kooyo’la sa’ li ruchich’och’ a’in.3 Xb’aan naq a’an naxraheb’ li ralal xk’ajol ut a’an ajwi’, kixyiib’ jun k’uub’anb’il na’leb’ re naq taqak’ul jun qajunxaqalil jo’ xjalam-uuch lix loq’laj junxaqalil a’an,4 re naq toowanq jo’ xcha’al jun junkab’al,5 ut re naq toosutq’iiq chiru li rilob’aal aj rahonel re naq taqayal xsahil li junelik yu’am qochb’een li qajunkab’al6 jo’ naxb’aanu a’an rik’in lix junkab’al.7 A’b’an, kinye naq taqataw wiib’eb’ li qach’a’ajkilal sa’ li ruchich’och’ a’in li t’anenaq:8 (1) li kamk sa’ tib’elej—a’ lix jachik ru li qatib’el rik’in li qamusiq’. Ch’olch’o naq a’an ak naxnaw naq chiqajunilo tento tookamq. Ut (2) li kamk sa’ musiq’ej—a’ lix jachb’al qib’ rik’in li Dios sa’ xk’ab’a’eb’ li qamaak, li qasachik, ut xq’unal qametz’ew li nokohe’xnajtob’resi chiru lix loq’laj ilob’aal.9 Wan ajwi’ b’ayaq xnawom chirix a’an.

Kinye re naq a’an nak’ulman xb’aan li chaq’rab’ re li tiik ruhil na’leb’. Li junelikil chaq’rab’ a’in narelaji naq taak’ehe’q jun junelikil tojb’a-maak re xtojb’al xtz’aq li qamaak, malaj xmuxb’aleb’ lix chaq’rab’ ut lix na’leb’ li Dios, malaj maajun wa raj tooruuq chi sutq’iik chi wank sa’ lix santil ilob’aal a’an.10 Ink’a’ raj tiik ru, ut li Dios “ink’a’ naru chixsachb’al xwankil li k’a’ru tiik ru.”11 Li wamiiw naxtaw ru a’an, a’b’an moko ch’a’aj ta naq kixtaw ru naq li Dios a’an ajwi’ aj uxtaan, aj rahonel, ut wan rajom chixk’eeb’al chi uxmank li qajunelikil yu’am.12 Kinye ajwi’ re li wamiiw naq wan jun aj xik’ ilonel qe li seeb’ xna’leb’ ut wan xwankil—li na’el wi’ chaq li k’a’ru ink’a’ us ut li tik’ti’—li naka’pak’alin qe.13 Jo’kan naq, jun li numtajenaq xchoxahil wankil re xq’axb’al ru chixjunil li ka’pak’alink ut li ramleb’ a’an naraj ru qakolb’al.14

Chirix a’an, kinwotz rik’in a’an li chaab’il esil—li “chaab’il esilal … [re nimla] sahil ch’oolejil … choq’ re chixjunileb’ li tenamit”15—naq “li Dios kixra li ruchich’och’, kixk’e chaq li Ralal jun chirib’il re naq chixjunil li taapaab’anq re, ink’a’ taasachq, wanq b’an xyu’am chi junelik.”16 Kinch’olob’ xyaalal chiru li wamiiw, ut ninch’olob’ xyaalal cheru laa’ex naq li Jesukristo a’an li Kolonel, naq ki’ajman ru naq kixk’ul rahilal, kikam, ut kiwakli chi yo’yo—lix tojb’al rix li maak maak’a’ roso’jik—a’an re xtojb’aleb’ rix chixjunil li winq chiru li kamk sa’ tib’elej17 ut re xk’eeb’al li junelik yu’am rik’in li Dios ut li qajunkab’al18 reheb’ chixjunil li te’taaqenq re. Lix Hu laj Mormon naxye, “Chi jo’kan li Dios … xqʼax ru li kamk; xk’ehom re li K’ajolb’ej xwankil re xb’aanunkil ruuchileb’ li ralal xk’ajoleb’ li winq … ; chi nujenaq rikʼin [uxtaan ut] xtoqʼobʼankilebʼ ru … ; chi ak xtoqom lix b’ak’leb’ li kamk, chi xk’ulum sa’ xb’een lix maa’usilaleb’ ut li q’etok aatin reheb’, chi ak xtojomeb’ rix, ut ak xk’ehom li elajinb’il xb’aan li tiik ruhil na’leb’.”19

