Tokoni ki he Kau Palesitenisí
Palani ha Nofo Kemi


Palani ha Nofo Kemi

“Fokotuʻutuʻu ʻa kimoutolu; teuteu ʻa e meʻa ʻaonga kotoa pē” (TF 109:8).

ʻOku totonu ke faingofua pē ʻa e nofo kemí pea fakaʻatā ha taimi maʻá e kau finemuí ke nau aʻusia e ngaahi fakatupu ʻa e ʻOtuá mo “fakalongolongo” (TF 101:16). ʻOku ʻikai totonu ke fuʻu lahi e nofo kemí pe kau ai ha tulama, ngaahi polokalama pe ngaahi teuteu te ne tohoakiʻi e tokangá mei he taumuʻa ʻo e nofo kemí. Fakaʻehiʻehi foki mei he ngaahi aʻusia ʻe maʻuhala ai ʻe he kau finemuí e ngaahi ongo mālohi fakaelotó hangē ko e ongoʻi mamahí pe ʻohovale ʻi hono ongoʻi ʻo e Laumālié. ʻE hanga ʻe he ngaahi ʻekitivitī ʻoku tāú, ngaahi fakafiefiá, mo e fengāueʻaki moʻoní ʻo fakaafeʻi ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní.

ʻĪmisi
tamaiki fefine ʻi he nofo kemí

ʻOku totonu ke fai ʻa e nofo kemí ʻi ha feituʻu ʻe ala ongoʻi ai ʻe he kau finemuí e Laumālié, vahevahe ʻenau ngaahi fakamoʻoní, ako ha ngaahi potoʻi ngāue mo fiefia.

Ko e fatongia ʻo e kau taki kakai lalahí mo e toʻu tupú ke nau fakakaukauʻi fakalelei mo teuteuʻi e meʻa kotoa pē ki he nofo kemí mo e ngaahi fie maʻu mo e malu ʻa e tokotaha kotoa pē ʻe kau maí.

  • 10.8.6 Nofo Kemi ʻa e Kau Finemuí

  • 10.8.9 Fakapaʻanga ʻo e Ngaahi ʻEkitivitií mo e Ngaahi Meʻa ʻOku Hokó

  • 13.2.4 Ngaahi Tuʻunga Moʻuí

  • 13.6.8 Ngaahi ʻEkitivitī Kumi Paʻangá

  • 13.6.9 Maluʻí

  • 13.6.12 Ngaahi ʻEkitivitī Pō Kakató

  • 13.6.13 Fakangofua mei he Mātuʻá

  • 13.6.17 Nō ʻo ha Ngaahi Fale ʻoku ʻIkai ʻo e Siasí ki ha Ngaahi ʻEkitivitī

  • 13.6.20 Ngaahi Fakatokanga ki he Malú mo e Tokoni ʻi ha Fakatuʻutāmaki mo Hono Lipōtí

  • 13.6.24 Fefonongaʻakí

Fakakau kotoa e kau finemuí ʻi he ngaahi fatongia mo e ngaahi ngāue ʻo e nofo kemí (vakai, Tohi Tuʻutuʻuni Fika 2, 3.3.4). ʻI he maʻu ʻe he kau finemuí ha ngaahi faingamālie ke ngāue, feimeʻatokoni, fakamaau, fokotuʻutuʻu, mo tatakí, te nau ako ai ha ngaahi taukei ki he fokotuʻutuʻú mo e founga pulé ʻa ia te ne faitāpuekina maʻu ai pē honau fāmilí mo e Siasí. Fakapapauʻi ʻoku fakaʻaongaʻi e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo e mateuteu fakalaumālié, founga tataki mo e ngāue fakaetauhi faka-Kalaisí ʻi he ngaahi tuʻunga kotoa pē ʻo e palaní.

