Hōhepa Mete—Hītori
He Kaponga nō te Hītori o Hōhepa Mete, te Poropiti
Upoko 1
Ka kōrero mai a Hōhepa Mete e pā ana ki ōna whakapapa, ngā mema o tōna whānau, me ō rātou kāinga o mua—Ka pārāwera haere tētahi aronga whakapono i Niu Ioka ki te uru—Ka hiahia ia ki te whai atu i te mātauranga e rite ana ki ngā tohutohu a Hēmi—Ka puta mai te Matua me te Tama, ā, ka karangahia a Hōhepa ki tana minitatanga poropiti. (Whiti 1–20.)
1 Nā te nui o ngā pūrongo kua puta atu i ngā tāngata pōautinitini me ngā tāngata tinihanga, e pā ana ki te aranga me te whanaketanga o Te Hāhi o Ihu Karaiti o te Hunga Tapu i ngā Rā o Muri Nei, koirā katoa kua meinga e ngā kaituhi hei whakakino i te āhuatanga o te Hāhi me tana whanaketanga i te ao—nō reira ahau i meinga ai kia tuhituhia tēnei hītori, hei whakatika i ngā whakaaro o te iwi, ā, kia waiho iho ngā kōrero tika ki roto i ngā ringaringa o te hunga e rapu ana i ngā mea pono, pērā i ngā mea kua heipū ake nei, ki te taha ki ahau me te Hāhi, e rite ana ki ngā meka kōrero kei ahau.
2 Kei roto i tēnei hītori ka whakaaturia e au ngā meatanga maha mō te taha ki tēnei Hāhi, i runga i te pono me te tika, pērā i ngā mea kua heipū ake nei, e rite ana rānei ki te āhua o ngā mea i tēnei wā, koia nei [1838] ko te tau tuawaru mai i te whakapūmautanga o te Hāhi kua kōrerotia ake nei.
3 I whānau mai au i te tau o tō tātou Ariki kotahi mano e waru rau mā rima, i te rua tekau mā toru o Tīhema, i roto i te tāone o Harona, Takiwā o Winihora, i te Whenua o Weramota. …I wehe atu tōku matua, a Hōhepa Mete, Matua., i te Whenua o Weramota, kātahi ka hunuku ki Pāmaira, takiwā o Onotario (ko Weina ināianei), i te Whenua o Niu Ioka, i taku tau tekau, kei tērā takiwā rānei. Tata whā tau ki muri i te taenga mai a tōku matua ki Pāmaira, ka hunuku ia rātou ko tōna whānau ki Māniheta i taua takiwā tonu o Onotario—
4 Tekau mā tahi ngā wairua i tōna whānau, arā, ko tōku Matua, a Hōhepa Mete; ko tōku whaea, a Ruihi Mete (ko tōna ingoa i mua i te mārenatanga, arā, ko Maki, te tamahine a Horomona Maki); aku tuakana, aku teina, ko Arawini (i mate i te 19 o Noema, 1823, i te 26 tau tōna pakeke), ko Hairama, ko ahau, ko Hamuera Harihana, ko Wiremu, ko Tana Karohi; me ōku tuāhine, a Hoparonia, a Kataraina me Ruihi.
5 I tētahi pito o te tau tuarua whai muri iho i tō mātou haerenga ki Māniheta, ka puta ake i te wāhi i noho ai mātou tētahi aronga hīkaka ki te kaupapa o te whakapono. I tīmata mai i ngā Metorihi, engari nō muri tata iho ka pērā hoki ngā hāhi katoa i taua takiwā o te whenua. Āe rā, i pāngia ngā tāngata katoa o taua takiwā e tēnei wairua, ā, ka hono atu ngā tāngata tokomaha rawa ki ngā momo hāhi, nā konā tutū ai te puehu, ā, ka wehewehe haere te iwi, e karanga haere ana ētahi, “titiro, ki konei!” ko tā ētahi atu, “titiro, ki konei!” Ko tā ētahi e totohe atu ana mō te whakapono Metorihi, ko tā ētahi mō te Perehipetiriana, ā, ko tā ētahi mō te Hāhi Rumaki.
6 Nā, hei aha koa te aroha nui o te hunga i uru ai ki ēnei momo hāhi i te wā o tā rātou urunga, me te kaha nui i whakakitea mai e aua momo minita, ko rātou te hunga kaha ki te tū ake me te whakatairanga i tēnei tūāhuatanga mīharo o te wairua whakapono i runga i te manako ka kukume mai te katoa kia whakatahuritia, e rite ana ki tā rātou i āhuareka ai, tukua rātou kia hono ki te hāhi e pai ai ki a rātou; heoi i te wehenga atu o ngā kaiuru, ētahi ki tētahi pāti me ētahi atu ki tētahi atu, ko te āhua nei he mea whakataruna noa ngā whakaaro aroha o ngā pirihi me ngā kaiuru; nā te mea kua hua ake tētahi āhuatanga tino rangirua me tētahi wairua riri—ko tētahi pirihi e tautohe ana ki tētahi pirihi, me tētahi kaiuru e tautohe ana ki tētahi kaiuru; nā konei memeha atu ngā whakaaro pai tētahi ki tētahi, mehemea he whakaaro pai tūturu ō rātou, i te nui o ngā kupu riri me te nui o te whakataetae whakaaro.
7 I tēnei wā, i tekau mā rima ōku tau. I kumea atu te whānau o taku matua ki te whakapono Perehipetiriana, ā, tokowhā o rātou i hono atu ai ki taua hāhi, arā, ko tōku whaea, a Ruihi; taku tuakana a Hairama me taku teina a Hamuera; me tōku tuahine a Hoparonia.
8 I tēnei wā o te aronga hīkaka nui ka kahakina atu ōku whakaaro ki te āta wānanga i runga i te mānukanuka nui; engari ahakoa he hōhonu ōku whakaaro, ā, he rite tonu te wero mai, kāore tonu au i hono atu ki tētahi o ēnei pāti, ahakoa i tae atu au ki ngā huinga maha i ngā wā i taea ai. Nāwai rā ka tītaha tōku hinengaro ki te hāhi Metorihi, ā, i rongo au i tētahi hiahia kia hono atu ki a rātou; engari anō te nui o te rangirua me te tautohetohe kei roto i ngā momo hāhi, nā konā kīhai i taea e tētahi tangata taiohi rawa pēnei i ahau nei, kāore e mātau rawa ana ki te tangata me ngā mea, kia rapu i tētahi whakaaro whakatau ko wai e tika ana, ā, ko wai e hē ana.
9 I tino hīkaka rawa tōku hinengaro i ētahi wā, he mea nā te hono tonu me te nui rawa a ngā hāmama me ngā pōauautanga. He kaha rawa te whakahē o te Perehipetiriana ki te Hāhi Rumaki me ngā Metorihi, ā, ka whakamahia e rātou ngā mātauranga katoa me ngā whakaaro teka hei whakamārama i ō rātou pōhēhē, kia kumea rānei ngā whakaaro o te iwi kia whakapono e pōhēhē ana rātou. Kei tērā taha, i kaha rawa anō te Hāhi Rumaki me ngā Metorihi ki te whakapūmau i ō rātou ake tikanga me te whakahinga i ērā atu katoa.
10 I roto i tēnei pakanga ā-kupu me tēnei pōauautanga ā-whakaaro, he rite tonu taku kī ki ahau anō: Me aha rā? Ko wai te mea tika o ēnei pāti katoa; e hē katoa ana rānei rātou? Mehemea e tika ana tētahi o rātou, ko tēhea, ā, me pēhea au e mōhio ai ki tērā?
11 I ahau e mahi ana i raro i ēnei take uaua i ahu mai ai i ngā whakataetae o ēnei pāti o te hunga whakapono, i te pānui au i tētahi rā i te Pukapuka a Hēmi, te upoko tuatahi me te whiti tuarima, e mea ana: Ki te hapa tetahi o koutou i te matauranga, me inoi ia ki te Atua e homai nui nei ki nga tangata katoa, kahore hoki ana tawai mai; a ka homai ki a ia.
