Mei Wor Manaman non ewe Puk
Ewe manaman mi napanap seni ewe Puken Mormon a pwa ren an tufichin ionifengenikich ngeni Jises Kraist.
Non June 14, 1989, fan itan wewengau usun ewe Mwichefen, ewe muun Ghana a annuku pwe esapw wor mokutukutan Ewe Mwichefenin Jises Kraist ren Aramas mi Pin non Fansoun Soponon non ena muu non Africa. Ewe muu a angei meinisin neinian ewe Mwichefen, me meinisin angangen misineri a kouno. Chon ewe mwichefen, ra iteni ei fansoun “ewe founo,” ra kan achocho ne manaueni ewe kapas allim ikamwo ese wor mwich are misineri. Mei wor chommong poraus mi amwarar usun ekkewe memper ra tumunu ewe saramen ewe kapas allim pwe epwe saramano ren ar ra fan non imwer me tumunufengeniir ren sensen famini me fefin chon amwa.
Ekkis me ekkis ewe wewengau a ochuno, me non November 30, 1990, ewe founo a wesino me mokutukutun ewe Mwichefen mi popsefan.1 Seni ena fansoun mei wor chiechi mi murinno nefinan ewe Mwichefen me ewe muun Ghana.
Chon Mwichefen mi manau non ewe founo mi mwitir ar repwe esinna ngeni ekkewe feioch mi eto seni ena fansoun osukosuk. Ewe nukun chommong mi apochokun me ren ekkewe sossot ra kuna. Nge ew feiochun ewe founo a war non napanap sokkono.
Nicholas Ofosu-Hene i emon chon ponis a angei wisan pwe epwe mamasa ew fanin ewe Mwichefen non ewe founo. Wisan pwe epwe mamasa ewe imw nepwin. Nupwen Nicholas a akkomwan tori ewe fan, I a kuna pwe ekkoch pisek mi toropasfetan, ren taropwe, puk, me sea me cheapen mi paraseno. Nein ei fitikoko, a kuna echo Puken Mormon. A achocho ne emunungaua ewe puk pun a rong pwe mi tipis. Nge a osukosuk ren an tepeni. Muchunon, Nicholas ese chiwen tongeni nikitano. A ekkieta. A ku netipan pwe epwe poputa anneani. A annea unusan ewe pwinen, a surutiw chenun mesan ren an annea.
Ewe aewin fansoun a ekki ewe, a anneani unusan 1 Nifai. Ewe oruan fansoun, a anneani unusan 2 Nifai. Nupwen a tori 2 Nifai sopun 25, a anneani ekkei kapas: “Iwe am aua kapas usun Kraist, aua pwapwa non Kraist, aua afanafan usun Kraist, aua osini usun Kraist, me aua mak anongonong won am kewe osini, pwe nöum kewe repwe sinei ngeni ian repwe apinukunuk won ren omusomusen ar kewe tipis.”2
Non ena fansoun, an Nicholas mefi ewe Ngun mi Fel a kan watte tori a kechiw. A esinna pwe non an annea a fan fitu aururun ngun mi tori mi pwari ngeni pwe ewe puk mi pin, mi ennet nap seni meinisin a anneani. A esinna pwe ekkewe Aramas mi Pin, ikamwo met i a fen rong, ra pochokun non ar nuku non Jises Kraist. Mwirin ewe Founo a wesino me ekkewe misineri ra niwiniti Ghana, Nicholas, punuan, me nour kewe ra choni ewe Mwichefen. Nupwen ua kuna i non ewe ier, i meinapin ponis, me i presetenin ewe Tamale Ghana Tischrikin ewe Mwichefen. A era, “Ewe Mwichefen a ekkisiwini manauei. … Ua kinisou ngeni Kot mi Unusen Napanap ren an a emwenieienong non ewe kapas allim.”3
Alibert Davies, pwan emon chon Ghana, a fiti emon chienan ngeni ew ach kewe fan ikkewe ia chienan a fiti mwichen presetensi. Nupwen a souni chienan ewe, Alibert a anneani echo puk i a kuna unukun. Nupwen ewe mwich a sar, Alibert a mochen nouno ewe puk. A angei mwumwuta pwe esap chok angei enan puk nge epwe pwan angei echo Puken Mormon. Nupwen i a niwinti imwan, a poputa ne anneani ewe Puken Mormon. I ese tongeni watiw. A annea ren saramen kanten tori kunok unungat winiengach. A fori ena fan fitu, me a fokkun mairu ren met a anneani me mefi. Alibert i pwan emon chon ewe Mwichefen iei.