ʻĪmisi
taʻahine ʻi he nofo kemí

Fili ha Feituʻu mo ha ʻAho ki he Nofo Kemí

ʻE kehekehe pē e feituʻu ki he nofo kemi ʻa e Kau Finemuí ʻo fakatatau ki homou feituʻú mo e ngaahi fie maʻú. Ko e angamahení, ʻoku fakahoko e ngaahi nofo kemí ʻi ha feituʻu ki tuʻa pea ʻi ha feituʻu ʻoku malú ʻo mavahe mei ʻapi. Neongo pe ko e fē e feituʻú, ka ʻoku totonu ke fakahoko e kemí ʻi ha feituʻu ʻoku nonga ʻa ia ʻe lava ke ongoʻi ai ʻe he kau finemuí e Laumālié, vahevahe ʻenau ngaahi fakamoʻoní, ako ha ngaahi taukei, pea fiefia. ʻI he ngaahi feituʻu ʻoku faingataʻa pe tapu ai e nofo kemi pō kakató, ko ha founga lelei ʻe taha ki hono palani e nofo kemí ke fai ʻi he taimi ʻahó. ʻE lava fakahoko e ngaahi nofo kemi ʻoku fai ʻahó ʻi ha feituʻu ofi ki he ngaahi ʻapi ʻo e kau finemuí, hangē ko ha paʻake, feituʻu faiʻanga kaimeʻakai, pe konga ki mui ʻo ha ʻapi (backyard).

ʻE lava ke kau ʻi he nofo kemí ʻa e kau finemui pē mei homou uōtí, pe ʻe lava ke nau fakakau kotoa e kau finemui ʻi he siteikí. ʻE lava ke ke palani ha nofo kemi ki ha faʻahinga taimi pē ʻo e taʻú, kae fakapapauʻi ʻoku mou fakakaukau ki he tuʻunga ʻo e ʻeá ki he faʻahitaʻu ko iá, pea mo e faʻahinga kemi ʻokú ke loto ke aʻusia mo e kau finemuí. ʻI he ngaahi tūkunga lelei tahá, ʻoku fakahoko tuʻo taha e nofo kemi ʻa e Kau Finemuí ʻi he taʻu, ka ʻe ala fie maʻu ke toe siʻi ange hono fakahokó ke feau e ngaahi fie maʻu fakalotofonuá. ʻOku faʻa fakahoko e nofo kemi angamahení ʻo ʻikai toe laka hake ʻi he ʻaho ʻe nimá, ʻoku ʻikai totonu ke kau ai ha ʻaho Sāpate, pea ʻoku ʻikai faʻa fai ia ʻi ha ʻaho Mōnite. Fakapapauʻi ʻoku muimui hoʻo nofo kemí ʻi he ngaahi tuʻutuʻuni kotoa pē ki he ngaahi kemi pō kakato ʻa e toʻu tupú.

ʻĪmisi
tamaiki fefine ʻi he nofo kemí

Fakapapauʻi e Ngaahi Taumuʻa ʻo e Nofo Kemí

ʻI hoʻo fealēleaʻaki mo e niʻihi kehé mo fili e ngaahi taumuʻa ki hoʻomou nofo kemí, fehuʻi loto ʻi he faʻa lotu ʻa e fehuʻi ko ʻení: Ko e hā ʻoku finangalo e Tamai Hēvaní ke aʻusia ʻe he kau finemuí ʻi heʻenau moʻuí ko ha ola ʻo e nofo kemi ko ʻení? ʻOku totonu ke hoko e tali ki he fehuʻí ni ko e taumuʻa ia ki hoʻomou nofo kemí. ʻE tākiekina ʻe he taumuʻa ko ʻení e ngaahi fili kehe kotoa pē te ke fai fekauʻaki mo e nofo kemí.

