“Moko naru ta nawan kʼaʼruhaq qʼaxal nim ut qʼaxal kiʼ joʼ ta xsahil inchʼool”

Xb’aan li Elder Craig C. Christensen

Re li Setenta

Xjalb’al qak’a’uxl wulaj wulaj ut li chalk rik’in li Jesukristo a’an li b’e re xtawb’al sahil ch’oolejil—li sahil ch’oolejil moko naru ta xch’olob’ankil.

Chiru lix k’anjel sa’ li ruchich’och’, li Kolonel k’a’jo’ naq kiruxtaana chixjunileb’ li ralal xk’ajol li Dios—jo’eb’ li rahob’tesinb’ileb’ malaj li t’anenaqeb’. Naq kijite’ xb’aaneb’ laj Fariseo xb’aan naq nawan ut nawa’ak rochb’eeneb’ laj maak, li Jesus kixsumeheb’ rik’in oxib’ li jaljookil ru aatin.¹ Sa’ li junjunq chi jaljookil ru aatin, kixjultika lix aajelil ru xsik’b’aleb’ ru li sachenaqeb’ ut li sahil ch’oolej li na’eek’aman naq neke’sutq’i. Jo’ eetalil, sa’ li jaljookil ru aatin chirix li karneer sachenaq, a’an kixye, “Q’axal nim li sahil ch’oolej taawanq naq junaq aj maak tixyot’ xch’ool tixjal xk’a’uxl.”²

Anajwan nawaj xtz’ilb’al rix chan ru naq neke’xk’am rib’ li sahil ch’oolej ut li jalb’a-k’a’uxlej—li sahil ch’oolej li nachal naq naqajal qak’a’uxl ut li sahil eek’ahom naqanumsi naq naqab’oqeb’ li qas qiitz’in chi chalk rik’in li Kristo ut chixk’ulb’al lix mayej re xtojb’al qix sa’ xyu’ameb’.

Nokowan re naq taawanq xsahil qach’ool

Sa’ li loq’laj hu, li aatin sahil ch’oolej moko a’an ta ka’ajwi’ li sahil hoonal nanume’ sa’ junpaat chi moko li sahil eek’ahom. Li sahil ch’oolej a’an b’an jun diosil na’leb’, li natawman sa’ xtz’aqalil ru naq nokosutq’i chiru rilob’aal li Dios.³ Jwal nim, taqenaq, kaw, ut aajel ru chiru yalaq chik sahilal malaj chaab’ilal naxk’e li ruchich’och’ a’in.

Yo’ob’tesinb’ilo re naq taawanq xsahil qach’ool. A’an jun eechanihom choq’ reheb’ li ralal xk’ajol jun li Choxahil Yuwa’b’ej aj rahonel. A’an naraj xwotzb’al lix sahil xch’ool a’an qik’in. Li profeet aj Lehi kixk’ut naq li rajom li Dios choq’ re li junjunq qe a’an naq “taawanq xsahil qach’ool.”⁴ Wanko sa’ jun t’anenaqil ruchich’och’, ut wan naq chanchan naq moko naru ta xtawb’al li sahil ch’oolej li maak’a’ roso’jik. A’b’an sa’ li jun raqal chik, laj Lehi kixye ajwi’ naq “kichal li Mesias … re … tixtoj qix chiru li tʼaneʼk.”⁵ Li tojb’al-ix, xb’aan ut sa’ xk’ab’a’ li Kolonel Jesukristo, a’an nak’ehok li sahil ch’oolej.

Li esil re li evangelio a’an jun esil re yo’onink, re “jun chaab’il esilal, ut a’an jun xnimal sahil ch’oolej,”⁶ ut li k’anjeleb’aal te’ruuq wi’ chixjunileb’ chixk’ulb’al li tuqtuukilal ut li sahil ch’oolej sa’ li yu’am a’in ut xtz’aqalil li sahil ch’oolej sa’ li yu’am chal re.⁷

Li sahil ch’oolej noko’aatinak wi’, a’an jun maatan choq’ reheb’ li tiikeb’ chi paab’ank, a’b’an toj wan xtz’aq. Moko kub’enaq ta xtz’aq li sahil ch’oolej, chi moko k’eeb’il ta yal chi jo’kan. A’an b’an naloq’man “rik’in lix loq’laj kik’el li [Jesukristo].”⁸ Wi ta xqataw ru lix loq’al li tz’aqal ut diosil sahil ch’oolejil, ink’a’ raj toob’ayq chixmayejankil yalaq k’a’ru wan qe sa’ ruchich’och’ malaj chixjalb’al yalaq k’a’ru sa’ li qayu’am re taaruuq taqak’ul.

