Seminelí
Fakahā 21–22


Fakahā 21–22

“Ko Ia ia ʻe Ikuná, ʻe Maʻu ʻe Ia ʻa e Ngaahi Meʻa Kotoa Pē”

ʻĪmisi
A person standing on a mountain top

Te ke lava nai ʻo fakakaukauloto pe ʻe fēfē haʻate nofo mo e ʻOtuá ʻi he puleʻanga fakasilesitialé? ʻI he ngaahi ʻata fakaʻosi ʻo e fakahā maʻongoʻonga ʻa Sioné, naʻá ne mamata “ki ha langi foʻou mo ha fonua foʻou” pea mo ha kolo māʻoniʻoni ʻoku ʻalu hifo mei he langí (vakai, Fakahā 21:1–2). Naʻá ne fakamoʻoniʻi ʻe nofo ʻa e ʻOtuá “mo kinautolu, pea te nau hoko ko hono kakai” (Fakahā 21:3). ʻOku fakataumuʻa ʻa e lēsoni ko ʻení ke tokoni ke mahino kiate koe ko e faingamālie ko ia ke nofo mo e Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisi ʻi he puleʻanga fakasilesitialé ʻoku taau ia mo hoʻo ngaahi ngāue kotoa pē.

Ko e ola fakaʻosí

ʻĪmisi
The next would be the team celebrating the goal.

Fakakaukauloto ko ha mēmipa koe ʻo ha timi sipoti pea ʻokú ke ʻilo kimuʻa ʻe ikunaʻi ʻe hoʻo timí ʻa e feʻauhi haú ʻi he fakaʻosinga ʻo e faʻahitaʻú. Ka neongo ia, ʻoku ʻikai ke ke ʻilo pe ko e hā hono fuoloa ʻo e faʻahitaʻú, pea ʻoku ʻamanaki ʻa e faiakó ʻe fai ʻe he kau vaʻingá kotoa honau lelei tahá kae lava ke nau nofo pē ʻi he timí.

  • ʻE tākiekina fēfē ʻe he ʻilo ko ʻení ʻa e founga hoʻo teuteu mo e fakafōtunga ʻi he vaʻinga takitaha? Ko e hā hono ʻuhingá?

  • Te ke tali fēfē kapau ʻe ʻulungia hokohoko hoʻo timí ʻi ha ngaahi vaʻinga ʻe niʻihi? Te ke poupouʻi fēfē hoʻo timí hili e ngaahi ʻulungia ko ʻení?

Tuku leva ha kiʻi taimi ke ke fakakaukau ai ki he ngaahi ʻaho fakaʻosí mo e Hāʻele ʻAnga Ua Maí.

  • Ko e hā e lahi hoʻo loto-falala ʻe iku pē ʻo ikunaʻi ʻe he māʻoniʻoní ʻa e koví? Ko e hā ha meʻa ʻe ala tokoni atu ke fakatupulaki hoʻo loto-falalá?

  • ʻOkú ke ongoʻi nai ʻoku ʻaonga hoʻo muimui ki he Fakamoʻuí ki hoʻo ngaahi feinga lelei tahá? Ko e hā hono ʻuhinga?

Kuo fakahā ʻe he ʻOtuá ʻa e ola fakaʻosi ʻo e tau ʻi he vahaʻa ʻo e leleí mo e koví ʻo fakafou ʻi Heʻene kau palōfitá: ʻe ikuna ʻa e tafaʻaki ʻo e ʻEikí. Lolotonga e Nofotuʻí, ʻe haʻi ʻa Sētane pea ʻe pule ʻa Sīsū Kalaisi ʻi he māmaní ʻi he melino ʻi ha taʻu ʻe tahaafe (vakai, Fakahā 20:1–4). Hili e taʻu ʻe tahaafe ko ʻení, ʻe lī ʻa Sētane “ki he ano ʻo e afí mo e sulifá” ʻo taʻengata, pea ʻe hoko ʻa e Fakamaau Fakaʻosí (vakai, Fakahā 20:7–15). Hili e Fakamaau Fakaʻosí, ʻe maʻu ʻe he kau angatonú mo e kau faivelengá ʻa e moʻui taʻengatá ʻi he puleʻanga fakasilesitialé.