12 Kāore he rārangi karaipiture i pērā rawa ai te kaha ki te ngākau tangata pērā i tēnei ki a au i tēnei wa. I tino kaha tōna ākinga mai ki roto i ngā kokonga katoa o tōku ngākau. Honohono tonu ōku mahara mō runga i taua mea, nō te mōhio hoki mehemea tērā tētahi tangata e hapa ana i te mātauranga nō te Atua, ko ahau ia. Nō te mea kīhai ahau i mōhio me pēhea rānei, ā, ki te kore e nuku ake taku mātauranga, e kore rawa ahau e mōhio; nō te mea ko ngā kaiako o ngā Hāhi huhua e rerekē ana ō rātou mōhiotanga ki te rārangi karaipiture kotahi, nā konā whakangaro ai i te whakapono e taea ana e te ui ki te Paipera te mea i ngā whakaaro kia tatu.
13 Nāwai rā, ka whakatau ahau e tika ana kia noho tonu au i roto i te pōuritanga me te pōauautanga, me whai rānei i tā Hēmi e tohutohu mai ana, koia, kia inoi ki te Atua. Hei te mutunga ka puta te hiahia kia “inoi ki te Atua,” e whakatau ana mehemea e homai ana e ia he mātauranga ki te hunga e hapa mātauranga ana, ā, ka homai noa, ā, e kore e tāwai, e tika ana kia pērā ahau.
14 Nō reira, kia rite ki tēnei, taku hiahia ki te inoi ki te Atua, ka haere ahau ki te ngahere ki te pērā. I te ata o tētahi rangi ātaahua, rangi paruhi, i te tīmatanga o te kōanga o te tau kotahi mano e waru rau rua tekau. Koia te wā tuatahi i tōku oranga kua ngana au kia pērā, nā te mea kei roto i ōku māharahara katoa kāore anō au kia ngana ki te inoi ā-waha.
15 Whai muri iho i taku haeretanga atu ki te wāhi kua oti i ahau te whakarite, i te mea kua titiro huri noa au, me taku kite ake ko ahau anake, ka tūturi iho au, ā, ka tīmata te hoake i ngā hiahia katoa o tōku ngākau ki te Atua. He ruarua noa ngā wā kua pērā au, ka mutu ka hohoro rawa te pānga mai o tētahi kaha ki runga i ahau, he nui rawa tōna kaha ki runga i ahau nā konā herea tōku arero kia kore ai e taea te kōrero. Ka karapotia ahau e te pōuritanga mātotoru, ā, mō tētahi wā ko te āhua nei ka whakangaromia ahau.
16 Engari, ka whakapau ahau i ōku kaha katoa ki te karanga atu ki te Atua kia whakaputaina ahau i te kaha o tēnei hoariri kua tau nei ki runga ki ahau, ā, i taua wā tonu i te wā whano au ka tirehe iho ki te pōuritanga me te tuku i ahau anō ki te whakangaromanga—kaua ki tētahi whakangaromanga o te whakaaro, engari ki te kaha o tētahi mea tūturu nō te ao kore e kitea, i a ia tētahi kaha whakamīharo kāore anō au kia rongo i roto i tētahi mea—i tēnei wā ohorere nui rawa, ka kite au i tētahi pou o te māramatanga kei runga pū i tōku māhunga, kei runga noa atu i te māramatanga o te rā, e heke haere iho mai ana kia tau iho ki runga ki ahau.
17 Kīhai i roa tana putanga mai kātahi ka kite au kua whakaputaina au i te hoariri i mauhere ai ki ahau. I te wā i tau mai te māramatanga ki runga ki ahau ka kite au i ngā Āhua e rua e rite nei ki tō te Tangata, kei tua noa atu ō rāua kānapa me ō rāua korōria i tā te kupu whakamārama, e tū ana ki runga i ahau kāore e pā ana ngā waewae ki te whenua. Ka kōrero mai tētahi o rāua ki ahau, e karanga mai ana ki tōku ingoa, ā, ka mea, e tuhi atu ana te ringa ki tētahi atu—Ko Taku Tama Arohaina tēnei. Whakarongo ki a Ia!
18 Ko te take o taku haere ki te inoi ki te Ariki, arā, kia mōhio ai ko tēhea o ēnei hāhi te mea tika, e mōhio ai au me hono au ki tēhea. Nō reira, i te wā tonu i tau anō tōku mauri, e taea ai te kōrero, ka ui atu au ki ngā Āhua e rite ana ki tō te Tangata e tū ana ki runga i ahau i roto i te māramatanga, ko tēhea o ēnei hāhi te mea tika (nā te mea i tēnei wā kāore anō kia uru mai ki tōku ngākau tērā pea kua hē ngā mea katoa)—ā, me hono au ki tēhea.
19 Ko te whakahoki ki ahau kia kaua e hono ki tētahi o ērā, nā te mea e hē ana te katoa; ā, ka kī mai te Mea nāna nei i kōrero mai ki ahau, nā, he mōrikarika ō rātou tikanga katoa i tana tirohanga iho; nā, he mea poke aua mātanga katoa; e: “whakatata mai ana ō rātou ngutu ki ahau, engari he tawhiti atu i ahau ō rātou ngākau, kei te whakaako rātou i ngā whakahaunga a te tangata hei tikanga, e mau nei tētahi āhua o te atuatanga, engari kei te whakakore rātou i tō reira mana.”
20 Ka mea mai anō ia kia kaua e hono ki tētahi o ērā; ā, he maha atu anō ngā mea i kōrerotia mai e ia ki ahau, kāore e whakaae ana kia tuhia e au i tēnei wā. I te wā i oho anō tōku mauri, ka kite au i te tīraha ahau, e titiro whakarunga ana ki te rangi. I te memehatanga atu o te māramatanga, kāore ōku kaha; engari kāore i roa ka āhua kaha anō tōku tinana, ka hoki au ki te kāinga. Ā, i ahau e tītaha atu ana ki te takuahi, ka ui mai a whaea he aha te mate. Ka whakahoki ahau, “Hei aha, kei te pai—e pai noa ana ahau.” Kātahi au ka kī atu ki tōku whaea, “Kua ako mōku anō kāore e pono ana tā te Perehiperiana.” Ko te āhua nei kua mātau anō te hoariri, i ahau e taitamariki ana, nā, ko tōku huarahi he tutū puehu, ā, he kaiwhakararu i tōna kīngitanga; he aha kē e tau tahi mai ai ōna kaha o te pōuritanga ki ahau? He aha i ara ake ai te mana tauaro me te tāwaitanga ki ahau, tata ana i te wā e nohinohi noa ana ahau?
E whakaparahako ana ētahi kaikauhau me ētahi mātanga o te whakapono i te kōrero e pā ana ki te Kitenga Tuatahi—Ka pūrangatia te whakatoinga ki runga i a Hōhepa Mete—Ka tuku whakaaturanga ia e pā ana ki te tūturutanga o te kitenga. (Whiti 21–26.)
21 I ētahi rā ruarua whai muri iho i tōku kitenga, i tūpono au ki tētahi o ngā kaikauhau Metorihi, i tino kaha rawa ia i roto i taua aronga hīkaka o te whakapono kua kōrerotia ake nei i mua; ā, i ahau e kōrero tahi me ia i runga i taua kaupapa o te whakapono, kātahi au kia kōrero atu ki a ia e pā ana ki te kitenga i puta mai ai ki ahau. I tino ohorere rawa ahau i tana āhua; kāore ia i whakaaro noa ki tāku, engari ka tino riri rawa e mea ana nā te rēwera te katoa, kāore e pono ana ngā kitenga, ngā whakakitenga rānei i ēnei rā; nā, kua mutu ngā mea pērā i te taha o ngā āpotoro, ā, e kore rawa e puta mai anō.