Jun nimla rey a’b’an li tuulan ajwi’ xch’ool sa’ lix Hu laj Mormon kixtaw ru a’in. “Kʼaʼru tinbʼaanu,” kixpatz’, “re taaruuq tinyoʼlaaq rikʼin li Dios, chi michʼbʼil chaq saʼ inchʼool li musiqʼej aj maak aʼin, ut tinkʼul lix Musiqʼ aʼan, re naq taaruuq tinnujaq rikʼin sahil chʼoolejil … ? Kʼehomaq reetal, chan, laaʼin tinqʼaxtesi chixjunil li kʼaʼru we, relik chi yaal, tinkanabʼ lin awaʼbʼejihom, re tinruuq chixkʼulbʼal li nimla sahil chʼoolejil aʼin.”⁹

Re xsumenkil lix patz’om li rey, li misioneer aj Aaron kixye, “Wi nakawaj li naʼlebʼ aʼin, … taakubʼsi aawibʼ chiru li Dios … [ut] taajal aakʼaʼuxl chirix chixjunil laa maak.”¹⁰ Li jalb’a’-k’a’uxlej a’an li b’e nak’amok sa’ li sahil ch’oolej¹¹ xb’aan naq a’an li b’e li nak’amok rik’in li Kolonel Jesukristo.¹²

Li sahil ch’oolej nachal rik’in li jalb’a-k’a’xulej chi anchal ch’oolej

Wankeb’ li te’xk’oxla naq chanchan naq neke’xka’pak’ali rib’ li jalb’a-k’a’uxlej ut li sahil ch’oolej. Naru naq li jalb’a-k’a’uxlej jwal ra ut ch’a’aj. Narelaji naq taqaye xyaalal naq wankeb’ li qak’oxlahom ut li qab’aanuhom—maare eb’ ajwi’ li qapaab’ahom—li ink’a’ useb’. Li jalb’a-k’a’uxlej narelaji ajwi’ li jalaak, li ch’a’aj chixk’ulb’al chi kok’ aj xsa’. A’b’an li sahil ch’oolej ut li sahil wank moko juntaq’eeteb’ ta. Li maak—jo’ ajwi’ li maak re q’emal—naxk’os lix sahil qach’ool.

Jo’ kixye laj tzʼiibʼanel bʼich, “Ewu taawanq yaab’ak, a’b’an eq’la a’ chik li sahil ch’oolej.”¹³ Naq naqajal qak’a’uxl chirix li qamaak, tento naq taqoyb’eni li nimla sahilal nachal chirix. Maare chanchan naq najt nab’ay li q’ojyin, a’b’an taachalq li eq’la, ut k’a’jo’ xnimal li tuqtuukilal ut li sahil ch’oolej li naqeek’a naq lix tojb’al rix li maak xb’aan li Kolonel nokorach’ab’ chiru li maak ut li rahob’tesiik.

Moko naru ta nawan kʼaʼruhaq qʼaxal nim ut qʼaxal kiʼ

K’oxlahomaq li k’a’ru kixk’ul laj Alma sa’ lix Hu laj Mormon. A’an “kiyotʼeʼ li raam rikʼin li rahilal chi junelik,” ut li raam “kiʼok chi tawasiik” xb’aaneb’ lix maak. A’b’an naq kixsutq’isi rib’ rik’in li Kolonel re xk’ulb’al ruxtaan, “inkʼaʼ chik kijultikoʼ re xrahil.”¹⁴

“Ut aay, qʼaxal nim li sahil chʼoolejil,” chan a’an, “ut qʼaxal sachol chʼoolej li saqen kiwil; relik chi yaal, … moko naru ta nawan kʼaʼruhaq qʼaxal nim ut qʼaxal kiʼ joʼ ta xsahil inchʼool.”¹⁵