ʻĪmisi
tamaiki fefine ʻi he nofo kemí

Fili ha Kaveinga ʻo e Nofo Kemí

ʻE tokoni atu ha kaveinga nofo kemi ke ke nofotaha ʻi he taumuʻa ʻo e nofo kemí. ʻOku totonu ke natula fakalaumālie e kaveingá, fakamanatu ki he kau finemuí ha tefitoʻi moʻoni ʻo e ongoongoleleí, mo ueʻi fakalaumālie kinautolu ke nau moʻui ʻaki e ngaahi tuʻunga ʻulungaanga ʻo e Kau Finemuí. ʻOku totonu ke fakangofua ʻe homou kau taki lakanga fakataulaʻeikí ʻa e kaveinga ko ʻení kimuʻa pea mou palani ke fakaʻaongaʻi ia ʻi he nofo kemí.

ʻE lava ke ueʻi fakalaumālie ha kaveinga ʻe he:

ʻĪmisi
kau taki ʻo e Kau Finemuí ʻoku nau malimali

Fili ʻa e Ngaahi ʻEkitivitií

“ʻOku ou tuku kiate kimoutolu ʻa e fekau, ke mou feakoʻaki mo fefakamaamaʻaki ʻa kimoutolu ʻo ka mou ka fakataha, koeʻuhi ke mou ʻiloʻi ʻa e founga ke [ngāue aí]” (TF 43:8).

Fealēleaʻaki fakataha mo e kau palesitenisī ʻo e Kau Finemuí mo e kau taki nofo kemi kakai lalahi mo e toʻu tupú, ke palani ha ngaahi ʻekitivitī malu mo ʻuhingamālie, ʻa ia ʻe fakahoko ai hoʻomou ngaahi taumuʻa ki he nofo kemí. Ko e ngaahi ʻekitivitī nofo kemi lelei tahá ʻoku fakatatau ia ki he ngaahi fie maʻu mo e meʻa ʻoku malava ʻe he kau finemuí kotoa, mo fakaʻatā ke nau ongoʻi mo ʻiloʻi e Laumālié ʻi heʻenau fakatupulaki e vā fakakaungāmeʻá, ako e taukei fakatakimuʻá, fakatupulaki honau ngaahi talēnití, mo e moʻui leleí ʻo fakafou ʻi he ngaahi ʻekitivitī fakatuʻasinó, pe ako mo mateuteu ki he fakatuʻutāmakí.

ʻOku lisi atu ha ngaahi fakakaukau ʻe niʻihi ki he ngaahi ʻekitivitī ʻoku fenāpasi mo e ngaahi fie maʻu ko ʻení ʻi he konga “Ngaahi Fakakaukau ki he Ngaahi ʻEkitivitī ki he Nofo Kemí” ʻi he tohi fakahinohinó ni. Fili e ngaahi ʻekitivitií ke nau potupotutatau ʻi he tuʻunga fakalaumālié, fakasōsialé, fakatuʻasinó mo e fakaʻatamaí. ʻE ala tokoni atu e ngaahi fehuʻi ko ʻení ke vakavakaiʻi ʻaki hoʻo ngaahi ʻekitivitī kuo palaní:

  1. ʻOku fakakakato fēfē ʻe he ʻekitivitī ko ʻení ʻetau ngaahi taumuʻa ki he nofo kemí?

  2. Ko e hā ha ngaahi lēsoni mahuʻinga ʻe ako ʻe he kau finemuí mei he ʻekitivitī ko ʻení?

  3. Ko e hā ha potoʻi ngāue ʻe tokoni ai e ʻekitivitī ko ʻení ke fakatupulaki ʻe he kau finemuí?

  4. ʻE fakamālohia fēfē nai ʻe he ʻekitivitī ko ʻení e kau finemuí, honau ʻapí, mo e fāmilí?

  5. ʻOku lahi nai e tuʻunga fakatuʻutāmaki ʻo e ʻekitivitī ko ʻení ke tupunga ai ha puke pe ko ha lavea? Kuo tau faʻu nai ha ngaahi palani feʻunga ke fakasiʻisiʻi e ngaahi fakatuʻutāmaki ko iá?