22 Heoi, kīhai i roa ka kite au, nā taku whakapuakanga i taua kōrero i nui ai ngā whakakino ki a au, i waenganui i ngā mātanga whakapono, ā, nā reira i tīmata ai ngā tūkinotanga, ā, ka tupu haere tonu; ā, ahakoa he taitamariki noa iho ahau, i waenganui i te tekau mā whā me te tekau mā rima o ngā tau, ā, ko ōku āhuatanga i roto i te ao, he mea tērā e rite ana ki tō tētahi tamaiti e kore e whai painga, otirā ko ngā tāngata i ngā tūranga teitei, nui rawa te whakaaro ki te whakaoho i ngā whakaaro o te katoa kia kino ki a au; kia nui hoki nga tūkinotanga; ā, pēnei ana te āhua i roto i ngā Hāhi katoa—e whakakotahi mai ana hei tūkino i ahau.
23 Nā tērā i meinga ai kia nui rawa ōku whakaaro i taua wā, ā, he rite tonu te pērā tae noa mai ki tēnei wā, anō te nui o te rerekē o tēnei, ko tētahi taitamariki noa iho, tekau mā whā tau te pakeke, ko ia hoki e meinga ana kia mahi ia rā, kia whiwhi oranga, e whakaarohia ai e ranea ana tōna āhua hei whakatahuri i ngā whakaaro o te hunga nui, o ngā Hahi ingoa nui o tēnei rā, me te whakapuru ki roto i a rātou tētahi wairua mō te tūkino me te whakahē. Ahakoa he āhua rerekē tērā, kāore rānei, koia tonu te āhua, ā, nā konei pōuri rawa ai ahau.
24 Hei aha koa, he pono tonu kua kite nei ahau i tētahi kitenga. Nō taua wā kua whakaaro au, nā, he pērā ahau i a Pāora, i te wā i tū ai ia i te aroaro o Kīngi Akaripa, ā, kōrerotia ana te kitenga kātahi ka kite ia i tētahi māramatanga, ā, ka rongo i te reo; heoi, he ruarua noa iho te hunga i whakapono ai ki a ia; ko tā ētahi i mea e teka ana ia, ko tā ētahi i mea he pōrangi ia; ā, taunutia ana, tāwaia ana. Otirā, kīhai tēnei katoa i whakakorekore i te pono o tōna kitenga. I kite ia i tētahi kitenga, i mōhio ia i kite ia, ā, e kore rawa e taea e ngā tūkinotanga katoa i raro i te rangi te whakaputa kē; ā, ahakoa ka tūkinotia ia e rātou, ā mate rawa, mōhio tonu ia, ā, mau tonu tōna mōhiotanga, hemo noa te ngākau, kua kite ia i te māramatanga, kua rongo hoki i te reo e kōrero atu ana ki a ia, ā, e kore e taea e te ao katoa te whakaputa kē i ana whakaaro, i tana whakapono rānei.
25 Pērā anō hoki ahau. Kua tino kite ahau i te māramatanga, ā, i waenganui i taua māramatanga i kite ahau i ngā Āhua e rite ana ki tō te Tangata e rua, ā, i tino kōrero mai rāua ki ahau; ā, ahakoa i mauāharatia ahau, ā, ahakoa i whakahāweatia ahau mōku i kōrero mō taku kitenga, heoi i pono; ā, i a rātou e whakahāwea ana i ahau, e taunu ana i ahau, ā, e kōrero ana i ngā tūmomo kino katoa ki ahau e whakapae teka ana mō taua kōrero, kua ārahina au ki kī ake i tōku ngākau: He aha koutou e whakahāwea mai ai i ahau mōku i kōrero pono? Kua kite rawa ahau i tētahi kitenga; ā, ko wai au e tū atu ai ki te Atua, he aha rānei te ao e hiahia ai kia whakakore atu i tāku i kite ai? Nā te mea kua kite au i tētahi kitenga; I mōhio au, ā, ā, i mōhio hoki au e mōhio ana te Atua, ā, tē taea e au te whakakore, kua kore rawa hoki au e pērā; i te mea i mōhio au me ka pērāhia kua riri mai te Atua, ā, ka tau ki raro i te whakahēanga.
26 Ā nana, kua tatu ōku whakaaro mō te taha ki ngā Hāhi o te ao; ehara i te mea tika māku te uru atu ki a rātou, engari me mau tonu i roto i tēnei āhua kia whiwhi rā anō ki ētahi atu tohu. Ā, kua mōhio ahau he pono te whakaaturanga a Hemi, arā, ki te hapa tētahi tangata i te mātauranga, me inoi ia ki te Atua, kātahi ka whiwhi, ā, kāore he tāwai.
Ka puta mai a Moronai ki a Hōhepa Mete—Ka mōhiotia tō Hōhepa ingoa hei mea pai, ā, hei mea kino i waenganui i ngā iwi katoa—Ka kōrero a Moronai ki a ia e pā ana ki te Pukapuka a Moromona me te taunga mai o ngā whakawākanga a te Ariki, ā, ka takina ngā karaipiture maha—Ka huraina te wāhi huna kei reira ngā papa kōura—Ka hono tonu ngā tohutohu a Moronai ki te Poropiti. (Whiti 27–54.)
27 I hono tonu taku whai i ngā mahi o tōku oranga tae noa atu ki te rua tekau mā tahi o Hepetema, kotahi mano e waru rau e rua tekau mā toru, ā, i aua wā katoa e tūkinotia rawatia e ngā ringaringa o ngā tāngata katoa, te hunga whakapono mai, te hunga whakapono kore mai, nā te mea i hono tonu taku whakaū i tāku, kua kite au i tētahi kitenga.
28 I roto i te wā kei waenganui i taku kitenga me te tau o te kotahi mano e waru rau e rua tekau mā toru—i te mea kua whakahaua kia kaua e hono ki tētahi o ngā whakapono o taua wā, ā, i te mea he rangatahi tonu, ā, i te whakahāweatia e te hunga ko te tikanga ia he hoa nōku, te tikanga hoki ia kua mahi pai ki ahau, ā, mehemea he whakapae nō rātou he pōrangi au e tika ana kia atawhaingia au e rātou e tau ai anō au—i mahue au ki ngā tūmomo whakawainga katoa; ā, i te mea kei waenganui au i ngā tūmomo tāngata tokomaha o te hapori, taka ai au ki ngā hē kuare maha, ā, ka whakaaturia te ngoikore o taku rangatahitanga, me ngā hapa o te tangata; he pōuri nōku te kī ake nā konā ārahina au ki roto i ngā whakawainga maha, he mea kino i te tirohanga a te Atua. I te whākinga mai i tēnei, ehara i te mea me whakapono tētahi kua hara au i ētahi hara kino nui nei. Kāore au i te tangata e āhuareka ana ki te mahi hara. Engari ko taku hara he whakaiti i ngā take nui, ā, i ētahi wā i te noho tahi me te hunga kaha kata, me ērā atu mea., kāore tērā āhua i te hāngai atu ki taua whanonga e tika ana mō tētahi kua karangahia e te Atua pērā i ahau. Engari ehara pea tēnei i te tino rerekē ki tētahi e mōhio ana ki ahau i ahau e taiohi ana, ā, e mōhio ana ki taku āhuareka ki te kata.
29 Nā ēnei tūāhua, he rite tonu te whakahē mai i taku ngoikoretanga me aku hara; heoi, i te ahiahi o te rua tekau mā tahi o Hepetema kua kōrerotia ake nei, whai muri i taku haere ki te moe mō te pō, ka huri au ki te inoi me te tono ki te Atua Kaha Rawa hei murunga i ōku hara me ōku hapa katoa, ā, mō tētahi whakakitenga hoki ki ahau kia mōhio ai au ki taku āhua me taku tūnga i tōna aroaro; nā te mea whakapono katoa ahau ka whiwhi i tētahi whakakitenga, i te mea kua whiwhi au i tētahi i mua.
