Wase 21

iVakavuvuli ni Tiko Vinaka Vakayago ka Vakayalo

“Na ka kece e baleta na tiko vinaka vakailavo, vakaveimaliwai, ka vakayalo ni matavuvale ni tamata sa na dau kauwaitaka tu ga na Lotu i Jisu Karisito ni Yalododonu Edaidai.”

Na Bula nei Ezra Taft Benson

Ena 1936, ni ra sasaga vakadredre voli na tamata kece e vuravura ena bolebole vakailavo ni Lauqa Levu, a tavoca na Mataveiliutaki Taumada e dua na parokaramu vou ni tiko vinaka (welfare). Na parokaramu oqo, ka yacana na Church Security Plan, a sega ni tauyavutaki me soli kakana vakarawarawa ga kivei ira na tamata era gadreva ia “me vukei ira na tamata ni vukei ira vakaiira.”¹ Ni ra tauyavutaka na parokaramu oqo na Mataveiliutaki Taumada kei ira tale na veiliutaki ena lotu, era a vakatavulica na yavudei ni ivakavuvuli ni cakacaka vakaukauwa, bula rawati koya, kei na veiqaravi. Era vakayaloqaqataki ira na lewe ni Lotu mera sauma na ikatini kei na isolisoli ni lolo, mera rawata ka maroroi kakana, kilavaka na bula vakasabusabu, ka vakabulai lavo me baleta na gagadre mai muri.

Ena gauna oya, a veiqaravi voli vakadaunivakasala o Peresitedi Ezra Taft Benson ena dua na mataveiliutaki ni iteki e Boise, Idaho. A dua talega okoya na daunivakadidike ni veika vakailavo, dauniveivoli, ka dauniveiliutaki ni veika vakaiteitei ena vanua o Idaho. A vakadonuya okoya e dua na ilesilesi mai vua na nona peresitedi ni iteki me na tiko ena dua na soqoni ka na tavoci kina na Church Security Plan. A qai tukuna malua okoya: “A cuqena vakataucoko na yaloqu na ka kece au a rogoca ena siga oya. Au a lesu tale ki na iTeki e Boise ka vakaraitaka kivei ira na taciqu ni parokaramu oqo ka sa mai kacivaki e sa vakavure yalomatua vakailavo, vakaveimaliwai, ka vakayalo, ka vakaraitaka na yalonuidei ni ra na cuqena vakataucoko na tamata ena Lotu me dua na ka e sega walega ni vakavure yalomatua ia e sa gadrevi talega.”²

Ni oti e rua na vula ni nona tavoca na parokaramu o Peresitedi Benson ki na nona iteki, sa “tekivu vakaduri e vuqa na cakacaka ni tiko vinaka: a tea e dua na tabanalevu e dua na iteitei ka vicasagavulu na kena eka, ka dua tale a bucina e tinikalima na eka na dovu, kei na iSoqosoqo ni Veivukei ena dua tale a vakatawani kakana ka culaisulu talega. [Dua na tabanalevu] a tara e dua na volau lailai ni tawanikakana.”³

O Elder Ezra Taft Benson, imatau, vata kei Peresitedi Max Zimmer, peresitedi vakatawa ni Kaulotu e Switzerland, ena dikevi ni votavota eso ni tiko vinaka e Geneva, Switzerland, ena 1946

A raica o Peresitedi Benson na veivakayarayarataki tete ni parokaramu ni tiko vinaka ena 10 na yabaki e muri. Me vaka e dua na lewe ni Kuoramu ni iApositolo Le Tinikarua, a lesi okoya me veiliutaki ena Lotu e Iurope ni cava toka ga na iKarua ni Valu Levu. Ena veivanua oya ka vakacacani ena ivalu, a liutaka okoya na sasaga ni Lotu me vakarautaka na veika eso ka na vukei ira na tamata mera rawata tale na nodra bula vakaiira. A tukuna okoya na veika a sotakaya ena kena yaco yani e Berlin, Jamani na imatai ni usausa iyaya ni tiko vinaka:

“Au a kauta voli kei au na peresitedi vakatawa ni kaulotu, o Peresitedi Richard Ranglack. Keirau a gole ki na vale ni maroroi yaya ka sa makawa ka vuca ka, yadravi tu mai vei ira ka vakaiyaragi, a taqomaki tu kina na veiyaya ni tiko vinaka vakamareqeti. Ena mua-i-muri sara ni vale ni maroroi yaya keirau a raica rawa na kateni eso ni ra veitaqataqai tu me yacova na delavuvu.