A’an a’in li sahil ch’oolejil li naru neke’xk’ul li ani neke’chal rik’in li Jesukristo rik’in xjalb’aleb’ xk’a’uxl.¹⁶ Jo’ kixye li Awa’b’ej Russell M. Nelson:

“Li jalb’a-k’a’uxlej naxte chiqu lix wankil lix tojb’al rix li maak xb’aan li Jesukristo. …

“Naq naqasik’ ru xjalb’al qak’a’uxl, naqasik’ ru jalaak. Naqakanab’ li Kolonel chiqajalb’al re naq laa’aqo li q’axal chaab’il li naru chiqu. Naqasik’ ru nimank sa’ musiq’ej ut xk’ulb’al li sahil ch’oolejil—li sahil ch’oolejil re toje’k qix xb’aan a’an. Naq naqasik’ ru xjalb’al qak’a’uxl, naqasik’ ru wank jo’ chanru li Jesukristo.”¹⁷

Li jalb’a-k’a’uxlej naxk’e li sahil ch’oolej xb’aan naq naxkawresi li qach’ool chixk’ulb’al lix wankil li Santil Musiq’ej. Li nujak rik’in li Santil Musiq’ej a’an ajwi’ li nujak rik’in li sahil ch’oolej. Ut li nujak rik’in sahil ch’oolej a’an ajwi’ li nujak rik’in li Santil Musiq’ej.¹⁸ Lix sahil qach’ool naniman naq naqayal qaq’e wulaj wulaj chixb’oqb’al li Musiq’ej sa’ li qayu’am. Jo’ kixye li profeet aj Mormon, “Aʼbʼanan keʼkuyuk saʼ ut keʼtijok chi kokʼ aj xsaʼ, ut kʼaʼjoʼ wiʼchik keʼkawu xmetzʼew saʼ xtuulanilebʼ, ut kʼaʼjoʼ wiʼchik keʼkana chi inkʼaʼ nekeʼeekʼan saʼ xpaabʼankil li Kristo, toj reetal naq kinujak raamebʼ rikʼin sahil chʼoolejil ut kʼojobʼaak chʼoolej.”¹⁹ Li Qaawa’ naxyeechi’i re chixjunil li te’taaqenq re, “Laaʼin tinjekʼi aawe … inMusiqʼ, li taakutanobʼresinq re laa kʼaʼuxl, li taanujobʼresinq re laa waam rikʼin sahil chʼoolejil.”²⁰

Li sahil ch’oolej re xtenq’ankileb’ li qas qiitz’in chixjalb’aleb’ xk’a’uxl

Chirix naq xqeek’a li sahil ch’oolej li nachal rik’in xjalb’al qak’a’uxl chi anchal qach’ool, ak re naq taqaj xwotzb’al li sahil ch’oolej a’an rik’ineb’ li qas qiitz’in. Ut naq naqab’aanu, nak’ihan lix sahil qach’ool laa’o. A’an li kixk’ul laj Alma.

“Aʼin ut inloqʼal,” chan, “naq maare tinwanq choqʼ kʼanjelebʼaal saʼ ruqʼ li Dios re xkʼambʼal junaq aamej saʼ li jalbʼa-kʼaʼuxlej; aʼin ut xsahil inchʼool.

“Ut kʼehomaq reetal, naq nawil naabʼal rehebʼ li was wiitzʼin li yotʼbʼil chi yaal xchʼoolebʼ, ut li yookebʼ chi chalk rikʼin li Qaawaʼ lix Dios, rikʼin aʼan nanujak li waam rikʼin sahilal; rikʼin aʼan najultikoʼ we kʼaʼru xbʼaanu li Qaawaʼ choqʼ we, … relik chi yaal, tojaʼ ut naq najultikoʼ we li ruqʼ aj uxtaan li yeʼbʼil we.”²¹

Xtenq’ankileb’ li qas qiitz’in chixjalb’aleb’ xk’a’uxl a’an jun xk’utb’esinkil li qab’antioxihom chiru li Kolonel, ut a’an xyo’leb’aal li sahil ch’oolejil q’axal nim. Li Qaawa’ kixyeechi’i:

“Ut wi taa’uxq naq … teek’am chaq yal ta jun chi aamej wik’in, k’a’jo’aq xnimal xsahil eech’ool rochb’een a’an sa’ li rawa’b’ejihom lin Yuwa’!