30 I ahau e pēnei ana taku karanga ake ki te Atua, ka kite au i tētahi māramatanga e puta mai ana i taku ruma, nāwai ā, ka nui haere te māramatanga e kaha ake i tō te poupoutanga o te rā, kātahi ka puta mai tētahi āhua e rite ana ki tō te tangata ki te taha o taku moenga, e tū ana i te hau takiwā, i te mea kāore ōna waewae i pā ki te papa.
31 I te mau i a ia tētahi kahu pūkoru e tino mā rawa atu ana. Mā atu i ngā mea mā katoa i kite ai ahau i runga i te whenua; ki taku mōhio kāore he mea o te whenua e taea te mahi kia pēnā te kaha o te mā me te ātaahua. E takoto uhi kore ana ōna ringa ki runga ake i ngā pona, me ōna raparapa i runga ake i ngā pona. Tōna kakī me tōna māhunga e takoto noa. I kite anō ahau kāore he kākahu i roto atu o tērā, nā te mea e puare ana, ā, taea ana e ahau te kite i tōna uma.
32 Ehara anake i te mea he mā rawa atu tōna kahu, engari he whai korōria tōna āhua katoa ki tua noa atu i tā te kupu e taea ai te whakamārama, ā, ko tōna āhua anō nei he uira. He tino mārama rawa atu te ruma, engari he kaha ake te kānapa kei te wāhi pātata ki a ia. I taku titiro tuatahi ki a ia, i wehi au; engari kāore i roa ka mutu taku wehi.
33 Ka karangahia au ki taku ingoa, ā, ka kī mai ki ahau, nā, he karere ia i tonoa mai ai i te aroaro o te Atua ki ahau, ā, ko Moronai tōna ingoa; nā, he mahi tā te Atua hei mahi māku; ā, ka meatia taku ingoa mō te pai me te kino i waenganui i ngā iwi, hapū me ngā reo katoa, ā, ka kōrerotia paitia, ka kōrerotia kinotia hoki i roto i ngā iwi katoa.
34 I kī mai ia kei reira tētahi pukapuka, he mea tuhituhi ki runga i ngā papa kōura, kei runga rā ngā kōrero e pā ana ki tētahi iwi nō tēnei whenua, ā, ko te puna i toko ake ai rātou. I mea mai anō ia, nā, kei roto rā te raneatanga o te Rongopai mau tonu, e rite ana ki tā te Kaiwhakaora i homai ai ki ngā iwi onamata;
35 Waihoki, i reira hoki ngā kohatu e rua i roto i ngā mōwhiti hiriwā—ā, koinei kohatu, e herea nei ki tētahi ārai uma, i karangatia nei ko te Urama Tāmama—kua whakaurua tahi me ngā papa; ā, ko te pupuritanga me te whakamahinga o ēnei kohatu e kīa nei he “matakite” i ngā wā onamata, i ngā wā o mua rānei; ā, kua whakaritea ēnei e te Atua mō ngā mahi whakamāori i te pukapuka.
36 Whai muri iho i te kōrerotanga mai i ēnei mea, ka tīmata tana taki i ngā poropititanga o te Kawenata Tawhito. Ka takina tuatahitia e ia te upoko tuatoru o Maraki; ā, ka takina anō hoki te upoko tuawhā, te mea whakamutunga rānei o taua poropititanga anō, ahakoa he paku rerekē i te mea kei roto i ā tātou Paipera. Mahue tana taki i te whiti tuatahi pērā i te mea kei ā tātou pukapuka, ka takina pēneitia e ia:
37 Nana rā, e haere mai ana te rā e wera ai anō nei he umu, ā, ka wera katoa te hunga whakapehapeha, āe rā, te hunga mahi whakarihariha anō nei he kakau wīti; nā te mea ka wera rātou i te hunga e haere mai ai, e ai tā te Ariki o ngā Mano, nā, hei te otinga kāore ō rātou aka, ō rātou manga rānei.
38 Hei āpiti anō, ka takina e ia te whiti tuarima pēnei: Nana, ka huraina atu e au te Tohungatanga, he mea nā te ringa o Irāia te poropiti, i mua i te putanga mai o te rā whakamataku nui o te Ariki.
39 I rerekē hoki tana taki i te whiti whai muri: Ā, ka whakatōkia e ia ki roto ki ngā ngākau o ngā tamariki ngā whakaari i meatia ai ki ngā Tūpuna, ā, ka huri ngā ngākau o ngā tamariki ki ō rātou tūpuna. Mehemea kāore e pērā, ka whakangaromia katoatia te whenua katoa i tana putanga mai.
40 Hei āpiti ki ēnei, ka takina e ia te upoko tekau mā tahi o Ihāia, e mea ana meake whakatutukia. I takina anō hoki e ia te upoko tuatora o Ngā Mahi, ngā whiti rua tekau mā rua me te rua tekau mā toru, e rite pū ana ki te whakatakoto i tā tātou Kawenata Hou. I kī mai ia ko te poropiti ko te Karaiti; engari kāore anō kia tae mai te rā ina “hātepea atu te hunga e kore e whakarongo ki tōna reo i roto i tōna iwi,” engari meake puta mai.
41 I takina anō hoki e ia te upoko o Hoera, mai i te whiti rua tekau mā waru tae noa ki te mutunga. I kī mai anō ia kāore anō kia whakatutukihia tēnei, engari whano ka pērāhia. Ā, ka haere tonu tana kōrero mō te raneatanga o ngā Tauiwi. He maha atu anō ngā rerenga karaipiture i takina ai e ia, ā, ka tukuna mai ētahi whakamārama kāore e taea te whakahua i konei.
42 Waihoki, ka mea mai ia, nā, i te wā i whiwhi au i ēnei papa i kōrerotia ai e ia—i te mea kāore anō kia tutuki te wā e tika ana kia riro mai ai—me kaua au e hura atu i aua mea ki tētahi tangata; kaua rānei te ārai uma me te Urama Tāmama; engari ki te hunga anake e whakahaua ai au kia pērātia; ki te pērā ka whakangaromia au. I a ia e kōrero ana ki ahau e pā ana ki ngā papa, ka puaretia mai te kitenga i roto i tōku hinengaro nā konā taea e au te kite atu ko hea takoto ai ngā papa, ā, he mārakerake rawa i tōku hinengaro nā konā mōhio rawa au ki te wāhi i taku haerenga atu ki reira.
43 Whai muri iho i tēnei kōrerotanga, ka kite au i te māramatanga i te ruma, ā, ka tīmata ki te whakawhāiti ki a ia te mea i te kōrero mai ki ahau, ā, ka pērā tonu te haere tae noa ki te wā kua pōuri anō te ruma, hāunga te wāhi pātata ki a ia; kātahi, i taua wā tonu ka kite au i tētahi mea, anō nei he ara e tūwhera ana, ā, tae noa atu ki te rangi, ā, ka kake ake ia, ā, ngaro rawa atu, ā, ka mahue te ruma e pērā ana ki te āhua i mua i te putanga mai o taua māramatanga o te rangi.
44 I te takoto au e whakaaro pū ana ki taua āhuatanga, ā, e mīharo nui ana i ngā mea i kōrerotia mai ki ahau e tēnei karere tino mīharo; kātahi, i ahau pū e whakaaro ana, ka kite au e tīmata ana anō kia nui te mārama i tōku ruma, i taua wā tonu, te āhua nei, kei te taha o tōku moenga anō taua karere ā-rangi.
45 Ā, ka anga ia, ka kōrero anō i aua mea anō i kōrerotia e ia i tōna taenga tuatahi mai, kore rawa he wāhi iti i rerekē; ā, oti ana tērā, ka kōrero mai ia ki a au i ngā whakawākanga nui e puta mai ai ki runga i te whenua, ngā whakangaromanga, ā, te matekai, ā, te hoari me nga mate urutā; ā, koinei whakawākanga whakarihariha ka puta mai ki runga i te whenua, i roto i tēnei whakatipuranga. I muri i tana kōrerotanga i ēnei mea ka kake anō ia, pērā i tāna i te tuatahi.