“‘Era kateni ni kakana li oya?’ A kaya o Richard. ‘O via tukuna li vei au ni oya era sa kateni vakasinaiti tu ena kakana?’

“‘Io, taciqu,’ au a sauma, ‘kakana kei na isulu kei na iyaya ni moce—ka, au nuitaka, eso talega na iyaya vakavuniwai.’

“Au a taura sobu mai vata kei Richard e dua na kateni. Keirau a dolava. E a vakatawani tu ena kakana matau ni veikakana—na bini mamaca. Ena nona raica na tamata vinaka oya, a curumaka ruarua na ligana e loma ka veigoleyaka na nona iqaqalo, ka mai vakamamakeukeu yani me vaka e dua na gone lailai ena vakavinavinaka.

“Keirau a dolava e dua tale na kateni, ka vakatawani tu ena witi kasei, sega na ka e vakuri se kau tani, me vaka ga a cakava na Turaga ka vakavuna me vakakina. A tara okoya e dua na kena ikini ki na gusuna. Ni oti vakalailai a raici au mai okoya ena mata tagitagi—ka sa suasua talega na mataqu, —ka kaya, ni kurea vakamalua voli na uluna, ‘Baraca Benson, e sa ka dredre ni vakabauti ni o ira na tamata ka ra se bera ni raici keimami mera cakava na ka e levu cake me baleti keimami.’

“Oqori na ivalavala ni Turaga! Na veicau soliwale ka vakavurei ena loloma vakaveitacini kei na lomasolibula, kei na nodra tokoni eso tale mera veivuke vakaiira. Na veiqaravi vakaoqo e vakadeitaka na bula rakorako kei na veidokai.”⁴

iVakavuvuli nei Ezra Taft Benson

Sa vakanuinui ka lomasoli na Turaga me vakalougatataki ira vakayago ka vakayalo na Nona tamata.

Au vakila, kemuni na taciqu kei na ganequ, ena veivosakitaki ni veika vakayago, sa tukuna na Turaga:

“… au sa okata na ka kecega me ka vakayalo, io au sa sega mada ni vakarota vei kemudou ena dua na gauna e dua na ka vakayago ga. …” [V&V 29:34.]

Na sasaga vakaidina, sa ka vakayalo. Eda sa bula voli ena dua na vuravura osooso, vakayago, ka vakaicavacava. …

… E sa wase rua na caka ni tamata, vakayago ka vakayalo, ia mai na ivakatakila makawa kivei ira na tamata oqo, sa tuvakarau na Turaga ena vuqa na gauna, me soli ivakasala kei na ivakaro ena veika ni bula vakayago. A dusimaki ira na Yalododonu kei na iliuliu ni Lotu o Koya ena voli ni qele kei na vanua taukeni tale eso; ena tara ni valetabu; ka tauyavutaki talega e dua na vanua ni tabaivola, kei na dua na sitoa, kei na tara ni dua na icili me baleti ira na “vulagi era lako vakayawa mai” [raica na V&V 124:22–23]. Ena ivakatakila levu ka vakatokai na Vosa ni Vuku, a sega ni vakaraitaka walega o Koya na ka e vinaka se sega ni vinaka ki na tamata, ia a tuvana e dua na yavu ni nodra vakani na manumanu, ka, mai na loma ni dua na drau vakacaca na yabaki, sa mai tokoni sara kina ena veivaqaqai maqosa ni tamata [raica na V&V 89]. Na ka cava ga e baleta na tiko vinaka ni tamata e sa dau kauwaitaka tu ga na Lotu ka na vaka tu ga kina. Era sa dau vakasalataki tu ga na noda tamata ena veika ni bula vakayago. …