Angelo Scarpulla a poputa an stati pekin namanam non fonuan we Italy nupwen a chok 10 ierin. Mwirin, a winiti emon pris me a tinipwos non an fori wisan. Non ew fansoun an nuku a poputa ne apwangapwangano, me a kutaa me angei an tufich ne anapano an stati. Iteitan an stati, iwe, a napano an osukuosuk. Met an a anneani a afata ngeni pwe mei wor ew fansoun rochopwak seni ekkewe nongonong mi ennet Jises me ekkewe Aposel akkom ra aiti. Angelo a retin kutta an Kot ennetin namanam nein ekkewe sokkopaten namanam nge ese menemenoch ren fitu ier.
Ew ran a tori ruemon chon ewe Mwichifen mi anisi ekkewe misineri ne kutta aramas pwe ar repwe afanafan ngeniir. A mefi pwe epwe fos ngeniir me a pwapwa ne ausening ngeni ar afanafan. Angelo a pwapwa ne etiwa echo Puken Mormon.
Non ena nekunion a poputa ne anneani ewe puk. A fokkun ur ren pwapwa. Seni ewe Ngun mi Fel, Kot a ngeni Angelo kinamwe non netipan pwe non ewe Puken Mormon i epwe kuna ennet minne i a resin kutta non chommong ier. Mefian mi ngar mi pupunong netipan. Met i a anneani me kaeo seni ekkewe misineri mi annetata tipan pwe mei wor ew rochopwak mi nap, nge i a pwan kaeo pwe An Kot Mwichefen a pwan niwinsefanito ngeni fonufan. Ekkis fansoun mwirin Angelo a paptais non ewe Mwichefen.4 Nupwen ua keran churi, i ewe presetenin ewe Rimini Pranch seni ach Mwichefen non Italy.
Met a fis ngeni Nicholas, Alibert, me Angelo ren ewe Puken Mormon mi wewe ngeni met a fis ngeni Parley P. Pratt:
“Ua suki [ewe puk] non atepwan. … Ua anneani unusan ewe ran; mi weires ai upwe mongo, use mochen mongo; annut a weires nupwen a pwinitiei, pun ua fen tipeni annea nap seni annut.
“Nupwen ua annea, ewe ngunun ewe Samon a nom woi, me ua sinei me weweiti pwe ewe puk mi ennet, mi mecheres me fat usun chok emon mwan a weweiti me sinei pwe i a manau. Ai pwapwa a ur, me ua pwapwa nap seni met epwe moni ekkewe kechiw, asor, me weiresin manauei meinisin.”5
Ekkoch aramas ra kuna manaman me ren ewe Puken Mormon ewe akkaewin fansoun ra anneani, nge pwan ekkoch ewe pwaratan ewe ennet a eto ekkis me ekkis ren ar ra anneani me iotek usun. Ina usi. Ua akkomwan anneani ewe Puken Mormon nupwen ngang emon serafo non semineri. Iei ewe chok Puken Mormon ua anneani. Use tongeni ereni kemi inet chok are ia chok a fis ngeniei, nge fan ew non ai annea, ua poputa ne esinna och mettoch. Ewe memmef a marita ren ai ua sopwei ne annea. Ena memmef a soposop tori ikenai. Iteitan fansoun ua suki ewe Puken Mormon, usun chok ua onnei ewe tengki—ewe Ngun mi Fel a pupunong netipei me nguni.
Ngeni ekkoch, ew kapasen pwarata usun ewe Puken Mormon a pwan mangeto, mwirin chommong stati me iotek. Mei wor emon chienei mi anneani ewe Puken Mormon me a rettin achocho ne sinei ika mi ennet. I a achocho ne fori ewe pesepes non Moronai ne tingor ren Kot ren ew ennetin netip, ren ennetin popun me nuku non Kraist, ika ewe Puken Mormon mi ennet.6 Nge i ese mwitir ne angei ewe penuan ngun mi pwon. Nge, ew ran, nupwen i a sachatait, a sa won an, ewe Ngun mi Fel a pwarata ngeni i usun ewe ennetin pungun ewe Puken Mormon. Non an a men fokkun pwapwa me mwar a minatiw ewe asamacho o puchor, ngeni aramas meinisin me fonufan, “Mi ennet!”