Li b’e kixk’ut li Dios naq tento taqak’am re xtaaqenkil li Jesus ut re xk’ulb’al li junelik yu’am nak’ab’a’iman xtzol’leb’ li Kristo. Sa’ xyanq a’an wan li “paab’aal chirix li Jesukristo ut chirix lix tojb’al rix li maak xb’aan, li jalb’a-k’a’uxlej, li kub’iha’ [sa’ Lix Iglees li Jesukristo reheb’ laj Santil Paab’anel sa’ Roso’jikeb’ li Kutan], xk’ulb’al li maatan re li Santil Musiq’ej, ut kuyuk toj sa’ roso’jik.”20 Kinwotz li b’e a’an rik’in li wamiiw, a’b’an arin wankeb’ junjunq li na’leb’ toje’ xe’xk’ut li profeet ut li apostol chirix lix tzol’leb’ li Kristo tu chan ru naq narosob’tesiheb’ chixjunileb’ li ralal xk’ajol li Dios.

Li Awa’b’ej Russell M. Nelson kixk’ut: “Lix saq ruhil tzol’leb’ li Kristo wan xwankil. Naxjal xyu’ameb’ chixjunileb’ li neke’tawok ru ut neke’xsik’ xyu’aminkil.”21

Li Elder Dieter F. Uchtdorf kixk’ut, “Li hu Choq’ re Xkawilaleb’ li Saaj naxk’ut lix tzol’leb’ … li Kristo rik’in kawil ch’oolej. Nakatxb’oq [jo’ saaj] rik’in kawil ch’oolej chixsik’b’al ru laa b’e a’ yaal [a’an].”22

Li Elder Dale G. Renlund kixk’ut, “Neke’qab’oq li misioneer naq eb’ a’an te’xb’aanu li k’a’ru neke’xpatz’ naq te’xb’aanu li ani neke’xtzoleb’: … roksinkil lix tzol’leb’ li Kristo sa’ xyu’ameb’, xik chi uub’ej, [ut] kanaak sa’ xb’ehileb’ li sumwank.”23

Lix tzol’leb’ li Kristo naxk’e xwankileb’ li ani wankeb’ xch’a’ajkilal malaj neke’reek’a naq moko k’ulb’ileb’ ta sa’ li Iglees xb’aan naq neke’tenq’aak, jo’ kixye li Elder D. Todd Christofferson, “chixch’olob’ankil: naq li Jesukristo kikam sa’ ink’ab’a’ … [ut] a’an nikinixra.”24

Ex na’b’ej yuwa’b’ej, wi lee kok’al wankeb’ xch’a’ajkilal rik’in junaq li na’leb’ re li evangelio malaj junaq xk’utum li profeet, b’aanuhomaq usilal yalomaq eeq’e chixkolb’al eerib’ chiru li yib’ aj aatinak25 malaj li ch’uut neke’xk’apak’ali li Iglees malaj eb’ laj jolominel. Eb’ li ruchich’och’il na’leb’ a’in moko chaab’ileb’ ta ut naru te’wanq xwankil sa’ xb’een lix tiikilal lee kok’al chirix xnumik li hoonal.26 Chaab’il naxye cherix toj reetal naq teekol raj rix lee ralal malaj teek’ut raj lee tenq’ choq’ re a’an. A’b’an li wixaqil xJayne ut laa’in naqanaw xb’aan qanumsihom naq xk’utb’al chiruheb’ li qaraarookil kok’al k’a’ut naq naqaj ru li Jesukristo ut chan ru naru naqoksi lix sahil tzol’leb’ a’an li taakawob’resinq ut taak’irtesinq reheb’ a’an. Qak’amaqeb’ rik’in li Jesus, xb’aan naq a’an tz’aqal laj aatinanel chiru li Yuwa’b’ej. Li apostol aj Jwan kixk’ut, “Ani xaqxo sa’ lix k’utum li Kristo … wan li Yuwa’b’ej jo’ ajwi’ li K’ajolb’ej rik’in.” Chirix a’an naxye qe naq taqak’e reetal “wi wan junaq taachalq eerik’in ut ink’a’ tixk’am chaq li na’leb’ a’in.”27