ʻI he ngaahi feituʻu kuo taʻu lahi e kau ʻa e kau finemuí ki he nofo kemí, mahalo ʻoku ʻi ai ha ngaahi ʻekitivitī, hiva, mo e ngaūe angamaheni ʻe niʻihi kuo toutou fakahoko he taʻu kotoa pē pea kuo hoko ia ko ha meʻa tuʻu pau. Vakaiʻi fakalelei e ngaahi meʻa tuʻu pau ko ʻení ke fakapapauʻi ʻoku lelei pea fenāpasi mo e taumuʻa pe ngaahi fie maʻu ʻo e nofo kemí.

Ko ha sīpinga ʻeni ʻo ha ʻaho angamaheni ʻi he nofo kemi ʻa e Kau Finemuí. Mahalo ʻoku ʻi ai ha ngaahi ʻekitivitī ʻe niʻihi heni he ʻikai lava ʻo fakahoko ʻi homou feituʻú. Muimui ki he Laumālié ʻi hoʻomou fokotuʻu ha taimi-tēpile ki hoʻomou nofo kemí ʻo fakatatau ki hoʻomou kau finemuí mo e ʻātakaí.

ʻĪmisi
tamaiki fefine ʻoku nau tui ha ngaahi tātā maluʻi

Sīpinga ʻo ha Taimi-Tēpile ki ha ʻAho Angamaheni ʻi he Nofo Kemí

7:00–7:30 Fononga ki he kemí, pe ʻā hake ʻi he nofoʻanga kemí.

7:30–9:00 Teuteuʻi mo maʻu meʻatokoni pongipongi. Fakamaau hili ʻa e maʻu meʻatokoní.

9:00–9:15 Fakahoko ha fakataha lotu pongipongi, ʻa ia ʻoku kau ai ha himi, potufolofola, mo ha lotu.

9:15–9:30 Fakahoko e ngaahi fanongonongo ki he ngaahi ʻekitivitií mo aleaʻi e ngaahi ngāué mo e malú.

9:30–12:00 Kau ki he ngaahi ʻekitivitií: ako fekauʻaki mo hono fakamaʻa ʻo e vaí, ʻuluaki tokoní, mo e nofoʻanga ʻi he taimi ʻe hoko ai ha fakatuʻutāmaki.

12:00–1:30 Teuteuʻi mo maʻu meʻatokoni hoʻatā. Fakamaau hili ʻa e maʻu meʻatokoní.

1:30–2:30 Fakaʻaongaʻi ha taimi fakalongolongo ki he ako folofolá, fakalaulaulotó, mo e tohi tohinoa ʻi ha tefito pe ko ha kaveinga pau.

2:30–5:00 Kau ki he ngaahi ʻekitivitií: vaʻinga fakakulupu, lova kakau, mo ha ʻaʻeva ʻi natula.

5:00–6:30 Teuteuʻi mo maʻu meʻatokoni efiafi. Fakamaau hili ʻa e meʻu meʻatokoní, pea fakamaʻa ʻa e nofoʻanga kemí.

6:30–7:30 Fakahoko ha fakaʻaliʻali talēniti.

7:30–9:00 Fakahoko ha fakataha lotu efiafi mo ha houa fakamoʻoni.

9:00–9:30 Tuku ha taimi ki he lotu mo e ako fakatāutahá.

9:30–10:00 Teuteu ke mohe. ʻOku fakataha e kau taki kemi kakai lalahí mo e toʻu tupú ke vakaiʻi e ngaahi meʻa ne hoko lolotonga e ʻahó pea mo teuteu ki he ʻaho hono hokó.