Kemuni na taciqu kei na ganequ, sa ka bibi meda na dau vakasama tiko vakadodonu. Me da sa dau nanuma tiko ni veika vakayago taucoko e sa taurivaki ga me rawati kina e dua na inakinaki levu cake, na inakinaki sa ka vakayalo, dina ga ni vinakata tu ka sa loma ni Turaga me vakalougatataki ira vakayago na nona tamata. E sa vakaraitaka taumada o Koya ena vuqa na ivakatakila. E sa dusimaka o Koya, ena veigauna kecega, ni sa dodonu meda masulaka na noda iteitei, noda manumanu, noda iyaya ni vale, noda itikotiko, ka vatonaka ena masu na veivakalougatataki ni Turaga ena noda veika vakayago. Ka sa yalataka o Koya ni na tiko ekea ka na tu vakarau voli me vakalougatataki keda. …

… Na Turaga ena sega ni cakava vei keda na ka eda rawa ka dodonu ni cakava vakaikeda. Ia sa nona inaki me na qarauni ira na nona Yalododonu. Na ka kece e baleta na tiko vinaka vakailavo, vakaveimaliwai, ka vakayalo ni matavuvale ni tamata sa na dau kauwaitaka tu ga na Lotu i Jisu Karisito ni Yalododonu Edaidai.⁵

Ni da tutaka na itavi cava ga ni parokaramu ni tiko vinaka, sa dodonu meda na tugana voli na inaki taumada a tauyavutaki kina. Na inaki kilai oya me “na yavutaka, ena kena maqosa taudua e rawa, e dua na iwalewale ka na rawa ni vakawabokotaka na ivesu ni vucesa, na tarovi vakadua ni veivakacalai ena soliwale ni ilavo kivei ira na tawacakacaka se vakaloloma, ka me tauyavutaki tale mada na bula vakatakikoya, na cakacaka kaukauwa, gugumatua, kei na veidokai kivei ira na noda tamata. Na usutu ni Lotu oya mera vukei na tamata mera vukei ira vakaiira. Na cakacaka me na tauyavutaki tale me sa tiki bibi duadua ni nodra bula na noda lewe ni Lotu.”⁶

Na qaqaco ni parokaramu ni Lotu ena tiko vinaka sa vakatau ki na matavuvale yadua ena muri ni idusidusi veivakauqeti ni iliuliu ni Lotu meda na bula rawati keda ena vakavakarau maqusataki. Sa inaki ni Kalou kivei ira na nona Yalododonu mera vakarautaki ira “me tudei kina na lotu [me vaka e tukuna na Turaga] ka kakua ni rawai mai na nodra vere na veisoqosoqo kecega e ruku i lomalagi.” (V&V 78:14.)⁷

Na vosa vakatautauvata ni ivolanikalou me baleta na lima na marama vuku kei na lima na marama lialia [raica na Maciu 25:1–13] e sa dua na ivakananumi ni sa rawa ni wawa vakabalavu e dua ni bera ni saga okoya me rawata me tu donu vakayalo ka vakayago na nona vale. Eda sa vakarau li?⁸

Mai na cakacaka gugumatua, vakaibalebale, ka tawakocokoco, eda rawata kina na veigagadre ni bula ka tubu cake ena veituvaki vakalou.

Dua na imatai ni vakavuvuli ka a vakatakilai kivei Atama na tamada ni a vakasavi tani ena Were ko Iteni sa ikoya oqo: “Ena buno ni matamu ko na kania kina na kemu kakana, ka yacova na siga ko na suka tale kina ki na qele” (Vakate 3:19). Na veika kece eda rawata ena bula ka sa yaga e sa lako mai vaka-ivua ni cakacaka kei na raiyawa ni Kalou. Na cakacaka vakatabakidua e vuataka na veigagadre ni bula.⁹

Sa ra vakaroti na tamata mai vua na Kalou mera bula ena buno ni matadra vakaiira, ka sega mai na dua tale.¹⁰

Sa noda e dua na kosipeli ni cakacaka—sa vakaibalebale, tawakocokoco ka tutaki ena yalo ni loloma dina i Karisito. Sa na qai rawa duadua oya meda tubu cake ena veituvaki vakalou. Sa na qai rawa duadua oya meda na iyaya ni cakacaka kilikili ena liga ni Turaga ena nodra vakalougatataki o ira tale eso mai na kaukauwa oya ka rawa ni muataka na veisau ni bula ni turaga kei na marama ki na kena e vinaka cake.