Li xJayne ut laa’in toje’ xqula’ani chaq li yamyookil ch’och’ b’ar wi’ laj Moises kixtaqsi li k’anti’ re bronce chiruheb’ li ralal xk’ajol laj Israel. Li Qaawa’ kixyeechi’i xk’irtesinkileb’ li te’tiwe’q xb’aan k’anti li wankeb’ xmay wi ta ka’ajwi’ neke’xka’ya li k’anti’.28 Naq li profeet naxtaqsi chiqu lix tzol’leb’ li Kristo, a’an ajwi’ li naxb’aanu, “re tixk’irtesiheb’ li ninqi tenamit.”29 A’ yaal k’a’ru li natiwok qe, lix may, malaj li yalok q’e naqab’aanu sa’ li yamyookil ch’och’ a’in wan wi’ li kamk, moowan jo’eb’ li maare ke’ru raj ke’k’ira sa’ li najter kutan ut sa’ ajwi’ li kutan a’in, a’b’an “ink’a’ ke’ilok, xb’aan naq moko neke’xpaab’ ta naq tixk’irtesiheb’.”30 Lix Hu laj Mormon naxch’olob’: “Ut anajwan, … aʼin li bʼe, ut maajun chik bʼe chi moko kʼabʼaʼej wan chi kʼeebʼil rubʼel choxa li taaruuq taakoleʼq wiʼ li winq saʼ li rawaʼbʼejihom li Dios. Ut anajwan, kʼehomaq reetal, aʼin li tzolʼlebʼ re li Kristo.”31

Li q’ojyin a’an aran Nueva Jersey, xwotzb’al k’a’ut naq naqaj ru li Jesukristo ut lix tzol’leb’ kixk’e jun ak’ komon choq’ we ut a’an kixtaw jun x’ak’ komon. Kiqeek’a li tuqtuukil xch’olob’ahom li Santil Musiq’ej. Kinpatz’ naq tixwotz we b’ar wan li rochoch re naq eb’ li qamisioneer te’ruuq chixk’utb’al xkomon li na’leb’ chiru. Sa chaq xch’ool chixb’aanunkil a’an.

“Jo’kan ut, k’a’jo’ xnimal ru xk’eeb’al chi nawmank li k’a’aq re ru a’in reheb’ li wankeb’ sa’ li ruchich’och’,” chan lix Hu laj Mormon—rahok, wotzok, ut b’oqok32naq naqach’utub’ Israel sa’ chixjunileb’ li na’ajej ut junkab’alre te’ruuq chixnawb’al naq maajun tz’ejwalej wan li taaruuq chi wank chiru li Dios, ka’ajwi’ sa’ xk’ab’a’ lix k’ulub’ejil, ut li ruxtaan, ut li rusilal li Santil Mesias.”33 Sa’ xk’ab’a’ li Jesukristo, amen.

Eb’ li raqalil

  1. Xinsik’ ru naq ink’a’ tinye xk’ab’a’ li wamiiw ut ink’a’ twoksi junaq chik k’ab’a’ej.

  2. Chi’ilmanq Romanos 8:15–17; Hebreos 12:9; Tzol’leb’ ut Sumwank 88:15.

  3. Chi’ilmanq Jeremias 1:4–5; Tzol’leb’ ut Sumwank 138:55–56; Abraham 3:22–23, 26; K’utul Raqal reheb’ li Loq’laj Hu, “Yu’am naq maji’ nokoyo’la; “Lección 2: El Plan de Salvación,” Predicad Mi Evangelio (2019), 48.

  4. Chi’ilmanq “Lección 2: El Plan de Salvación,” Predicad Mi Evangelio, 48.

  5. Lix k’uub’anb’il na’leb’ li qaYuwa’ li tz’aqal re ru—k’ab’a’inb’il jo’ li k’uub’anb’il na’leb’ re sahil ch’oolejil, li k’uub’anb’il na’leb’ re li kolb’a-ib’, ut li k’uub’anb’il na’leb’ re li tojb’al-ix, k’uub’anb’il ru re naq chixjunileb’ li neke’chal sa’ li yu’am a’in te’chalq jo’ xcha’al jun junkab’al, ut chixjunileb’ a’aneb’ komon sa’ jun junkab’al. Yaal naq maare moko junelik ta tz’aqal k’ub’k’uukeb’ ru li junkab’al malaj moko chixjunileb’ ta neke’xk’ulub’a lix na’leb’ li qaChoxahil Yuwa’ choq’ reheb’ chixjunil li ralal xk’ajol, junjunq moko us ta neke’wan. A’b’anan, wi naqayu’ami lix tzol’leb’ li Kristo, li Jesukristo nokoxtenq’a chixk’ulb’aleb’ chixjunil li osob’tesihom naraj xk’eeb’al li qaYuwa’ reheb’ li ralal xk’ajol rik’in lix k’uub’anb’il na’leb’ aj uxtaan ut tz’aqal re ru. Chi’ilmanq ajwi’ li raqalil 6.