ʻI hoʻo ako ʻa e Fakahā 21–22, fekumi ki he tokoni ʻa e Tamai Hēvaní ke fakatupulaki hoʻo holi ke fai ho lelei tahá ʻi he feinga ki he moʻui taʻengatá mo e nāunau fakasilesitialé.

Ko e kamataʻangá mo e ngataʻangá

Ko e taha ʻo e ngaahi meʻa mahuʻinga naʻe mamata ki ai ʻa Sione ʻi heʻene mata meʻa-hā-maí ko hono ikunaʻi ʻe Sīsū Kalaisi ʻa Sētane ʻi he ngataʻanga ʻo e māmaní. Naʻe fakamatalaʻi ʻe Sione ʻi he Fakahā 21–22, ʻa e ikuʻanga ʻo kinautolu kuo nau tau fakataha mo e Fakamoʻuí ke ikunaʻi ʻa e faiangahalá.

Lau ʻa e Fakahā 21:1–7 , ʻo kumi e ngaahi tāpuaki ʻe foaki ʻe he ʻOtuá ki he kau faivelengá. Mahalo te ke fie fakaʻilongaʻi e ngaahi kupuʻi lea ʻoku ʻuhingamālie kiate koé.

Kapau ʻokú ke fie ako lahi ange fekauʻaki mo e Selusalema Foʻou ʻoku lave ki ai ʻi he veesi 2 , fakakaukau ke kumi hake ia ʻi he Fakahinohino ki he Ngaahi Folofolá .

Fakatokangaʻi ange ko e husepānití ʻi he veesi 2 , ko ha fakataipe ia ʻo e Fakamoʻuí, pea ko e fefine malí ko ha fakataipe ia ʻo e Siasí, pe ko kinautolu ʻoku muimui faivelenga kiate Iá.

ʻI he veesi 7 , ko e foha pe ʻofefine ʻo Kalaisí ko ha taha kuó ne tauhi ʻene ngaahi fuakava mo Iá.

1. Tali e ngaahi fehuʻi ko ʻení ʻi hoʻo tohinoa akó:

  • Ko e hā ha ngaahi tāpuaki ʻe foaki ʻe he ʻOtuá ki he kau faivelengá ʻoku mahuʻingamālie taha kiate koé? Ko e hā hono ʻuhingá?

  • Ko e hā te ke lava ʻo ako fekauʻaki mo e Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisi mei he ngaahi veesi ko ʻení? Ko e hā ʻe mahuʻinga ai ke ke maʻu ha mahino ki he ngaahi meʻa ko ʻení fekauʻaki mo Kinauá?

Ko Hono maʻu ʻo e nāunau fakasilesitialé

ʻOku kau ʻi he niʻihi ʻo e ngaahi moʻoni kehekehe ʻoku akoʻi ʻi he ngaahi veesi ko ʻení ʻa e: ʻI he puleʻanga fakasilesitialé, ʻe ʻafio ʻa e ʻOtuá mo fakafiemālieʻi Hono kakaí, pea he ʻikai ke nau toe foua ʻa e maté, loto-mamahí, pe mamahí; pea ko kinautolu ʻoku nau ikunaʻi faivelenga ʻa e ngaahi sivi ʻo e moʻui fakamatelié te nau maʻu ʻa e ngaahi tāpuaki taʻengatá ʻi he puleʻanga fakasilesitialé.

Fakakaukauloto ʻoku ʻi ai ha taha ho ngaahi kaungāmeʻá ʻoku ʻikai fakakaukau ia ʻoku feʻunga e fāifeinga ki he puleʻanga fakasilesitialé mo e meʻa kotoa pē ʻoku fiemaʻu ki aí.