Sa dodonu meda na vakavinavinakataka na bolebole oqo, na iyau oqo, na gauna oqo ni veiqaravi kei na veika lelevu e rawati mai kina. Sa ra kalougata o ira ka na muria na ituvatuva ni Turaga mera vakatorocaketaka na kaukauwa oqo ka vakayagataka ena nodra vakalougatataki tale eso. Oya na ka e cakava o Karisito. Oya na ka eda sa vakadonui meda cakava.¹¹

O ira ka ciqoma na veivuke ni tiko vinaka sa dodonu mera cakacaka ena nodra igu taucoko ni rawata na ka e gadrevi se veivuke ni isolisoli ni lolo. Ni sega ni vakayacori na cakacaka vakainaki eso, ni ra sega ni vakayaloqaqataki na tamata mera cakacaka, ena yaco e dua na bula veilecayaki ni vakanuinui vakailavo ena Lotu, ka na vakalolovirataki na inaki a tauyavutaki taumada kina na parokaramu ni tiko vinaka. E sa lawa ni lomalagi, ka dua eda se bera ni vulica vakataucoko ena vuravura oqo, ni ko na sega ni rawa ni vukei ira vakaoti na tamata ena nomu cakava kivei ira na ka e rawa ni ra cakava, ka dodonu mera cakava, me baleti ira.¹²

Sa dodonu meda kerea na veivakalougatataki ni Turaga ena ka kecega eda cakava ka kakua ni cakava e dua na ka eda na sega ni rawa ni kerea kina na Nona veivakalougatataki. E sega ni dodonu meda namaka kivua na Turaga me cakava vei keda na ka eda rawa ni cakava vakaikeda. Au vakadinata na vakabauta kei na cakacaka, ka na vakalougatataka vakalevu cake na Turaga na tamata e cakacakataka na ka e masulaka mai na tamata ka masu walega.¹³

Na cakacaka gugumatua ka vakaibalebale e muataka na bulabula ni yago, na rawaka e vakacerecerei, na vakasama matata, kei na moce veivakacegui. Na cakacaka e sa ka yaga tu ga kivua na tamata. Mo na dau rokova vakataucoko tu ga na cakacaka se mai na ulumu, lomamu, se ligamu. Mo na dau rekitaka tu ga na veivakacegui ni cakacaka yalodina. … Ko na sega ni rawati lomalagi ena vakanuinui kei na tatadra matewale. Sa dodonu mo na sausaumi ena cakacaka, ena solibula, kei na bula dodonu.¹⁴

Ni da rawata ka maroroi kakana, eda tauca totolo na vuana ka vakavakarau ki na gagadre mai muri.

Ko sa bau tu vakawawa mada ka kinoca na cava ena rawa ni yaco ki na nomu vanua vakaitikotiko se matanitu ke a tamusuki na veimataqali sala ni veilakoyaki se me a tuburi keda e dua na ivalu se bula vakailavo drakidrakita? O na rawa kakana vakacava vata kei ira era wavoliti iko? Ena vakacava na dede ni nona tokona voli na gagadre ni lewe ni vanua na sitoa voleka ni volivolitaki—se makete levu—?

Oti toka ga vakalekaleka na iKarua ni Valu Levu , au a kacivi mai na Mataveiliutaki Taumada me’u lako ki Iurope ka tauyavutaka tale na noda itikotiko ni kaulotu ka tuvalaka e dua na parokaramu me baleta na veisoliaki ni kakana kei na isulu kivei ira na Yalododonu. Au nanumi ira vakamatata na tamata ka ra vodoka na sitima ni vanua ena veimataka vata kei na so na iusana lalai e ligadra mera lako tani kina ki na vanua eso ka volitaka na veika era kauta voli me baleta na kakana. Ni sa yakavi, ena vakatawani voli na siteseni ni sitima ni vanua mai vei ira na tamata ka vakasinaiti tu na ligadra ena kakana draudrau kei na vuanikau, kei na so na iwiliwili ni veimataqali vuaka kei na toa. O sega ni se bau rogoca e dua na kosakosa. O ira na tamata oqo, vakaidina, sa ra tu vakarau mera veivoli ena cava ga e rawa me baleta na ivoli e tokona na bula—na kakana.