  6. Jun reheb’ li yeechi’ihom q’axal nim xb’aanuhom li Dios reheb’ li ralal xk’ajol a’an ajwi’ li maatan jwal nim choq’ qe laa’o: li taqenaqil loq’al, malaj li junelik yu’am, li wank chi junelik “sa’ rilob’aal li Dios ut wank sa’ junkab’al” (Temas del Evangelio, “Vida Eterna,” topics.ChurchofJesusChrist.org; chi’ilmanq ajwi’ Tzol’leb’ ut Sumwank 14:7). Sa’ xyanq “li junkab’al” wan li b’eelomej, li ixaqilb’ej, ut eb’ li alal k’ajolb’ej, jo’eb’ ajwi’ li qech alal yo’yookeb’ ut li kamenaqeb’ li neke’xk’ulub’a ut neke’xyu’ami lix tzol’leb’ li Kristo. Eb’ li qakomon kamenaqeb’ sa’ li ruchich’och’ reheb’ li musiq’ej li ink’a’ ke’ru chixk’ulub’ankil lix tzol’leb’ li Kristo sa’ li yu’am a’in naru neke’xk’ul sa’ li ruchich’och’ reheb’ li musiq’ej, xb’aan li k’ub’iha’, li maatan re li Santil Musiq’ej, ut xkomoneb’ chik li k’anjel neke’tenq’ank qe chi kuyuk toj sa’ roso’jik neke’b’aanuman rik’in rahok sa’eb’ li santil ochoch re Lix Iglees li Jesukristo reheb’ laj Santil Paab’anel sa’ Roso’jikeb’ li Kutan xb’aaneb’ li yo’yookeb’. Jo’kan ajwi’, li junelik yu’am yeechi’inb’il moko ka’aj ta wi’ reheb’ li sumsuukeb’ sa’ li yu’am a’in. Li Awa’b’ej M. Russel Ballard kixk’ut, “Eb’ li loq’laj hu ut eb’ li profeet sa’ roso’jikeb’ li kutan a’in neke’xch’olob’ naq chixjunil li ani tiik chixpaab’ankileb’ li sumwank re li evangelio taaruuq tixtaw li taqenaqil loq’al” (“Oyb’enink rik’in li Kristo,” Jolomil ch’utub’aj-ib’ re abril 2021; tiqb’il xkawil li aatin). Rik’in roksinkil raatin li Awa’b’ej Russell M. Nelson ut li Awa’b’ej Dallin H. Oaks, li Awa’b’ej Ballard kixye, “Moko k’utb’il ta jo’q’e ut chan ru taak’ulmanq li rosob’tesihom li taqenaqil loq’al, a’b’an yaal naq wankeb’ li osob’tesihom a’an” (“Oyb’enink rik’in li Kristo”; tiqb’il xkawil li aatin). Li Awa’b’ej Nelson kixk’ut: “Sa’ xhoonal li Qaawa’, maajun reheb’ li tiik aj santil paab’anel taarame’q rosob’tesinkileb’. Li Qaawa’ tixraq aatin chirix ut tixq’ajkamu li junjunq chi kristiaan a’ yaal chan ru li rajom li raam jo’ ajwi’ lix b’aanuhom” (“El matrimonio celestial,” Liahona, noviembre 2008, 94). Li Awa’b’ej Oaks kixch’olob’, “Naab’al reheb’ li k’a’aq re ru ink’a’ neke’ru chi k’ulmank sa’ li ruchich’och’ tek’ulmanq chiru li jun mil chihab’, li hoonal naq te’tz’aqob’resimanq ru li k’a’ru ink’a’ tz’aqal sa’ li k’uub’anb’il na’leb’ re sahil ch’oolejil choq’ reheb’ li ralal xk’ajol li qaYuwa’ li wankeb’ xk’ulub’” (“El gran plan de felicidad,” Liahona, enero 1994). Chi’ilmanq ajwi’ li raqalil 5.