46 Ā, i reira, nā te taumaha o ēnei whakaaro ki runga i tōku ngākau, i ngaro ake te hia moe i oku karu, ā, takoto ana ahau i runga i te mīharo nui whakaharahara ki tāku i kite ai, i rongo ai. Engari, anō te nui o tōku ohorere i te kitenga anō i taua karere anō e tū ana i te taha o tōku moenga, ā, rongo ana i a ia e kōrero ana anō i aua mea o te tuatahi; me te tapiri mai i tētahi whakatūpato ki a au, me te ki mai, tērā a Hatana e whakamātau ki te whakawai i a au, (he mea nā te rawakoretanga o te whānau o tōku matua), kia tangohia ngā papa kia whai taonga ai. I mea mai ia kia kaua rawa ahau e pērā, me te mea anō kia kaua rawa tētahi atu whakaaro ina whiwhi au ki ngā papa, ko te whakakōroria anake i te Atua, kia kaua hoki e riro ki tētahi atu take, heoi anō mō te hanganga anake i tōna kīngitanga; ki te pērā e kore rawa e riro i ahau aua mea.
47 Whai muri iho i tēnei te toru o ngā putanga mai ka kake anō ia ki te rangi, pērā anō i te tuatahi, ā, mahue iho ana ahau kia whakaaroaro mō runga i te āhua rerekē o taua mea i puta mai ai ki ahau; ā, i muri tata tonu i te tuatoru o ngā kakenga ake o taua karere o te rangi ka tangi te tīkaokao, ā, kite ana ahau e tata mai ana te awatea, nō reira i pau katoa te pō i ā māua kōrerotanga.
48 Kīhai i roa ka ara ake ahau i taku moenga, ā, ka haere ki ngā mahi o te rā; heoi i te whakamātauranga ki te mahi pērā i ētahi atu wā ka kite ahau kua pau tōku kaha, ā, kore rawa e taea e ahau. Ko taku matua e mahi tahi ana me ahau, ka kite ia i te rerekētanga o tōku āhua, ā, ka mea mai ki ahau, me hoki ki te kāinga. Nā, ka tīmata ahau te hoki ki te whare; otirā i te whakawhititanga atu i te taiapa ki waho o te māra i a māua rā, ka ngaro atu i a au tōku kaha, ā, taka ana ahau ki te whenua, ā, mō tētahi wā kore ake he mōhiotanga ki tētahi mea.
49 Ko te mea tuatahi i maumahara ai au, koia, ko te reo e kōrero mai ana ki ahau, e karangatia au ki tōku ingoa. Ka titiro ake ahau, ā, ka kite atu i taua karere anō e tū ake ana ki runga i tōku māhunga, e karapotia ana e te māramatanga pērā i mua. Kātahi ia ka kōrero mai anō i ngā kōrero i kōrerotia ai ki ahau i te pō i mua, ā, ka whakahaua ahau kia haere atu ki tōku matua me te whāki atu ki a ia e pā ana ki te kitenga me ngā whakahaunga i whiwhi ai au.
50 I whakarongo au; Ka hoki atu au ki tōku matua i te māra, ā, ka takina atu ērā āhuatanga ki ahau. Ka whakahoki kōrero mai ia ki ahau e mea ana nā te Atua, ā, ka mea mai ki ahau kia meatia ngā mea kua whakahaua ahau e te karere. Ka wehe atu au i te māra, ā, kātahi ka haere atu ki te wāhi i kōrerotia mai ai e te karere i reira ngā papa e takoto ana; ā, nā te mārakerake o te kitenga i whiwhi ai au e pā ana ki tērā wāhi, i mōhio au ki taua wāhi i taku taenga atu ki reira.
51 E tata ana ki te pā o Manaheta, Takiwā o Onatario, Niu Ioka, e tū ana tētahi puke nui, ā, koia rā te mea teitei i ērā wāhi katoa. I te taha hauāuru o taua puke, ā, kīhai i matara i tō reira tihi, i raro i tētahi kohatu nui e takoto ana ngā papa, i whakatakotoria i roto i tētahi pouaka kohatu. He mātotoru te kohatu, he porowhita a waenganui o te taha ki runga, he angiangi ngā taha, nō reira e puta ana a waenganui ki runga i te whenua, ā, ko ngā taha e ngaro ana i te oneone.
52 I muri i te karinga o te oneone, ka whiwhi au ki tētahi maitai, ā, meatia ana ki raro i ngā taha o te kohatu, ā, iti noa te pehanga iho kua rewa ki runga. Ka titiro ahau ki roto, ā, kite pū ana ahau i ngā papa, i te Urama Tāmama, me te ārai uma rite tonu ki ngā kupu a te karere. Ko te pouaka kei reira e takoto ana aua mea he mea hanga ki ētahi kohatu i whakapiria ki te raima. Ā, i raro rawa o te pouaka e takoto rīpeka ana ētahi kohatu e rua, ā, i runga i ēnei kohatu e takoto ana ngā papa me ērā atu mea i reira.
53 Ka mea ahau ki te tango ake, heoi, whakakoretia ana e te karere, ā, ka mea mai anō kāore anō i rite te wā mō te whakaputanga i ēnei mea, e kore anō hoki a taea noatia te whā o ngā tau mai i taua wā; engari i mea mai ia ki a au, me hoki anō ahau ki taua wāhi kotahi tau mai o taua wā, ā, ko reira ia tūtaki ai i a au, ā, me pērā tonu ahau taea noatia te wā e tika ai kia riro mai ngā papa.
54 Nā konā, ka haere atu ahau i te mutunga o ia tau, e rite ana ki te mea i whakahaua ai ahau, ā, i ngā wā katoa i tae ahau ka kite ahau i taua karere, me te whiwhi ki ngā tohutohu me te mātauranga he mea nāna, i ngā wā i kōrerorero ai māua, mō tā te Ariki i whakaaro ai kia meatia, te āhua me te ritenga e whakahaeretia ai tōna kīngitanga i ngā rā whakamutunga.
Ka mārena a Hōhepa Mete i a Ema Hare—Ka whiwhi ia i ngā papa kōura i a Moronai kātahi ka whakapākehātia ētahi o ngā pū—Ka huraina atu e Mātini Hārihi ngā pū me ngā whakapākehātanga ki a Ahorangi Anatona, e mea ana, “kāore e taea e au te pānui i tētahi pukapuka kua hīria.” (Whiti 55–65.)
55 I te mea he iti noa iho te oranga o tōku matua i ngā mea o te ao, mō reira mātou i meinga ai kia mahia-ringaringa, i runga i te utu mō te rā, i ērā atu mahi rānei, rite tonu ki te mea i puta mai. Ko ētahi taima kei te kāinga noa iho, ko ētahi wā kei mamao, ā, nā te ū tonu ki te mahi, i āhei ai i a mātou te whiwhi oranga.
56 I te tau 1824 i pāngia te hapu a tōku matua ki tētahi aituā nui i te matenga o tōku tuakana pakeke, ko Arawini. I te marama o Oketopa, 1825, i mahi ahau mō tētahi koroua, ko tōna ingoa, ko Hohaia Toara, tōna kāinga kei te takiwā o Henaka, Takiwa o Niu Ioka. Kua rongo kōrero ia mō tētahi wāhi mahi hiriwā, nā nga Paniora i tīmata ki Hamoni, takiwā o Hakuahana, Takiwa o Penihiwheinia; a i mua tata o toku mahinga ki a ia, i keri ai ia me kore ia e kite i taua wahi hiriwa. I muri iho o taku haerenga atu ki a ia, ka mauria ahau e ia, me ētahi o āna kai mahi ki te keri i taua wāhi mō te hiriwā; ā, i mahi i reira tata noa ki te kotahi marama, ā, kore rawa mātou i waimārie i roto i tā mātou mahi, ā, meinga ana e ahau te koroua kia whakamutua te keri hiriwā. Ā, nō reira i puta ake ai te kōrero he tangata keri moni ahau i mua.