E dua na ivurevure ni bula rawati koya vakaiyau ka dau voleka ni guilecavi oya na rawa kakana e vale. Eda sa rui vakamatautaki keda ni lako ki na sitoa ka volia na veika eda gadreva. Ena kena rawati eso na keda kakana eda sa vakalailaitaka, vakalevu sara, na bibi ni veituburi ni noda ilavo. Ka bibi sara, eda sa vulica na iwalewale ni kena rawati na keda kakana ka vakayagataki ira taucoko na lewe ni matavuvale ena dua na cakacaka yaga. …

Sa rawa ni vakaitavi taucoko na matavuvale ena sasaga ni kena rawati na kakana.

… Au via vakatura mo cakava na veika era sa cakava eso tale. Ni vakasoqoni vata kei na so tale ka qara na veivakadonui ni kena vakayagataki e dua na tiki ni iteitei lala, se sauma vakavula e dua na tiki ni qele mo tea kina na kemu kakana. Eso na kuoramu ni italatala qase era sa cakava oqo vakuoramu, ka ra sa tauca o ira taucoko na vakaitavi na yaga ni vua ni kakana draudrau kei na vuanikau vata kei na veivakalougatataki ni solesolevaki kei na veicuqeni vakamatavuvale. E vuqa na matavuvale era sa kelia na qele ni nodra itikotiko me iteitei.

Keitou vakayaloqaqataki iko mo na bula rawati iko vakalevu cake, me vaka a kaya na Turaga, “dou na sotakaya na veika rarawa kecega, ia mo dou muria na noqu ivakaro, … me tudei kina na lotu ka kakua ni rawai mai na nodra vere na veisoqosoqo kecega e ruku i lomalagi” (V&V 78:14). E vinakata na Turaga meda tu vakataki keda ka bula rawati keda baleta ni na yaco mai na veisiga ni rarawa. E sa vakaroti keda o Koya ka veivakaroti me baleta na kena icavacava. …

Na rawa kakana e sa dua na tiki bibi ni kena tokaruataki na nomu maroroya e dua na iwase ni kakana … ena vanua cava ga e vakatarai kina vakalawa me caka kina. E se bera ni tukuna vei iko na Lotu na kakana cava soti me na maroroi. Na vakatulewa oqo e sa vakatau saraga ki na lewenilotu yadua. …

… Na ivakatakila ni kena rawati ka maroroi na kakana ena rairai veiganiti toka ki na noda tiko vinaka vakayago edaidai me vakataka na tawani ni waqa levu a yaco kivei ira na tamata ena gauna nei Noa. …

… Navuca mo taracake na nomu ivakarau ni kakana me vaka ga o na cakava ki na dua na akaude ni vakacuruilavo. Vakacuruma toka vakalalai me baleta na mamaroroi ena veisaumi yadua. Tawaitinitaka se tavaya na vuanikau kei na kakana draudrau mai na nomu iteitei kei na logana eso. Vulica na iwalewale ni maroroi kakana vakabalavu ena kena vakasigani ka vakabatabatataki talega. Cakava na nomu mamaroroi me dua na tiki ni nomu tuvaka ni vakayagataki ilavo. Maroroi sorenikau ka raica me tiko rawa na iyaya veiganiti eso me qaravi kina na cakacaka. Kevaka o sa vakacuruilavo ka navunavuci tiko me baleta na ikarua ni motoka se dua na retio yaloyalo se so tale na iyaya me kuri kina na nomu lomavakacegu se marau, o na rairai gadreva mo na veisautaka na veika o vakabibitaka cake. Keitou vakamasuti iko mo cakava oqo ena yalomasumasu ka cakava saraga oqo. …

Sa vakavuqa na noda weletaka ka sega ni cakacaka vakaukauwa ni vakarautaki keda ka da vakabekataka ni na sega ni rawa ni yaco eke na vakacaca ni valu, leqa vakaiyau, dausiga, kei na uneune. O ira ka vakabauta oqo era rairai sega beka ni kila na ivakatakila ni Turaga, se ra sega ni vakabauta. O ira ka nanuma vakadokadoka ni na sega ni yaco na veileqa oqo, ka ra na vakatakilai tani ena dua na imoimoi baleta na nodra yalodina na Yalododonu, sa ra vakacalai ka ra na veivutunitaka na siga era a tugana kina na ilawaki vakaoya.