  7. Chi’ilmanq K’utul Raqal reheb’ li Loq’laj Hu, “Tojb’al-ix, li k’uub’anb’il na’leb’ re,” chi’ilmanq ajwi’ Temas del Evangelio, “Plan de Salvación” ut “Lección 2: El Plan de Salvación,” Predicad Mi Evangelio, 48–50, 53.

  8. Chi’ilmanq “Lección 2: El Plan de Salvación,” Predicad Mi Evangelio, 49.

  9. Chi’ilmanq “Lección 2: El Plan de Salvación,” Predicad Mi Evangelio, 47–50.

  10. Chi’ilmanq “Lección 2: El Plan de Salvación,” Predicad Mi Evangelio, 47–50.

  11. Mosiah 15:27. Sa’eb’ li loq’laj hu wankeb’ naab’al reetalil li tiikil raqb’a-aatin, malaj lix raqb’a-aatin li Dios, a’b’an k’e reetal Alma 41:2–8 ut Alma 42.

  12. Chi’ilmanq Alma 42:14–24; Moises 1:39.

  13. Chi’ilmanq “Lección 2: El Plan de Salvación,” Predicad Mi Evangelio, 47–50.

  14. Chi’ilmanq Alma 34:9–13; chi’ilmanq ajwi’ Mosiah 13:28, 34–35; 15:1–9; Alma 42:15.

  15. Lukas 2:10.

  16. Jwan 3:16.

  17. Chi’ilmanq Helaman 14:15–17; Mormon 9:12–14.

  18. Che’ilmanq li raqalil 5 ut 6.

  19. Mosiah 15:8–9.

  20. “¿Cuál es mi objetivo como misionero?,” Predicad Mi Evangelio, 1; chi’ilmanq ajwi’ “Lección 3: El Evangelio de Jesucristo,” Predicad Mi Evangelio, 63.

  21. Russell M. Nelson, “Saq ruhil yaal, saq ruhil tzol’leb’ ut saq ruhil k’utb’esinb’il na’leb’,” Jolomil ch’utub’aj-ib’ re octubre 2021; tiqb’il xkawil li aatin.

  22. Dieter F. Uchtdorf, “Li Jesukristo a’an lix kawilaleb’ li saaj,” Jolomil ch’utub’aj-ib’ re octubre 2022; chi’ilmanq ajwi’ Choq’ re Xkawilaleb’ li Saaj: Jun tenq’ re xsik’b’al ru laa b’e (2022), 4.

  23. Dale G. Renlund, “Lifelong Conversion of Missionaries” (address given at the mission leadership seminar, June 25, 2021), 1, Church History Library, Salt Lake City.

  24. D. Todd Christofferson, “Li tzol’leb’ re wank sa’ komonil,” Jolomil ch’utub’aj-ib’ re octubre 2022; chi’ilmanq ajwi’ D. Todd Christofferson, “Lix sahileb’ xch’ool laj santil paab’anel,” Jolomil ch’utub’aj-ib’ re octubre 2019.

  25. Chi’ilmanq Santiago 4:11; Tzol’leb’ ut Sumwank 20:54; K’utul Raqal reheb’ li Loq’laj Hu, “Maa’usilank.”

  26. Chi’ilmanq Ahmad S. Corbitt, “Activism vs. Discipleship: Protecting the Valiant” (address given at the chaplains’ seminar, Oct. 2022), cdn.vox-cdn.com/uploads/chorus_asset/file/24159863/Brother_Corbitt_Chaplain_seminar.pdf; video: media2.ldscdn.org/assets/general-authority-features/2022-chaplain-training-seminar/2022-10-1000-activism-vs-discipleship-1080p-eng.mp4.

  27. 2 Jwan 1:9–10.

  28. Chi’ilmanq Numeros 21:5–9.

  29. 2 Nefi 25:20.

  30. Alma 33:20.

  31. 2 Nefi 31:21.

  32. Chi’ilmanq “Presentar los principios del amor, compartir, invitar,” broadcasts.ChurchofJesusChrist.org; chi’ilmanq ajwi’ Gary E. Stevenson, “Rahok, wotzok, b’oqok,” Jolomil ch’utub’aj-ib’ re abril 2022.

  33. 2 Nefi 2:8.