Teuteu ha tali nounou te ke lava ʻo vahevahe mo ho kaungāmeʻá ʻa ia ʻe lava ʻo tokoni ke mahino kiate kinautolu ʻoku mahuʻinga ʻa e puleʻanga fakasilesitialé ʻi ha faʻahinga feinga pē ʻoku fiemaʻu ke moʻui ʻaki e ongoongoleleí. Mahalo te ke fie fakaʻaongaʻi ha niʻihi ʻo e ngaahi maʻuʻanga tokoni ko ʻení pea tali e ngaahi fehuʻi ko ʻení ke tokoni atu ki hono teuteuʻi hoʻo talí:

Naʻe akonaki ʻa ʻEletā L. Tomu Peuli (1922–2015) ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻo pehē:

ʻĪmisi
Final official portrait of Elder L. Tom Perry of the Quorum of the Twelve Apostles, 2004. Passed away 30 May 2015.

ʻOku ou tui ʻo kapau te tau faʻufaʻu ʻi hotau ʻatamaí ha fakatātā mahino mo moʻoni ʻo e moʻui taʻengatá, ʻe kamata leva ke kehe ʻa ʻetau tōʻonga moʻuí. He ʻikai fiemaʻu ke toki fakakounaʻi pē kitautolu ke fai ha ngaahi meʻa lahi ʻoku fekauʻaki mo e kātaki ki he ngataʻangá, ʻo hangē ko e [ngāue fakaetauhí], ʻalu ki heʻetau ngaahi fakatahá, ʻalu ki he temipalé, moʻui angamaʻá, fai ʻetau ngaahi lotú, pe lau ʻo e folofolá. Te tau fie fakahoko kotoa e ngaahi meʻá ni pea toe mahulu ange ai, koeʻuhí ʻoku tau ʻiloʻi te nau teuteuʻi kitautolu ke tau ʻalu ki ha feituʻu ʻoku tau fie ʻalu ki ai.

(L. Tom Perry, “Ko e Ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí,” Ensign pe Liahona, Mē 2008, 44)

Fakahā 7:13–17

Fakahā 21:22–27

Mōsaia 2:41

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 76:51–52, 59–60; 69–70

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 130:2

ʻE lava ke tokoni ha niʻihi ʻo e ngaahi fehuʻi ko ʻení ke tataki hoʻo ngaahi fakakaukaú ʻi hoʻo fakakaukau ki hoʻo talí:

  • Ko e hā ʻokú ke fiefia ai ʻi hoʻo fakakaukau ki he moʻui ʻi he puleʻanga fakasilesitialé?

  • Ko e hā kuó ke ako fekauʻaki mo e Fakamoʻuí ʻokú ne fakaʻaiʻai koe ke ke muimui kiate Ia pea fāifeinga ke aʻusia ʻa e puleʻanga fakasilesitialé?

  • Ko e hā ha ngaahi aʻusia kuó ke maʻu mo e Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisi ʻokú ne fakatupulaki hoʻo holi ke toe nofo fakataha mo Kinauá?

  • Kuo tokoniʻi fēfē koe ʻe Heʻena ʻofa ʻiate koé ke ke ongoʻi ʻoku malava pē ʻo maʻu ʻa e puleʻanga fakasilesitialé?

ʻĪmisi
New Testament Seminary Teacher Manaul - 2023

Hiki ʻa e meʻa te ke lea ʻaki ki hoʻo kaungāmeʻá ʻi ha foʻi sētesi ʻe fā ki he nima.

2. Hiki ʻi hoʻo tohinoa akó ha sētesi ʻe fā ki he nima ʻa e meʻa te ke lea ʻaki ki hoʻo kaungāmeʻá.

Fakakaukau ʻi ha ngaahi miniti siʻi ki he ʻofa ʻa e Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisí pea mo ʻEna fakaʻamu ke ke maʻu ʻa e moʻui taʻengatá. Fakakaukau ki ha founga te ke lava ai ʻo fakahaaʻi hoʻo houngaʻia ʻi Heʻena ʻaloʻofá mo e manavaʻofá.

Fili Pē: Fie Ako Lahi Ange?

Kuo fakafaingamālieʻi moʻoni nai ʻe he Tamai Hēvaní ke u malava ʻo nofo ʻi he puleʻanga fakasilesitialé?