E sa vakaroti ka veivakaroti kivei keda na Turaga me baleta na siga ni veivakararawataki levu ka sa soli vakasala vei keda, mai vei ira na Nona italai, ena iwalewale meda vakarautaki keda kina ena gauna ni dredre vakaoqo. Eda sa vakatudaliga beka ki na Nona ivakasala? …

Ni yalodina, kemuni na taciqu kei na ganequ, ki na ivakasala oqo ka o na vakalougatataki kina—io, na tamata vakalougatataki vakalevu cake sara ena vuravura taucoko. Ko ni sa tamata vinaka. Au kila oya. Ia eda gadreva taucoko meda vinaka cake mai na kena oqo. Meda sa tiko ena dua na itutu me rawa ni da na sega walega ni vakani keda mai na rawa kakana e vale kei na mamaroroi, ia o ira talega eso.

Me sa vakalougatataki keda na Kalou meda na vakavakarau ki na veisiga sa tu eliu, ka na rairai vakadomobula sara.¹⁵

E curu mai ki na lomada na vakacegu kei na yalomarau ni da vakabula e dua na tiki ni noda rawailavo ka lako tani mai na dinau tawayaga.

Au sa vakamasuti iko ena yalovakarokoroko mo na bula ena ivakavuvuli momona eso ni cakacaka, gugumatua, kei na bula rawati koya ka mo na vakatavulici ira na luvemu ena nomu ivakaraitaki. … Bula ga ena loma ni nomu rawailavo. Biuta vakarawarawa e dua na tiki ni rawailavo oqori ki na vakacuruilavo. Lako tani mai na dinau tawayaga. Mo yalomatua ena kena sega ni tovolei me rawati na iyau e vuqa eso. Vulica mo qarava vinaka na ka sa tiko vei iko ni bera ni o vakasamataka mo vakuria tale.¹⁶

Ka ni rarawa, ni sa mai rawai na vakasama ni so na tamata ena nanamaki ni gauna eda lako curuma kina na gauna dredre, na gauna eda yalowai kina ka vakayagataka vakaveitalia na veika eda taukena ka sa bula uabaleta na veika eda rawata, sa dodonu meda na rai ki na Lotu se na matanitu me sereki keda tani mai. Sa guilecavi mai vei ira eso na noda lewenilotu na ivakavuvuli tudei ni yavu ni tiko vinaka ni Lotu ni “sega na tamata dina Yalododonu Edaidai ena bula rawa voli vakayago, vakavuna kivua e dua tale na tamata me cakacaka me rawa ni vukei rau kina.” …

Levu na gauna vaka eliu, sa gadrevi meda vulica ka cakacakataka na ivakavuvuli eso ni rawaiyau vakataki keda. Eda sega ni kila ni na rawa ni vakaseva na keda ituvaki na gauna e yaco kina na leqa vakatauvimate se tawacakacaka. Eda sa kila ni sa vakarota na Turaga na veika rerevaki ena tara na vuravura raraba mai muri ka sa vakasalataki keda ka veivakasalataki meda vakavakarau. Ena veika oqo eratou sa vakadreta vakaveitaravi kina na Veitacini e dua na parokaramu ka raica matua na “ivakavuvuli matau” ni tiko vinaka vakayago ka vakayalo.¹⁷

E gadreva na Turaga mera bula galala ka tu vakataki ira na nona Yalododonu ena veisiga dredre mai liu. Ia sa sega na tamata e galala vakaidina ka sa vesuki tu ena veika vakailavo.¹⁸

Eda wilika ena ivola ni Tui me baleta e dua na marama ka a tagi kivei Ilaisa, na parofita. A mate na watina, ka biuta tu e dua na dinau ka sega ni rawa ni sauma okoya. A sa lako yani na dausolilavo me kauti rau na luvena na marama oqo me volitaki rau vakabobula.