ʻĪmisi
tamaiki fefine ʻi he nofo kemí

Fakahā mo Fakakau ʻa e Mātuʻá

ʻOku totonu ke fakamālohia mo faitāpuekina e finemuí mo hono fāmilí ʻe he meʻa ʻokú ne ako ʻi he nofo kemí. ʻI hoʻo teuteu ki he nofo kemí, ʻe lava ke ke fakaafeʻi e mātuʻá ke nau vahevahe e ngaahi fie maʻu fakalaumālie mo ʻenau ngaahi ʻamanaki ki honau ʻofefiné mo ʻoatu foki ha ngaahi fakakaukau ki he ngaahi ʻekitivitī mo e potoʻi ngāue ʻe ʻaonga ki honau fāmilí. Mahalo ʻoku maʻu ʻe ha mātuʻa ʻe niʻihi ha ngaahi taukei mo ha ngaahi potoʻi ngāue ke tānaki atu. Fakahā ki he mātuʻá e ngaahi ʻahó, feituʻú, fakamolé, kaveingá, mo e ʻekitivitī kuo mou palani ki he nofo kemí. Fakamatalaʻi ki he mātuʻá mo e kau finemuí e tuʻunga taau ʻo e valá mo e ʻulungāngá ʻoku fie maʻú (vakai, 1 Tīmote 4:12).

Kimuʻa he nofo kemí, kole ki he mātuʻa takitaha ke nau fakafounu mo fakafoki atu ha Foomu Fakangofua ʻa e Mātuʻá pe Tauhi Fānaú mo ha Fakangofua Fakafaitoʻo ki he finemui takitaha. ʻE lava ke maʻu e foomu ko ʻení ʻi he safety.lds.org. ʻOku totonu ke ke ʻave ha fakamatala fakaikiiki ʻo e nofo kemí mo e ngaahi ʻekitivitií koeʻuhí ke ʻiloʻi ʻe he mātuʻá ʻa e meʻa ʻoku nau fakangofua honau ʻofefiné ke kau ki aí (vakai, Tohi Tuʻutuʻuni Fika 2, 13.6.13).

Palani ki he Malú mo Mateuteu ki ha Fakatuʻutāmakí

“Pea ʻo ka tau ka maʻu ha tāpuaki mei he ʻOtuá, ʻoku tupunga ia ʻi he talangofua ki he fono ʻa ia ʻoku makatuʻunga ia ki aí” (TF 130:21).

Ko e taha hoʻo ngaahi fatongia mahuʻinga taha ʻi he nofo kemí ko hono tauhi ʻo e kau finemuí ke nau ongoʻi malu fakalaumālie, fakaʻulungaanga, fakaeloto mo fakatuʻasino lolotonga ʻenau mamaʻo mei honau fāmilí. ʻOku totonu ke fenāpasi e fakahinohino mo e ngaahi ngāue kotoa pē pea mo e ngaahi tuʻunga moʻui ʻa e Siasí mo fakatātaaʻi e ʻulungaanga faka-Kalaisí. ʻIkai ngata aí, ʻe lava ke fokotuʻu ʻe he kau takí ha ngaahi tuʻunga moʻui mo ha fakahinohino pau ki he nofo kemí, ke fakapapauʻi ʻa e tuʻunga malú mo faʻu ha ʻātakai ʻe fie maʻu ke aʻusia ai e ngaahi taumuʻa ʻo e nofo kemí. ʻOku totonu ke mahino ki he toʻu tupú ko e kau ko ia ki ha ʻekitivitií, ʻoku ʻikai ko ha totonu ia ka ko ha faingamālie ia ʻe lava pē ke fakataʻeʻaongaʻi ʻo kapau te nau fakahoko ha ʻulungaanga taʻefeʻunga pe te nau ʻai ha meʻa ʻe tuʻu fakatuʻutāmaki kiate kinautolu pe ki he niʻihi kehé. ʻOku totonu ke fakahā ʻe he kau takí ʻa e ngaahi fie maʻu ko ʻení ki he mātuʻá mo kinautolu ʻoku kaú pea ke nau fealēleaʻaki fakataha fekauʻaki mo e founga ke fakaleleiʻi ʻaki ha meʻa ʻe tupu ai ha hohaʻa.