“Ut anajwan, wi nimaq xsahil eechʼool rikʼin jun chi aamej li teekʼam chaq wikʼin … , kʼaʼjoʼaq xnimal xsahil eechʼool wi teekʼam chaq kʼiila aamej wikʼin!”²²

Kʼaʼjoʼ xsahil lix chʼool rikʼin li aamej li naxjal xkʼaʼuxl

Nawulak chiwu xk’oxlankil li sahil ch’oolej nareek’a li Kolonel rajlal sut naq noko’osob’tesiik xb’aan lix mayej aj tojol-ix sa’ li qayu’am.²³ Jo’ kixye li Awa’b’ej Nelson,²⁴ li apostol aj Pablo kixwotz li chaab’il na’leb’ a’in sa’ lix hu choq’ reheb’ laj Hebreo: “Qisihaq chiqix chixjunil li … maak li nokoxluktasi, … chiqaka’ya li Jesus li nayoob’ank ut nab’eresink re li qapaab’aal; kixkuy li krus … xb’aan naq naxnaw naq chirix li rahilal toxtaw nimla sahilal ut k’ojk’o anajwan sa’ xnim uq’ lix nimajwal k’ojarib’aal li Dios.”²⁵ Noko’aatinak chi kok’ aj xsa’ chirix li rahilal kixk’ul sa’ Getsemani ut sa’ Calvario, a’b’an ink’a’ mas noko’aatinak chirix xnimal li sahil ch’oolejil kiroyb’eni li Kolonel naq kixq’axtesi lix yu’am sa’ qak’ab’a’. Relik chi yaal, kixk’ul li rahilal sa’ qak’ab’a’, re naq laa’o tooruuq chi saho’k sa’ qach’ool rik’in sutq’iik qochb’een a’an chiru li rilob’aal li Dios.

Chirix naq kixtzoleb’ li tenamit sa’ li najter ch’och’ America, li Kolonel kixk’ut xnimal lix rahom choq’ reheb’ naq kixye:

“Anajwan ut, kʼehomaq reetal, nim xsahil inchʼool, toj reetal naq numtajenaq, eebʼaan laaʼex … ; relik chi yaal, ut nasahoʼ ajwiʼ xchʼool li Yuwaʼbʼej, ut joʼkanebʼ ajwiʼ chixjunilebʼ li santil anjel. …

“… Eerikʼin laa’ex wan xtzʼaqalil xsahil inchʼool.”²⁶

Chalk rik’in li Kristo ut xk’ub’al li sahil ch’oolej naxk’e a’an

Ex was wiitz’in, ninchoy li waatin rik’in xwotzb’al xnawom inch’ool, li nawil jo’ jun santil maatan. Ninch’olob’ xyaalal naq li Jesukristo a’an aj Kolol re ut aj Tojol rix li ruchich’och’. Ninnaw naq nokoxra chiqajunilo. Lix junaj chi ajom, lix “kʼanjel ut lix loqʼal,”²⁷ a’an qatenq’ankil chixk’ulb’al xtz’aqalil lix sahil qach’ool rik’in a’an. Ninnaw naq xjalb’al qak’a’uxl wulaj wulaj ut li chalk rik’in li Jesukristo a’an li b’e re xtawb’al sahil ch’oolejil—li sahil ch’oolejil moko naru ta xch’olob’ankil.²⁸ Wanko arin sa’ ruchich’och’ re taqak’ul a’an. Li Dios kixkawresi lix nimla k’uub’anb’il na’leb’ re sahil ch’oolejil choq’ qe re taqak’ul a’an. Li Jesukristo a’an “li b’e, li yaal ut li yu’am”²⁹ ut maajun chik “kʼabʼaʼej wan chi kʼeebʼil rubʼel choxa li taaruuq taakoleʼq wiʼ li winq saʼ li rawaʼbʼejihom li Dios.”³⁰ Ninch’olob’ xyaalal a’in sa’ lix santil k’ab’a’ li Jesukristo, amen.