Ena dua na cakamana a vakavuna o Ilaisa me rawata na marama oqo e dua na ivakarau vinaka ni waiwai. A qai tukuna o Ilaisa ki vua: “Mo lako, mo volitaka na waiwai, ka sauma na nomu dinau, dou qai bula kei rau na luvemu ena kena ka vo.” (Raica na 2 Tui. 4:1–7.)

“Sauma na nomu dinau, ka bula.” Sa vuavuai vinaka dina na kilai tani ni vosa oqo! Era sa ivakasala yalomatua sara kivei keda edaidai! …

Vuqa na tamata era sega ni vakabauta ni bibi ni bula dredre vakailavo ena lako tale mai. Ena nodra yalodei ni nanamaki ena cakacaka vakaikuritaki kei na toso vinaka ni isau ni cakacaka, era vakaogai ira ena nodra ilavo maroroi ka sega ni vakasamataka na ka mera na cakava kevaka era na vakasukai mai na nodra cakacaka se me a tarovi na nodra ilavo maroroi ena so tale na vuna. Ia era tukuna vakaveitaravi na dauvakadidike vinaka duadua ni da se bera ni matai rawa ni qarauna na noda bula vakailavo me sega ni yaco kina na kena veigauna ca. Ena lako kusarawa mai se malua na veigauna ca oqo.

Dua tale na vuna ni tubu cake ni dinau e sa titobu sara ka sa vakavuna na kauwai levu cake. Oqo na tubu cake ni veika vakayago, ni veidutaitaki vata na yalayala ki na itovo vakayalo. Vuqa na matavuvale, me rawa ni cakava e dua na “ivakaraitaki matau,” ena yalataki ira ki na dua na vale e levu ka saulevu cake mai na kena e gadrevi, ena dua na vanua vakaitikotiko saulevu. … Mai na tubucake ni ivakarau ni bula, sa tosocake na veitemaki oya ena iyaya buli vou yadua era lako mai ki na makete. Na veiwalewale qaseqase ka tuvai vakamatau ni vakauitukutuku vou e sa vagolei ki na ivakatagedegede malumalumu duadua ni veivoli ka na sega ni levei rawa. Me kena ilutua, e ka ni rarawa, ni tiko voli na vakanananu ni sa dodonu me rawati oqo na veika vakayago, ka kakua ni waraki, kakua ni vakabulailavo, ka kakua ni solibula.

E leqa vakalevu, ni dua na iwiliwili levu ni matavuvale ka tiko na nodra dinau e sega tu na nodra ivurevure ni ilavo vakatotolo [vakabulailavo] me ra vakanuinui kina. Era sa na qai leqa sara vakalevu kevaka me na tamusuki vakasauri se vakalutuki sara ki ra na kedra isau vakacakacaka! Eda kila taucoko na matavuvale ka ra sa vakaogai ira ena ka e levu cake mai na ka e rawa ni ra sauma. Na tamata e lako curuma na ituvaki vakaoqo ena sotakaya na luluvu levu sara.¹⁹

Na bula uabaleti ni veika eda rawata ena rawa ni vakavurea “e dua na bula yaloluluvu levu sara.”

Ia au sega ni nakita ni tukuna ni ra ca taucoko na dinau. E sega sara. Na vakaduri bisinisi yalomatua ni vakavureilavo e sa dua na tiki bibi ni vakatubuilavo. Na rawati ni dinau e sa dua na veivuke levu kivua na matavuvale ka qara ilavo voli me baleta e dua na vale.²⁰

Me kena icavacava, e rawarawa cake meda bula ga ena ilavo eda rawata ka levea na dinau mai na ivurevure ni ilavo tale eso vakavo ke sa gadreva dina sara ga—ia me kakua ni veika taleitaki. E sega ni dodonu kivei keda se na noda vanua vakaitikotiko meda dau vakasabusabutaka na noda vakayagataki lavo ni yaco na gauna me tamusuki kina na ilavo eda rawata eda qai dau qara veivuke vakailavo ki na veisoqosoqo ni veivukei eso se ki na Lotu.