57 I te wā e mahi pēnei ana ahau i meinga ahau kia noho i te kāinga o Ihaka Hare o taua wahi; i reira tōku kitenga tuatahi i taku wahine (tana tamahine) a Ema Hare. I te tekau mā waru o Hānuera, 1827, ka mārenatia māua, i a au e mahi tonu ana ki a Toara.
58 Ā, i te mea ka mau tonu ahau ki te mea kua kite ahau i tētahi kitenga ka mau tonu ngā tūkinotanga ki a au, ā, ko te whānau o te matua o taku wahine i nui ai te whakahē i tō māua mārenatanga. Nō reira i meinga ai kia mauria atu ia ki tētahi atu wāhi; nō reira māua i haere ai, i mārenatia ai ki te whare o Koaia Tapiri, i Penepiriti Tonga, Takiwā o Henaka, Niu Ioka. I muri tonu iho i taku mārenatanga ka mahue i a au a Toara, ā, haere ana ki te kāinga o tōku matua, mahi pāmu ana me ia i taua wā.
59 Nawai a, ka tutuki te wa e riro mai ai nga papa, te Urama Tāmama, me te ārai uma. I te rua tekau mā rua o ngā rā o Hepetema, kotahi mano e waru rau e rua tekau mā whitu, i te mea kua haere anō ahau i te mutunga o tētahi atu tau ki te wāhi kei reira nei e takoto ana aua mea, i homai e taua karere anō o te rangi aua mea ki ahau, me tēnei meatanga: Arā, kei ahau te taumahatanga mō aua mea; mehemea ka tukua noatia e ahau aua mea, he mea rānei nā ōku ngākau koretanga, ka hatepea atu ahau; engari mehemea ka whakapaua tōku kaha ki te tohu i aua mea taea noatia tōna, tō te karere tikinga mai i aua mea, ka tiakina aua mea.
60 Kīhai i roa ka mōhio ahau ki te take i whakawhiwhia ai ahau ki tērā āhua whakatūpatoranga uaua kia tiakina, me te take hoki i mea ai te karere ina tutuki i a au te mea i hiahiatia i tōku ringaringa, ka tīkina mai aua mea e ia. Nō te mea i muri tata tonu iho i te mōhiotanga kei a au aua mea, ka tīmata te kaha o te whai kia riro atu aua mea i a au. Ko ngā mahi tinihanga katoa i taea ai te whakaaro i whakaritea mō taua tikanga. Ka tino kino ake ngā tūkinotanga, kino atu i o mua, ā, ko ngā tangata e mau tonu ana kia riro atu aua mea i a au, me nā ka taea. Heoi, he mea nā te whai whakaaro o te Atua i mau tonu ai aua mea ki roto i ōku ringaringa, a tūtuki noa i a au te mea i hiahiatia ai i tōku ringaringa mō aua mea. Ā, kia rite ki te mea i whakaritea ka tīkina mai aua mea e te karere, ā, hoatu ana e ahau ki a ia; ā, kei a ia tonu aua mea taea noatia tēnei rā, te rua o nga rā o Mei, kotahi mano e waru rau e toru tekau mā waru.
61 Ahakoa rā mau tonu ana ngā whakaohonga, me te maunga kōrero a ngā arero maha e mahi tonu ana ki te pānui i ngā kōrero teka mō te whānau a tōku matua, mōku hoki. Ki te tuhituhia e ahau kia kotahi mano wāhi o ērā ka kī te pukapuka nunui. Otirā, nā te kino haere o ngā tūkinotanga, nō reira ahau i mea ai kia mahue i a au a Manaheta, ā, haere ana māua ko taku wahine ki te Takiwā o Hakuahana, i roto i te Takiwā o Penihiwheinia. I te mea e whakariterite ana ki te haere—i te nui o te rawakore, me te taumahatanga o ngā tūkinotanga ki runga i a māua, nō reira ka pērā tonu tō māua nei āhua—i roto i ō māua mamaetanga maha ka whiwhi māua ki tētahi hoa, ko Mātini Hārihi, te ingoa, i haere mai ki a māua, ā, homai ana ki a au e rima tekau tāra (tekau pauna) hei āwhina i a māua e haere ana. Ko Hārihi he tangata nō te tāone o Pāmaira, Takiwa o Weina, i roto i te Takiwā o Niu Ioka, he tangata mahi pāmu, ā, paingia ana.
62 He mea nā tēnei āwhinatanga i āhei ai i ahau te tae atu ki te wāhi i haere ai ahau ki Penihiwheinia; ā, i muri tata tonu iho i taku taenga atu ki reira ka timata te kape i ngā tuhituhinga o ngā papa. Ā, he nui ngā mea i kapea e ahau, he mea nā te Urama Tāmama i whakapākehātia ai e ahau ētahi, i mahi ai ahau i waenganui o te wa i tae atu ai ahau ki te whare o te matua o taku wahine, i te marama o Tīhema me te Pepuere.
63 I roto i tēnei marama o Pepuere, ko taua Mātini Hārihi kua kōrerotia ake rā, i haere mai ki tō mātou kāinga, tangohia ana e ia ngā tuhituhinga i tauiratia e ahau i ngā papa, ā, mauria ana ki te pā o Niu Ioka. Mō ngā mea i tūpono ki a ia me ngā tuhituhinga ka tuhituhia e ahau tana whakaaturanga ake mō aua mea, he mea rite ki tāna i korero ai ki a au i muri i tana hokinga mai, arā, koia tēnei e whai ake nei:
64 I haere ahau ki te pā o Niu Ioka, hoatu ana e ahau ngā tuhituhinga kua whakapākehātia nei, me tōna whakapākehātanga ki a Hare Anatona, Ahorangi, tētahi tangata e whakanuia ana mō tana mahi pukapuka. Ka mea mai taua Ahorangi, a Anatona, tino tika te whakapākehātanga, nuku atu i ō ērā atu whakapākehātanga kua kitea e ia i whakapākehātia mai i te reo Ihipiana. Kātahi ka whakaaturia atu e ahau ki a ia ngā mea kāore anō kia whakapākehātia, ā, ka mea ia he mea Ihipiana, Kariri, Ahiriana, he Arapi, arā, ka mea ia tino pono ngā tuhituhinga. I homai e ia ki a au he tiwhikete, hei whakaatu ki te iwi o Pāmaira he tika ngā whaowhaonga me nga whakapākehātanga o ngā wāhi kua oti te whakapākehā e tika ana. Ka mau ahau ki te tiwhikete, ā, purua ana ki roto i tōku pakete, ā, mea ana ahau ki te haere atu i te whare, ka karanga a Anatona i a au kia hoki atu, ā, ka ui mai ki a au, he mea pēhea i mōhio ai te taitamariki tērā ētahi papa kōura kei te wāhi i kitea e ia aua mea. Ka whakahoki atu ahau ki au, nā te anahera a te Atua i whakakite atu ki a ia.
65 Kātahi ia ka mea mai ki a au, “Tēnā, kia kite ahau i te tiwhikete.” Nā, ka tangohia ake e ahau i tōku pakete, hoatu ana ki a ia, ā, i tana tangohanga ake, tīhaehaetia ana e ia, me te mea, Kāore he mea pēnā, arā, he minitatanga nā ngā anahera i ēnei wā, ā, mehemea ki te mauria atu e ahau ngā papa ki a ia, māna e whakapākehā aua mea. Ka kī atu ahau ki a ia, ko tētahi wāhi o ngā papa kei te hīri, ā, e kore ahau e tukua kia mau mai aua mea. Ka whakahokia mai e ia, “E kore e āhei i a au te kōrero i te pukapuka hīri.” Mahue ana ia i a au a haere ana ki a Takuta Mitihara, ā, nāna i whakatautoko i te kōrero a Anatona, Ahorangi, mō te taha ki ngā whaowhaonga me ngā whakapākehātanga.