ʻOku fie maʻu ke tokolahi feʻunga e kau taki kakai lalahi ʻe kau ʻi he nofo kemí. ʻOku totonu ke ʻoua toe siʻi hifo he toko uá ʻa e kau supavaisa kakai lalahi ʻi he ʻekitivitī taki taha. Ko e ngaahi ʻekitivitī ʻoku lahi angé ʻe fie maʻu ke tokolahi ange e kau taki kakai lalahí. ʻE fie maʻu ha ongo maʻu Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisēteki ʻe toko ua pe lahi ange ke na ʻi he nofo kemí maʻu pē ke poupou mo maluʻi kinautolu (vakai, Tohi Tuʻutuʻuni Fika 2, 13.6.12). ʻOku totonu ke fakaʻehiʻehi ʻa e kau taki kotoa pē, tangata mo fefine, mei he ngaahi tūkunga fakataautaha mo ha toʻu tupu, tukukehe kapau ʻoku ʻi ha feituʻu ʻe lava ha kakai lalahi ʻo sio atu kiate kinaua.

Lipooti leva ki he kau taki lakanga fakataulaʻeikí ha faʻahinga palopalema pe lavea lahi ʻe fie maʻu ha ngāue lahi ange ki ai ʻi he ʻuluaki tokoní. ʻOku poupouʻi e tokotaha kotoa pē ʻoku kau ʻi he nofo kemí, tautautefito ki he kau taki kakai lalahí, ke nau tokanga ki ha faʻahinga fakaʻilonga pē ʻo e ngaohikoviá mo e tuenoá. ʻOku totonu ke lipooti ʻe kinautolu te nau ʻilo ki ha ngaohikovia fakaesino, fakasekisuale, pe fakaeloto ʻa e meʻa ʻoku hokó ki he kau taki maʻu mafai totonú pea fetuʻutaki ki he pīsopé ʻi he taimi pē ko iá.

ʻOku totonu ke mateuteu e kau finemuí mo e kau takí ki he ngaahi fie maʻu fakatuʻasino ki he nofo kemí. Fakasiʻisiʻi e fakatuʻutāmakí ʻaki e talangofua ki he ngaahi tuʻutuʻuni mo e ngaahi lao fakalotofonua kotoa pē ʻi homou feituʻú. Fakapapauʻi ʻe faingamālie ʻa e fefonongaʻakí mo e fetuʻutakí ʻi he taimi kotoa pē. Kapau ʻe lava, fakaafeʻi ha neesi, toketā, pe niʻihi fakafoʻituitui kehe ʻoku taukei ʻaupito ʻi he ʻuluaki tokoní ke kau ʻi he nofo kemí. ʻAve mo ha nāunau ʻuluaki tokoni. Tauhi ha lisi ʻo e ngaahi tuʻasila pe fika telefoni ʻo e falemahaki ofi tahá mo e fika fetuʻutaki ki he ngaahi meʻa fakatuʻutāmakí, hangē ko e kau polisi fakalotofonuá, tāmate afí, pe ʻave fakavavevave ki he falemahakí (ambulance service).

Kimuʻa ʻi he nofo kemí, fakataha mo e mātuʻa ʻa e kau finemuí pea feinga ke ʻiloʻi e ngaahi fie maʻu makehe ʻa e finemui takitaha—kau ai e ngaahi fie maʻu fakameʻatokoní, fakafaitoʻó, mo fakaelotó. Tokanga ki hono siofi e ʻulungaanga ʻo e toʻu tupú peá ke tokoni ʻi he taimi ʻe fie maʻu aí. ʻOku ʻikai tali ʻa e tōʻonga fakapoʻulí, pauʻú, angaʻulí, pe talanoa mo e ʻulungaanga taʻefakaʻapaʻapá. Feinga ke mahino kiate koe mo ke tali e fatongia ke palani e malu mo e lelei ʻa e toʻu tupu ʻokú ke tokangaʻí. Kumi, fetuʻutaki, mo teuteu e ngaahi founga ke fakasiʻisiʻi ai e ngaahi fakatuʻutāmaki ʻokú ke pehē ʻe ngali hoko ʻi he nofo kemí.