Kakua, au vakamasuti iko vakabibi, ni vauci iko ki na icolacola vakatuburarawa ni dinau veivagarogaroi. Vakabulailavo oqo ka volivoli vakamalua, ka na yaco mo tiko ga kina eliu. Ko na sega ni rawai mai na tubu vakasivia kei na sausaumi tale eso, ka na rawa ni vakavuna kivei iko na ilavo o vakabula mo volivoli vakamalua kina ena isau musuki na veiyaya eso.

… Lako tani mai na veitemaki ni dinau ena vanua taukeni ka vakatawani mai vei ira na tamata ka ra via vakatokai mera rawati ira se bibi cake mai na kedra ituvaki dina.

Ko na marau vakalevu cake, vakabibi na matavuvale gone ka se qai tauyavu voli, me volia vakailiu e dua na vale lailai ka o nanuma mo na sauma vakaoti ena loma ni dua na gauna lekaleka. …

Mo kakua ni sega ni taqomaki iko se na nomu matavuvale mai na veidredre vakailavo. Guilecava na iyau taleitaki eso, ena itekivu ni gauna mada ga oqo, mo taracake na vakabulailavo. Sa ivakaraitaki ni yalomatua na vakarautaki ni veika vakavuli mai liu ni luvemu ka vakakina na nomu qase voli. …

Kemuni na taciqu kei na ganequ, ena lako mai ki lomada na marau kei na vakacegu ni da bula ena loma ni veika eda rawata. Me qai solia mai vei keda na Kalou na vuku kei na vakabauta meda muria kina na ivakasala veivakauqeti ni matabete ena levei ni dinau, na bula ena loma ni veika eda rawata, ka da sausaumi ni da lako voli—vakalekaleka, mo “sauma na nomu dinau, ka bula.”²¹

Vakatutu ni Vuli kei na Veivakavulici

Taro

Ena wase e 1, e dusimaka kina o Peresitedi Benson na yavu ni ivakavuvuli ni parokaramu ni welefea ena Lotu. Ena sala cava soti era veivuke kina na ivakavuvuli oqo ki na noda tiko vinaka vakayago? Ena sala cava soti era veivuke kina ki na noda tiko vinaka vakayalo?
Na cava eso na vakavatukana vinaka ni “cakacaka gugumatua ka vakaibalebale”? (Me baleta na ivakaraitaki eso, raica na wase e 2.) Na cava eso na ka o dau taleitaka me baleta na cakacaka? Na cava eda rawa ni cakava me vukei kina na lalai kei na itabagone mera vulica ni taleitaka na cakacaka?
Na cava eso na veivakalougatataki ka na yaco mai ni da muria na ivakasala nei Peresitedi Benson ena wase e 3? Vakasamataka na ka o na cakava, ni raici na kemu ituvaki ena gauna oqo, ni muria na ivakasala oqo.
Cava na vuna o nanuma kina ni vakayagataki vakavuku ni ilavo e muataki ki na “marau kei na vakacegu”? Me kena veibasai, na cava eda rawa ni sotakaya ni da sega ni “bula ena loma ni veika [eda] rawata”? (Raica na wase e 4.)

iVolanikalou Veisemati

Jekope 2:17–19; Alama 34:19–29; V&V 19:35; 42:42; 75:28–29; 104:78; Mosese 5:1

Veivuke ni Veivakavulici

“Ni o vakarautaki ira na lewenikalasi me ra saumi taro, o na vinakata mo tukuna vei ira ni bera ni wiliki se vakavulici e dua na ka ni o na kerea tiko na nodra vakasama ni oti na nomu vakamacala. … Me kena ivakaraitaki oqo, e rawa ni o kaya, ‘Ni vakarorogo mai ni’u wilika na tikina oqo mo ni qai solia mai na nomuni dui vakasama ena veika e vakauqeti kemuni’” (Veituberi, Me iLutua ni Noda Bula [1999], 80).