· · · · · · ·
Ka tū a Oriwa Kautere hei kaituhi i te whakapākehātanga o te Pukapuka a Moromona—Ka whiwhi a Hōhepa rāua ko Oriwa i te Tohungatanga o Arona i a Hoani te Kairumaki—Ka rumakina, ka whakamanaia, ā, ka whiwhi i te wairua o te poropititanga. (Whiti 66–75.)
66 I te rima o ngā rā o Aperira, 1829, ka haere mai a Oriwa Kautere ki tōku whare, i mua atu i taua wā kāore anō ahau i kite noa i a ia. Ā, ka kōrero mai ia ki ahau, i te mea e whakaako kura ana ia i te wāhi e noho ana tōku matua, ā, ko tōku matua tētahi e tuku tamariki ana ki te kura, ka haere ia ki tōna whare noho ai mō tētahi wā, ā, i a ia i reira ka kōrero tana whānau ki a ia mō taku whiwhinga ki ngā papa, ā, nō reira ia i haere mai ai, ki te uiui mai ki ahau.
67 E rua ngā rā i muri i te taenga mai o Kautere (koia te 7 o Aperira) ka tīmata ahau te whakapākehā i te Pukapuka a Moromona, ā, ka tīmata ia te tuhituhi māku.
· · · · · · ·
68 Mau tonu tā māua mahi ki te whakapākehā, nā, i te marama o muri iho (Mei, 1829), i tētahi rā ka haere māua ki roto ki te ngahere ki te inoi me te ui ake ki te Ariki mō te rumakanga, mō te murunga hara, i kitea ai e māua e kōrerotia ana i roto i te whakapākehātanga o ngā papa. I a māua e pērā ana, e inoi ana, e karanga atu ana ki te Ariki, ka puta mai i te rangi i roto i te kapua mārama, he karere, ā, whakapakia ana ōna ringaringa ki runga i a māua, ā, whakaritea ana māua, i mea:
69 Hei runga i a kōrua e aku hoa pononga, i roto i te ingoa o te Mīhaia, ka whakaūkia e ahau te Tohungatanga o Arona, kei reira nga kī o te minitatanga a ngā anahera, me te Rongopai o te rīpenetatanga, me te rumakanga hei murunga i ngā hara; ā, e kore tēnei e tangohia ake anō i te whenua, kia tāpaea rā anō e ngā tama a Rīwai he patunga tapu ki te Ariki i roto i te tika.
70 I mea ia ko te Tohungatanga o Arona, kāore he mana mō te whakapākanga o ngā ringaringa mō te hoatutanga o te Wairua Tapu, engari ā muri ake nei e whakaūkia ai ki runga i a māua; ā, whakahau ana ia i a māua kia haere kia rumakina, ā, homai ana ngā tohutohu ki a māua, arā, māku e rumaki a Oriwa Kautere, ā, hei muri iho māna ahau e rumaki.
71 Ā, rite ana ki tērā tō māua haerenga me te rumakanga. Nāku i rumaki a ia i te tuatahi, ā, muri iho ka rumakina ahau e ia—i muri iho i tērā ka whakapā iho ahau i ōku ringaringa ki runga i tōna māhunga, ā, whakaritea ana ia ki te Tohungatanga a Arona, ā, i muri iho ka whakapā iho i ōna ringaringa i runga i ahau, ā, whakaritea ana ahau ki taua Tohungatanga anō—nā te mea i pērā te whakahaunga ki a māua.*
72 Te karere i puta mai nei ki a māua i tēnei wā me te whakaū i te Tohungatanga ki runga i a māua, i mea ko Hoani tōna ingoa, ko ia anō tērā e karangatia ana i roto i te Kawenata Hou, ko Hoani te Kairumaki, e mahi ana ia i raro i te whakahaere a Pita, a Hemi, a Hoani, i a rātou nei e pupuri ana nga kī o te Tohungatanga o Merekihereke, ko taua Tohungatanga, i mea ai ia, a tona wā ka whakaūkia ki runga i a māua, ā, ka karangatia ko ahau te Kaumātua tuatahi o te Hahi, ā, ko ia (a Oriwa Kautere) te tuarua. Nō te tekau mā rima o ngā rā o Mei, 1829, i whakaritea ai māua i raro i ngā ringaringa o tēnei karere, ā, rumakina ana.
73 I reira tonu iho, i a māua e haere ake ana i te wai, i muri i tō māua rumakanga, he nui ngā manaakitanga i puta mai ai ki a māua i tō māua Matua i te Rangi. Nō te wā tonu i rumakina ai a Oriwa Kautere e ahau, ka tau te Wairua Tapu ki runga i a ia, ā, ka tū ake ia, ka poropiti i ngā mea maha tērā e puta wawe. Ā, tēnei anō, ina oti ahau te rumaki i a ia, i a au hoki te wairua o te poropititanga, ā, tū ake ana ki runga me te poropiti mō te taha o te tupunga ake o tēnei Hahi, me ētahi atu mea maha mō te taha ki te Hāhi, me tēnei whakatupuranga o ngā tamariki a ngā tangata. Kī tonu māua i te Wairua Tapu, me te hari i roto i te Atua o tō tātou whakaoranga.
74 Nā, i te mea kua whakamāramatia ō māua ngākau, ka tīmata ngā karaipiture te whakamōhiotia ki ō māua hinengaro; me ōna ritenga, me te tikanga o ngā rārangi e kore e māramatia, i whakaaturia mai ki a māua i runga i tētahi āhuatanga kāore i mōhiotia e māua i mua atu, kāore anō hoki i maharatia ake i mua. Nāwai ā, ka meinga māua kia huna te āhua o te whiwhinga ki te Tohungatanga, me tō māua rumakanga, nā te mea nō te wairua o nga tūkinotanga kua whakakitea mai i taua wāhi.
75 He nui ngā wā i whano ai māua ka patua, ā, tēnei hoki he mea nā ngā kaiako o ngā Hāhi. Ā, koinei meatanga ā rātou ki te patu i a māua i whakakoretia, he mea nā te whānau o te matua o taku wahine (i raro i tētahi kaha Tapu), kua whakahoa mai rātou ki a au, ā, kīhai rātou i pai ki ngā rōpu tūkino, ā, e whakaae ana rātou kia tukua ahau ki te mahi i te whakapākehātanga, kaua e whakararurarutia; ā, nō reira i mea ai i te whakaari kia tiakina māua i ngā meatanga poka noa katoa, e rite ana ki te mea e taea ana e rātou.
-
Ka whakamāramahia e Oriwa Kautere ēnei tūāhuatanga pēnei: “Koinei ngā rā e kore rawa e warewaretia—kia noho ai i raro i te tangi o tētahi reo e ū ana ki tā te rangi e pai ai, nā konā whakaohongia ake te whakawhetai i tōku uma! Ka hono tonu au rā atu, rā mai, kāore i whakararungia, kia tuhia mai i tōna māngai, i a ia e whakapākehātia ana ki te Urama Tāmama, kia rite rānei ki tā ngā Nīwhai kōrero, ‘ngā Kaiwhakamāori,’ te hītori, te tuhinga rānei e kīa nei ‘ n Ko te Pukapuka a Moromona.’
“Kia kite noa, i roto i ngā kupu ruarua noa iho, te kōrero mīharo i homai e Moromona rāua ko tana tama ū pono a Moronai, e pā ana ki tētahi iwi i tōna wā he iwi arohaina, ā, he iwi makau nō te rangi, nā, kei tua noa atu tērā i tāku i tēnei wā; nā konā ka whakairia ake tēnā mō tētahi wā a muri ake nei, ā, pērā i tāku i roto i te whakatakinga, ka huri te aro ki ētahi āhuatanga ruarua e hāngai pū ana ki te rewanga ake o tēnei Hāhi, he mea pārekareka pea ki te hunga manomano kua tau mai nei, ahakoa te titiro makutu a te hunga taunu me te ngā kōrero teka a te hunga arero rua, ā, ka huri mai te aro ki te Rongopai a te Karaiti.