Ko e tali nounou mo moʻoní ko e ʻio! Ka ʻo kapau ʻokú ke fie ako lahi ange, fakakaukau ke lau ʻa e “Te Ke Lavaʻi Ia!” fai ʻe Eric B. Murdock ʻi he makasini Ki Hono Fakamālohia ʻo e Toʻu Tupú ʻo Siulai 2021 (peesi 24–26).

Te u lava fēfē ʻo ako lahi ange fekauʻaki mo e tuʻunga ʻo e puleʻanga fakasilesitialé?

Mahalo te ke fie kumi ʻa e fakamatala ʻi he Ngaahi Tefito ʻo e Ongoongoleleí “Puleʻanga Fakasilesitialé” (topics.ChurchofJesusChrist.org). Te ke lava foki ʻo lau ʻa e “ʻOku Fēfē Nai ʻa e Puleʻanga Fakasilesitialé?” ʻi he makasini Ki Hono Fakamālohia ʻo e Toʻu Tupú ʻo Siulai 2021 (peesi 31).

Fakahā 21:6 . ʻOku ʻuhinga ki he hā ʻa e ui ʻe Sīsū Ia ko e “ʻĀlifá mo e ʻŌmeká”?

Ko e ʻĀlifá ko e fuofua mataʻitohi ia ʻi he ʻalafapeti faka-Kalisí. ʻOku ʻuhinga ʻa e ʻĀlifá ki he “ʻuluakí” pe “ko e kamataʻangá.” ʻOku ʻuhinga ʻa e Omeká ki he “fakaʻosi ʻo ha faʻahinga meʻa pē,” pe “ko e ngataʻangá.” ʻI hoʻo fakalea fakataha ʻa e ongo foʻi leá, ko e ʻĀlifá mo e ʻŌmeká, ʻokú na ʻuhinga “mei he kamataʻangá ki he ngataʻangá,” pe “mei he ʻuluakí ki he fakaʻosí.” ʻI he taimi ʻoku ui ai ʻa Sīsū ko e ʻĀlifá mo e ʻŌmeká, ʻoku ʻuhinga ia naʻá ne ʻi ai talu mei he kamataʻangá pea te ne ʻi he ngataʻanga ʻo e meʻa kotoa pē; ʻokú ne taʻengata.

(Dorothy Leon, “By These Names,” Liahona, Apr. 1996)

Ko e taha ʻo e ngaahi founga te tau lava ai ʻo vakai kia Sīsū Kalaisi ko e ʻĀlifá mo e ʻŌmeká ko ʻEne hoko ko e mēmipa ʻo e Toluʻi ʻOtuá pea naʻá Ne fakatupu ʻa e māmaní (vakai, Mōsaia 3:8 ; Mōsese 1:33 ; 2:1). Naʻá Ne finangalo foki ke hoko ko hotau Fakamoʻui ʻi he maama fakalaumālié (vakai, Mōsese 4:2). Koeʻuhi ko Sisu Kalaisi, te tau toetuʻu (vakai, 1 Kolinitō 15:20–22 ; ʻAlamā 11:42–44), pea ʻe hoko Ia ko hotau Fakamaau mo hotau Taukapo ʻi he ʻao ʻo e Tamaí (vakai, Loma 14:10–12 ; ʻAlamā 33:22 ; 3 Nefai 27:14–16 ; Tokateline mo e Ngaahi Fuakava 45:3–5).

ʻOku ʻuhinga nai ʻa e Fakahā 22:18–19 he ʻikai pē lava ke ʻi ai ha toe ngaahi folofola kehe, makehe mei he Tohi Tapú?

Kuo lea ʻaki ʻe he kakai ʻe niʻihi ʻa e Fakahā 22:18–19 ko ha ʻuhinga ia ke nau fakaʻikaiʻi ai ʻa e Tohi ʻa Molomoná mo e ngaahi folofola kehe ʻo e ngaahi ʻaho kimui ní. Naʻe fakamatalaʻi ʻe ʻEletā Sefili R. Hōlani ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻa e ʻuhinga ʻoku hala ai ʻa e fakaʻuhinga ko ʻení ʻi heʻene pōpoaki “[ʻOku] ʻIkai pē ke Ngata … ʻEku Ngaahi Leá” (Ensign pe Liahona, Mē 2008, 91–94).