Ese nifinifin ika ach kapasen pwaratan ewe Puken Mormon a eto ewe akkaewin fansoun sia suki are non tamen fansoun, epwe amokutu ranich meinisin ika sipwe sopwei ne anneani me apwonueta ekkewe afanafan non. Preseten Ezra Taft Benson a aitikich: “Mei wor manaman non ewe puk epwe poputa ne pupunong manauemi inet chok oua poputa ne wesewesen stati ewe puk. Oupwe kutta pwan och pochokun ne pworacho ngeni sosot. Oupwe kuna ewe pochokun ne su seni nikotupotup. Oupwe kuna ewe pochokun ne nonnom won ewe an mi wenecahr me chokisikis.”7
Ua pesengeni aramas meinisin mi ausening ngeni ekkei kapas, fiti ekkewe chon we Pristut seni Aaron mi fiti ei mwich non ei pwinin, ne kuna ewe manamanen ewe Puken Mormon. Usun met Preseten Thomas S. Monson a aurourakich; “Anneani ewe Puken Mormon. Ekkepwichi an kewe afanafan. Tingor ngeni Samach won Nang ika mi ennet.”8 Non ena angang oupwe mefi ewe Ngunun Kot non manauemi. Ewe Ngun mi Fel epwe kapachenong non ami kapasen pwarata pwe ewe Puken Mormon mi ennet, pwe Joseph Smith i emon soufosun Kot, pwan pwe Ewe Mwichefenin Jises Kraist ren Aramas mi Pin non Fansoun Soponon ina an Kot ennetin Mwichefen won fonufan ikenai. Ena kapasen pwarata epwe anisikemi ne ungeni sossot.9 Epwe amonakemita ren “ewe pwichipwichin kokkon achocho … ne angang non ekkewe atake an ewe Samon.”10 Epwe ew anko mi nukuchar nupwen ra ani kapasen etipis ika amangau ne osukosuka ami nuku, me epwe pwan winiti ew foun nongonong mi nukuchar nupwen kapaseis ouse tongeni penueni mi torikemi, amwo ika ouse tongeni iei. Oupwe tongeni miriti pung seni mwan, me oupwe mefi aurourun ewe Ngun mi Fel an annetata ami kapasen pwarata iteitan fansoun oua sopwei ne anneani ewe Puken Mormon non manauemi.
Ua pwan auroura ami kewe sam me in mi rong are anneani ei afanafan pwe oupwe aucheani ewe Puken Mormon non imwemi. Nupwen noum kewe mi kukkun, am aua anneani ewe Puken Mormon nupwen aua ani mongon nessesor. Iei ewe esinesinen peich aua nouno. Nemessan mei wor an Preseten Benson pwon pwe Kot epwe ninatiw ew efeioch woch ren ach sia anneani ewe Puken Mormon.11 Nesukurun me wor ei pwon seni Preseten Marion G. Romney, emon chon aninnisin ewe Aewin Presetensi me nom: “Me rei a fat pwe ika, non imwach, sam me in repwe anneani ewe Puken Mormon fan chommong me fiti iotek, non ir me ruemon pwisin me ren nour kewe, ewe manamanen ena puk mi nap epwe poputa ne asarama imwach me meinisin mi nom non. … Ewe ngunun anini epwe suno. Sam me in repwe emweni nour kewe non anapanon tong me mirit. Semirit repwe anapano ar tiniken me tipetekison ngeni kapasen semer me iner. Ar fofforoch epwe napano. Nuku, apinukunuk, me tong ennet—ewe nimenimochun tong an Kraist—epwe nonnom non imwach me manauach, me repwe esenipato kinamwe, tipoch, me pwapwa.”12
Iei, chommong ier mwirin noum kewe ra fen tou me imwem me ra fono pwisin ar kewe famini, aua tongeni kuna fatafatan apwonuetan an Preseten Romney pwon. Am famini ese unusoch, nge aua tongeni pwarata usun ewe Puken Mormon me ekkewe feioch mi wareto ren annean, me a sopwei ne ewareto, non manauan unusan am famini.
Ewe manaman mi napanap seni ewe Puken Moromon a pwa ren an tufichin ionifengenikich ngeni Jises Kraist. Ina ew pwarata mi pochokun usun I me An angangen amanau.13 Non en a eto ach weweiti ningen me manamanen An Achasefan.14 A fat ne aiti An afanafan.15 Me, pokiten ningan ekkewe sopun mi awewe usun churian ewe Kraist mi manaueta ngeni ekkewe chon Nifai, sia kuna me mefi An tong, efeiochu, me afanafan ngeni ekkana aramas me sia poputa ne weweiti pwe I epwe pwan fori ngenikich, ika pwe sipwe feito ren I non ach manaueni An kapas allim.16
Pwi kana, ua pwarata usun ewe manamanen ewe Puken Mormon. Ese nifinifin ika sia anneani non fosun Merika, Italy, are France; non puk ika won fon, ua kuna nonnon ewe amwarar mi eto ren an kewe sopun me wokisin non manauei. Ua pwarata usun an kofichin anisikich ne akarapekicheto ngeni Kraist. Ua iotek pwe kich meinisin sipwe kuttaochu ewe manaman mi nom non ei pukfel mi amwarar. Non itan Jises Krasit, amen.