“Kua kore e taea e tētahi tangata, i runga i te whaiwhakaaro, te whakapākehā me te tuhi i ngā tohutohu i hoatu ai ki ngā Nīwhai mai i te māngai o te Kaiwhakaora, e pā ana ki te āhua pū anō e hangaia ai e te tangata Tana Hāhi, ā, i te wā pū anō kua horapa haere te kino me te ngākau ruarua ki roto i ngā tū whakahaere e whakahaerehia ana i roto i te tangata, kīhai noa i hiahia ki tētahi tikanga e whakaaturia ai te hiahia o te ngākau mā te tanu i te rua wai, kia whakautua te ‘whakaaro pai mā te aranga ake o Ihu Karaiti.’
“Whai muri iho i te tuhinga o te kōrero i homai nei mō te minitatanga o te Kaiwhakaora ki te toenga o ngā uri o Hākopa, ki runga i tēnei whenua, he māmā noa te kite atu, pērā i tā te poropiti i kī ai, nā, i kapi katoa te whenua i te pōuritanga, ā, me ngā hinengaro o te tangata i te pōuritanga kerekere. I runga i te whakaaroaro tonutanga he māmā te kite atu, nā, kei roto i te totohe nui me te hoihoitanga e pā ana ki te whakapono, kāore i tētahi te mana nō te Atua ki te whakahaere i ngā tikanga tapu o te Rongopai. Nā te mea tērā pea ka uia te pātai, kei te tangata te mana hei whakahaere i runga i te ingoa o te Karaiti, te hunga e whakakāhore nei i ngā whakakitenga, i te mea kāore i kō mai Tana whakaaturanga i te wairua o te poropititanga, ā, e ahu mai ana, e hangaia ana, ā, e whāngaia ana Tana whakapono e ngā whakakitenga o nāianei, i roto i ngā wā katoa he tangata āna i runga i te whenua? Mehemea kua tanumia ēnei meka kōrero, ā, kua āta hunaia rānei e te tangata ko tāna mahi he mea kua aukatia atu mehemea i whakaaehia ai kia tiaho atu ki ngā kanohi o te tangata, ehara i te mea nō mātou tonu ērā; ā, i tatari noa iho mātou kia homai ai te whakahaunga ‘E ara, ā, kia rumakina.’
“Kāore kōingotia roahia tēnei i mua i tōna whakaputanga. Ko te Ariki, arā, te mea whai aroha nui ana, e pai an i ngā wā katoa ki te whakautu i te inoi ū o te hunga māhaki, whai muri iho i tā mātou karanga ake ki a ia i runga i te āhua pono, hāunga i ngā nohoanga o te tangata, ka heke iho mai ki a mātou kia whakakitea mai Tāna e pai ai. I taua wā tonu, anō nei nō te mau tonu rawa, ka kōrero mai te reo o te Kaihoko te rangimārie ki a mātou, i te wā e wehe ana te ārai, ā, ka heke iho mai te anahera a te Atua e kākahuria ana ki te korōria, ā, i homai e ia te karere kua roa e manakohia ana, me ngā kī o te Rongopai o te rīpenetātanga. Anō te koa! Anō te māharo! Anō te mīharo! I te ao e raru ana, ā, e aro kē ana ki mea kē—i te hākerekere e toro atu ana anō nei ko te hunga matapō ki te pātū, ā, i ngā tāngata katoa e okioki ana i runga i te rangirua, e noho tōpū whānui ana, ka kitea e ō mātou karu, ā, ka rangona e ō mātou taringa, me te mea nei kei roto i te ‘wera o te rā’; āe rā, i runga ake i te piata o ngā hīhī o te rā i te marama o Mei, e whiti atu ai tōna ātaahua ki runga i te mata o te taiao! Kātahi tōna reo, ahakoa he āio, ka ngoto rawa ki te pokapū, ā, ko āna kupu, ‘Ko ahau tō hoa pononga,’he mea whakakore i ngā wehi katoa. I whakarongo mātou, i mātai atu mātou, i mīharo mātou! ‘Koia ko te reo mai i te Mea Tiketike Rawa! Ā, i tā mātou rongonga ka koa, i Tana aroha e tau ana ki ō mātou wairua, ā, ka warea mātou i te kitenga o te Mea Kaha Rawa! Kei hea te wāhi e rangirua ai? Karekau; kua ngaro atu te rangirua, kua tīrehe iho te ngākau ruarua e kore rawa e rewa ake anō, kua ngaro rawa atu te teka me te tiihanga mō āke tonu atu!
“Wngari, e te teina, kia whakaarohia, kia whakaarohia atu anō mō tētahi wā, anō te koa i kī ai ō mātou ngākau, anō te ohorere nā konā tuohu iho mātou, (nā te mea ko wai te mea kua kore nei e piko te turi mō tētahi manaakitanga pērā?) i te wā i whakawhiwhi mātou i te Tojhungata Tapu pērā i tāna i kī ai, ‘Kei runga i a koutou e aku hoa pononga, i runga i te ingoa o te Mīhaia, ka whakatau iho au i tēnei Tohungatanga me tēnei mana, e toitū tonu ai i runga i te whenua, e tāpaea ai e ngā Tama a Rewi tētahi tāpaetanga ki te Ariki o te Tika!’
“E kore au e ngana kia whakaahuahia ngā kare ā-roto o tēnei manawa, te ātaahua rirerire rānei me te korōria i karapotia nei mātou i tēnei wā; engari ka whakapono mai koutou ki ahau ina kī ake, e kore e taea e te whenua, e te tangata rānei, i runga i te ātaahua o te wā, ki te whakakākahu ki te kupu i runga i te taumata e hāngai ana ki te ātaahua nui whakamīharo o tēnei mea tapu. Kāo; kāore rānei i te whenua nei he kaha hei whakakoa, kia whakatau iho i te maungārongo, te māramatanga rānei i te mātauranga kei roto i ngā rerenga kōrero i whakapuakina mai ai e te Wairua Tapu! Mā te tangata te tangata e tinihanga, ka whai te nukarau i te nukarau, ā, ka whai mana ngā tamariki a te mea kino ki te whakapoapoa i te hunga kuare me te hunga kāore anō kia ākona, tae noa ki te wā e whāngaia ana te tokomaha e te kore, e te teka, ā, ka kawea atu e te teka te hunga hīkaka ki te rua tūpāpaku; engari mā te pā kotahi ki te matakara o tōna aroha, āe rā, mā te hīhī kotahi o te korōria mai i te ao o runga, mā te kupu kotahi rānei mai i te māngai o te Kaiwhakaora, mai i te uma o te mau tonu, ērā katoa e hau hei mea kore noa iho, ā, ka mukua katoatia i te hinengaro. Ko te whakaūnga i tōna wā i te aroaro o tētahi anahera, me te whakaūnga kua rongo nei mātou i te reo o Ihu, me ngā mea pono i whakamahukitia iho i tētahi mea poke kore, e rite ana ki tā te Atua, ki ahau nei kei tua noa atu i tā te kupu e taea te whakamārama, ā, ka titiro katoa atu au ki tēnei tūāhuatanga i puta ai i te Kaiwhakaora i runga i te mīharo hei ngā wā katoa e ora ana ahau; ā, i roto i aua whare nunui i reira mau ai te hapa kore, ā, e kore rawa e whakaaehia kia uru atu ai te hara, ko taku manako ia kei reira au a taua rā mutunga kore kia noho mīharo atu rā.”—Messenger and Advocate, vol. 1 (Oketopa 1834), pp. 14–16.